UZASADNIENIE

punktu 2 wyroku z dnia 16 marca 2021r.

A. W. w dniu 30 grudnia 2019r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. z dnia 8 listopada 2019r., znak: (...)-2019. Ubezpieczony wniósł o uwzględnienie zarobków faktycznie osiąganych w Spółdzielni Pracy ,,UNIA W. w okresie od 26 września 1972r. do 23 czerwca 1973r., ponieważ organ rentowy uwzględnił za ten okres wynagrodzenie minimalne. Wskazał, że dowodem potwierdzającym jego dochód w tym czasie jest angaż określający stawkę godzinową. Dodatkowo ubezpieczony podniósł, że organ rentowy błędnie uwzględnił do wyliczenia kapitału początkowego okres zatrudnienia od 25 listopada 1972r., zamiast od 26 września 1972r. We wskazanym zakresie wniósł więc o zmianę zaskarżonej decyzji (odwołanie z dnia 30 grudnia 2019r., k. 3-5 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie z dnia 23 stycznia 2020r. wniósł o umorzenie postępowania w zakresie, w jakim roszczenie ubezpieczonego zostało zaspokojone decyzją z dnia 17 stycznia 2020r., znak: (...)-2019 oraz o oddalenie odwołania w pozostałej części.

Uzasadniając swe stanowisko organ rentowy wskazał, że decyzją z dnia 8 listopada 2019r. do ustalenia wartości kapitału początkowego za okres zatrudnienia ubezpieczonego od 25 listopada 1972r. do 23 czerwca 1973r. przyjęto wynagrodzenie minimalne na podstawie art. 15 ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Niezależnie od odwołania od ww. decyzji, ubezpieczony złożył również wniosek o ponowne ustalenie kapitału początkowego, do którego dołączył zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 16 grudnia 2019r. wystawione przez (...) Spółdzielnię Pracy (...) za okres od 3 lutego 1977r. do 31 lipca 1978r. W oparciu o ten dokument, w kolejnej decyzji z dnia 17 stycznia 2020 roku uwzględniono wynagrodzenie osiągane przez ubezpieczonego w latach 1977-1978, a za okres zatrudnienia w Zakładach (...) począwszy od 26 września 1972r. przyjęto wynagrodzenie minimalne. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 65,84% (odpowiedź na odwołanie z dnia 23 stycznia 2020r., k. 21-22 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. W. zatrudniony był w Zakładach (...) w okresie od 26 września 1972r. do 23 czerwca 1973r. na stanowisku mechanika-konserwatora ze stawką godzinową w wysokości 5,90 zł wraz z premią regulaminową do 20% podstawowego uposażenia. Ubezpieczony przebywał na zwolnieniu lekarskim w dniu 27 grudnia 1972r. oraz od 20 marca 1973r. do 24 marca 1973r. (świadectwo pracy, angaż, zaświadczenie z dnia 10 października 2019r., k. 6-8 a.s. i karta zasiłkowa, k. 7 tom II a.e.).

Z tytułu zatrudnienia w (...) Spółdzielni Pracy (...) w okresie od 3 lutego 1977r. do 31 lipca 1978r. ubezpieczony uzyskał wynagrodzenie w kwotach 8.938 zł za 1977r. oraz 7.523 zł za 1978r. (świadectwo pracy z dnia 1 sierpnia 1978r., k. 25 tom II a.e., zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 16 grudnia 2019r., k. 14 tom II a.e.).

A. W. w dniu 4 września 2019r. złożył do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. wniosek o ustalenie kapitału początkowego, po którego rozpoznaniu organ rentowy wydał decyzję z dnia 30 września 2019r., znak: (...)-2019, o ustaleniu kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999r. w kwocie 35.291,74 zł (wniosek z dnia 4 września 2019r. i decyzja z dnia 30 września 2019r., k. 1 i 51-53 tom I a.e.).

Następnie organ rentowy wydał decyzję z dnia 8 listopada 2019r., znak: (...)-2019, w której ustalił kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999r. wynoszący 42.671,53 zł. Do okresów składkowych w wymiarze 7 lat, 3 miesięcy i 21 dni uwzględniono m.in. okres zatrudnienia od 25 listopada 1972r. do 23 czerwca 1973r., za który przyjęto wynagrodzenie minimalne. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 59,99% (decyzja z dnia 8 listopada 2019r., k. 85-91 tom I a.e.). Od wskazanej decyzji A. W. złożył odwołanie (odwołanie z dnia 30 grudnia 2019r., k. 3-5 a.s.).

Po złożeniu odwołania przez ubezpieczonego, w związku ze złożeniem nowych dokumentów, Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał kolejną decyzję z dnia 17 stycznia 2020r. Uwzględnił w tej decyzji wynagrodzenie uzyskane przez ubezpieczonego w latach 1977-1978 z tytułu zatrudnienia w (...) Spółdzielni Pracy (...) w kwotach 8.938 zł za 1977r. oraz 7.523 zł za 1978r. Poza tym został uwzględniony okres zatrudnienia A. W. w Zakładach (...) z datą początkową od 26 września 1972r. Ostatecznie kapitał początkowy został ustalony na dzień 1 stycznia 1999r. na kwotę 56.160,39 zł, zaś wskaźnik wysokości podstawy wymiaru z lat 1973 – 1982 wyniósł 65,84% (decyzja z dnia 17 stycznia 2020r., k. 98-101 tom I a.e.).

Wskazany stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie wymienionych dokumentów, które w zakresie, w jakim dotyczą zatrudnienia ubezpieczonego w Spółdzielni Pracy ,,UNIA W. od 26 września 1972r. do 23 czerwca 1973r., były spójne, a zarazem nie zostały zakwestionowane przez strony. Organ rentowy nie podważał autentyczności angażu, karty zasiłkowej i świadectwa pracy, złożonych przez odwołującego, ani tego, co z nich wynika. Sąd zatem, mając na uwadze powyższe, nie znalazł podstaw do nieuwzględnienia tych dokumentów. Z uwagi na to, że są spójne, zostały ocenione jako wiarygodne, podobnie jak inne dokumenty, na podstawie których został ustalony stan faktyczny.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie A. W. w części dotyczącej uwzględnienia faktycznych zarobków za 1973r. jest zasadne.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że w myśl art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2020r., poz. 53 ze zm.), zwanej dalej ,,ustawą emerytalną", dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 ustawy emerytalnej, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3). Z kolei art. 174 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przewiduje, że kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

1) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze
nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (art. 174 ust. 2).

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999r. (art. 174 ust. 3). Zgodnie z art. 15 ust. 1 i 6 ustawy emerytalnej, podstawę wymiaru emerytury (także kapitału początkowego) stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego:

1. w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę, albo

2. w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Zgodnie z art. 15 ust. 3 ustawy emerytalnej, do podstawy wymiaru emerytury lub renty, o której mowa w ust. 1 i 2, dolicza się kwoty przysługujących ubezpieczonemu w danym roku kalendarzowym wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy oraz kwoty zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku wyrównawczego, świadczenia wyrównawczego lub dodatku wyrównawczego, a także wartość rekompensaty pieniężnej ustaloną zgodnie z pkt 3 załącznika do ustawy z dnia 6 marca 1997r. o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent. Do podstawy wymiaru wlicza się również kwoty zasiłków dla bezrobotnych, zasiłków szkoleniowych lub stypendiów wypłaconych z Funduszu Pracy za okres udokumentowanej niezdolności do pracy, z zastrzeżeniem ust. 3a.

W myśl art. 15 ust. 4 ustawy emerytalnej, w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1. oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3,
w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych;

1. oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu;

2. oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

3. mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19.

Jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy (art. 15 ust. 2a ustawy emerytalnej).

W myśl art. 175 ust. 1 zd. 2 ustawy emerytalnej, postępowanie w sprawie ustalenia kapitału początkowego przebiega według zasad dotyczących ustalania prawa do świadczeń przewidzianych w ustawie (w szczególności chodzi tu o katalog środków dowodowych, jakie służą ubezpieczonemu w postępowaniu przed organem rentowym do wykazania zarówno stażu, jak i wysokości przychodów).

Zgodnie z § 21 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 października 2011r.
w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011r., Nr 237, poz. 1412), środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość zarobków lub dochodu, stanowiącym podstawę wymiaru emerytury dla pracowników (także wysokości kapitału początkowego) są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Jednakże w razie wszczęcia postępowania sądowego, toczącego się wskutek odwołania ubezpieczonego od odmownej decyzji organu rentowego, obowiązują odstępstwa od zasad dowodzenia, określonych w cytowanym rozporządzeniu, co podyktowane jest dążeniem do pełnego i wszechstronnego rozstrzygnięcia wszystkich kwestii spornych. Pamiętać jednak należy, że nie oznacza to dowolności oraz tego, iż dopuszczalne jest przeprowadzenie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności, mających wpływ na prawo do świadczenia. Choć Sąd nie jest związany, tak jak ZUS, rodzajem dowodów i można przeprowadzać wszystkie dowody wymienione w kodeksie postępowania cywilnego, to jednak są one następnie oceniane zgodnie z zasadą wynikającą z art. 233 k.p.c. i powinny być przekonujące oraz niebudzące wątpliwości co do udowadnianych okoliczności.

W przedmiotowej sprawie ostatecznie, biorąc pod uwagę, że częściowo roszczenie ubezpieczonego zostało zaspokojone, sporne było to, czy organ rentowy zasadnie przyjął do wyliczenia wysokości kapitału początkowego wynagrodzenie minimalne za okres pracy A. W. w Zakładach (...). W tym czasie ubezpieczony miał przyznane wynagrodzenie, wyliczane przy uwzględnieniu stawki godzinowej, która w całym ww. krótkim okresie zatrudnienia wynosiła 5,90 zł, a w każdym razie zgromadzone dokumenty nie potwierdzają, aby podlegała zmianom. Wprawdzie brak jest w zgromadzonym materiale dowodowym danych o liczbie godzin przepracowanych w tym okresie przez ubezpieczonego, jednak nie tylko zachowane dane o czasie pracy danego pracownika dają możliwość ustalenia jego wynagrodzenie określonego stawką godzinową. Jak wynika z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2006r. (I UK 115/06, OSNP 2007/17-18/257) „tak postawione a priori założenie, bez podjęcia próby przeanalizowania, czy na podstawie omawianych dowodów istnieje metoda, na podstawie której można dojść do rzeczywistej wysokości wynagrodzenia za pracę w spornym okresie, czyni ustalenie o braku możliwości wyliczenia wysokości zarobków ustaleniem dowolnym. Stawka godzinowa jest elementem podstawowym i wyjściowym przy obliczeniu wynagrodzenia za pracę. Skoro znany jest wymiar czasu pracy, potwierdzony świadectwem pracy, możliwe jest obliczenie liczby godzin pracy wynikającej z tego wymiaru w każdym kolejnym tygodniu, miesiącu i roku w spornym okresie. Z kolei brak prawa do wynagrodzenia wynikać musiałby z przerw w jej świadczeniu, a informacje o tym powinny znajdować się w świadectwie pracy. Brak jakiejkolwiek adnotacji o przerwach w zatrudnieniu (np. urlopach bezpłatnych) wskazywałby na ciągłość zatrudnienia rozumianego jako świadczenie pracy, za którą przysługiwało wynagrodzenie. Ewentualne okresy pobierania zasiłku chorobowego wynikają z przedłożonej legitymacji ubezpieczeniowej, stąd obliczenie wysokości zasiłku, jako pochodnej wynagrodzenia za pracę, wedle zasad wynikających z obowiązujących w spornym okresie przepisów: ustawy z dnia 28 marca 1933r. o ubezpieczeniu społecznym (Dz. U. Nr 51, poz. 396); ustawy z dnia 6 lipca 1972r. o podwyższeniu zasiłków przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby pracownika. (Dz. U. Nr 27, poz. 191); ustawy z dnia 17 grudnia 1974r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (jednolity tekst: Dz. U. z 1983r., Nr 30, poz. 143 ze zm.) również nie jest niemożliwe. Kwestia braku "angażu" za określony rok, czy lata, nie przekreśla takiej metody, gdyż w obliczeniach uwzględniać przecież należy stawkę godzinową wynikającą z poprzedniego "angażu" aż do momentu "angażu" wprowadzającego stawkę wyższą.”.

Zgodnie z cytowanym poglądem, w przypadku A. W. możliwość ustalenia stawki godzinowej była niewątpliwa, o czym była mowa. Jeśli chodzi zaś o liczbę przepracowanych godzin, to jest ona możliwa do ustalenia. W oparciu o zgromadzony materiał dowodowy wiadomo, że ubezpieczony w trakcie zatrudnienia w Zakładach (...) w pełnym wymiarze czasu pracy nie korzystał z urlopów bezpłatnych. Jedynie w dniach 27 grudnia 1972r. oraz od 20 marca 1973r. do 24 marca 1973r. był niezdolny do pracy. W takiej sytuacji możliwe było obliczenie wynagrodzenia, jakie ubezpieczony otrzymywał pracując u wymienionego pracodawcy. Dla dokonania takich obliczeń konieczne było ustalenie liczby godzin pracy, jakie w poszczególnych dniach i miesiącach przepracował ubezpieczony. W tym zakresie stosowane obliczenia poczyniła biegła sądowa z zakresu rachunkowości, której zadaniem było wyliczenie wysokości wynagrodzeń odwołującego za okres zatrudnienia od 26 września 1972r. do 23 czerwca 1973r. w Zakładach (...) Spółdzielnia Pracy w W., przy uwzględnieniu stawki 5,90 zł za godzinę oraz liczby godzin pracy obowiązującej w w/w okresie, jak również okresów niezdolności do pracy wynikających z karty zasiłkowej. Z wyliczeń zaprezentowanych w opinii wynika, że w okresie pracy od 1 stycznia 1973r. do 23 czerwca 1973r., w którym ubezpieczony przepracował 1098 godzin, jego wynagrodzenie wyniosło 7.449,93 zł. Dodatkowo ubezpieczony w dniach od 20 marca 1973r. do 24 marca 1973r. był niezdolny do pracy i pobrał zasiłek chorobowy w kwocie 256 zł, co wynika z karty zasiłkowej. Łącznie więc kwota wynagrodzenia za okres od 1 stycznia 1973r. do 23 czerwca 1973r. wyniosła 7.705,93 zł (postanowienie z dnia 22 września 2020r. i opinia biegłej sądowej E. Z., k. 52-53 i 57- a.s.).

Opinię biegłej sądowej Sąd ocenił jako rzetelną, gdyż zawiera prawidłowe pod względem rachunkowym wyliczenia, których strony nie kwestionowały. Organ rentowy w piśmie procesowym z dnia 8 stycznia 2021r. wprost wskazał, że nie wnosi uwag do opinii (k. 80 a.s.), natomiast ubezpieczony nie zaprezentował swego stanowiska względem opinii ani w piśmie procesowym, ani na rozprawie, na którą się nie stawił. Sąd przyjął więc, że nie kwestionuje wyliczeń biegłej, podobnie jak organ rentowy, zatem wyliczenia te mogą być podstawą korekty zaskarżonej decyzji. Organ rentowy w decyzji tej, jak i w kolejnych, wydanych po złożeniu odwołania, do wyliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjął zarobki z lat 1973 – 1982. Ten okres, jako najkorzystniejszy, wskazała również biegła sądowa. Sąd zatem wymienionego okresu nie zmienił, korygując jedynie zarobki przyjęte do wyliczenie tego wskaźnika za rok 1973. Organ rentowy ustalił je na poziomie 5.889,17 zł, natomiast z opinii biegłej sądowej wynika kwota wyższa, tj. 7.705,93 zł i taką też w punkcie 2 wyroku Sąd przyjął, zmieniając w tym tylko zakresie zaskarżoną decyzję na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c.

sędzia Agnieszka Stachurska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE