UZASADNIENIE

Z. G. w dniu 21 sierpnia 2017r. złożył odwołanie od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 19 lipca 2017r., nr ewid. (...), w przedmiocie ponownego ustalenia wysokości renty inwalidzkiej od dnia 1 października 2017r.

Ubezpieczony zarzucił zaskarżonej decyzji naruszenie:

- art. 2 Konstytucji RP, polegające na arbitralnym obniżeniu przysługującego mu świadczenia emerytalnego, co narusza zasadę ochrony praw nabytych, zasadę sprawiedliwości społecznej, zasadę zaufania obywatela do państwa i tworzonego przez nie prawa oraz zasadę niedziałania prawa wstecz, wynikające z zasady demokratycznego państwa prawnego;

- art. 67 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, polegające na arbitralnym obniżeniu przysługującego mu świadczenia rentowego, co stanowi nieproporcjonalne i nieuzasadnione naruszenie przysługującego mu prawa do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego;

- art. 30 oraz art. 47 Konstytucji RP w zw. z art. 8 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, polegające na naruszeniu jego godności, prawa do ochrony czci, dobrego imienia, prawa do prywatności i prawa do poszanowania życia rodzinnego poprzez przyjęcie, że jego służba w okresie przed dniem 31 lipca 1990r. stanowiła „służbę na rzecz totalitarnego państwa”, a tym samym arbitralne przypisanie mu - w akcie prawnym rangi ustawy — winy za działania związane z naruszeniami praw człowieka, których dopuszczali się niektórzy przedstawiciele władzy publicznej PRL oraz niektórzy funkcjonariusze organów bezpieczeństwa PRL, a do których on w żaden sposób się nie przyczynił;

- art. 32 ust. 1 w zw. z art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 67 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w zw. z art. 14 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, polegające na nieuzasadnionym, dyskryminującym zróżnicowaniu przysługujących mu uprawnień o charakterze majątkowym wynikających ze służby po 1990r. i obniżeniu świadczeń rentowych należnych mu z tytułu tej służby w stosunku do osób, które nie pełniły służby w okresie PRL, w sposób naruszający zasadę równości wobec prawa;

- art. 45 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 i 2 Konstytucji RP oraz art. 42 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 6 ust. 2 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, polegające na zastosowaniu represji bez wykazania winy indywidualnej, zastąpienie w tym zakresie władzy sądowniczej władzą ustawodawczą i odwróceniu w ten sposób zasady domniemania niewinności poprzez uznanie wszystkich funkcjonariuszy, będących w służbie przed 31 lipca 1990r. za winnych działań zasługujących na penalizację.

Powołując się na powyższe zarzuty, ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie mu świadczenia rentowego w dotychczasowej wysokości, tj. w kwocie 2.823,44 zł brutto oraz o zasądzenie od organu rentowego na swoją rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony wskazał, że jest emerytem i rencistą policyjnym. Po ukończeniu (...) Instytutu (...) podjął pracę w MSW jako funkcjonariusz na stanowisku inżyniera zespołu komputerów. W latach 1978-1980 zajmował się obsługą, konserwacją i nadzorem sprzętu komputerowego oraz systemów informatycznych w Biurze (...), a w latach 1980-1982 wykonywał te same obowiązki w Biurze (...) MSW. W 1981r. złożył egzamin na oficera MO w Akademii (...) i został mu nadany stopień podporucznika MO. W dniu 5 lipca 1982r. został przeniesiony do Departamentu (...), gdzie do dnia 31 stycznia 1985r. pracował jako informatyk i odpowiadał za stan techniczny komputerów. Następnie w dniu 1 lutego 1985r. powierzono mu stanowisko starszego inspektora Wydziału (...)Departamentu (...) MSW, które zajmował do dnia 10 stycznia 1989r. Z kolei w okresie od dnia 11 stycznia 1989r. do dnia 31 lipca 1990r. pełnił funkcję specjalisty Wydziału(...). Przez cały okres pracy w Departamencie (...) MSW koordynował pracę sekcji informatycznej Wydziału (...), sprawując funkcję nieetatowego kierownika sekcji. W okresie od dnia 1 sierpnia 1990r. do dnia 30 czerwca 1994r. pełnił służbę w Urzędzie Ochrony Państwa, gdzie zajmował się systemowym rozwiązywaniem problemów informatycznych oraz koordynacją informacji ukierunkowanych na przetwarzanie danych. W dniu 30 czerwca 1994r., ze względu na stan zdrowia i orzeczoną drugą grupę inwalidztwa, odszedł ze służby i przeszedł na emeryturę.

Ubezpieczony podkreślił, że w okresie służby nigdy nie pracował na rzecz „państwa totalitarnego”. Wskazał, że nie wykonywał żadnych czynności związanych choćby pośrednio z jakimikolwiek represjami wobec obywateli. Nie przejawiał inicjatywy w prowadzeniu pracy operacyjnej, nie wykonywał też żadnych zadań operacyjnych, czy dochodzeniowo-śledczych, które mogłyby być uznane za służbę w bezpośrednim zwalczaniu ruchów demokratycznych. Sformułował też zastrzeżenia dotyczące nowelizacji ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy policji i innych służb mundurowych na tle zgodności tych przepisów z Konstytucją RP i Konwencją o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz dodał, że sytuacja, w której państwo zmienia przyznane i zagwarantowane świadczenia w taki sposób, jak na mocy wskazanej ustawy, jest sprzeczne z prawem. W jego ocenie, wprowadzony przez ustawodawcę podział funkcjonariuszy służb mundurowych na lepszych i gorszych wypacza w istotnym stopniu zasadę równości. Funkcjonariusze w taki sam sposób narażali zdrowie i życie oraz rezygnowali z wielu uprawnień przewidzianych prawem pracy, świadomi tego, że służą ojczyźnie. Nie można w tym miejscu zapominać o dyspozycyjności, odmiennościach w czasie pracy, czy szczególnym podporządkowaniu dyscyplinie służbowej. Praca w służbach mundurowych jest bowiem szczególnie trudna, co miało zostać niejako wynagrodzone przez państwo preferencyjnym systemem emerytalnym. Natomiast na podstawie ustawy z dnia 16 grudnia 2016r. dochodzi nie tylko do naruszenia uprawnień nabytych w związku ze służbą w PRL, lecz także do niejednokrotnie drastycznego obniżenia świadczeń należnych za okres służby w III RP, co ma miejsce w jego sytuacji. Nowelizację tę należy zatem uznać za rażąco sprzeczną z zasadą demokratycznego państwa prawnego. Ubezpieczony zwrócił też uwagę, że przysługujące mu świadczenie jest prawem nabytym, a skoro żyjemy w demokratycznym państwie prawnym, to prawo nie może działać wstecz oraz że doszło do zastosowania represji bez wykazania winy osoby, przy wrzuceniu „wszystkich do jednego worka”. W związku z powyższym, obniżenie świadczenia rentowego przy uznaniu, że pełnił on służbę na rzecz totalitarnego państwa, prowadzi do naruszenia prawa do zabezpieczenia społecznego, jak również ma charakter nieproporcjonalny i nie jest uzasadnione ochroną żadnych wartości, jakie mogą uzasadniać ograniczenie konstytucyjnych praw i wolności jednostki, wskazanych w treści art. 31 ust. 3 Konstytucji RP (odwołanie z dnia 21 sierpnia 2017r., k. 3-11 a.s.).

W dniu 21 sierpnia 2017r. Z. G. złożył także odwołanie od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 19 lipca 2017r., nr ewid. (...), w przedmiocie ponownego ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego od dnia 1 października 2017r. W treści odwołania, ubezpieczony sformułował te same zarzuty co w odwołaniu dotyczącym decyzji o ponownym ustaleniu wysokości renty inwalidzkiej, a więc błędnych ustaleń, naruszenia prawa materialnego, jak również oparcia decyzji na przepisach sprzecznych z Konstytucją Rzeczpospolitej Polskiej i Konwencją o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wartości. Wszystkie podniesione zarzuty zostały obszernie uzasadnione, w tym także z odwołaniem się do wątpliwości co do zgodności z Konstytucją RP przepisów, które stanowiły podstawę prawną wydania obu zaskarżonych decyzji, tj. art. 15c i art. 22a, dodanych przez przepisy ustawy z dnia 16 grudnia 2016r. o zmianie ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2020r., poz. 723 z późn. zm.).

Ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie mu emerytury w dotychczasowej wysokości, a także o zasądzenie od organu rentowego na swoją rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (odwołanie z dnia 21 sierpnia 2017r., k. 20-28 a.s.).

W odpowiedzi na odwołania Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wniósł o oddalenie odwołań i o zasądzenie od odwołującego się na swoją rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając swe stanowisko organ rentowy wskazał, że zgodnie z brzmieniem art. 15c ust. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 2016r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. 2016r., poz. 2270), w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999r., emerytura wynosi:

1) 0% podstawy wymiaru - za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b;

2) 2,6% podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt l, la oraz 2-4.

Powołany przepis zawiera także obostrzenie zawarte w ust. 3, zgodnie z którym wysokość emerytury ustalonej zgodnie z ust. 1 i 2 nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z FUS, ogłoszonej przez Prezesa ZUS. Natomiast w odniesieniu do zasad ustalania wysokości policyjnej renty inwalidzkiej należy stosować art. 22a. Przepis ten stanowi, że w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b, rentę inwalidzką ustaloną zgodnie z art. 22 zmniejsza się o 10% podstawy wymiaru za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b. Przy zmniejszaniu renty inwalidzkiej okresy służby, o której mowa w art. 13b, ustala się z uwzględnieniem pełnych miesięcy. Również ten przepis zawiera obostrzenie, zgodnie z którym wysokość renty inwalidzkiej, ustalonej zgodnie z cytowanym ust. 1, nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej renty z tytułu niezdolności do pracy wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Natomiast w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b i została zwolniona ze służby przed dniem 1 sierpnia 1990r. rentę inwalidzką wypłaca się w kwocie minimalnej według orzeczonej grupy inwalidzkiej.

W dalszej części organ rentowy wyjaśnił, że zaskarżone decyzje zostały wydane zgodnie z zasadami obliczania wysokości emerytury i renty określonymi w art. 15c i art. 22a ww. ustawy, w oparciu o informację o przebiegu służby ubezpieczonego nr (...), sporządzoną przez Instytut Pamięci Narodowej w dniu 15 maja 2017r., która była wiążąca przy wydawaniu decyzji. Zakład wskazał, że wydaje decyzje w przedmiocie przyznania prawa do świadczenia i jego wysokości na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie. W myśl § 14 ust. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 października 2004r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004, Nr 239, poz. 240 ze zm.), środkiem dowodowym potwierdzającym datę i podstawę zwolnienia ze służby oraz okres służby jest zaświadczenie o przebiegu służby, sporządzone na podstawie akt osobowych funkcjonariusza, wystawione przez właściwe organy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu lub Państwowej Straży Pożarnej. Natomiast zgodnie z art. 13a ust. 5 ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, informacja o przebiegu służby jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby sporządzanym na podstawie akt osobowych przez właściwe organy. Informacja o przebiegu służby była tym samym wiążąca dla organu emerytalno-rentowego przy wydaniu przedmiotowych decyzji. Na tej podstawie ustalono wysokość emerytury i renty odwołującego, wskazując że odwołania od decyzji nie wstrzymują wykonania decyzji (odpowiedź na odwołania, k. 37-40 a.s.).

Na wniosek Sądu Okręgowego w Warszawie, postanowieniem z dnia 2 sierpnia 2019r., Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu Warszawa-Praga w Warszawie na podstawie art. 44 k.p.c. (postanowienie z dnia 2 sierpnia 2019r. wraz z uzasadnieniem, k. 61-67 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Z. G., ur. (...), po ukończeniu (...) Instytutu (...), w dniu 31 grudnia 1978r. został przyjęty do służby w Milicji Obywatelskiej i mianowany funkcjonariuszem. W okresie od dnia 31 grudnia 1978r. do dnia 31 marca 1980r. zajmował się obsługą, konserwacją i nadzorem sprzętu komputerowego i systemów informatycznych w Biurze (...). W tym czasie wykonywał pracę na stanowisku inżyniera z uposażeniem w grupie 12, tj. 7.650 zł z dodatkiem w kategorii I oraz dodatkiem kwalifikacyjnym 400 zł. Następnie w okresie od dnia 1 kwietnia 1980r. do dnia 4 lipca 1982r. wykonywał te same obowiązki na stanowisku inżyniera Zespołu (...) Wydziału (...)Biura (...) MSW. Na początku pracy zajmował się konserwacją komputera(...), po czym został skierowany na specjalistyczne szkolenie techniczne z zakresu konserwacji komputera (...) w (...) we W., które ukończył z wynikiem pozytywnym. W czasie instalacji sprzętu wykazał się dużym zaangażowaniem i kreatywnością, świadcząc pracę poza godzinami pracy ustalonymi przez pracodawcę. W 1980r. odbył przeszkolenie zawodowe i ukończył kurs podoficerski w MO. W dniu 29 grudnia 1981r. złożył egzamin na oficera MO w Akademii (...) i został mu nadany stopień podporucznika MO (przebieg służby, k. 1; wniosek o nadanie stopnia MO, k. 2; świadectwo złożenia egzaminu na podoficera MO, k. 3; wniosek personalny, k. 4; opinia służbowa, k. 5; wniosek, k. 6; świadectwo złożenia egzaminu na oficera MO, k. 7 - dokumentacja osobowa z przebiegu służby; zeznania odwołującego, k. 148 a.s.).

W dniu 7 czerwca 1982r. odwołujący zwrócił się do Dyrektora Departamentu (...) MSW w W. z podaniem o skierowanie go do pracy na równorzędne stanowisko w Wydziale (...) Departamentu (...). W odpowiedzi na złożone podanie w sprawie pracy, w dniu 5 lipca 1982r. odwołującemu powierzono nowe stanowisko starszego inspektora Wydziału (...) za wynagrodzeniem ustalonym w 12 grupie, tj. 7.650 zł z dodatkiem w kategorii III oraz dodatkiem kwalifikacyjnym 400 zł i dodatkiem w wysokości 120 zł za znajomość języka rosyjskiego. Departament (...) prowadził w tym czasie sprawy związane z wydawaniem i unieważnianiem dowodów osobistych, gromadzeniem danych osobowych w rejestrze i nadawaniem numerów PESEL. Ubezpieczony pracował jako informatyk, czuwał nad sprawnym działaniem systemów informatycznych oraz odpowiadał za stan techniczny komputerów. Następnie w dniu 1 lutego 1985r. przeniesiono go na stanowisko starszego inspektora w Wydziale (...)Departamentu (...) MSW, które zajmował do dnia 10 stycznia 1989r. W okresie od dnia 11 stycznia 1989r. do dnia 31 lipca 1990r. pełnił natomiast funkcję specjalisty Wydziału (...). W Departamencie (...), wyłącznie Wydział (...)odpowiadał za gospodarkę ochronną i kontrwywiadowczą. Ubezpieczony, wykonując obowiązki w Wydziale(...) odpowiadał za stan techniczny komputerów we wszystkich jednostkach, nadzorował również pracę podległych mu techników i inżynierów. Zadania informacyjne polegały na tym, że na podstawie danych z bazy, którą dysponował Departament, opracowywano informacje np. na temat gałęzi przemysłu. Informacje spływały z Polski, z poszczególnych zakładów pracy i wskazywały na określone zagrożenia w przemyśle. W Departamencie tym nie funkcjonowały żadne komórki operacyjne. Ubezpieczony nie wykonywał żadnych czynności operacyjnych. W zakresie swoich zadań zajmował się organizacją i koordynacją pracy sekcji informatycznej Wydziału (...), pełniąc funkcję nieetatowego kierownika sekcji. W okresie od 1 sierpnia 1990r. do 29 czerwca 1994r. ubezpieczony pełnił służbę w Urzędzie Ochrony Państwa, gdzie zajmował się systemowym rozwiązywaniem problemów informatycznych oraz koordynacją informacji ukierunkowanych na przetwarzanie danych. Praca odwołującego w opiniach służbowych i wnioskach personalnych, była oceniana pozytywnie. Wielokrotnie stwierdzano, że ubezpieczony bardzo dobrze wywiązuje się z powierzonych obowiązków służbowych, jest sumienny, zdyscyplinowany, koleżeński oraz subordynowany wobec swoich przełożonych, a wydawane przez nich polecenia wykonuje z dużą odpowiedzialnością i starannością. W trakcie służby odwołujący był wielokrotnie zgłaszany do awansów, natomiast wnioski były rozpatrywane pozytywnie. Przeciwko niemu nie toczyło się żadne postępowanie sądowe, jak również postępowanie dyscyplinarne. W dniu 30 czerwca 1994r. odwołujący z uwagi na stan zdrowia związany ze zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa, dyskopatią oraz chorobą wrzodową dwunastnicy, odszedł ze służby i przeszedł na emeryturę. W dniu 30 stycznia 2003r. Wojewódzka Komisja Lekarska MSWiA w W. orzeczeniem nr (...) zaliczyła ubezpieczonego do drugiej grupy inwalidów wskazując, że inwalidztwo pozostaje w związku ze służbą (raport, k. 8; opinie służbowe, k. 9, k. 13; wniosek personalny, k. 10, k. 14; karta przeniesienia, k. 11-12; opinia, k. 15-16, k. 17; notatka, k. 18; wniosek, k. 19, k. 20; orzeczenie nr (...) z dnia 30 stycznia 2003r., k. 18; wypis z treści orzeczenia, k. 19; opinie i wnioski, k. 125-129; zeznania odwołującego, k. 148 a.s.).

W dniu 27 lipca 1994r. Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wydał decyzję nr ewid. (...), w której przyznał odwołującemu prawo do emerytury policyjnej. Jej wysokość według stanu na dzień przyznania wynosiła 5.403.665,00 zł. Na mocy decyzji z dnia 5 kwietnia 2013r., nr ewid. (...), kwota emerytury wyniosła 2.112,20 zł (decyzje Dyrektora ZER MSWiA: z dnia 27 lipca 1994r., k. 1 akt emerytalnych i z dnia 5 kwietnia 2013r., k. 17 a.s.).

W dniu 27 lutego 2017r. Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wydał decyzję nr ewid. (...), w której ponownie ustalił wysokość renty inwalidzkiej od dnia 1 marca 2017r. na kwotę 2.835,86 zł (decyzja Dyrektora ZER MSWiA z dnia 27 lutego 2017r., k. 2 akt emerytalnych).

Pismem z dnia 15 maja 2017r. Instytut Pamięci Narodowej poinformował Zakład Emerytalno-Rentowy MSWiA, że jak wynika z akt osobowych, Z. G. w okresie od dnia 31 grudnia 1978r. do dnia 31 lipca 1990r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Służby Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (informacja o przebiegu służby z dnia 15 maja 2017r., k. 3 akt emerytalnych).

Po uzyskaniu informacji o przebiegu służby, organ rentowy wydał w dniu 19 lipca 2017r. dwie decyzje o nr ewid. (...) i (...) o ponownym ustaleniu wysokości emerytury policyjnej i policyjnej renty inwalidzkiej Z. G.. Wyjaśniając sposób ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego organ rentowy wskazał, że wynosi ono 23,18% podstawy wymiaru, tj. 854,00 zł i wobec tego, że ustalona kwota jest niższa od kwoty odpowiedniego świadczenia w najniższej wysokości, podlega podwyższeniu do kwoty 1.000,00 zł. Odnosząc się z kolei do świadczenia rentowego, organ wskazał, że łączna wysokość świadczenia z tytułu zaliczenia do II grupy inwalidzkiej stanowi 0,00% podstawy wymiaru i wynosi 0,00 zł. W związku z tym, że ustalona wysokość renty jest niższa od kwoty odpowiedniego świadczenia w najniższej wysokości podlega zwiększeniu do kwoty 1.000,00 zł. W zestawieniu dołączonym do decyzji wskazano, że ustalona na dzień 1 października 2017r. wysługa obejmuje, obok okresów służby, okres nieskładkowy przed służbą liczony wskaźnikiem 2,6% od dnia 1 października 1972r. do dnia 30 września 1977r. w wymiarze 5 lat oraz okres określony w art. 13b ustawy od dnia 31 grudnia 1978r. do dnia 31 lipca 1990r. liczony po 0,0% w wymiarze 11 lat, 7 miesięcy i 1 dnia. Jako podstawa wydania decyzji zostały wskazane przepisy art. 15c i art. 22a w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2020r., poz. 723 ze zm.) oraz otrzymana z IPN informacja z dnia 15 maja 2017r., nr (...) (wysługa, k. 6 akt emerytalnych; decyzje Dyrektora ZER MSWiA z dnia 25 maja 2017r., k. 4-5, k. 7-8 akt emerytalnych). Od ww. decyzji Z. G. złożył odwołania (odwołania z dnia 21 sierpnia 2017r., k. 3-11, k. 20-28 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, w tym w aktach organu rentowego oraz aktach służbowych odwołującego z okresu służby w Milicji Obywatelskiej z lat 1978-1990. Dokumenty, na których Sąd oparł swoje ustalenia, zasługiwały w całości na uwzględnienie. Ich wiarygodności nie kwestionował zarówno odwołujący, jak i organ rentowy, a zatem okoliczności wynikające z treści tych dokumentów, należało uznać za udowodnione.

Dodatkowo podstawę ustaleń faktycznych stanowiły zeznania Z. G.. Zostały one ocenione jako spójne i logiczne, a nadto jako korespondujące z treścią dokumentów, wobec czego nie budziły wątpliwości i zostały ocenione jako wiarygodne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania Z. G. od dwóch decyzji z dnia 19 lipca 2017r. o numerach ewid. (...) i (...) podlegały uwzględnieniu.

Na wstępie podkreślić należy, że ubezpieczony kwestionował możliwość uznania, by służba, jaką pełnił w okresie od dnia 31 grudnia 1978r. do dnia 31 lipca 1990r., była wykonywana na rzecz państwa totalitarnego. Podnosił przy tym szereg zarzutów sprzeczności zastosowanych przepisów art. 15c i art. 22a ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2020r., poz. 723 ze zm.) - dalej jako ustawa zaopatrzeniowa - z normami Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej oraz przepisami Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Powołane, zastosowane wobec ubezpieczonego, przepisy wprowadzono na mocy art. 1 ustawy nowelizującej z 16 grudnia 2016r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. 2016r., poz. 2270), zwanej dalej ustawą zmieniającą i jest to już druga regulacja powodująca obniżenie emerytur, a teraz także rent inwalidzkich osobom, które pełniły „służbę w organach bezpieczeństwa PRL”. Obecnie pojęcie to zastąpiono pojęciem „służby na rzecz państwa totalitarnego”, art. 15c wskazuje bowiem, że w przypadku osoby, która pełniła „służbę na rzecz totalitarnego państwa” i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999r., emerytura wynosi: 0% podstawy wymiaru - za każdy rok tej służby, a poza tym, emerytury nie podwyższa się zgodnie z treścią art. 15 ust. 2 i 3 ustawy nowelizowanej, jeżeli okoliczności uzasadniające podwyższenie wystąpiły w związku z pełnieniem służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b. Jednocześnie ustawodawca wprowadził ograniczenie, zgodnie z którym wysokość emerytury ustalonej zgodnie z art. 15c ust. 1 i 2 nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Analogiczne rozwiązania przewiduje art. 22a w odniesieniu do ustalania wysokości rent inwalidzkich.

Należy wspomnieć, że w rozwiązaniach, poprzedzających ustawę nowelizującą z 16 grudnia 2016r., przyjętych wcześniej w ustawie z dnia 23 stycznia 2009r. (Dz. U. z 2009r., Nr 24, poz. 245) obniżono po raz pierwszy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa do 1990r. z 2,6% do 0,7%.

Zarówno Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 20 stycznia 2010r. (sygn. Kp 6/09), jak i Europejski Trybunał Praw Człowieka w decyzji z dnia 14 maja 2013r. (15189/10, Lex nr 1324219) uznały wówczas, że nowe rozwiązania nie nałożyły na tę grupę emerytów nadmiernego obciążenia i dotyczyły jedynie praw nabytych niesłusznie, a więc nie można skuteczne kwestionować ich konstytucyjności. W przywołanym orzeczeniu Trybunał Praw Człowieka podkreślił również, że rozpatrywał już sprawy, w których pojawiał się problem uprzywilejowanej pozycji w sferze praw emerytalnych członków elity komunistycznej i policji politycznej w krajach postkomunistycznych oraz potwierdził prawo ustawodawcy chcącego wyeliminować niesprawiedliwe lub nadmierne świadczenia z ubezpieczeń społecznych, dążącego do likwidacji przywilejów byłych funkcjonariuszy reżimów totalitarnych do tego rodzaju działań. Równocześnie Trybunał zwrócił uwagę, że podjęte środki nie mogą być nieproporcjonalne. Rozważania jakie zostały poczynione przez Trybunał Konstytucyjny oraz Europejski Trybunał Praw Człowieka na gruncie poprzedniej „ustawy dekomunizacyjnej" będą pomocne także i przy ocenie niniejszej sprawy, właśnie z uwzględnieniem faktu, że mamy do czynienia z kolejnym swoistym rozliczaniem się z osobami arbitralnie uznanymi za służące państwu totalitarnemu.

Organ rentowy wydał zaskarżone decyzje w oparciu o przepisy wprowadzone na mocy wspomnianego art. 1 ustawy zmieniającej. W uzasadnieniu do projektu tej ustawy wskazano, że ma ona na celu wprowadzenie rozwiązań zapewniających w pełniejszym zakresie zniesienie przywilejów emerytalnych związanych z pracą w aparacie bezpieczeństwa PRL przez ustalenie na nowo świadczeń emerytalnych i rentowych osobom pełniącym służbę na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 22 lipca 1944r. do 31 lipca 1990r. Stwierdzono również, że emerytury i renty osób pełniących służbę ustalono na znacznie korzystniejszych zasadach wynikających z ustawy zaopatrzeniowej, w stosunku do osób pobierających te świadczenia na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zdaniem Sądu Okręgowego, ustawa zaopatrzeniowa, jak też wydane na jej podstawie decyzje, zasadnie budzą wątpliwości odnośnie ich zgodności z zasadą godności jednostki, zasadą rządów prawa, zasadą równości, czy zasadą proporcjonalności, z uwagi na ich wydanie po niemal 27 latach od transformacji ustrojowej oraz z zasadą sądowego wymiaru sprawiedliwości. Ustawa zaopatrzeniowa wprowadza w art. 13b oraz art. 15c i art. 22a odpowiedzialność zbiorową i swoim zakresem podmiotowym obejmuje, bez wyjątków, wszystkich byłych funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa, niezależnie od ich postawy patriotycznej, etycznej i moralnej, rodzaju wykonywanych czynności, czy zajmowanego stanowiska. Tego rodzaju regulacje zaprzeczają istocie zasady rządów prawa. Zasada ta oznacza obowiązek władz publicznych traktowania osób w sposób adekwatny i proporcjonalny do ich postawy, zasług i przewinień. Niedopuszczalne zatem jest zastosowanie jakichkolwiek represji w stosunku do osób tylko za to, że pracowały lub służyły w okresie poprzedzającym zmianę ustroju państwa polskiego. Nawet uznanie, że niektóre instytucje funkcjonujące przed tą zmianą działały w sposób budzący dziś poważne wątpliwości prawne i moralne, nie uprawnia prawodawcy do stwierdzenia, że wszystkie osoby tam zatrudnione były przestępcami. W tym też kontekście, zdaniem Sądu, działania ustawodawcy polegające na arbitralnym obniżeniu wysokości emerytury i renty inwalidzkiej ubezpieczonemu trudno jest uzasadnić dążeniem do jakiegokolwiek słusznego celu leżącego w interesie publicznym. Zastosowanie nowego wskaźnika emerytury i renty miało charakter automatyczny, bez uwzględnienia faktycznie wykonywanych obowiązków, jak również pełnionej funkcji przez odwołującego. Ustawa zmieniająca w gruncie rzeczy zadziałała bez rozróżnienia pomiędzy funkcjonariuszami, którzy w rzeczywistości dopuścili się czynów przestępczych oraz tymi, którzy jedynie należeli do personelu technicznego.

Ponadto nie należy pomijać faktu, że zgodnie z art. 10 ust. 1 i 2 ustawy zaopatrzeniowej prawo do emerytury policyjnej nie przysługuje funkcjonariuszowi skazanemu prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne lub przestępstwo skarbowe umyślne, ścigane z oskarżenia publicznego, popełnione w związku z wykonywaniem czynności służbowych i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, albo za przestępstwo określone w art. 258 kodeksu karnego lub wobec którego orzeczono prawomocnie środek karny pozbawienia praw publicznych za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, które zostało popełnione przed zwolnieniem ze służby. Jednakże w takim przypadku prawomocnie skazanemu przestępcy przysługuje świadczenie na ogólnych zasadach obowiązujących w powszechnym systemie emerytalnym. Przytoczony wyżej przepis wskazuje, że ustawa zmieniająca wprowadziła pozasądową zbiorową odpowiedzialność za nieokreślony czyn z naruszeniem prawa jednostki do sądu i sprawiedliwego procesu. Obniżono określonym podmiotom emerytury i renty w sposób bardziej niekorzystny, niż jest to obecnie dopuszczalne nawet wobec funkcjonariuszy prawomocnie skazanych przez sąd za popełnione przestępstwa. Ci ostatni funkcjonariusze mogą zostać pozbawieni świadczeń emerytalnych przysługujących funkcjonariuszom służb mundurowych przez obniżenie ich do poziomu przysługującego w ramach powszechnego systemu emerytalnego.

W przedmiotowej sprawie Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wydał zaskarżone decyzje jedynie na podstawie informacji o przebiegu służby ubezpieczonego sporządzonej przez Instytut Pamięci Narodowej w dniu 15 maja 2017r. Ten dokument stanowił podstawę obniżenia emerytury policyjnej i policyjnej renty inwalidzkiej. Wymaga przy tym podkreślenia, że powyższy dokument treściowo ogranicza się jedynie do stwierdzenia, że ubezpieczony pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której jest mowa w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej od dnia 31 grudnia 1978r. do dnia 31 lipca 1990r. Treść dokumentu nie precyzuje natomiast, na jakiej dokładnie podstawie służba ubezpieczonego została zakwalifikowana jako służba na rzecz państwa totalitarnego. W tym kontekście Sąd Okręgowy zwraca uwagę na pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2011r. (II UZP 10/11) – który też w całości podziela – zgodnie z którym sąd ubezpieczeń społecznych, rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. w sprawie ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości emerytury policyjnej byłego funkcjonariusza Służby Bezpieczeństwa, nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa, przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). Z tego wynika, że ustalenia faktyczne i interpretacje prawne Instytutu Pamięci Narodowej nie mogą wiązać również sądu rozpoznającego przedmiotową sprawę.

W aktualnym stanie prawnym Sąd Najwyższy również wyraził swój pogląd. W sprawie o sygn. akt III UZP 1/20 podjął w składzie 7-osobowym uchwałę z dnia 16 września 2020r., w której stwierdził, że kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka.

Wprawdzie powołana uchwała zapadła w sprawie jednostkowej, ale pogląd prawny, jaki wyraził w niej Sąd Najwyższy, Sąd Okręgowy podziela. To z kolei oznacza, że w analizowanym przypadku stwierdzenie o pełnieniu przez Z. G. służby na rzecz totalitarnego państwa w okresie od dnia 31 grudnia 1978r. do dnia 31 lipca 1990r. nie może być dokonane wyłącznie na podstawie informacji Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (kryterium formalnej przynależności do służb), lecz na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu (art. 13b ust. 1 w związku z art. 13a ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994r.). W tym kontekście Sąd Najwyższy w motywach powołanej uchwały zwrócił również uwagę, że pozbawienie sądu ubezpieczeń społecznych prawa do przeprowadzenia interpretacji przepisu art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej naruszałoby wprost art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Sąd Najwyższy uznał, że rolą sądu powszechnego jest w szczególności ustalenie długości okresu i miejsca pełnienia służby oraz stanowiska i stopnia służbowego odwołującego. Przy tym istotne jest ustalenie indywidualnych czynów konkretnej osoby pod kątem zweryfikowania, czy naruszały one podstawowe prawa i wolności człowieka.

Uwzględniając powołane poglądy, Sąd Okręgowy przeprowadził w przedmiotowej sprawie postępowanie dowodowe, w wyniku którego ustalił, że w przypadku Z. G. nie zachodziły okoliczności pozwalające na zakwalifikowanie jego służby w okresie od dnia 31 grudnia 1978r. do dnia 31 lipca 1990r. jako służby na rzecz państwa totalitarnego. Zebrany w sprawie materiał dowodowy, zdaniem Sądu, nie daje podstaw do ustalenia, że ubezpieczony swoimi działaniami w jakikolwiek sposób naruszył prawa człowieka podczas służby w ww. okresie, bądź też że popełnił jakiekolwiek przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego, czy prywatnego. Sąd zwrócił przy tym uwagę, że zgodnie z treścią art. 13b ust. 1 pkt 4 i ust. 5 lit. c i d ustawy zaopatrzeniowej – co prawdopodobnie stanowiło podstawę negatywnej kwalifikacji służby odwołującego przez IPN – za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje się służbę od dnia 22 lipca 1944r. do dnia 31 lipca 1990r. m.in. w jednostkach Milicji Obywatelskiej, a także w służbach i jednostkach organizacyjnych Ministerstwa (...), ich poprzedniczkach i odpowiednikach terenowych, jak również w komórkach wypełniających czynności operacyjno-techniczne niezbędne w działalności Służby Bezpieczeństwa, w tym Departamentach (...), Biurze (...), Biurze (...) i Departamencie (...) MSW. W przypadku Z. G., z jego dokumentacji osobowej potwierdzającej przebieg służby, wynika że w okresie od dnia 31 grudnia 1978r. do dnia 31 marca 1980r. był pracownikiem Biura (...), a w okresie od dnia 1 kwietnia 1980r. do dnia 4 lipca 1982r. wykonywał obowiązki inżyniera Zespołu (...) Wydziału (...) Biura (...) MSW. Następnie od dnia 5 lipca 1982r. do dnia 31 stycznia 1985r. był pracownikiem Departamentu (...) MSW, a od dnia 1 lutego 1985r. do dnia 31 lipca 1990r. był pracownikiem Wydziału (...) Departamentu (...). Zgromadzone dokumenty nie potwierdzają jednak, aby Z. G. wykonywał jakiekolwiek czynności naruszające podstawowe wolności i prawa człowieka. Takiego wniosku, zdaniem Sądu, nie można wyprowadzić wyłącznie z faktu zatrudnienia w danej jednostce organizacyjnej MSWiA. Jedyne informacje dotyczące czynności, jakie odwołujący wykonywał, wynikają z jego zeznań oraz z opinii służbowych oraz wniosków personalnych i wniosków o nadanie stopnia MO. Zgodnie z tymi informacjami odwołujący we wszystkich w/w jednostkach wykonywał w zasadzie te same czynności, a mianowicie zajmował się obsługą, konserwacją i nadzorem sprzętu komputerowego i systemów informatycznych, a także odpowiadał za stan techniczny komputerów oraz nadzorował pracę podległych mu techników i inżynierów. Nie wykonywał przy tym żadnych czynności operacyjnych, nie prowadził rozmów operacyjnych, nie spotykał się z Naczelnikiem Wydziału Departamentu (...). Z meldunków napływających z Polski otrzymywał wyłącznie informacje dotyczące nastrojów politycznych. Dokumenty z przebiegu służby, zawierają opinie pozytywne. Wynika z nich, że Z. G. prezentował cechy osoby sumiennej, zdyscyplinowanej, subordynowanej, koleżeńskiej, zaangażowanej społecznie oraz o nie budzącej wątpliwości postawie politycznej, a ponadto był nagradzany oraz typowany do awansów. Informacje uzyskane na podstawie powyższych dokumentów nie pozwalają zatem na ustalenie, że odwołujący w latach 1978-1990 dopuścił się jakichkolwiek naruszeń prawa m.in. poprzez uczestnictwo w praktykach bezprawia.

Jednocześnie wskazać należy, że zgodnie z zasadą kontradyktoryjności obowiązującą w procesie cywilnym, to na stronach postępowania ciąży obowiązek udowodnienia swoich twierdzeń poprzez prezentowanie materiału dowodowego na ich poparcie. W myśl art. 232 k.p.c. to strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Zasada kontradyktoryjności i dowodzenia swoich twierdzeń obowiązuje również w odrębnym postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2008r., I UK 151/08). Zaskarżenie decyzji organu rentowego nie powoduje zmiany w rozkładzie ciężaru dowodu. Jednocześnie wskazać trzeba, że w sytuacji, gdy zmiana decyzji organu rentowego następuje niejako z inicjatywy organu, to na organie spoczywa powinność udowodnienia faktów, z których wywodzi skutki prawne w postaci zmiany decyzji. Tymczasem w przedmiotowej sprawie organ rentowy nie wykazał się inicjatywą dowodową i nie zakwestionował argumentów przedstawionych przez stronę odwołującą się, a dotyczących zadań wykonywanych w latach 1978-1990. Swoje stanowisko w zakresie oceny przebiegu służby odwołującego oparł wyłącznie na informacji Instytutu Pamięci Narodowej, nie czyniąc zadość obowiązkowi dowodzenia, o którym była mowa.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy zważył, że w przypadku odwołującego przepisy ustawy zmieniającej z dnia 16 grudnia 2016r. nie mogły mieć zastosowania. W ocenie Sądu, biorąc pod uwagę, że w toku procesu nie ujawniono żadnych dowodów przestępczej działalności Z. G., zarzut współudziału w bezprawiu w okresie pełnienia służby w latach 1978-1990, bez badania indywidualnej winy i popełnionych czynów, uzasadnia naruszenie zasady godności wobec odwołującego. Stwierdzając zatem brak podstaw do zastosowania art. 15c ustawy zaopatrzeniowej, na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone decyzje z dnia 19 lipca 2017r. o numerach ewid. (...) i (...) w sposób określony w pkt 1 i 2 sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zasądzając od organu rentowego na rzecz odwołującego kwotę 360 zł (180 zł w sprawie z odwołania od decyzji z dnia 19 lipca 2017r., nr ewid. (...) oraz 180 zł w sprawie z odwołania od decyzji z dnia 19 lipca 2017r., nr ewid. (...)), której wysokość została ustalona na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2017r., poz. 1799).

sędzia Agnieszka Stachurska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE