UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 19 grudnia 2012 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od (...) S.A. w W. na rzecz M. S. kwotę 92.500 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2011 r. do dnia zapłaty oraz na rzecz: A. S., J. S., K. S., G. S. i S. S. (2) kwoty po 22.500 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2011 r. do dnia zapłaty, oddalił powództwa w pozostałej części zniósł między stronami koszty zastępstwa procesowego oraz nakazał pobrać od pozwanego zakładu ubezpieczeń na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 10.250 zł tytułem części nieuiszczonych kosztów sądowych.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

W dniu 4 grudnia 2009 r. kierujący samochodem marki R. (...) – J. W. potrącił, w trakcie wyprzedzania innego pojazdu, w miejscowości B. idącą prawidłowo lewą krawędzią jezdni J. C. (matkę powódki M. S. oraz babcię pozostałych powodów).

W wyniku doznanych obrażeń ciała poszkodowana zmarła w dniu 6 grudnia 2009 r. Sprawca zdarzenia został skazany za spowodowanie tego wypadku przez Sąd Rejonowy w Myślenicach.

Powodowie zwrócili się w czerwcu 2011 r. do pozwanego zakładu ubezpieczeń (w którym ww. kierowca posiadał ubezpieczenie OC) z wnioskiem o przyznanie każdemu z nich zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę powstałą w wyniku śmierci bliskiej im osoby (art. 446 § 4 k.c.). Decyzją z dnia 4 lipca 2011 r. pozwany wypłacił, z powyższego tytułu M. S., kwotę 7.500 zł a wnukom zmarłej kwoty po 2.500 zł, przyjmując że J. C. przyczyniła się w 50 % do powstania szkody.

W pozwie z dnia 30 listopada 2011 r. powódka M. S. wnosiła o zasądzenie od pozwanego Towarzystwa (...) dalszej kwoty 192.500 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2011 r. a pozostali powodowie kwot po 77.500 zł z tym, że G. S. i S. S. (2) domagali się zasądzenia odsetek ustawowych od dnia 22 lipca 2011 r. a A. S., J. S. i K. S. od dnia 19 lipca 2011 r.

Strona pozwana wnosiła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenia od powodów, na jej rzecz, kosztów procesu.

Na podstawie dopuszczonego w sprawie dowodu z opinii biegłego ds. rekonstrukcji wypadków Sąd Okręgowy ustalił, że piesza poruszała się po drodze zgodnie z przepisami ustawy Prawo o ruchu drogowym i w żaden sposób nie przyczyniła się do zaistnienia przedmiotowego zdarzenia.

Odnosząc się do kwestii krzywdy, jakiej doznali powodowie wskutek śmierci J. C. Sąd wskazał, że biorąc pod uwagę stopień ich bliskości ze zmarłą matką i babcią wszyscy oni mieli poczucie dużej straty po śmierci tej osoby.

J. C., licząca w chwili wypadku 63 lata była bardzo zaangażowana w wychowanie wnuków oraz w pomoc córce przy wykonywaniu różnych obowiązków domowych. Powodów łączyły silne więzi emocjonalne z poszkodowaną a jej nagła śmierć wywołała u nich traumatycznie przeżycia.

Zdaniem Sądu, należało jednak zróżnicować sytuację osób pokrzywdzonych. Bliższe związki uczuciowe wiązały zmarłą z jej córką M. S.. Dlatego też, w tym przypadku adekwatną do całokształtu okoliczności sprawy, sumą zadośćuczynienia za doznaną przez powódkę krzywdę powinna być kwota 100.000 zł a wobec wypłacenia już wcześniej tej osobie części należności (7.500 zł) do zasądzenia pozostała kwota 92.500 zł.

Jeżeli natomiast chodzi o pozostałych powodów (wnuków zmarłej) to żyją oni w pełnej rodzinie i mają zapewnione przez rodziców stałe źródło utrzymania. Dlatego też rozmiar doznanych przez nich cierpień psychicznych powstałych wskutek śmierci babci jest znacznie mniejszy niż u ich matki, co uzasadnia ustalenie dla każdej z tych osób zadośćuczynienia pieniężnego w wysokości po 25.000 zł a po uwzględnieniu spełnionych już przez ubezpieczyciela świadczeń na rzecz tych powodów (po 2.500 zł), zasądzeniu podlegały kwoty po 22.500 zł.

Dalej idące żądania powodów Sąd Okręgowy ocenił jako zbyt wygórowane i zostały one oddalone.

O kosztach postępowania pomiędzy stronami Sąd rozstrzygnął w oparciu o przepis art. 100 zd. 1 k.p.c. poprzez wzajemne ich zniesienie.

Od powyższego wyroku apelację wniosło Towarzystwo (...) S.A. z siedzibą w W., jako następca prawny przejętej przez niego, w dniu 28 grudnia 2012 r., spółki (...) S.A., zaskarżając wyrok w części tj.:

a) w zakresie zasądzenia od pozwanego na rzecz powódki M. S., tytułem zadośćuczynienia kwoty powyżej 22.500 zł oraz ustalenia początkowej daty naliczania odsetek od dnia 19 lipca 2011 r.;

b) w zakresie zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów: A. S., J. S., K. S., G. S. i S. S. (2) kwot powyżej 7.500zł oraz ustalenia początkowej daty naliczania odsetek od dnia 19 lipca 2011 r. ;

a ponadto co do rozstrzygnięcia o kosztach postępowania i odnośnie obowiązku uiszczenia kosztów sądowych.

W apelacji podniesione zostały zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego tj.:

- art. 446 § 4 k.c. poprzez zawyżenie zasądzonych na rzecz powodów sum zadośćuczynienia i tym samym oderwanie tego świadczenia od funkcji kompensacyjnej a sprowadzenie go do funkcji represyjnej;

- art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 363 § 2 k.c. poprzez zasądzenie na rzecz powodów kwot zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 19 lipca 2011 r., podczas gdy w orzecznictwie bezspornym pozostaje fakt, iż w razie ustalenia wysokości zadośćuczynienia według stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy uzasadnione jest przyznanie odsetek dopiero od chwili wyrokowania.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwany wnosił o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez zasądzenie na rzecz powódki M. S. kwoty 22.500 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 19 grudnia 2012 r. do dnia zapłaty i oddalenie powództwa w pozostałym zakresie oraz na rzecz pozostałych powodów kwot po 7.500 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 10 grudnia 2012 r. od dnia zapłaty i oddalenie w pozostałej części każdego z tych powództw a ponadto dokonanie stosunkowego rozliczenia kosztów postępowania. Jako ewentualny, pozwany zgłosił wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku, we wskazanej wyżej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania apelacyjnego.

Powodowie reprezentowani przez tego samego pełnomocnika wnosili o oddalenie apelacji i zasądzenie na rzecz każdego z nich kosztów procesu za II instancję.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego niemal w całości podlegała oddaleniu.

Jeśli chodzi o wysokości zasądzonych na rzecz powodów świadczeń to możliwość ich zmniejszenia przez Sąd II instancji byłaby uzasadniona tylko wówczas, gdyby w okolicznościach niniejszej sprawy okazało się że są one rażąco wygórowane (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2000 r. sygn. akt II CKN 651/98, Lex nr 51063).

Tego rodzaju sytuacja nie miała miejsca w rozpoznanej sprawie.

Przeprowadzone przed Sądem I instancji postępowanie dowodowe wykazało, że nagła śmierć J. C. matki powódki – M. S. oraz babci pozostałych powodów (wnuków ) stanowiła dla nich bardzo silne przeżycie psychiczne wywołujące u nich poczucie głębokiego bólu i żalu po stracie bliskiej im osoby. Zmarła pozostawała z powodami w bardzo dobrych relacjach osobistych, nacechowanych silnymi więziami emocjonalnymi. Krzywda wynagrodzona zadośćuczynieniem pieniężnym dotyczy szkody niemajątkowej o niewymiernej skali.

W obecnie panujących w kraju warunkach ustrojowych na plan pierwszy wysuwa się funkcja kompensacyjna tego świadczenia. Nie może ona wprawdzie być oderwana od poziomu stopy życiowej społeczeństwa ale powinna stanowić dla osób uprawnionych znacząca rekompensatę finansową za naruszenie tak istotnego dobra osobistego, jakim jest relacja ze zmarłym członkiem najbliższej rodziny.

Wbrew zarzutom skarżącego ustalona przez Sąd Okręgowy wysokość kwot zadośćuczynienia pieniężnego nie jest rażąco wygórowana.

W przypadku wnuków zmarłej świadczenie to stanowi równowartość kilku średnich miesięcznych wynagrodzeń i nie może być traktowane jako źródło wzbogacenia się uprawnionych.

Jeżeli zaś chodzi o powódkę M. S. to kwota 100.000 zł również nie jest nadmierna biorąc choćby pod uwagę rozmiar świadczeń wypłaconych bliskim ofiar katastrofy samolotowej w M. (250.000 zł).

Nie ma też racji pozwany argumentując, że brak było podstaw prawnych do zasądzenia odsetek ustawowych za okres wcześniejszy niż data wyrokowania.

Zgodnie z treścią art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczonym Funduszom Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych – zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie. Jedynie w sytuacjach wyjątkowych, o których mowa w art. 14 ust. 2 cyt. wyżej ustawy termin ten może ulec wydłużeniu ale nie więcej niż do 90 – ciu dni. W rozpoznawanej sprawie okoliczności niezbędne do ustalenia odpowiedzialności pozwanego zakładu lub określenia wysokości odszkodowania nie budziły od samego początku jakichkolwiek wątpliwości , o czym świadczy choćby data wydania przez ubezpieczyciela decyzji w przedmiocie zgłoszonych roszczeń (4 lipca 2011 r.). Powyższego poglądu nie zmienia arbitralnie przyjęta przez ubezpieczyciela teza o przyczynieniu się zmarłej do powstania wypadku.

Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 grudnia 2011 r. sygn. akt V CKS 38/11, Lex 1129179 - jeżeli zobowiązany nie płaci zadośćuczynienia w terminie wynikającym z przepisu szczególnego lub w terminie ustalonym zgodnie z art. 455 in fine k.c. – uprawniony nie ma możliwości czerpania z korzyści z zadośćuczynienia, jakie mu się należy już w tym terminie.

W konsekwencji odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia należnego uprawnionemu już w tym terminie powinny się należeć od tego właśnie terminu.

Podobne stanowisko, które aprobuje Sąd Apelacyjny w tym składzie, zostało wyrażone przez Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 18 lutego 2010 r. sygn. akt II CSK 434/09 i 8 lutego 2012 r. sygn. akt V CSK 57/11.

Powodowie w postępowaniu szkodowym wskazali konkretne sumy zadośćuczynienia, żądane od ubezpieczyciela (wyższe od kwot zaaprobowanych przez Sąd) i nie może być tu mowy o nieskutecznym wezwaniu pozwanego do zapłaty.

Natomiast okoliczność, że ubezpieczyciel zdecydował się wypłacić uprawnionym o wiele niższe świadczenie pieniężne od zgłoszonych roszczeń nie może pozbawiać powodów prawa do odsetek w stosunku do pozostałych należności, jakie w rzeczywistości im się należały, z uwzględnieniem terminów przewidzianych w powołanej wyżej ustawie z 2003 r.

Sąd Apelacyjny zmienił w tym zakresie rozrzygnięcie Sądu Okręgowego jedynie nieznacznie, w stosunku do odsetek zasądzonych od świadczeń przypadających powodom: G. S. i S. S. (2), którzy zgłosili do pozwanego wnioski o przyznanie im zadośćuczynienia pieniężnego w terminie późniejszym niż pozostali powodowie tj. 20 czerwca 2011 r. (k. 77 i 88 akt szkodowych). Osoby te wnosił w pozwie aby w stosunku do nich odsetki ustawowe były naliczane począwszy od dnia 22 lipca 2011 r. (vide: pozew k. 4 a.s.). Zasądzając odsetki od dnia 19 czerwca 2011 r. Sąd Okręgowy naruszył tu przepis art. 481 § 1 k.c. oraz art. 321 § 1 k.p.c.

W pozostałej części brak było podstaw do wzruszenia zaskarżonego wyroku.

Dokonane przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne nie budzą jakichkolwiek wątpliwości.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji, na podstawie art. 386 § 1 i 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto zgodnie z art. 98 i 99 k.p.c. oraz art. 100 zd. 2 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c.

W uchwale z dnia 30 stycznia 2007 r. III CZP 130/06 publ. USNC 2008/1/1 Sąd Najwyższy wyjaśnił, że wygrywającym proces współuczestnikom sporu, o których mowa w art. 72 § 1 pkt 1 k.p.c. reprezentowanym przez tego samego radcę prawnego Sąd przyznaje zwrot kosztów w wysokości odpowiadającej wynagrodzenie jednego pełnomocnika.

Powodów łączy współuczestnictwo materialne, określone wart. 72 § 1 pkt 1 in fine k.p.c. wynikające nie ze wspólności praw ale z oparcia praw każdego z powodów do uzyskania stosowanego zadośćuczynienia na tej samej podstawie faktycznej i prawnej (vide: wyrok SN z dnia 11 lipca 2012 r. II CSK 677/11, Lex nr 1228438).

W tej sytuacji zasądzone zostało od pozwanego, na rzecz powodów jedno wynagrodzenie, obliczone od sumy wartości poszczególnych przedmiotów zaskarżenia (145.000 zł) co daje kwotę 2.700zł, zgodnie z § 6 ust. 6 i § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ... (Dz. U. nr 163 poz. 1349 ze zm.). Powyższa należność została podzielona na wszystkich powodów proporcjonalnie do wartości przedmiotu zaskarżenia, odnoszącego się do każdego ze wskazanych w apelacji rozstrzygnięć Sądu Okręgowego.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE