UZASADNIENIE

W dniu 2 marca 2020 r. J. K. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 7 lutego 2020 r. znak: (...), zaskarżając ją w całości i zarzucając jej naruszenie przepisów ustawy
o emeryturach pomostowych oraz ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez uznanie, że nie legitymuje się 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych. Odwołujący wniósł o zmianę decyzji i przyznanie mu prawa do rekompensaty.
W uzasadnieniu decyzji organ rentowy lakonicznie poinformował,
że na podstawie przedstawionych dokumentów uwzględnił okresy pracy
w szczególnych w warunkach w łącznym wymiarze 9 lat, 9 miesięcy i 4 dni. Jednocześnie uzasadnienie nie zawiera wskazania dokumentów na których organ rentowy się oparł ani przyczyn, dla których innym dokumentom odmówił mocy dowodowej. Tymczasem z samej treści zaświadczeń z 24 kwietnia 2001 r.
o zatrudnieniu w Zakładzie (...) w W. oraz z 16 grudnia 2019 r. o zatrudnieniu w (...) sp. z o.o. w Z. wynika, że w latach 1979-1987 oraz 2004-2008 pracował w szczególnych warunkach,
tj. w narażeniu na promieniowanie jonizujące. Odwołujący powołał się również na decyzje Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki z lat 1994, 1999 i 2004 na podstawie których nadano mu uprawnienia do zajmowania stanowiska inspektora ochrony radiologicznej. Dokumenty te wyraźnie wskazując na potrzebę posiadania przez niego uprawnione na stanowisku, które bezpośrednio wiąże się z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach, tj. narażeniu na promieniowanie jonizujące. Ponadto w ocenie odwołującego znaczenie ma również pominięte w uzasadnieniu decyzji zaświadczenie ze stycznia 2020 roku o prowadzeniu przez niego corocznych kontroli dawek indywidualnych przyjętego promieniowania w (...)
(...) w latach 1979-2008. Zdaniem odwołującego
w sytuacji, w której jego stanowisko pracy nie wymagałoby tych uprawnień oraz badań, nie byłoby racjonalnego uzasadnienia dla sukcesywnego poddawania się procedurom ich uzyskania i przeprowadzania. Świadczy to także
o niezmieniającym się charakterze jego obowiązków jako inspektora ochrony radiologicznej. W odniesieniu do zatrudnienia w(...) sp. z o.o. w Z. odwołujący wyjaśnił, że przypisanie do jego stanowiska nazwy „dyrektor” miało charakter wyłącznie porządkowy, natomiast zakres jego obowiązków nie różnił się od pozostałych współpracowników, zaś ich realizacja odbywała się
w narażeniu na promieniowanie jonizujące (odwołanie k. 3-6 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z 26 marca 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie
art. 477^{(

14)} § 1 k.p.c. Zgodnie ze stanowiskiem organu rentowego odwołujący nie spełnia przesłanek do nabycia prawa do rekompensaty, gdyż udokumentował jedynie 9 lat, 9 miesięcy i 4 dni pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy nie uwzględnił do tego stażu okresu od 1 lipca 1997 r. do 31 grudnia 2008 r., ponieważ ze świadectwa pracy wystawionego przez firmę (...) (...) Sp. z o.o. Sp. k. z siedzibą w Z. wynika, że w tym okresie odwołujący był dyrektorem oddziału w W.. W ocenie organu rentowego z uwagi na zarządczy charakter pracy odwołujący nie pracował więc
na stanowisku, o którym mowa w dziale XIV, wykaz A poz. 4 pkt 1 stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 2 Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki
z 20 lutego 1989 r. (odpowiedź na odwołanie k. 7-8 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W okresie od 10 października 1994 r. do 28 grudnia 2018 r. J. K. był zatrudniony w (...) Zakładzie (...) w W. na podstawie umowy o pracę. Początkowo odwołujący został zatrudniony na stanowisku technika serwisu urządzeń izotopowych. Pracując
na tym stanowisku odwołujący zajmował się serwisem urządzeń przemysłowych z zastosowaniem źródeł promieniotwórczych, a ponadto prowadził magazyn izotopów promieniotwórczych (świadectwo pracy z 28.12.2018 r. k. 13 a.r.; pisemne zeznania świadka P. K. k. 73-76 a.s.; umowa o pracę
z 10.10.1994 r. – akta osobowe odwołującego).

Od 7 lutego 1996 r. odwołującemu na okres 6 miesięcy powierzono pełnienie obowiązków kierownika Zakładu (...) (...) Sp. z o.o. Oddział w W.. Dzień wcześniej, 6 lutego 1996 r., Zarząd (...) Sp. z o.o. udzielił J. K. pełnomocnictwa do samodzielnego prowadzenia wszelkich spraw związanych z działalnością Zakładu (...)
(...) w W., w tym do:

‒: podpisywania umów, kontraktów, porozumień i innych dokumentów dotyczących Zakładu;
‒: zatrudniania i zwalniania pracowników i ustalania wynagrodzeń indywidualnych zatrudnionym w Zakładzie pracownikom;
‒: dysponowania kontem Zakładu;
‒: dokonywaniem zakupów niezbędnych dla prowadzenia przez Zakład działalności, w tym aparatury, urządzeń, części zamiennych itp.

Powyższe pełnomocnictwo było ważne do odwołania i nie zostało odwołane do końca zatrudnienia odwołującego (pismo ws. powierzenia obowiązków z 06.02.1996 r.; pełnomocnictwo z 06.02.1996 r. – akta osobowe odwołującego).

Z dniem 1 lipca 1996 r. J. K. powierzono stanowiska kierownika. Następnie 1 lipca 1997 r. odwołujący został mianowany dyrektorem Zakładu i na tym stanowisku pracował do końca zatrudnienia w ww. zakładzie (świadectwo pracy z 28.12.2018 r. k. 13 a.r.; pisma ws. powierzenia obowiązków i zmiany stanowiska: z 01.07.1996 r., z 30.06.1997 r. – akta osobowe odwołującego).

Oprócz funkcji pracy na stanowisku kierownika/dyrektora, odwołujący wykonywał również prace technika serwisu. Ponadto od 1 marca 1995 roku J. K. pełnił również obowiązki zakładowego inspektora ochrony radiologicznej. Obowiązki z w tym zakresie powierzono odwołującemu z dniem Odwołujący posiadał przy tym uprawnienia do pełnienia ww. funkcji nadawane na mocy decyzji Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki na okres 5 lat. Decyzjami z 28 października 1994 r. nr (...) oraz z 24 września 1999 r.
nr (...) nadano J. K. uprawnienia do pełnienia funkcji inspektora ochrony radiologicznej typu (...) w (...)Sp. z o.o. na okres kolejno do 28 października 1999 r. oraz do 24 września 2004 r. Po tym okresie odwołujący uzyskiwał uprawnienia inspektora ochrony radiologicznej typu(...)ważne do 24 września 2009 r., a następnie do 11 stycznia 2015 r. (pisemne zeznania świadka P. K. k. 73-76 a.s.; pismo ws. powierzenia obowiązków z 27.02.1995 r.; decyzje Prezesa PAA z 28.10.1994 r nr (...); z 24.09.1999 r. nr (...); zaświadczenia Prezesa PAA z 24.11.2004 r. nr (...);
z 11.01.2010 r. nr (...) – akta osobowe odwołującego).

W latach 1979-2008 odwołujący podlegał kontroli dawek indywidualnych
w (...) i (...) (...). W okresie zatrudnienia w (...)
Sp. z o.o. na przełomie lat 1997-2008 u odwołującego zarejestrowano następujące wartości dawek: w 1997 roku – 0,75 mSv, w 1998 roku – 1,0 mSv, w 1999 roku – 1,0 mSv, w latach 2000-2008 – 0 mSv (zaświadczenie (...) z 13.01.2020 r.
k. 27 a.r.).

W trakcie zatrudnienia odwołującego (...) Sp. z o.o. uległa przekształceniu w (...) (...) Sp. z o.o. Sp. k. z siedzibą
w Z. (pismo(...) (...) (...) z 16.12.2019 r. k. 22 a.r.).

Stosunek pracy łączący odwołującego z ww. zakładem pracy uległ rozwiązaniu na mocy porozumieniu stron w związku z powodu przejścia przez odwołującego na emeryturę świadectwo pracy z 28.12.2018 r. k. 13 a.r.).

Na wniosek J. K. z 8 grudnia 2018 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. decyzją z 10 stycznia 2019 r. znak: (...) przyznał mu emeryturę od daty osiągniecia wieku 65 lat, tj. od 8 grudnia 2018 r. Wysokość emerytury ustalona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26c ustawy emerytalnej wyniosła 4.178,05 zł. Jednocześnie wypłata emerytury uległa zawieszeniu z uwagi na kontynuację zatrudnienia. Następnie decyzją z 30 stycznia 2019 r. znak: (...) organ rentowy przeliczył emeryturę odwołującego i wznowił jej wypłatę (decyzje ZUS: z 10.01.2019 r. k. 10 a.r., z 30.01.2019 r. k. 16 a.r.).

Wnioskiem z 7 stycznia 2020 r. J. K. zwrócił się do (...) Oddziału ZUS o ponowne przeliczenie emerytury i ustalenie rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Do wniosku odwołujący załączył dokumenty na potwierdzenie powyższej okoliczności (wniosek z 01.07.2020 r. z załącznikami k. 23-30 a.r.).

Rozpoznając powyższy wniosek pismem z 10 stycznia 2020 r. organ rentowy zwrócił się do(...) (...) Sp. z o.o. Sp. k. z prośbą o wyjaśnienie rozbieżności między okresami zatrudnienia zawartymi na świadectwie pracy z 27 grudnia 2018 r. a świadectwem pracy w szczególnych warunkach z 16 grudnia 2019 r. Ww. podmiot nie udzielił żadnych wyjaśnień w odpowiedzi na pismo organu rentowego (pismo ZUS z 10.01.2020 r. k. 31 a.r.).

Po rozpoznaniu powyższego wniosku ZUS (...) Oddział w W. decyzją z 7 lutego 2020 r. znak: (...) przeliczył emeryturę J. K. ustalając jej wysokość od 1 stycznia 2020 r. na kwotę 4.371,41 zł. Jednocześnie odrębną decyzją wydaną w tym samym dniu organ rentowy odmówił odwołującemu prawa do rekompensaty, wskazując, że nie udokumentował co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Organ rentowy wskazał, że na podstawie przedłożonych dokumentów uwzględnił okres pracy w szczególnych warunkach od 1 sierpnia 1979 r. do 31 grudnia 1981 r., od 1 października 1982 r. do 31 maja 1987 r. oraz od 28 października 1994 r. do 30 czerwca 1997 r., tj. łącznie 9 lat,
9 miesięcy i 4 dni (decyzje ZUS z 07.02.2020 r. k. 33-35 a.r.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny przede wszystkim na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego obejmującego dokumentację załączoną do akt rentowych oraz akt osobowych J. K. z okresu zatrudnienia w (...) Sp. z o.o. z przełomu lat 1994-2008. W ocenie Sądu zebrane w toku postępowania dowodowy z dokumentów były wiarygodne, gdyż ich treść nie budziła wątpliwości i nie była podważana przez strony postępowania.

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się również częściowo na pisemnych zeznaniach świadka P. K., byłego prezesa zarządu (...) Sp. z o.o. Świadek przedstawił okoliczności dotyczące zatrudnienia odwołującego
w spornym okresie oraz charakter wykonywanych przez niego obowiązków. Niemniej jednak Sąd nie dał wiary w pełni zeznaniom świadka w zakresie,
w jakim wskazał, że zakres prac odwołującego nie uległ zmianie po powierzeniu mu stanowiska dyrektora. Sąd uznał, że relacje świadka w tym zakresie nie znajdują pełnego odzwierciedlenia w dokumentacji osobowej odwołującego załączonej do akt sprawy, w szczególności udzielonego odwołującemu pełnomocnictwa z 6 lutego 1996 r., do podejmowania czynności zarządczych dotyczących działalności (...) w W..

Ponadto ustalając stan faktyczny Sąd Okręgowy dopuścił dowody z opinii biegłych sądowych z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy – mgra inż. Z. C. (k. 84-92 a.s.) oraz A. P. (k. 117-131 a.s., k. 158-165 a.s.) – celem ustalenia, czy praca wykonywana przez odwołującego w spornym okresie zatrudnienia była wykonywana w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze. W ocenie Sądu sporządzone przez biegłych opinie spełniały wymogi fachowości i rzetelności. Biegli dokonali analizy dostępnej dokumentacji z okresu zatrudnienia odwołującego i szczegółowo odnieśli się do tezy dowodowej, przytaczając treść przepisów, norm i zasad bhp dotyczących pracy w narażeniu na promieniowanie jonizujące oraz powołując się na posiadane wiadomości specjalne w tym zakresie.

W tym stanie rzeczy oraz wobec braku wniosków o uzupełnienie materiału dowodowego Sąd uznał zebrane w sprawie dowody za wystarczające do rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie było niezasadne.

Spór w niniejszej sprawie skupił się na kwestii prawa odwołującego do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do emerytury wcześniejszej z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Warunki przyznania tej rekompensaty zostały określone w oraz ustawie z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1924 ze zm. – dalej jako u.e.p.) oraz ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 291 – dalej jako ustawa emerytalna). I tak, zgodnie z art. 2 ust. 5 u.e.p. rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa
do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub
o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Warunki nabycia prawa do rekompensaty określa art. 21 ust. 1 i 2 u.e.p., w myśl którego rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący
co najmniej 15 lat. Rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo
do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przesłankami uprawniającymi do rekompensaty są więc:

1) utrata przez ubezpieczonego możliwości przejścia na emeryturę
we wcześniejszym wieku emerytalnym w związku z wygaśnięciem po dniu 31 grudnia 2008 r. – w stosunku do ubezpieczonych urodzonych po dniu
31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r. - podstawy prawnej przewidującej takie uprawnienie;

2) niespełnienie przez ubezpieczonego warunków uprawniających go do emerytury pomostowej na zasadach wynikających z przepisów
o emeryturach pomostowych;

3) legitymowanie się przez ubezpieczonego co najmniej 15 letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze
w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z FUS;

4) nieuzyskanie przez ubezpieczonego prawa do emerytury według zasad przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS;

Odesłanie ustawowe zawarte w art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych wymaga przedstawienia przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych regulujących kwestię okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych. Praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki. Jako przykłady takiej pracy można przykładowo wymienić: pracę w narażeniu
na hałas przekraczający dozwolone normy, w zapyleniu, w oparach chemicznych, w wysokich temperaturach lub zmiennych warunkach atmosferycznych.

W niniejszej sprawie odwołujący się J. K. domagał się przeliczenia emerytury z uwzględnieniem rekompensaty z tytułu pracy
w warunkach szczególnych Wydając skarżoną decyzję organ rentowy odmówił przyznania odwołującemu prawa do rekompensaty, wskazując, że odwołujący nie wykazał legitymowania się stażem pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 15 lat. Przyjmując za udowodniony staż pracy tego rodzaju w łącznym wymiarze 9 lat, 9 miesięcy i 4 dni, organ rentowy nie zaliczył do tego stażu okresu zatrudnienia odwołującego w (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. od 1 lipca 1997 r. do 31 grudnia 2008 r., wskazując, iż w tym okresie odwołujący pracował na stanowisku dyrektora. Kwestionując powyższe stanowisko odwołujący wskazał, że w tym okresie, niezależnie od nazwy stanowiska, faktycznie wykonywał takie same prace jak dotychczas w okresie zatrudnienia
w ww. zakładzie pracy – to jest, prace w narażeniu na promieniowanie jonizujące, o czym świadczą przedłożone w ZUS dokumenty. Ostatecznie zatem spór
w sprawie skupił się na badaniu przez Sąd, czy praca wykonywana przez odwołującego na przełomie ww. lat może zostać zakwalifikowana jako praca
w warunkach szczególnych. Okoliczność ta miała bowiem istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia czy odwołujący spełnia przesłanki konieczne do nabycia prawa do rekompensaty.

Ponieważ art. 21 ust. 1 i 2 u.e.p. odnosi się do pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, konieczne jest wskazanie, że na gruncie tej ustawy tego rodzaju praca jest definiowana inaczej, niż na tle ustawy o emeryturach pomostowych.
W szczególności wykaz prac zaliczanych do prac w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze zamieszczony został w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm. – dalej jako „rozporządzenie RM z 7 lutego 1983 r.”). Wyjątkowy charakter prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, możliwość zakwalifikowania pracy na danym stanowisku jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach u pracodawcy, którego podstawowa działalność nie należy do branży, do której przyporządkowane jest dane stanowisko pracy, jest dopuszczalna tylko wtedy, gdy wykonywanie tej pracy oznacza narażenie na tożsame szkodliwe czynniki właściwe branży przypisanej do stanowiska wymienionego w wykazie A rozporządzenia
z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2017., II UK 672/15). Co więcej okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczenia są tylko te lata,
gdy ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnych warunkach stale
i w wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy (§ 2 ust. 1 ww. rozporządzenia) (por. wyrok Sądu Najwyższego z 3 grudnia 2013 r.,
I UK 184/13).

Okresy pracy określone w ust. 1 § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji,
w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 r.,
II UKN 417/97 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 21 listopada 2001 r.,
II UKN 598/00). Przy ustalaniu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym złożenie dowodu w postaci świadectwa pracy może być kwestionowane, co na podstawie art. 6 k.c. pociąga za sobą obarczenie ciężarem dowodu strony, która zaprzecza okolicznościom wynikającym ze świadectwa pracy. Należy bowiem ustalić, jakie prace ubezpieczony rzeczywiście wykonywał, bowiem ta okoliczność, nie zaś nazwa zajmowanego stanowiska, przesądza o ewentualnym istnieniu przesłanek dla przyznania dochodzonego świadczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 21 kwietnia 2004 r., II UK 337/03). Tym samym brak świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub jego braki formalne nie świadczy o tym, że dana osoba faktycznie takiej pracy nie realizowała. W postępowaniu przed sądem nie stosuje się bowiem ograniczeń dowodowych, jakie istnieją w postępowaniu administracyjnym przed organem rentowym. W orzecznictwie wielokrotnie wyrażano ugruntowany już pogląd, zgodnie z którym ze względu na powyższe okoliczność wykonywania pracy
w szczególnych warunkach może być dowodzona wszelkimi środkami dowodowymi, przy czym sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organem rentowym. W postępowaniu przed sądem odwoławczym dopuszczalne jest więc dopuszczenie dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze w sytuacji, gdy wnioskodawca nie jest w stanie wykazać tej okoliczności jedynie w oparciu o dokumenty (zob. uchwały Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 r., III UZP 6/84; z 21 września 1984 r.,
III UZP 48/84; a także wyroki: Sądu Najwyższego z 8 kwietnia 1999 r.,
II UKN 619; Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 14 grudnia 2004 r.,
III AUa 2474/03; Sądu Okręgowego w Tarnowie z 4 października 2013 r.,
IV U 1284/13).

Mając na względzie powyższe w niniejszym postępowaniu Sąd przeprowadził dowody z zeznań świadka, dokumentów oraz opinii biegłych sądowych z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy na okoliczność ustalenia, czy sporny okres zatrudnienia odwołującego można zakwalifikować jako okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Zgodnie ze stanowiskiem odwołującego, w spornym okresie miał wykonywać prace w narażeniu na promieniowanie jonizujące. Taki rodzaj pracy został przewidziany w dziale XIV (prace różne) poz. 4 wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia RM z 7 lutego 1983 r., zgodnie z którym za prace w warunkach szczególnych uważa się prace narażające na działanie promieniowania jonizującego oraz prace narażające na działanie pól elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do 300.000 MHz w strefie zagrożenia. Tożsamy rodzaj prac został przewidziany w dziale XIV poz. 4 pkt 1 wykazu A stanowiącego załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 2 Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki z 20 lutego 1993 r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie atomistyki, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach.

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego Sąd Okręgowy zważył,
że zebrane w sprawie dowody i ustalone na ich podstawie okoliczności nie dawały jednoznacznych podstaw do uznania, że odwołujący w spornym okresie stale
i w pełnym wymiarze czasu wykonywał prace w warunkach szczególnych odpowiadające rodzajowi prac określonych w dziale XIV (prace różne) poz. 4 wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia RM z 7 lutego 1983 r.,
tj. prace narażające na działanie promieniowania jonizującego oraz prace narażające na działanie pól elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do 300.000 MHz w strefie zagrożenia.

W niniejszej sprawie było bezsporne, że odwołujący w okresie od 10 października 1994 r. do 28 grudnia 2018 r. J. K. pracował w (...) Zakładzie (...) w W. na podstawie umowy o pracę, w tym od 10 października 1994 r. do 30 czerwca
1996 r. – na stanowisku technika serwisu urządzeń izotopowych, a następnie od 1 lipca 1996 r. do 30 czerwca 1997 r. – na stanowisku kierownika zakładu. Powyższy okres został uwzględniony przez ZUS jako okres pracy w warunkach szczególnych. Następnie od 1 lipca 1997 r. odwołującemu powierzono stanowisko dyrektora, na którym pracował do końca zatrudnienia. W ocenie Sądu organu rentowego co do faktu wykonywania pracy w warunkach szczególnych w okresie pracy na powyższym stanowisku nie były nieuzasadnione, zaś podnoszona w odwołaniu okoliczność, że mimo zmiany stanowiska wykonywał tożsamą pracę jak dotychczas, wymagała wykazania tego faktu przez stronę odwołującą.

Przede wszystkim w aktach osobowych brakuje dowodów potwierdzających faktyczny zakres czynności wykonywanych przez odwołującego na poszczególnych stanowiskach, jakie piastował na przełomie zatrudnienia. Jedyny dokument zawierający informacje w tym zakresie to udzielone odwołującemu przez zarząd spółki pełnomocnictwo z 6 lutego 1996 r. na podstawie którego odwołujący został upoważniony do samodzielnego prowadzenia spraw związanych z działalnością zakładu, w tym m. in. podpisywania umów, kontraktów i porozumień, zatrudniania i zwalniania pracowników czy też dokonywanie zakupów niezbędnych dla prowadzenia przez zakład działalności. Taki zakres czynności, do których odwołujący był upoważniony, zdaniem Sądu świadczy o powierzeniu odwołującemu odmiennej niż dotychczas roli w ramach zakładu, w którym pracował. Należy mieć przy tym na względzie, że co prawda powyższe pełnomocnictwo zostało odwołującemu wystawione 6 lutego 1996 r., to jest tuż przed powierzeniem stanowiska kierownika oraz ponad rok przed objęciem stanowiska dyrektora, nie oznacza to jednak, że spornym okresie umocowanie do tych czynności nie obowiązywało. Zgodnie z treścią pełnomocnictwa umocowanie powoda miało być ważne do odwołania, w aktach osobowych brak natomiast dokumentów potwierdzających cofnięcie oświadczenia woli zarządu spółki w tym zakresie.

W ocenie Sądu powyższa okoliczność ma istotne znaczenie dla oceny możliwości kwalifikacji pracy odwołującego w spornym okresie. Sąd nie wykluczył przy tym, że odwołujący pracując na stanowisku dyrektora w dalszym ciągu realizował obowiązki technika serwisu urządzeń izotopowych, na co wskazywał w swoich zeznaniach świadek P. K.. Bezspornie również odwołujący przez cały okres zatrudnienia w (...) Sp. z o.o. posiadał uprawnienia do sprawowania w zatrudniającym go zakładzie pracy funkcji inspektora ochrony radiologicznej, nadane stosownymi decyzjami Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki. Taka zresztą funkcja została mu powierzona od 1 marca 1995 r., a odwołujący nie został z niej odwołany do końca zatrudnienia. Wymaga jednak podkreślenia, że akta osobowe odwołującego nie zawierały informacji precyzujących zarówno zakres czynności, jakie miał wykonywać jako technik serwisu urządzeń izotopowych ani inspektor ochrony radiologicznej. Wprawdzie Sąd dał wiarę zeznaniom świadka P. K. co do tego, że powód zajmował się serwisem urządzeń przemysłowych z zastosowaniem źródeł promieniotwórczych oraz prowadzeniem magazynu izotopów promieniotwórczych, jednakże okoliczności te nie były wystarczające do poczynienia ustaleń pozwalających na jednoznaczną kwalifikację pracy odwołującego jako odpowiadającej rodzajom prac określonym w dziale XIV poz. 4 wykazu A. Nawet zresztą gdyby taką kwalifikację przyjąć, to z uwagi na rangę czynności do jakich odwołujący był umocowany przez zarząd należy zdaniem Sądu stwierdzić, że nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W ocenie Sądu, w oparciu o zasady doświadczenia życiowego, nie można przyjąć, by realizowanie przez odwołującego obowiązków związanych ze stanowiskiem kierowniczym, w tym dyrektora, a wymienionych m. in. w treści wspomnianego wyżej pełnomocnictwa, miało – jak sugerował świadek P. K. w swoich zeznaniach – jedynie charakter porządkowy. Zakres wymienionych w pełnomocnictwie czynności jest stosunkowo szeroki i obejmuje obowiązki o charakterze zarządczym, kadrowym czy też związane z relacjami z klientami (podpisywanie umów). Daje to podstawę do uznania, że odwołujący sprawował w spornym okresie przede wszystkim funkcję kierowniczą, zaś prace dotychczas związane z zatrudnieniem na stanowisku technika serwisu urządzeń izotopowych czy też funkcji inspektora ochrony radiologicznej, były wykonywane ubocznie.

W kontekście powyższego inna kwestia, na którą zdaniem Sądu Okręgowego należało zwrócić uwagę, to brak jednoznacznych informacji na temat tego, czy warunki pracy odwołującego odpowiadały warunkom, o jakich mowa w dziale XIV poz. 4 wykazu A. Przypominając, powyższa pozycja dotyczy „prac narażających na działanie promieniowania jonizującego w strefie zagrożenia”, tym samym Sąd dopuścił dowody z opinii biegłych z zakresu bph celem ustalenia, czy charakter wykonywanej przez odwołującego pracy w spornym okresie odpowiadał tak określonym w wykazie warunkom. W tym kontekście biegli sądowi zakresu BHP A. P. i J. C. wskazali, że dla zakwalifikowania pracy wykonywanej przez odwołującego jako rodzaju pracy określonej w pkt 4 działu XIV wykazu A konieczna jest odpowiedź na pytanie, czy strefa, w której odwołujący wykonywał pracę, mogła zostać uznana za „strefę zagrożoną”, definiowaną jako obszar, w którym dopuszczalne jest przebywanie pracowników zatrudnionych przy źródłach przez czas ograniczony. Pracownicy zatrudnieni w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące zostali zaszeregowani do dwóch kategorii: „A” i „B”, ze względu na stopień narażenia, a miejsca pracy podzielono na tereny kontrolowane i tereny nadzorowane. Kategoria „B” obejmuje pracowników, którzy mogą być narażeni na dawkę skuteczną przekraczającą 1 msV w ciągu roku lub na dawkę równoważną, równą jednej dziesiątej wartości dawek granicznych dla soczewek oczu, skóry i kończyn. Z kolei tereny nadzorowane to takie, na których istnieje możliwość otrzymania dawek określonych dla pracowników kategorii „B” i które nie zostały zaliczone do terenów kontrolowanych. Dodatkowo pracownicy kategorii „B” podlegali ocenie narażenia prowadzonej na podstawie pomiarów dozymetrycznych w środowisku pracy w sposób umożliwiający stwierdzenie prawidłowości zaliczenia ich do tej kategorii. Z materiału dowodowego wynika, że w spornym okresie zatrudnienia odwołujący kierowany na badania medycyny pracy ze wskazaniem jako czynnika niebezpiecznego, szkodliwego lub uciążliwego czynnika promieniowania jonizującego z określeniem dawki granicznej dla kategorii B (do 6 mSv/rok). Jednocześnie odwołujący pozostawał pod kontrolą dozymetryczną prowadzoną przez (...) ( (...)). W załączonym do akt rentowych (k. 27 a.r.) zaświadczenia wskazano, że odwołujący wykonywał prace związane z narażeniem na promieniowanie jonizujące i latach 1979-2008 podlegał kontroli dawek indywidualnych (...) i (...) (...). Przy tym w okresie zatrudnienia w (...) Sp. z o.o. na przełomie lat 1997-2008 u odwołującego rejestrowano wartości dawek nieprzekraczające 1,0 mSy (w 1997 roku – 0,75 mSv, w 1998 roku – 1,0 mSv, w 1999 roku – 1,0 mSv, w latach 2000-2008 – 0 mSv).

Na tle powyższego Sąd Okręgowy podzielił stanowisko biegłych w zakresie, w jakim wynika z niego, że odwołujący w spornym okresie zatrudnienia nie był narażony na dawkę skuteczną przekraczającą 1 mSv w ciągu roku. Tym samym brak podstaw do kwalifikowania go jako pracownika kategorii „B” i w konsekwencji pracownika wykonującego pracę w strefie zagrożenia – o czym mowa w końcowej części kwalifikacji rodzaju pracy w warunkach szczególnych określonej w dziale XIV poz. 4 wykazu A. Okoliczność ta zdaniem Sądu dodatkowo koresponduje z wcześniejszą konstatacją co do charakteru pracy odwołującego, a konkretnie łączenia obowiązków dyrektora z pracą na stanowisku technika bądź inspektora. Wyniki wartości dawek promieniowania na przełomie lat 1997-2008 wskazują, że nawet jeśli odwołujący realizował pewne prace, które mogłyby zostać zakwalifikowane jako odpowiadające ww. pozycji wykazu A, z narażeniem na promieniowanie jonizujące w strefie zagrożenia to nakład czasu ich realizacji nie mógł być istotny – w przeciwnym wypadku wspomniane wyżej wartości byłyby wyższe.

Wobec powyższych ustaleń Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uznania,
że w spornym okresie zatrudnienia odwołujący wykonywał pracę w warunkach szczególnych, a co za tym idzie, że wykazał posiadania okresu 15 lat wykonywania takiej pracy. W konsekwencji Sąd nie znalazł również podstaw do zmiany skarżonej decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i przyznania odwołującemu prawa do rekompensaty.

Z tych też względów odwołanie podlegało oddaleniu jako niezasadne na podstawie art. 477¹⁴ § 1 k.p.c., o czym orzeczono jak w sentencji wyroku.

SSO Renata Gąsior

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE