UZASADNIENIE

Skarżoną decyzją z 26 lutego 2020r. znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury pomostowej. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że do pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze nie zaliczono okresów zatrudnienia:

-: od dnia 1 sierpnia 1977r. do dnia 15 października 1989r., ponieważ ze świadectwa pracy, zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu oraz kartotek wynagrodzeń nie wynika, że prace, które odwołujący wykonywał na stanowisku mechanika były pracami wykonywanymi wyłącznie w kanałach remontowych;
-: od dnia 1 grudnia 1992r. do dnia 31 marca 2002r., ponieważ w świadectwie pracy z 26 maja 2003r. w punkcie 8 pracodawca nie wymienił charakteru pracy ściśle według wykazu, działu i pozycji rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. oraz nie podał stanowiska pracy zgodnie z wykazem, działem, pozycją i punktem rozporządzenia resortowego ministra, pod którego podlega zakład pracy.

Z uwagi na nieuwzględnienie powyższych okresów, organ rentowy uznał, że R. K. nie przysługuje prawo do emerytury pomostowej na podstawie art. 4 ani na podstawie art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych, bowiem nie spełnia warunku określonego w obu powyższych przepisach, tj. nie udowodnił okresu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999r. w wymiarze 15 lat ( wniosek k.1, decyzja k.32a.r.).

R. K. w dniu 17 marca 2020r. wniósł odwołanie od wymienionej decyzji. Ubezpieczony wskazał, że wbrew ustaleniom ZUS, nie wnosił o przyznanie prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, lecz na podstawie art. 49 ustawy, który przyznaje prawo do tego świadczenia osobom, które nie świadczyły pracy w szczególnych warunkach ani o szczególnym charakterze po 31 grudnia 2008r. R. K. wskazał, że organ rentowy w toku postępowania wyjaśniającego nie uwzględnił, że odwołujący wykonywał pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w okresie od 1 sierpnia 1977r. do 15 października 1989r. w Przedsiębiorstwie Państwowym (...) w W. w charakterze mechanika samochodowego, mimo iż ubezpieczony przedłożył dane z kartoteki wynagrodzeń dotyczące wypłaty dodatku specjalnego za pracę w warunkach specjalnych. Zdaniem ubezpieczonego fakt, że przedsiębiorstwo państwowe we wskazanym okresie wypłacało wnioskodawcy tzw. dodatek szkodliwy, jednoznacznie świadczy o tym, że praca była świadczona w warunkach szczególnych. Odwołujący zaznaczył, że nie ma obecnie możliwości uzyskania świadectwa pracy w warunkach szczególnych, ponieważ przedsiębiorstwo już nie istnieje. R. K. wskazał, że jego praca w (...) kwalifikowała się jako wskazana pod pozycją 16 działu XIV wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. – prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych. W odniesieniu do nieuwzględnienia przez ZUS świadectwa pracy z 26 maja 2003r. za okres pracy w (...) (...) od 1 grudnia 1992r. do 31 marca 2002r., ubezpieczony wskazał, że niedopuszczalne jest, aby braki w zaświadczeniu uderzały w byt i uprawnienia byłego pracownika, zaś fakt świadczenia przez odwołującego pracy w szczególnych warunkach
u pracodawcy (...) (...) potwierdzą świadkowie ( odwołanie k.3-5 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z 14 kwietnia 2020r. organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477¹⁴ § 1 k.p.c. W uzasadnieniu stanowiska ZUS wskazał, że w toku postępowania wyjaśniającego ubezpieczony nie udowodnił, aby przed dniem 1 stycznia 1999r. przez okres 15 lat wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zdaniem organu rentowego ze świadectwa pracy ani z kartotek płacowych z Przedsiębiorstwa Państwowego (...) w W. nie wynika, aby praca mechanika była wykonywana wyłącznie w kanałach remontowych, zaś w świadectwie pracy w (...) S.A. pracodawca nie wymienił charakteru pracy ściśle wg wykazu, działu i pozycji Rozporządzenia Ministra Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. ani nie podał stanowiska pracy zgodnie z wykazem, działem, pozycją i punktem zarządzenia resortowego ( odpowiedź na odwołanie k.6-7 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

R. K. urodził się (...) Odwołujący legitymuje się okresem składkowym i nieskładkowym w wymiarze 26 lat, 8 miesięcy i 8 dni ( bezsporne).

Ubezpieczony w okresie od 1 sierpnia 1977r. do 15 października 1989r. był zatrudniony
w Przedsiębiorstwie (...) na stanowisku mechanika samochodowego. Przez cały okres zatrudnienia otrzymywał tzw. dodatek szkodliwy.

Do obowiązków odwołującego należało dokonywanie napraw samochodów, m.in. zawieszenia, silnika, wymiana rozrządu i panewek. Część pracy odwołujący wykonywał przebywając w kanale remontowym, których na terenie zakładu było ok. 20, dotyczyło to czynności naprawczych na poziomie podwozia samochodów, zaś naprawy silnika odbywały się na stanowiskach warsztatowych poza kanałem. W (...) w latach 70’ i 80’ pracowało kilkuset pracowników, a praca odbywała się w systemie zmianowym w godzinach od 6:00 do 14:00 lub od 14:00 do 22:00 ( świadectwo pracy z 24.09.1992r. k.11 a.k.p., zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k.14-15 a.k.p., zeznania świadków M. M. k.53-54 a.s., T. P. k.54-55 a.s., zeznania odwołującego R. K. k.55-56 a.s., opinia biegłego sądowego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy A. P. z 5.04.2021r. k.71-81 a.s.).

W okresie od 1 grudnia 1992r. do 26 maja 2003r. R. K. pracował w (...) S.A., do 31 marca 2002r. jako mechanik samochodowy, a od 1 kwietnia 2002r.
jako portier. W wydanym 26 maja 2003r. świadectwie pracy wskazano, że ubezpieczony w okresie od 1 grudnia 1992r. do 31 marca 2002r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze jako mechanik samochodowy – Wykaz A, dział XIV, pkt 16.
Do obowiązków odwołującego należało dokonywanie napraw samochodów, w tym napraw podwozia, układów kierowniczych, wydechowych, hamulców, wymiany oleju, klocków hamulcowych. W zależności od potrzeb pracodawcy, odwołujący dokonywał niekiedy wymiany kół czy opon. Z poziomu kanału remontowego ubezpieczony dokonywał wymiany oleju i napraw podwozia ( świadectwo pracy z 26.05.2003r. k.23, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k. 27 akt kapitału początkowego, zeznania świadków M. M. k.53-54 a.s., T. P. k.54-55 a.s., zeznania odwołującego R. K. k.55-56 a.s., opinia biegłego sądowego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy A. P. z 5.04.2021r. k.71-81 a.s.).

W dniu 30 stycznia 2020r. R. K. wniósł o przyznanie emerytury pomostowej. Do wniosku ubezpieczony karty wynagrodzeń wydane przez (...) S.A. (jako prowadzącego archiwum po Przedsiębiorstwie (...)) z lat 1977-1989, potwierdzające otrzymywanie tzw. dodatku szkodliwego. W wyniku rozpoznania ww. wniosku, organ 26 lutego 2020r. wydał skarżoną decyzję ( wniosek k.1 a.r.)

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu zebrane w sprawie dowody
z dokumentów załączonych do akt sprawy ( a.s.), akt rentowych ( a.r.) i akt kapitału początkowego ( a.k.p. ), częściowo także na podstawie zeznań świadków M. M., T. P. oraz zeznań odwołującego. Zeznania świadków i R. K. zostały przez Sąd uwzględnione jedynie w tej części, w jakiej osoby te wskazywały rodzaj czynności wykonywanych przez ubezpieczonego w (...) - (...) S.A., gdyż w tym zakresie zeznania świadków i odwołującego były spójne z oceną dokonaną przez biegłego sądowego w zakresie bhp. Sąd uznał za niewiarygodne zeznania świadka M. M. co do tego, iż odwołujący w (...) przez 90% czasu pracy wykonywał czynności służbowe w kanale remontowym, a w (...) (...) wykonywał wszystkie naprawy z kanału, podobnie Sąd ocenił zeznania świadka T. P. co do tego, że wszystkie naprawy zawieszenia, sprzęgła, układów wydechowych i kierowniczych były przez odwołującego dokonywane z kanału remontowego.

Na okoliczność warunków wykonywania pracy przez wnioskodawcę, rodzaju wykonywanych czynności i charakteru pracy w trakcie zatrudnienia w (...) i w (...) S.A. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Podkreślić należy w tym miejscu, że Sąd w pełni akceptuje wydaną przez biegłego opinię. Wnioski opinii są jasne i logiczne oraz prawnie uzasadnione a opinia sporządzona została zgodnie z wiedzą i sztuką obowiązującą w tym zakresie. Zdaniem Sądu opinia jest wnikliwa, wyczerpująca, logiczna i spójna, a wnioski w niej zawarte prawidłowo uzasadnione. Brak jest zatem podstaw by opinię podważać. Merytoryczna analiza poczynionych przez biegłego wniosków pozwala na przyznanie opinii waloru wiarygodności. W oparciu o wydaną opinię możliwym stało się przesądzenie charakteru zatrudnienia R. K. w spornych okresach. Nie może też uchodzić uwadze fakt, że zadaniem biegłego nie jest rozstrzyganie zagadnień prawnych, a jedynie naświetlenie wyjaśnianych okoliczności z punktu widzenia wiadomości specjalnych, posiadanego doświadczenia przy uwzględnieniu zebranego i udostępnionego mu materiału sprawy. Wnioski ostateczne i ocena warunków zatrudnienia wnioskodawcy, a także charakteru wykonywanych przez niego prac przez pryzmat regulacji prawnych należą do Sądu orzekającego.

Podkreślić należy, że biegły sądowy w swojej opinii szczegółowo opisał zasady napraw, których według zeznań świadków i odwołującego R. K. dokonywał w czasie zatrudnienia w (...) - (...) S.A. Zdaniem biegłego sądowego z poziomu kanału remontowego wykonuje się jedynie niektóre czynności naprawcze, głównie w zakresie montażu części podwozia. Biegły wyjaśnił również, że naprawy silnika i skrzyni biegów nie są dokonywane w kanale remontowym, ponieważ opuszczanie tych części do kanału generuje ryzyko ich uszkodzenia, a ponadto stanowi naruszenie przepisów bhp. Z powyższych względów Sąd uznał zeznania świadków M. M. i T. P. oraz R. K. za niewiarygodne w zakresie, w jakim były sprzeczne z opinią biegłego sądowego.

O braku wiarygodności zeznań odwołującego świadczy dodatkowo fakt, że R. K. w odwołaniu i w zeznaniach przemilczał fakt, że w latach 1978-1981 odbywał służbę wojskową (co wynikało z akt osobowych dotyczących okresu zatrudnienia w (...)), a ponadto zeznał, że nie korzystał z urlopów bezpłatnych, podczas gdy z akt osobowych wynika, że korzystał z urlopu bezpłatnego w dniach 14-31 grudnia 1981r.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie R. K. nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych ( Dz. U. z 2015 r., poz. 965 z późn. zm.) prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 roku;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący
co najmniej 15 lat;

3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace
w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6) po dniu 31 grudnia 2008 roku wykonywał pracę w szczególnych warunkach
lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

7) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Z uwagi na to, że wnioskodawca – co w sprawie bezsporne – nie wykonywał pracy
w warunkach szczególnych po 31 grudnia 2008r., kwestię jego uprawnienia do emerytury pomostowej należało rozpoznać wyłącznie na podstawie art. 49 ustawy.

Prawo do emerytury pomostowej zgodnie z art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych przysługuje również osobie, która:

1) po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach
lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2) spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12;

3) w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Prace w szczególnych warunkach – zgodnie z art. 3 ust 1 ustawy o emeryturach pomostowych – to prace związane z czynnikami ryzyka wymienionymi w art. 3 ust 2 ustawy, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy, a prac w szczególnym charakterze załącznik nr 2 do ustawy.

Warunkiem skutecznego ubiegania się o emeryturę pomostową w świetle wykładni językowej art. 4 i art. 49 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych, jest legitymowanie się określonym stażem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze
(w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych lub dotychczasowych przepisów)
oraz kontynuowanie pracy w tych warunkach po wejściu w życie ustawy, a więc po 1 stycznia 2009r. W przypadku kiedy osoba ubiegająca się o to świadczenie nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy „szczególnej” według poprzednio obowiązujących przepisów, może nabyć prawo do „nowego” świadczenia jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy (okres prac) można kwalifikować jako prace w warunkach szczególnych w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 ustawy) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 ustawy). Innymi słowy brak podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, dziś nie może być tak kwalifikowany ( por. wyrok Sądu Najwyższego z 13.03.2012r., sygn. akt II UK 164/11, wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 2.04.2014r., III AUa 2302/13).

W pierwszej kolejności należy wskazać, że wbrew twierdzeniom R. K. zawartym w odwołaniu od decyzji ZUS z 26 lutego 2020r., organ rentowy dokonał oceny spełniania przez ubezpieczonego przesłanek wymienionych w art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych.

Wnioskodawca spełnił przesłanki z art. 4 pkt 1, 3, 4 i 7 ustawy, gdyż urodził się po 31 grudnia 1948 roku, na dzień złożenia wniosku o emeryturę pomostową ukończył 60 lat, legitymował się okresem składkowym i nieskładkowym w wymiarze przekraczającym 25 lat
i nie pozostawał w stosunku pracy.

W ocenie Sądu okres pracy wnioskodawcy na stanowisku mechanika samochodowego
w okresach od 1 sierpnia 1977r. do 15 października 1989r. w Przedsiębiorstwie (...) i od 1 grudnia 1992r. do 31 marca 2002r. w (...) S.A. polegała na naprawie pojazdów samochodowych nie tylko w kanałach remontowych, ale także poza kanałami, co wynikało z uwzględnionego przez Sąd w całości dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu bhp. Tymczasem ustawodawca do prac w warunkach szczególnych wymienionych w wykazie A dział XIV poz. 16 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku zalicza wyłącznie prace w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych. Skoro wnioskodawca w spornym okresie wykonywał nie tylko prace w szczególnych warunkach (przy naprawie pojazdów samochodowych w kanale remontowym), ale także prace przy naprawie pojazdów samochodowych poza kanałami remontowymi, które nie są pracami w warunkach szczególnych, to nie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, jak tego wymaga ustawodawca. Powyższe wyklucza możliwość zaliczenia spornych okresów do pracy w warunkach szczególnych nie tylko według przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, ale także według przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Podsumowując, brak było podstaw do przyjęcia, że praca R. K.
w (...) - (...) S.A. była pracą w warunkach szczególnych
lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 lub 3 ustawy o emeryturach pomostowych, a zatem również do przyjęcia, że w dniu wejścia w życie ustawy legitymował się 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu ww. przepisu. Odwołujący nie spełnia zatem przesłanek określonych w art. 4 pkt 6 ustawy, ani też w art. 49 ust. 1 pkt 3 ustawy. W konsekwencji należało więc stwierdzić, że nie spełnił kumulatywnie przesłanek uprawniających do emerytury pomostowej, wobec czego zaskarżona decyzja odpowiada prawu. W konsekwencji, na podstawie art. 477¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd oddalił odwołanie.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE