UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22 czerwca 2020 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił A. G. prawa do renty rodzinnej. W uzasadnieniu decyzji ZUS wskazał, iż ojciec wnioskodawcy w ciągu ostatniego 10- lecia przed śmiercią udowodnił 4 miesiące i 13 dni okresów składkowych i nieskładkowych zamiast wymaganych 5 lat. Nie udowodnił okresu składkowego wynoszącego 30 lat. Organ rentowy wskazał, jako podstawę rozstrzygnięcia art. 65, 66, 57, 58 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

(decyzja – k. 101 Akt ZUS)

W odwołaniu od powyższej decyzji opiekun prawny wnioskodawcy podniósł, iż zmarły M. G. (1) był obłożnie chory, nieporuszający się, leżący w łóżku, wymagający opieki od 4 lat przed śmiercią. Wniósł o uwzględnienie choroby męża przed wydaniem zaświadczenia z opieki społecznej.

(odwołanie – k. 3)

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie wywodząc jak w uzasadnieniu decyzji, wskazując dodatkowo, że zmarły był niezdolny do pracy i niezdolny do samodzielnej egzystencji w dniu 12.07.2016 r i nie udało się ustalić jakiejkolwiek niezdolności do pracy na dzień 1.06.2005 r, jednocześnie niezdolność do pracy nie powstała w ciągu 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia. Organ rentowy wskazał, iż powyższe wynika z orzeczenia LO z dnia 20.11.2020 r(odpowiedź na odwołanie – k. 5).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 20.12.2019 r opiekun prawny A. G. złożył wniosek o rentę rodzinną po zmarłym M. G. (1).

/wniosek – k. 1 akt ZUS/

Przed wydaniem decyzji nie zostało wydane orzeczenie Lekarza Orzecznika ustalające datę niezdolności do pracy zmarłego.

/okoliczność bezsporna/

Decyzją z dnia 22 czerwca 2020 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił A. G. prawa do renty rodzinnej. W uzasadnieniu decyzji ZUS wskazał, iż ojciec wnioskodawcy w ciągu ostatniego 10- lecia przed śmiercią udowodnił 4 miesiące i 13 dni okresów składkowych i nieskładkowych zamiast wymaganych 5 lat. Nie udowodnił okresu składkowego wynoszącego 30 lat. Organ rentowy wskazał, jako podstawę rozstrzygnięcia art. 65, 66, 57, 58 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

/decyzja – k. 101 Akt ZUS/

W odwołaniu od powyższej decyzji opiekun prawny wnioskodawcy podniósł, iż zmarły M. G. (1) był obłożnie chory, nieporuszający się, leżący w łóżku , wymagający opieki od 4 lat przed śmiercią. Wniosła o uwzględnienie choroby męża przed wydaniem zaświadczenia z opieki społecznej.

/odwołanie – k. 3/

W piśmie z dnia 5.10 2020 r opiekun prawny wnioskodawcy podnosił,, że z uwagi na problem w dostępie do dokumentacji medycznej, ZUS powinien wystąpić o tą dokumentację do właściwych placówek.

/pismo – k. 129 akt ZUS/

W piśmie z dnia 23.10.2020 r (...) Oddział w G. zwrócił się do (...) Oddział w Ł. o wydania orzeczenia dla celów polskich świadczeń rentowych. Wniósł o wydanie orzeczenia dla osoby zmarłej celem sprawdzenia, czy M. G. (2) spełniałby warunki do uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy.

/pismo – k. 131 akt ZUS/

Orzeczeniem z dnia 20.11.2020 roku LO ustalił, że M. G. (1) jest trwale niezdolny do pracy, data powstania tej niezdolności to 12.07.2016 r, jest także trwale niezdolny do samodzielnej egzystencji od 12.07.2016 r, nie da się ustalić niezdolności do pracy na dzień 1.06.2005 r.

/orzeczenie – k. 139 akt ZUS/

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Decyzja podlegała uchyleniu jako przedwczesna, a więc wydana z rażącym naruszeniem prawa.

Zgodnie z art. 65 ustawy z dnia 17.12,1998 o emeryturach i rentach z FUS Dz.U.2021.291 t.j. renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy. Zgodnie z art. 66. renta rodzinna przysługuje także uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. W takim przypadku przyjmuje się, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Zgodnie z art. 57 tej ustawy renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1)

jest niezdolny do pracy;

2)

ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3)

niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów;

4)

nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

2.

Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Zgodnie z art. 58 warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:

1)

1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;

2)

2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;

3)

3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;

4)

4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;

5)

5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

2.

Okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej.

3.

Jeżeli ubezpieczony nie osiągnął okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w ust. 1, warunek posiadania wymaganego okresu uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał, bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe.

4.

Przepisu ust. 2 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Przy ocenie prawa do renty rodzinnej przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy (art. 65 ust. 2 ustawy rentowej). To domniemanie prawne nie wyklucza jednak możliwości badania czy osoba zmarła nie spełniała przesłanek do nabycia świadczenia (czy była niezdolną do pracy) we wcześniejszym okresie./ tak Wyrok Sądu Apelacyjnego w S. dnia 13 czerwca 2013 r. III AUa 892/12/

Zgodnie z art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c., jeżeli decyzja nakładająca na ubezpieczonego zobowiązanie, ustalająca wymiar tego zobowiązania lub obniżająca świadczenie, została wydana z rażącym naruszeniem przepisów o postępowaniu przed organem rentowym, sąd uchyla tę decyzję i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania organowi rentowemu.

Dzięki takiemu unormowaniu sąd może badać wady wynikające z naruszenia nie tylko prawa materialnego, lecz także procesowego. Jak wynika z uzasadnienia projektu z.k.p.c.2019, niezależnie od tego, czy wady te dotyczą formy, czy treści decyzji, ich wspólną cechą jest to, że naruszają przepisy o postępowaniu przed organem rentowym w takim stopniu, że ich konwalidacja jest niemożliwa. Naprawienie takich decyzji przez sąd polega w istocie na wydaniu ich na nowo, to zaś wymaga ponownego przeprowadzenia całego postępowania - tyle że przed sądem (zob. uzasadnienie projektu k.p.c.2019). W uzasadnieniu projektu z.k.p.c.2019 podano przykłady wad decyzji, które projektodawca określił jako rażące. Należą do nich, w zakresie treści: brak oznaczenia stron, niewskazanie sposobu obliczenia świadczenia lub składki; sposobu wydania: wydanie przez osobę nieuprawnioną; i postępowania je poprzedzającego: bez podstawy prawnej lub przedwcześnie - bez zachowania terminów lub przesłanek wydania (zob. uzasadnienie projektu z.k.p.c.2019) (por. J. May, Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, WKP 2020).

W niniejszej sprawie rażące naruszenie przepisów o postępowaniu polegało na tym, że organ rentowy przed wydaniem spornej decyzji nie ustalił daty niezdolności do pracy zmarłego w drodze orzeczenia Lekarza Orzecznika. Dopiero po wniesieniu odwołania i podniesionych zarzutów dotyczących daty niezdolności do pracy zostało wydane orzeczenie przez Lekarza Orzecznika. Odpowiedź na odwołanie powołuje się na ustalenia LO, mimo, że orzeczenie zostało wydane po dacie decyzji. Mimo nowych okoliczności w postaci orzeczenia LO organ rentowy nie wydał kolejnej decyzji, od której przysługiwałoby odwołanie.

W ocenie Sądu Okręgowego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych na tym etapie prowadzonego przez siebie postępowania nie był władny do wydania zaskarżonej decyzji. Tym samym dopiero wyjaśnienie kwestii – przed wydaniem decyzji , w jakiej dacie M. G. (1) stał się niezdolny do pracy skutkować będzie ustaleniem, czy zachodzą przesłanki do renty rodzinnej.

Powyższe świadczy o wydaniu zaskarżonej decyzji z rażącym naruszeniem przepisów o postępowaniu przed organem rentowym, w związku z czym podlegała ona uchyleniu w trybie art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c.