UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. decyzją z dnia 15 kwietnia 2013 r. znak (...) odmówił A. K. wypłaty odsetek za okres od dnia 1 października 2011 r. do dnia 30 września 2012 r. w którym Zakład ten wstrzymał dla ubezpieczonego wypłatę jego emerytury.

Według wskazanego wyżej organu rentowego ubezpieczonemu prawo do wypłaty emerytury w tymże okresie zostało ustalone w ustawowym terminie i dlatego brak jest podstaw do wypłaty odsetek z tytułu zwłoki.

Odwołanie od tej decyzji złożył A. K. kwestionując jej prawidłowość. Według ubezpieczonego pozwany organ rentowy przez okres przynajmniej jednego roku dysponował jego pieniędzmi na skutek obowiązywania niekonstytucyjnych przepisów. W związku z tym należy przyjąć fikcję prawną, że nie było potrzeby wstrzymywania wypłaty emerytury dla ubezpieczonego. Dlatego organ rentowy sam powinien naliczyć ubezpieczonemu należne mu odsetki.

Wyrokiem z dnia 11 grudnia 2013 r. Sąd Okręgowy w Radomiu oddalił odwołanie A. K.. Swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na poniższych ustaleniach faktycznych oraz ich ocenie prawnej: decyzją z dnia 20 października 2010 r. pozwany przyznał A. K. emeryturę od dnia 1 października 2010 r. i wypłacał mu to świadczenie. Wnioskodawca pozostawał wtedy w zatrudnieniu. Kolejną decyzją z dnia 14 października 2011 r. pozwany wstrzymał A. K. od dnia 1 października 2011 r. wypłatę jego emerytury. Odwołanie ubezpieczonego od tej decyzji oddalił Sąd Okręgowy w Radomiu wyrokiem z dnia 2 lutego 2012 r. a jego apelację wywiedzioną od tego oddalił sąd drugiej instancji – Sąd Apelacyjny w Lublinie. Stosunek pracy wnioskodawcy ustał z dniem 30 września 2012 r. i od dnia następnego – 1 października 2012 r. pozwany podjął wypłatę jego emerytury. Wyrokiem z dnia 13 listopada 2012 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził niekonstytucyjność przepisów art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej podawanej jako ustawa o FUS) w zakresie we jakim znajdowały one zastosowanie do osób które nabyły prawo do emerytury przed dniem 1 stycznia 2011 r. bez konieczności rozwiązywania stosunku pracy.

W dniu 26 listopada 2012 r. A. K. wystąpił do pozwanego z wnioskiem o wypłatę zawieszonych mu świadczeń emerytalnych za okres od dnia 1 października 2011 r. do dnia 30 września 2012 r. Wniosek ten został ubezpieczonemu zwrócony z pouczeniem o możliwości wniesienia skargi o wznowienie postępowania bezpośrednio do Sądu Apelacyjnego w Lublinie.

W dniu 10 stycznia 2013 r. ubezpieczony wystąpił z taką skargą i na jej skutek Sąd Apelacyjny w Lublinie wyrokiem z dnia 21 lutego 2013 r. zmienił swój poprzedni wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu Okręgowego w Radomiu w ten sposób, że ustalił A. K. prawo do wypłaty emerytury od dnia 1 października 2011 r. a jego wniosek o wypłatę odsetek przekazał pozwanemu do rozpoznania. W wykonaniu wyroku sądu drugiej instancji pozwany w dniu 15 kwietnia 2013 r. wydał dwie decyzje: jedną wznowił ubezpieczonemu wypłatę emerytury za sporny okres a drugą odmówił mu wypłaty odsetek z tytułu opóźnienia w wypłacie świadczenia. Analizując przepisy art. 118 ust.1 i ust.1a ustawy o FUS Sąd Okręgowy przyjął, że przepisy prawa ubezpieczeniowego dotyczące wypłaty odsetek są uregulowane wyczerpująco i bez możliwości korzystania z przepisów prawa cywilnego w tym zakresie. Świadczenia wypłacane w systemie prawa ubezpieczeniowego nie mają charakteru obligacyjnego i z tej przyczyny obowiązek zapłaty odsetek może wynikać tylko z przepisu ustawy. Ta zaś nakłada na pozwanego obowiązek zapłaty odsetek, w wysokości określonej przepisami prawa cywilnego, tylko wtedy gdy pozwany, w następstwie okoliczności za które ponosi odpowiedzialność, nie dokonał wypłaty świadczenia w terminie ustawowym. W sprawie niniejszej taka sytuacja nie wystąpiła, bo wzruszenie ostatecznej decyzji o wstrzymaniu wypłaty emerytury oraz prawomocnych wyroków sądów obu instancji stało się możliwe dopiero w drodze skargi o wznowienie postępowania. Dlatego decyzja pozwanego z dnia 15 kwietnia 2013 r. wznawiająca ubezpieczonemu wypłatę jego emerytury za sporny okres została wydana w ustawowym terminie i brak jest podstaw do przyznawania mu odsetek.

Jego odwołanie jako niezasadne podlegało zatem oddaleniu.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wywiódł A. K. wnosząc o jego zmianę przez wypłacenie mu odsetek z tytułu zwłoki, ewentualnie o zawieszenie postępowania w tej sprawie do czasu kiedy projekt rządowy dotyczący wypłat emerytur do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. stanie się prawem obowiązującym.

Skarżący zarzucił:

- naruszenie prawa materialnego – przepisu art. 85 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. ( nie została wskazana jej nazwa ale bez wątpienia chodzi o ustawę o systemie ubezpieczeń społecznych) w związku z art. 118 ust.1a ustawy o FUS przez ich niezastosowanie,

- naruszenie prawa procesowego – przepisów art. 232, 233 §1, 316 i 328 § 2 kpc przez dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny materiału dowodowego i wskutek zastosowania obowiązujących przepisów prawa do skutków przepisów które powinne być usunięte z obrotu prawnego, co miało istotny wpływ na treść orzeczenia sądu pierwszej instancji.

W uzasadnieniu apelacji, motywując zawarte w niej zarzuty i wnioski, ubezpieczony zaprezentował pogląd, że wskutek stwierdzonej niekonstytucyjności przepisów, które były podstawą wstrzymania mu wypłaty emerytury organ rentowy musi ponosić odpowiedzialność za opóźnienie w wypłacaniu świadczenia. Organ rentowy jest wyspecjalizowana jednostką w zakresie przyznawania i wypłacie emerytur. Wszystkie kwestie z tym związane powinne być rozpatrywane pod kątem ochrony praw ubezpieczonych. Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest emanacją Skarbu Państwa i dlatego musi ponosić wszelkie konsekwencje jego błędów.

W ocenie skarżącego podstawą odpowiedzialności pozwanego za zapłatę odsetek jest przepis art. 133 ust.1 pkt 2 ustawy o FUS mówiący o błędzie organu rentowego. Za takim rozumieniem błędu wypowiadał się Sąd Najwyższy i w tym zakresie ubezpieczony przytoczył wyrok z dnia 17 marca 2011 r. I UK 332/10. Błędem jest także wadliwe rozwiązanie legislacyjne i za taki błąd powinien odpowiadać fundusz celowy jakim jest Fundusz Ubezpieczeń Społecznych. Stąd apelacja ubezpieczonego jako uzasadniona powinna zostać uwzględniona.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje: należy podzielić pogląd sądu pierwszej instancji, że prawo ubezpieczonych do zapłaty odsetek z tytułu zwłoki w przyznawaniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczenia społecznego samodzielnie regulują przepisy prawa ubezpieczeniowego. Zostały one przytoczone w motywach zaskarżonego wyroku. Jedynie w zakresie wysokości tych odsetek istnieje odesłanie do przepisów prawa cywilnego.

Istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia o zasadności apelacji mają więc normy prawa materialnego w tym zakresie oraz regulujące odpowiedzialność organu rentowego za błąd tego organu, a także za błąd popełniony przez ustawodawcę przy uchwalaniu stosownych aktów normatywnych.

Przepisy prawa materialnego nie nastręczają trudności interpretacyjnych. Zgodnie z art. 118 ust.1 i ust. 1a ustawy o FUS organ rentowy ma 30-dniowy termin liczony od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji na wydanie decyzji w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości, przy czym za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności uważa się także wpływ do organu rentowego prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego. Pozwany organ rentowy dotrzymał tego terminu skoro w ciągu 30 dni od otrzymania wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie, wydanego w następstwie skargi wnioskodawcy o wznowienie postępowania, wydał decyzję przyznającą mu świadczenie za sporny okres. Dlatego organ rentowy nie może być z tej przyczyny obciążony odpowiedzialnością z tytułu zwłoki skoro wypełnił swoje obowiązki. Wskazać przy tym należy, że wstrzymanie wypłaty emerytury dla wnioskodawcy nastąpiło wskutek wydania stosownych aktów normatywnych a decyzja pozwanego w tym przedmiocie została jednoznacznie zaakceptowana przez sądy ubezpieczeń społecznych obu instancji.

Kolejne zagadnienie to kwestia błędu organu rentowego i jego odpowiedzialność za ten błąd lub też odpowiedzialność organu rentowego za błąd ustawodawcy wywołany uchwaleniem aktu normatywnego którego niekonstytucyjność w całości lub w części została stwierdzona przez Trybunał konstytucyjny.

W przepisie art. 133 ust.1 pkt. 2 ustawy o FUS ustawodawca wskazał, że organ rentowy odpowiada, jeżeli odmowa przyznania świadczenia lub też jego wypłaty w niższej wysokości wynikła wskutek błędu tego organu lub też organów odwoławczych. O ile nie budzi wątpliwości uznanie błędu organu rentowego czy też odwoławczego we wszelkich przypadkach gdy organy, wyżej wskazane, mogły rozstrzygnąć sprawę pozytywnie dla ubezpieczonych lecz tego nie uczyniły wskutek zaniedbań, celowego działania czy też wadliwej wykładni obowiązującego prawa to już w odniesieniu do błędu jako skutku uchwalenia przez ustawodawcę wadliwych regulacji normatywnych sytuacja jest bardziej złożona.

W uchwale składu 7 Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 1995 r. II UZP 28/94 - OSNAPiUS z 1995 r. Nr 19, poz. 242 – przyjęto, że u postaw błędu organu rentowego może także leżeć błąd ustawodawcy. Tego rodzaju koncepcja spotkała się z ograniczoną krytyką w orzecznictwie sądów powszechnych (zob. wyroki Sądów Apelacyjnych: w Katowicach z dnia 16 lipca 1998 r. III AUa 423/98 – OSA z 1999 r. z. 7-8, poz. 42, także LEX 37777 oraz w Warszawie z dnia 11 czerwca 2003 r. III AUa 324/02 – Prawo Pracy z 2004 r. Nr 1, także LEX 82245, które przyjęły, że koncepcja obiektywnie błędnej decyzji nie może prowadzić do obciążania organów rentowych skutkami wszystkich błędów innych instytucji współpracujących w procesie przyznawania prawa do świadczenia. Jak się wydaje, konstrukcja obiektywnie błędnej decyzji organu rentowego była spowodowana tym, że w systemie prawnym obowiązującym przed dniem 1 września 2004 r. brakowało regulacji dotyczącej odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez wydanie aktu normatywnego. Od tego dnia do systemu prawnego został wprowadzony przepis art. 417^{(
1)} k.c. który ustalił w swoim § 1 odpowiedzialność ustawodawcy za szkodę wyrządzoną przez wydanie aktu normatywnego. Od tego zatem dnia, a więc także i obecnie, w ocenie Sądu Apelacyjnego w składzie rozpoznającym sprawę niniejszą, istnieje, chociaż dochodzona w klasycznym procesie cywilnym i przy zastosowaniu reguł tego procesu, możliwość odpowiedzialności ustawodawcy za szkodę, również wynikłą z niewypłacenia odsetek. Przez to spór dotyczący traktowania wadliwego ustawodawstwa jako błędu organu rentowego można uznać za wygaszony.

Wracając do apelacji wnioskodawcy to brak jest jakichkolwiek podstaw do jej uwzględnienia. Jej zarzuty są w oczywisty sposób chybione. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie może być utożsamiany ze Skarbem Państwa bo są to zupełnie różne osoby prawne. W związku z tym nie istnieje zamienna odpowiedzialność tych osób. Stan faktyczny sprawy jest bezsporny między stronami. Różni je natomiast interpretacja prawa, w tym także, ocena skutków orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. sygn. akt K.2/12. Apelujący wprawdzie wskazał przepisy prawa procesowego, których naruszenie według niego nastąpiło, ale też bliżej nie umotywował na czym to naruszenie ma polegać. Dlatego sąd drugiej instancji nie ma do czego się odnieść skoro wywód apelacji obejmuje jedynie gołosłowne wskazanie zarzutu. Nie jest także skuteczny zarzut naruszenia prawa materialnego, bo nie istnieją przesłanki do obciążania pozwanego odpowiedzialnością za zwłokę w wypłacie emerytury dla wnioskodawcy wynikłą wskutek uchwalenia niekonstytucyjnego prawa.

Dlatego też wniosek apelacji o zmianę zaskarżonego wyroku nie mógł być uwzględniony. W zakresie drugiego wniosku – o zawieszenie postępowania – jest on w oczywisty sposób bezzasadny. Ustawa z dnia 13 grudnia 2013 r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. (Dz. U z 2014 r., poz. 169) stała się już prawem obowiązującym. W swoim art. 3 regulacja ta wyłączyła zastosowanie przepisów ustawy w stosunku do emerytów którym o ich prawie do wypłaty emerytury orzekał sąd, za wyjątkiem zastosowania art.6 i 8 ustawy. Ten ostatni przepis dotyczy należności odsetkowych. Ustawa wymaga jednak aby ubezpieczony wystąpił do pozwanego ze stosownym wnioskiem w tym przedmiocie. W czasie gdy organ rentowy wydał decyzję, kontrolowaną w tej sprawie, toczyły się dopiero prace legislacyjne związane z powyższą ustawą. Jest ta więc druga przyczyna dla której sądy ubezpieczeń społecznych nie mogą stosować przepisów omawianej ustawy do sytuacji apelującego.

Skoro wnioski i zarzuty apelacji wnioskodawcy są chybione to apelacji tej należało odmówić słuszności i jako całkowicie bezzasadna podlegała ona oddaleniu.

Z tych zatem względów i z mocy art. 385 kpc Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE