UZASADNIENIE

Decyzją z 31 października 2017r. organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. odmówił ubezpieczonemu H. H. prawa do ponownego ustalenia wysokości emerytury na podstawie art. 110a ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, gdyż ubezpieczony nie przedłożył żadnych nowych dowodów zawierających informacje dotyczące składników wynagrodzenia.

W odwołaniu od decyzji i w piśmie procesowym z 11 stycznia 2018r. ubezpieczony wskazał, że nie ma możliwości udokumentowania wysokości wynagrodzenia, które wynosiło powyżej 250% przeciętnego wynagrodzenia. Wniósł
o powołanie biegłego sądowego, który ustali wysokość wynagrodzenia za lata,
za które nie dysponuje zarobkami i uwzględni w tym dodatkowe składniki wynagrodzenia takie jak: wynagrodzenie z Karty Górnika, dodatek za pracę
w szczególnych warunkach, ekwiwalent węglowy, dodatek za pracę w godzinach nocnych itp. Ubezpieczony domagał się także przesłuchania na tę okoliczność świadków, którzy z nim pracowali.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją z 28 lipca 1986r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu H. H. prawo do emerytury górniczej od 1 kwietnia 1986r.

Wysokość świadczenia została ustalona z uwzględnieniem przychodów
ubezpieczonego z 12 miesięcy od lipca 1985r. do czerwca 1986r.

Decyzją z 27 września 1988r. organ rentowy przeliczył świadczenie z zastosowaniem wynagrodzeń z 12 miesięcy od lipca 1987r. do czerwca 1988r.

W kolejnych decyzjach organ rentowy ustalił wskaźnik wysokości podstawy wymiaru 363,28%.

Kolejną emeryturę organ rentowy przyznał ubezpieczonemu od 1 marca 2008r.

W dniu 4 maja 2015r. ubezpieczony złożył wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury górniczej na podstawie art.110a ustawy emerytalnej przedkładając zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z 27 kwietnia 2015r. z wykazanymi zarobkami z lat 1978 – 1988.

Decyzją z 14 maja 2015r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu wnioskowanego świadczenia, gdyż na podstawie przedłożonych dowodów oraz w wyniku przyjęcia minimalnych kwot wynagrodzeń za lata nieudokumentowane obliczony wskaźnik wysokości nie przekroczył 250%, bowiem wyniósł:

- z 10 kolejnych lat kalendarzowych w okresie od 1993 – 2012 za okres 1995 – 2004; 0,29%,

- z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia – 210,35%.

Za okresy zatrudnienia od 1 sierpnia 1956r. do 13 września 1958r., od 11 listopada 1958r. do 17 stycznia 1971r. i od 1 czerwca 2007r. do 30 września 2007r. organ rentowy przyjął wynagrodzenia minimalne, gdyż ubezpieczony nie przedłożył dokumentów stwierdzających wysokość zarobków.

Ubezpieczony nie odwołał się od tej decyzji, natomiast w dniu 13 października 2017r. złożył nowy wniosek o przeliczenie świadczenia na podstawie art.110a ustawy emerytalnej nie przedkładając żadnych nowych dowodów.

W rozpoznaniu tego wniosku organ rentowy wydał decyzję zaskarżoną omówioną
na wstępie.

Ubezpieczony na przestrzeni swojego życia zawodowego był zatrudniony:

- od 1 sierpnia 1956r. do 13 września 1958r. w Przedsiębiorstwie Państwowym Przedsiębiorstwa (...) na stanowisku ślusarza parowozu,

- od 11 listopada 1958r. do 18 stycznia 1971r. w KWK (...) na stanowiskach
od 11 listopada 1958r. do 13 marca 1959r. pracownika dołowego pod ziemią, od 14 marca 1959r. do 30 czerwca 1966r. ślusarza pod ziemią, od 1 lipca 1966r. do 18 stycznia 1971r. ślusarza o najwyższych kwalifikacjach pod ziemią,

- od 18 stycznia 1971r. do 30 czerwca 1988r. w KWK (...) na stanowiskach:
od 18 stycznia 1971r. do 31 października 1978r. dozorcy oddziału urządzeń maszynowych pod ziemią, od 1 listopada 1978r. do 30 czerwca 1988r. sztygara zmianowego oddziału urządzeń maszynowych pod ziemią,

- od 1 czerwca 2007r. do 30 września 2007r. w (...) Sp. z o.o. w R.
na stanowisku ślusarza.

Ubezpieczony w KWK (...) pracował na oddziale maszynowym. Praca
na tym oddziale wykonywana była w systemie trzyzmianowym, a w pewnym momencie wprowadzona została także czwarta zmiana, która nachodziła na zmianę trzecią. Na oddziale tym pracowało się także w niedziele – trzy niedziele w miesiącu, a czwarta niedziela była wolna. Oddział maszynowy zajmował się naprawą i konserwacją maszyn.

Razem z ubezpieczonym pracowali S. J. i H. G..

Biegła sądowa z zakresu emerytur, rent i kapitału początkowego H. P.
w opinii ( uzupełniającej ) odtworzyła wynagrodzenia ubezpieczonego za lata 1967 – 1977 uwzględniając w ich wyliczeniu – zgodnie z ostatecznym zleceniem Sądu – wynagrodzenie zasadnicze, dodatek funkcyjny, dodatek szkodliwy, Kartę Górnika, deputat węglowy, zasiłek chorobowy, jedną niedzielę ( bez dodatków zmianowych i bez podwójnej Karty Górnika ). Dodatkowo biegła uwzględniła także nagrodę jubileuszową za 25 lat pracy przy wynagrodzeniu za 1977r.

Biegła wyliczyła także wskaźnik wysokości podstawy wymiaru z okresu najkorzystniejszych 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu i wyniósł on 247,62% z lat 1968 – 1987 ( po korekcie wynagrodzenia za 1968r., gdy biegła błędnie podsumowała wykazane przez nią kwoty
i przyjęła łączne wynagrodzenie 36 196,40 zł zamiast 35 796 zł ).

Przy przyjęciu, że ubezpieczony pracował przez trzy niedziele w miesiącu i przez 1/3 miesiąca na zmianę nocną i otrzymywał dodatek nocny, wskaźnik wysokości przekroczyłby 250% ( opinia główna biegłej ).

Z pisma (...) Grupy (...) z 3 października 2018r. wynika, że konieczne jest zatrudnienie pracowników oddziału maszynowego
m.in. w niedziele dla prowadzenia prac konserwacyjno – remontowych. Zatrudnienie pracowników w niedziele odbywa się na zasadzie dobrowolności, po zgłoszeniu
się pracownika na obłożenie w dni wolne od pracy. Ponadto istnieją sytuacje, gdy osoby dozoru zwracają się do danego pracownika z potrzebą zatrudnienia w dni wolne, jednak pracownik zawsze ma możliwość odmowy. Niestawienie się do pracy, pomimo wcześniejszego zadeklarowania, nie powodowało dotychczas konsekwencji służbowych.

Ze sporządzonego przez (...) Oddział KWK (...) zestawienia sztygarów zmianowych zatrudnionych w oddziałach mechanicznych urządzeń dołowych
w poszczególnych Ruchach KWK (...) B., (...) H. i (...) P. dotyczącego procentowego udziału w poszczególnych zmianach roboczych i ilości przepracowanych niedziel w układzie miesięcznym za 2018r. wynika, że w różnych procentach czasu pracy pracowali oni na poszczególnych zmianach A, B, C i D
i np. niektórzy w 100% pracowali tylko na zmianę A, inni w 100% na zmianę D, co do zasady brak jest równego udziału procentowego na każdej z poszczególnych zmian. Również
w odniesieniu do pracy w niedzielę, to niektórzy pracownicy pracowali po 3, niektórzy
po 2 lub 1 niedzielę w miesiącu, a niektórzy nie wykazali pracy przez żadną niedzielę
w miesiącu.

Przed tut. Sądem toczyło się postępowanie w sprawie przeliczenia emerytury górniczej świadka S. J.. Prawomocnym wyrokiem z 3 października 2017r. sygn. VIII U 153/16 Sąd zmienił zaskarżoną w tamtym postępowaniu decyzję organu rentowego i przyznał S. J. prawo do ponownego ustalenia wysokości emerytury na podstawie art.110a ustawy emerytalnej, poczynając od 1 września 2015r.

W toku tego postępowania Sąd odtwarzał wynagrodzenia świadka S. J.
za lata 1966 – 1977 przyjmując do ich wyliczenia wynagrodzenie zasadnicze, świadczenie
z Karty Górnika, deputat węglowy i dodatek funkcyjny i ustalił, że wskaźnik wysokości podstawy wymiaru obliczony z 20 najkorzystniejszych lat wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu 1966 - 1985 wynosi 253,07%. Szczegółowe wyliczenia w tym zakresie Sąd zawarł w uzasadnieniu w/w wyroku.

/ Dowód z: akt organu rentowego, akt osobowych ubezpieczonego, opinii biegłej sądowej H. P., wykazu sporządzonego przez (...), zeznań świadków S. J., H. G., G. J., R. G., zeznań ubezpieczonego /

Sąd podzielił opinię uzupełniającą biegłej sądowej z zakresu emerytur
i rent oraz kapitału początkowego H. P., po jej skorygowaniu w zakresie 1968r., gdyż została ona sporządzona w oparciu o fachową i specjalistyczną wiedzę, zgodnie z ostatecznym zleceniem Sądu, na podstawie całokształtu zgromadzonej w sprawie dokumentacji i przy uwzględnieniu obowiązujących w okresie spornym przepisów płacowych. Z opinii tej wynika, że przy uwzględnieniu odtworzonych przez biegłą wynagrodzeń i tych wynikających z dokumentacji zarobkowej znajdującej się w aktach ZUS, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury górniczej ubezpieczonego obliczony z najkorzystniejszych 20 lat, to jest 1968 – 1987 wynosi 247, 62%, a więc nie przekracza 250% i to nawet przy przyjęciu, że ubezpieczony pracował przez jedną niedzielę w miesiącu. Zdaniem Sądu wskaźnik ten jest jeszcze niższy od wyliczonego przez biegłą, gdyż biegła błędnie uwzględniła przy wyliczeniu tego wskaźnika za 1977r. nagrodę jubileuszową, a tymczasem zgodnie z obowiązującymi przepisami nagroda taka nie stanowiła w tym czasie podstawy wymiaru składek - rozporządzenie Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac
z 19 sierpnia 1968r. Dz. U. z 1968r. Nr 35, poz.246 po zmianach dokonanych z dniem
1 stycznia 1977r. rozporządzeniem Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z 13 grudnia 1976r. Dz.U. z 1976r. Nr 10, poz.239 - w związku z załącznikiem do tego rozporządzenia.

Odnosząc się do zastrzeżeń ubezpieczonego zgłoszonych do tejże opinii, to nie zasługują one na uwzględnienie. W ocenie Sądu brak jest podstaw do uwzględnienia dodatków zmianowych, dodatku za zmianę nocną oraz dodatku za pracę w niedziele, gdyż brak jest dokumentacji, z której jednoznacznie by wynikało, w jakim procentowo czasie ubezpieczony pracował na poszczególnych zmianach oraz ile faktycznie niedziel przepracował w miesiącu. Same zeznania ubezpieczonego i świadków na tę okoliczność
nie są wystarczające. Niewątpliwie w postępowaniu sądowym ubezpieczony może korzystać z wszelkich środków dowodowych stwierdzających wysokość jego zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty, w szczególności z dowodów z dokumentów oraz z przesłuchania świadków. Niemniej jednak w sytuacji braku kompletnej dokumentacji płacowej możliwość ustalenia wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego nie może być hipotetyczna, czyli oparta na wielu założeniach, niedających się obecnie zweryfikować. W orzecznictwie przyjmuje się bowiem, że nie ma możliwości wyliczenia wysokości wynagrodzenia, a co za tym idzie - wysokości składek na ubezpieczenie społeczne oraz wskaźnika wysokości podstawy wymiaru emerytury w oparciu o wyliczenia hipotetyczne, uśrednione, wynikające np. z porównania do wynagrodzenia innych pracowników. W wyroku z 4 lipca 2007r. ( I UK 36/07, Lex nr 390123) Sąd Najwyższy stwierdził, że w postępowaniu cywilnym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych w sprawie o przeliczenie wysokości emerytury możliwe jest dopuszczenie i przeprowadzanie wszelkich dowodów, w tym także dowodu z zeznań świadków lub przesłuchania samego wnioskodawcy. Nie jest jednak możliwe przeliczenie wysokości emerytury w oparciu o jakąś hipotetyczną uśrednioną wielkość premii uzyskiwanej przez ubezpieczonego wywiedzioną z wysokości premii wypłaconych innym pracownikom. Zaliczenie nieudokumentowanych składników podstawy wymiaru składek (składników wynagrodzenia) mogących mieć wpływ na wzrost świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów niebudzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z 9 stycznia 1998r., II UKN 440/97). Podkreślić przy tym należy, że przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań pozwalających na ustalenie wynagrodzenia w sposób przybliżony lub prawdopodobny. W tej sytuacji ewentualne ujemne skutki nieprzedstawienia dowodu lub też zaoferowania dowodów niepozwalających poczynić kategorycznych ustaleń lub budzących istotne wątpliwości obciążają stronę. Zatem to na ubezpieczonym, zgodnie z art.,6 k.c., spoczywał obowiązek przedstawienia takich dowodów, które w niebudzący wątpliwości sposób, pozwalałyby na podwyższenie podstaw wymiaru emerytury o wysokość wypłaconych w okresie objętym sporem świadczeń z tytułu pracy zmianowej i w niedziele,
a takich dowodów ubezpieczony nie przedstawił. Same zeznania świadków i ubezpieczonego jak już to wskazano wcześniej, nie są wystarczające do jednoznacznego ustalenia w tym zakresie, gdyż nie pozwalają one w precyzyjny sposób ustalić ile dniówek w danym miesiącu spornego okresu ubezpieczony pracował na poszczególne zmiany, w tym zwłaszcza na zmianę nocną i ile w danym miesiącu spornego okresu przepracował niedziel. W ten sposób możliwe jest jedynie dokonanie hipotetycznych ustaleń, a to nie jest wystarczające. Dowodem pozwalającym poczynić takie ustalenia byłaby ewidencja czasu pracy za sporny okres i w oparciu o takie dokumenty możliwe było odtworzenie wysokości zarobków przy uwzględnieniu obowiązujących wówczas regulacji płacowych, ale takowej ewidencji nie przedstawiono. Nadto ze sporządzonego przez (...) Oddział KWK (...) zestawienia dotyczącego pracy sztygarów zmianowych na zmianach A, B, C i D w miesiącu oraz ilości przepracowanych niedziel na miesiącu w 2018r. wynika, że udział procentowy w pracy tych osób na poszczególnych zmianach był bardzo różny i nie można wyprowadzić z tego zestawienia zasady, że praca jest w równej ilości czasu wykonywana na każdej kolejnej zmianie. Podobnie różnie wyglądała praca tych osób w niedziele, bowiem niektórzy sztygarzy zmianowi pracowali przez 3 niedziele w miesiącu, inni 2 lub jedną, a byli też tacy, którzy nie pracowali żadnej niedzieli w miesiącu. W ocenie Sądu w świetle takiego zestawienia i zeznań świadków G. J. i R. G. nie sposób jest przyjąć, że ubezpieczony w okresie spornym pracował przeciętnie przez trzy niedziele w miesiącu i w takim samym procentowym udziale czasu na każdej zmianie, gdy obecnie nie ma zasady, że praca w taki sposób na oddziale maszynowym jest wykonywana.

W tym miejscu zauważyć należy, że ewentualne uwzględnienie ubezpieczonemu jednej niedzieli pracy w miesiącu – jak w opinii uzupełniającej biegłej, i tak nie powoduje,
że wskaźnik wysokości podstawy wymiaru przekroczy 250%.

Odnosząc się do wynagrodzeń świadka S. J. wyliczonych w toku postępowania o sygn. VIII U 153/16 to Sąd zwraca uwagę, że zostały one obliczone przy uwzględnieniu tylko bezwzględnie obowiązujących składników: wynagrodzenia zasadniczego, Karty Górnika ( bez podwójnej wysokości ), deputatu węglowego i dodatku funkcyjnego. Świadek ten, podobnie jak obecnie ubezpieczony, nie miał zaliczonej pracy
w niedziele oraz dodatku za pracę zmianową i w nocy, przy czym w jego przypadku odtworzone bez uwzględniania tych elementów wynagrodzenia zarobki były wystarczające
do przeliczenia świadczenia w trybie art.110a ustawy emerytalnej.

Sąd zważył, co następuje:

odwołanie ubezpieczonego H. H. nie zasługuje na uwzględnienie.

W rozpoznawanej sprawie kwestia sporna sprowadzała się ostatecznie
do ustalenia, czy ubezpieczony spełnia warunki do przeliczenia emerytury górniczej
na podstawie art.110a 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( t.j. Dz.U. z 2018r., poz.1270 ).

Zgodnie z art.110a wysokość emerytury oblicza się ponownie od podstawy wymiaru ustalonej w sposób określony w art.15, z uwzględnieniem art.110 ust.3, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie prawa polskiego przypadającąw całości lub w części po przyznaniu świadczenia:- z kolejnych 10 lat kalendarzowych przypadających w ostatnich 20 latach kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek
o ponowne ustalenie emerytury od przeliczonej podstawy,

- dowolnie wybranych przez emeryta 20 lat kalendarzowych, w których podlegał ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia o ponowne ustalenie wysokości emerytury, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru przed zastosowaniem ograniczenia, o którym mowa w art.15 ust.5, jest wyższy niż 250%.

Ustalenie wysokości emerytury w sposób wskazany powyżej może nastąpić tylko raz.

Szczegółowe zasady postępowania w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r.
w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011r. nr 237, poz. 1412). Rozporządzenie to w § 21 pkt 1 przewiduje, iż środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Powyższy przepis zakłada istnienie optymalnych warunków, tj. wymaga,
by zachowała się dokumentacja płacowa pracodawcy. Natomiast w sytuacji, gdy
nie zachowała się stosowna dokumentacja płacowa, wysokość zarobków może być ustalona na podstawie dokumentacji zastępczej z akt osobowych pracownika (np. umów o pracę, angaży, wpisów w legitymacji ubezpieczeniowej oraz innych pism dotyczących zatrudnienia, które zawierają informacje o wynagrodzeniu), a także zeznań świadków.

Trzeba jednak wskazać, że w postępowaniu sądowym nie obowiązują ograniczenia,
co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty określone w § 21 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe. Wysokość zarobków, której pochodną jest podstawa wymiaru składki
na ubezpieczenie społeczne, jest faktem mającym istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.), który w postępowaniu przed sądem może być udowadniany wszelkimi środkami dowodowymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997r., sygn. akt II UKN 186/97, OSNP 1998/11/342, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2006r., sygn. akt I UK 115/06, OSNP 2007/17-18/257). Niemniej jednaj zarobki
za poszczególne lata muszą być wykazane w sposób niebudzący wątpliwości, w ściśle określonej kwotowo wysokości. Nie jest natomiast możliwe przeliczenie wysokości emerytury w oparciu o hipotetyczne lub uśrednione wysokości zarobków. Kwestia pobieranego wynagrodzenia musi zostać udowodniona w sposób bezwzględny, a tylko dokumentacja stanowi precyzyjny dowód w zakresie wysokości wynagrodzenia
w postępowaniu sądowym ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 4 czerwca 2014r. III AUa 1136/13 ).

W toku postępowania Sąd dopuścił dowód z opinii biegłej sądowej
do spraw emerytur i rent celem odtworzenia zarobków ubezpieczonego z lat, co do których nie zachowała się dokumentacja zarobkowa i obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru świadczenia z najkorzystniejszych lat zgodnie z art.110a ustawy emerytalnej.

Z opinii biegłej sądowej H. P., którą to opinię Sąd uznał za miarodajną
w sprawie z przyczyn wskazanych wcześniej, wynika jednoznacznie, że najkorzystniejszy wskaźnik wysokości emerytury górniczej ubezpieczonego wyliczony z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia, to jest z lat 1968 – 1987, w tym z okresu przypadającego po przyznaniu prawa do emerytury górniczej nie przekracza 250%.

W takiej sytuacji ubezpieczonemu nie przysługuje prawo do ponownego przeliczenia pobieranej przez niego emerytury górniczej z zastosowaniem art.110a ustawy emerytalnej.

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł jak w sentencji wyroku i na mocy
art. 477¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie jako bezzasadne.

Zdaniem Sądu brak było podstaw do oddalenia odwołania ubezpieczonego
na podstawie art.114 ustawy emerytalnej, gdy ubezpieczony powołał się na nowe dowody
w postaci opinii biegłego i zeznań świadków na okoliczność uzyskiwanych wynagrodzeń.

(-) SSO Grzegorz Tyrka

Przewodniczący:	SSO Grzegorz Tyrka
Protokolant:	Anna Krzyszkowska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE