UZASADNIENIE

wyroku z dnia 6 października 2021 r.

J. W. pozwem z dnia 27 kwietnia 2018 r., skierowanym przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., wniósł o:

1. ustalenie, że począwszy od dnia 7 listopada 2008 r. przestał istnieć stosunek prawny pomiędzy J. W. a Bankiem (...) S.A., wynikający
z umowy kredytu hipotecznego z dnia 13 kwietnia 2005 r. o numerze (...)- (...), zawartej pomiędzy J. W. a Bankiem (...) S.A.;

ewentualnie:

2. zasądzenie na rzecz J. W. kwoty 101.805,31 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 5 kwietnia 2018 r.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w dniu 13 kwietnia 2005 r. zawarł
z Bankiem (...) S.A. (poprzednikiem prawnym Banku (...) S.A.) umowę kredytu hipotecznego nr (...)- (...). Umowa przewidywała możliwość wcześniejszej spłaty kredytu. W 2008 r. powód powziął zamiar refinansowania kredytu
i w tym celu zwrócił się do pozwanego banku o wystawieniu zaświadczenia o kwocie potrzebnej do całkowitej spłaty kredytu, a następnie, na podstawie otrzymanej informacji, złożył wniosek kredytowy do (...) Banku (...) S.A. i zawarł z tym bankiem w dniu
29 września 2008 r. umowę kredytu, której celem było m.in. refinansowanie kredytu w Banku (...) S.A. W dniu 6 października 2008 r. (...) Bank (...) S.A. przelał na poczet całkowitej spłaty spornego kredytu kwotę 155.000,01 zł. Następnie pozwany bank bez dyspozycji powoda w dniu 8 października 2008 r. przelał na jego rachunek bankowy o nazwie (...) w/w kwotę 155.000,01 zł informując, że kwota ta jest zbyt niskiej wartości, aby spłacić kredyt w całości. Wobec tego powodowi w dniu 8 października 2008 r. nie udało się złożyć pisemnej dyspozycji spłaty kredytu w całości. Od 15 września 2008 r. rozkręcał się kryzys finansowy (kursy CHF były bardzo niestabilne), kredyt w pozwanym banku nie został zamknięty, przez co nie była zwolniona przez ten bank hipoteka, a zatem powód nie mógł ustanowić hipoteki na rzecz (...) Banku, który żądał od powoda wywiązania się z warunków zawartej z nim umowy i ustanowienia hipoteki na mieszkaniu objętym refinansowaniem. W tych okolicznościach powód zasilił swoje konto bankowe dodatkową kwotą 20.000 zł, w dniu 6 listopada udał się do oddziału pozwanego banku
i złożył pisemną dyspozycję spłaty kredytu. Zgromadzona na rachunku powoda w tym dniu kwota 179.117,33 zł pozwalała na wygaszenie jego zobowiązań względem pozwanego banku aż do 12 listopada 2008 r. Nie doszło do tego wyłącznie z winy pozwanego banku, który nie wykonał dyspozycji spłaty całkowitej kredytu. Wobec tego w dniu 15 grudnia 2008 r. powód przelał środki pieniężne na rachunek oszczędnościowy, aby uchronić je przed utratą wartości. Na dzień 6 kwietnia 2018 r. powód uiścił na rzecz pozwanego tytułem obsługi kredytu łącznie 101.847,21 zł. Przyjmując że kredyt został spłacony 6 listopada 2008 r. kwotą 168.841,08 zł, powód winien dopłacić bankowi brakujące 66.993,87 zł. Saldo kredytu wynosi 47.108,50 CHF, co po kursie średnim NBP dla CHF z dnia 3 kwietnia 2018 r. daje kwotę 168.799,20 zł. Szkoda powoda wywołana przez pozwanego jego nienależytym wykonaniem zobowiązania
w okresie od 6 do 12 listopada 2008 r. wyraża się w dwóch składnikach. Pierwszy spowodowany jest koniecznością ponoszenia przez powoda większych opłat na rzecz (...) Banku, który pobierał od powoda wyższe koszty obsługi kredytu, ponieważ nie uzyskał zabezpieczenia w postaci hipoteki. Powód poniósł też koszty ustanowienia dodatkowego zabezpieczenia w postaci wyceny przez rzeczoznawcę mieszkania rodziców, które zostało objęte hipoteką, dwukrotne złożenie depozytu pieniężnego, dodatkowe ubezpieczenie mieszkania rodziców. Drugi składnik ma postać długu obciążającego majątek powoda i wyraża się w kwocie różnicy pomiędzy aktualną wartością salda kredytu powoda
w PLN w wysokości 168.799,20 zł a pozostającą do zwrotu na rzecz banku kwotą 66.993,87 zł, co daje kwotę 101.805,31 zł. Naprawa tak wyrządzonej szkody może odbyć się wyłącznie przez zwolnienie powoda z obowiązku jego świadczenia, co jest możliwe do osiągnięcia jedynie poprzez ustalenie wygaśnięcia umowy kredytowej z dniem 7 listopada 2008 r.,
z uwagi na jej prawidłowe wykonanie przez powoda w całości. Ewentualnie naprawienie szkody może się odbyć poprzez zapłatę odszkodowania w kwocie 101.805,31 zł, będącej równowartością niezasadnie obciążającego majątek powoda długu. Powód wskazał, że jego interes prawny w żądaniu ustalenia wynika z art. 471 k.c., który każdemu poszkodowanemu daje prawo do naprawienia szkody. W okolicznościach niniejszej sprawy właściwym sposobem na naprawienie szkody w postaci istnienia nadmiernego długu jest zwolnienie powoda z tego długu.

Bank (...) S.A. z siedzibą w W. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości jako bezzasadnego, zarówno w zakresie roszczenia o ustalenie nieistnienia umowy kredytu, jak również roszczenia o zapłatę.

W uzasadnieniu pozwany przyznał, że w dniu 13 kwietnia 2005 r. została zawarta
z powodem umowa kredytu hipotecznego nr (...)- (...). Zgodnie z warunkami umowy kredytu wcześniejsza spłata zobowiązania mogła nastąpić po uprzednim złożeniu przez kredytobiorcę stosownej dyspozycji, a dyspozycja taka nigdy nie została złożona przez powoda. Na dzień 6 października 2008 r. zadłużenie powoda z tytułu kredytu zawartego z pozwanym wynosiło 159.075,14 zł, zaś kwota, która została przelana przez (...) Bank na spłatę zadłużenia w pozwanym banku stanowiła 155.000,01 zł, co stanowiło 78.236 CHF. Kwota ta niezależnie od tego, na jaki rachunek by wpłynęła, i tak nie pokryłaby całego zadłużenia powoda, a zatem powód nie zapewnił wystarczających środków na spłatę całego zobowiązania. Powód winien mieć świadomość, iż w okresie od daty wystawienia zaświadczenia o zadłużeniu do dnia przelania środków przez (...) Bank na spłatę kredytu, kurs CHF i tym samym zadłużenie powoda może ulec zmianie w taki sposób, że kwota przeznaczona na spłatę pierwotnego zobowiązania nie będzie już wystarczająca. Odnosząc się do kwestii złożonej przez powoda dyspozycji spłaty kredytu w dniu 6 listopada 2008 r., pozwany wskazał, że powód faktycznie złożył pismo z prośbą o wcześniejszą całkowitą spłatę kredytu, przy czym na dyspozycji widnieje adnotacja pracownika banku M. N., iż ,,uzgodniono z klientem, że czekamy na odpowiedni kurs”. Ponadto została zamieszczona adnotacja ,,najwyżej 2,39”, prawdopodobnie odnosząca się do kursu, po jakim ma nastąpić przewalutowanie. W dniach od 6 listopada 2008 r. do 11 listopada 2008 r. powód miał możliwość złożenia dyspozycji wcześniejszej spłaty kredytu (saldo środków zgromadzonych na rachunku (...) przewyższało w tych dniach wysokość zadłużenia powoda), jednak powód takiej dyspozycji nie złożył, a bank bez wyraźnej
i bezwarunkowej dyspozycji klienta nie mógł samodzielnie dokonać spłaty kredytu.
W konsekwencji niezłożenie przez powoda wymaganej dyspozycji kredyt faktycznie nie został spłacony, a stosunek prawny między stronami nie wygasł. Następnie powód sukcesywnie z rachunku (...) dokonywał wypłat na cele niezwiązane ze spłatą kredytu, tym samym pozbawiając się możliwości spłaty zadłużenia w późniejszym terminie. W dniu 15 grudnia 2008 r. powód dokonał wypłaty kwoty 150.000,00 zł z konta (...), co potwierdza, że powód nie miał woli spłaty kredytu. Pozwany zakwestionował wyliczenia powoda w zakresie kwoty 47.108,50 CHF (odpowiednio 168.799,20 zł) jako kwoty kredytu pozostałej do spłaty na dzień 3 kwietnia 2018 r. i co do kwoty 101.805,31 zł, której zapłaty dochodzi powód w niniejszym postępowaniu, bowiem kwoty te zostały wyliczone na podstawie średniego kursu NBP z dnia 3 kwietnia 2018 r. w sytuacji, gdy umowa kredytu określa zasady stosowania odpowiednich kursów. Pozwany podniósł również, że powód nie wykazał wysokości szkody w zakresie ponoszenia wyższych opłat na rzecz (...) Banku tytułem obsługi kredytu. Ponadto pozwany zakwestionował istnienie po stronie powoda interesu prawnego w zakresie żądania o ustalenie. Pozwany podniósł również, że nie zostały wykazane przez powoda przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego określone w art. 471 k.c.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 13 kwietnia 2005 r. Bank (...) S.A. (poprzednik prawny Banku (...) S.A.) zawarł z J. W. (kredytobiorcą) umowę kredytu hipotecznego nr (...)- (...). Na mocy tej umowy bank udzielił kredytobiorcy kredytu
w wysokości 78.236,00 CHF na okres od dnia 13 kwietnia 2005 r. do dnia 2 kwietnia 2035 r., a kredytobiorca zobowiązał się do wykorzystania i zwrotu kredytu wraz z odsetkami zgodnie z warunkami umowy. Kredyt przeznaczony był na zakup na rynku wtórnym spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, jego remont oraz refinansowanie poniesionych kosztów i finansowanie kosztów transakcji, położonego w W. przy ul. (...) lokal nr (...) (§ 2 ust. 1-4 umowy).

Zgodnie z umową, oprocentowanie kredytu w dniu sporządzenia umowy wynosi 2,80667% w stosunku rocznym i stanowi w całym okresie kredytowania sumę stawki LIBOR dla terminów 6-miesięcznych i marży w wysokości 2%, która będzie stała w całym okresie kredytowania. Oprocentowanie ulega zmianie w zależności od zmiany stopy LIBOR (§ 4 ust. 1-5 umowy).

Jako zabezpieczenie spłaty kredytu kredytobiorca ustanowił wpisaną na pierwszym miejscu hipotekę zwykłą w wysokości 78.236,00 CHF z tytułu udzielonego kredytu oraz hipotekę kaucyjną do wysokości kwoty 45.800,00 CHF z tytułu odsetek umownych i kosztów udzielonego kredytu ustanowioną na rzecz banku na finansowanej nieruchomości, cesję praw z polisy ubezpieczenia nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych oraz wpływy na rachunek (...) prowadzony w banku wraz z pełnomocnictwem do pobierania środków na spłatę zadłużenia (§ 7 ust. 1 umowy).

Kredytobiorca zobowiązał się dokonać spłaty rat kredytu i odsetek w terminach
i wysokościach określonych w harmonogramie spłat stanowiących integralną część umowy
(§ 9 ust. 3 umowy). Strony umowy ustaliły, że spłata kredytu następuje w złotych, zgodnie
z zasadami określonymi w Załączniku nr 7 do umowy, w którym postanowiono, że kwota spłaty podlega przeliczeniu na złote po kursie sprzedaży waluty kredytu obowiązującym
w banku w dniu dokonywania spłaty, zgodnie z Tabelą kursów walut Banku (...) S.A. ogłoszoną w siedzibie banku z zastosowaniem zasad ustalania kursów walut obowiązujących w banku (§ 9 ust. 9 umowy, Załącznik nr 7 do umowy).

Według umowy, spłata kredytu przed upływem terminów określonych
w harmonogramie spłat wymaga złożenia przez kredytobiorcę pisemnej dyspozycji wskazującej, czy wcześniejsza spłata skróci okres spłaty kredytu z zachowaniem wysokości miesięcznych rat kapitałowo-odsetkowych czy zmniejszy wysokość miesięcznych rat kapitałowo-odsetkowych z zachowaniem okresu spłaty kredytu oraz zawarcia aneksu do umowy kredytu (§ 10 ust. 1 umowy). Wszelkie wpłaty dokonane w innym trybie niż określony w ust. 1 nie zmniejszając stanu zadłużenia i będą zaliczane na poczet przyszłych płatności zgodnie z dotychczasowym harmonogramem spłat (§ 10 ust. 2 umowy).

(umowa kredytu wraz z załącznikami – k. 13-19, odpis z (...) Banku (...) S.A. – k. 92-117v.).

Do przedmiotowej umowy kredytu strony zawarły dwa aneksy. Aneksem nr (...)
z dnia 31 lipca 2006 r. zmieniono postanowienia umowy dotyczące oprocentowania kredytu. W Aneksie nr (...) z dnia 24 października 2012 r. strony zmieniły § 9 ust. 9 umowy kredytu ustalając, że kredytobiorca dokonuje spłaty rat kapitałowo-odsetkowych oraz może dokonać przedterminowej całkowitej lub częściowej spłaty kredytu bezpośrednio w walucie kredytu, tj. CHF. Należności z tytułu kredytu będą rozliczane przez rachunek w walucie kredytu (Aneks nr (...) z 31.07.2006 r. do umowy kredytu – k. 129-129v., Aneks nr (...)
z 24.10.2012 r. do umowy kredytu wraz z załącznikiem do Aneksu – k. 130-132).

W sierpniu 2008 r. J. W. powziął zamiar refinansowania kredytu, w związku z czym zwrócił się do pozwanego banku o wystawienie zaświadczenia o kwocie potrzebnej do jego całkowitej spłaty w celu ustalenia, na jaką wysokość powinien zaciągnąć kredyt w innym banku w celu refinansowania umowy (częściowe przesłuchanie powoda J. W. – k. 385-386 i 430v.).

W dniu 29 sierpnia 2008 r. Bank (...) S.A. wystawił powodowi zaświadczenie, w którym stwierdził, że J. W. korzysta z kredytu przyznanego umową nr (...) z dnia 13 kwietnia 2005 r. oraz że:

1. Całkowite zadłużenie na dzień 29 sierpnia 2008 r. wynosi 69.609,62 CHF, w tym kapitał 69.400,70 i odsetki 208,92 CHF odsetek.

2. Całkowitej spłaty kredytu należy dokonać na rachunek (...) w Banku (...) S.A., po uprzednim poinformowaniu banku i wystawieniu pisemnej dyspozycji o przedterminowej spłacie kredytu.

3. Po dokonaniu całkowitej spłaty kredytu wraz z odsetkami i innymi należnościami bank w ciągu 7 dni wystawi dokumenty niezbędne do zwolnienia istniejących zabezpieczeń na finansowanej nieruchomości.

4. Rozliczenie każdej wpłaty dokonanej przez kredytobiorcę następuje według kursu sprzedaży waluty kredytu podanego w Tabeli kursów walut Banku (...) S.A. obowiązującego w dniu wpływu środków do banku.

(zaświadczenie z dnia 29.08.2008 r. – k. 21 i 133).

W dniu 29 września 2008 r. J. W. zawarł z (...) Bank (...) S.A. umowę kredytu nr (...) na kwotę 237.100 zł, w walucie CHF, przeznaczonego na nabycie lokalu mieszkalnego oraz na refinansowanie zadłużenia z tytułu kredytu hipotecznego nr (...) w Banku (...) S.A. Jako numer rachunku, na który mają zostać przelane środki w celu refinansowania w/w kredytu podano: (...). W umowie przewidziano jednorazową prowizję przygotowawczą banku za udzielenie kredytu w wysokości 1,80% kwoty kredytu (umowa kredytu nr (...) z dnia 29.09.2008 r. wraz z załącznikami – k. 22-31v.).

W dniu 29 września 2008 r. J. W. złożył w (...) Banku (...) S.A. zlecenie wypłaty kredytu m.in. tytułem całkowitej spłaty kredytu w Banku (...) S.A. nr (...) z dnia 13 kwietnia 2005 r., na rachunek nr (...), w walucie przelewu PLN. (...) Bank (...) S.A. uruchomił kredyt w dniu 6 października 2008 r. w ten sposób, że przelewem (...), po uprzednim pobraniu prowizji w wysokości 4.267,80 CHF z kwoty 76.267,06 CHF, przekazał do Banku (...) S.A. kwotę 155.000,01 zł, ze wskazaniem rachunku nr (...) (zlecenie wypłaty kredytu z dnia 29.09.2008 r. – k. 32-32v., potwierdzenie złożenia dyspozycji przelewu z dnia 06.10.2008 r. – k. 33, potwierdzenie realizacji przelewu (...) z dnia 06.10.2008 r. – k. 34, pismo Banku (...) S.A. z dnia 13.04.2017 r. – k. 73, pismo Banku (...) S.A. z dnia 13.04.2017 r. – k. 74, pismo Banku (...) S.A. z dnia 21.03.2017 r. – k. 71-72).

Od września 2008 r. postępował kryzys finansowy, co powodowało, że kursy waluty CHF były bardzo niestabilne. Na dzień 6 października 2008 r. zadłużenie powoda z tytułu kredytu zawartego z pozwanym bankiem wynosiło 69.187,17 CHF, co odpowiadało kwocie 159.075,14 zł. W dniu 6 października 2008 r. J. W. nie dysponował wystarczającymi środkami finansowymi na spłatę kredytu w pozwanym banku. W związku
z faktem, że wskazany w dyspozycji przelewu rachunek nr (...) nie był rachunkiem do spłaty kredytu powoda, otrzymany przez Bank (...) S.A. przelew w kwocie 155.000,01 zł został zaksięgowany na rachunku Oddziału Banku, a następnie w dniu 8 października 2008 r. został przeksięgowany na rachunek (...) powoda, z którego realizowane były w tamtym czasie spłaty kredytu (zaświadczenie pozwanego Banku z dnia 11.09.2018 r. – k. 134, pismo pozwanego Banku
z dnia 09.03.2017 r. – k. 70-70v., wyciąg z rachunku (...) – k. 40-40v., potwierdzenie operacji z dnia 08.10.2008 r. – k. 184).

J. W. w dniu 8 października 2008 r. przyszedł do (...) Banku (...) S.A. z zamiarem złożenia dyspozycji całkowitej spłaty spornego kredytu. Jednakże wobec faktu, że posiadane przez niego w tym dniu na rachunku środki nie były wystarczające do całkowitej spłaty kredytu, dyspozycji takiej nie złożył. Kwota zadłużenia powoda z tytułu kredytu wynosiła w dniu 8 października 2008 r. w przeliczeniu na złote polskie 158.724,44 zł ( pismo powoda datowane na dzień 06.10.2008 r. – k. 39, częściowe przesłuchanie powoda J. W. – k. 385-386 i 430v.).

W dniu 17 października 2008 r. J. W. wpłacił z rachunku w (...) Banku na swój rachunek (...) w Banku (...) S.A. kwotę 20.000 zł (potwierdzenie złożenia dyspozycji przelewu z dnia 17.10.2008 r. – k. 42).

W dniu 6 listopada 2008 r. powód złożył w (...) Banku (...) S.A. pismo z prośbą o wcześniejszą spłaty całości kredytu. Obsługujący powoda w Oddziale Banku doradca M. N. uzgodnił z powodem, że będą oczekiwać ze spłatą kredytu na odpowiedni kurs waluty CHF i uczynił na piśmie powoda adnotację o treści: ,,Uzgodniono z klientem, że czekamy na odpowiedni kurs”. Na powyższym piśmie inna osoba napisała też adnotację ,,najwyżej 2,39” ( pismo powoda z dnia 06.11.2008 r. – k. 44, 159, zeznania świadka M. N. – k. 412-414 i 421-422)

Środki zgromadzone na rachunku powoda umożliwiały całkowitą spłatę kredytu
w pozwanym banku w dniach 6 listopada 2008 r., 7 listopada 2008 r. i 10 listopada 2008 r.
(8, 9 i 11 listopada 2008 r. były dniami wolnymi od pracy), bowiem jedynie w tym okresie saldo środków zgromadzonych na rachunku powoda (...) przewyższało wysokość jego zadłużenia (wysokość wszystkich kursów sprzedaży CHF w tych dniach pozwalała na wygaszenie zobowiązania powoda). Od 12 listopada 2008 r. kursy CHF wzrosły na tyle, że zgromadzona na rachunku powoda (...) kwota w PLN nie wystarczała na spłatę całości kredytu w pozwanym banku. Z uwagi na fakt, że powód do
12 listopada 2008 r. nie złożył dalszych dyspozycji co do spłaty kredytu, dyspozycja z dnia
6 listopada 2008 r. dotycząca całkowitej spłaty kredytu nie została zrealizowana (wyciąg
z rachunku (...) – k. 41, zaświadczenie Banku z dnia 11.09.2018 r. – k. 134-134v., pismo Banku z dnia 09.03.2017 r. – k. 70-70v.).

Następnie J. W. dokonał wypłat ze swojego rachunku (...), na cele niezwiązane z wcześniejszą spłatą przedmiotowego kredytu. W dniu 15 grudnia
2008 r. powód dokonał przelewu kwoty 150.000 zł z rachunku (...) na rachunek (...) poprzez przelew internetowy w systemie (...), a następnie w dniu
8 marca 2010 r. kwota 103.000 zł została przez powoda przelana z rachunku (...) na rachunek (...), a później dwukrotnie kwoty po 50.000,00 zł zostały zadysponowane przez powoda do innego banku poprzez przelewy internetowe ( wyciąg z (...) powoda (...) za okres od dnia 05.10.2008 r. do dnia 10.09.2008 r. – k. 160-171, pismo pozwanego Banku z dnia 09.03.2017 r. – k. 70-70v.).

W dniu 24 lutego 2017 r. J. W. złożył w Banku (...) S.A. reklamację dotyczącą braku całkowitej spłaty kredytu. W odpowiedzi na reklamację pozwany Bank w piśmie z dnia 9 marca 2017 r. wyjaśnił, że w dniu 6 października 2008 r. do Banku wpłynął przelew na kwotę 76.267,06 CHF z tytułu całkowitej spłaty kredytu, jednak
w związku z tym, iż w dyspozycji przelewu został podany numer rachunku kredytowego, który nie był i nie jest rachunkiem do spłat kredytu powoda, otrzymany przelew został zaksięgowany na rachunku Oddziału Banku w kwocie 155.000,01 zł, a następnie w dniu
8 października 2008 r. został on przeksięgowany na rachunek powoda (...). Wskazano również, iż z uwagi na fakt, że na dyspozycji całkowitej spłaty przedmiotowego kredytu znajduje się adnotacja ówczesnego doradcy powoda, iż uzgodniono z powodem, że dyspozycja oczekuje z realizacją na odpowiedni kurs waluty CHF i z uwagi na to, że powód nie złożył dalszych dyspozycji do zgłoszonej prośby, dyspozycja z dnia 6 października
2008 r. nie została zrealizowana. Dodatkowo poinformowano powoda, iż w dniu 15 grudnia 2008 r. kwota w wysokości 150.000 zł została przelana z rachunku (...) na rachunek (...) poprzez przelew internetowy w systemie (...), a następnie w dniu
8 marca 2010 r. kwota 103.000 zł została przelana z rachunku (...) na rachunek (...), a później kwoty dwa razy po 50.000,00 zł zostały zadysponowane do innego banku poprzez przelewy internetowe (pismo pozwanego Banku z dnia 09.03.2017 r. – k. 70-70v.)

Powód w piśmie z dnia 23 lutego 2017 r. skierowanym do (...) Banku (...) S.A. zgłosił reklamację co do pobrania przez bank prowizji przygotowawczej za udzielenie kredytu. Pismem z dnia 21 marca 2017 r. (...) Bank (...) S.A. uznał reklamację za niezasadną i wyjaśnił powodowi, iż w dniu 6 października 2008 r. z wypłaconej powodowi kwoty kredytu została pobrana prowizja przygotowawcza (1,8 %) w wysokości 4.267,80 CHF, przewidziana w pkt I 33 umowy kredytu (pismo (...) Banku (...) S.A. z dnia 21.03.2017 r. – k. 71-72).

Pismem z dnia 21 marca 2018 r. powód wezwał pozwany Bank, aby w terminie 14 dni od dnia otrzymania w/w pisma zaakceptował fakt niewykonania swoich zobowiązań w okresie 6-12 listopada 2008 r. i w konsekwencji potwierdził, że w dniu 6 listopada 2008 r. kredyt został przez powoda w całości spłacony kwotą 168.841,08 zł i zaliczył w poczet w/w kwoty wszystkie świadczenia zrealizowane przez powoda na rzecz banku w okresie od
6 listopada 2008 r. do 6 marca 2018 r. tytułem obsługi kredytu w łącznej kwocie 100.976,60 zł, zgodnie z przedstawionym załącznikiem, oraz wskazał powodowi osobnym pismem numer rachunku bankowego, na który powód w terminie 14 dni wpłaci kwotę 67.864,48 zł stanowiącą różnicę między w/w kwotami 168.841,08 zł i 100.976,60 zł. W odpowiedzi na wezwanie Bank w piśmie z dnia 5 kwietnia 2018 r. zakwestionował swą odpowiedzialność odszkodowawczą względem powoda i odmówił spełnienia żądań powoda, wskazując, iż po dniu 7 listopada 2008 r. powód dysponował środkami znajdującymi się na rachunku o numerze (...) (rachunek do spłaty kredytu), a następnie w dniu 15 grudnia 2008 r. powód dokonał przelewu kwoty 150.000 zł z w/w rachunku, co świadczy o tym, że nie miał woli dokonania spłaty kredytu, skoro zadysponował środkami, które według niego miały być przeznaczone na spłatę kredytu w pozwanym banku. Ponadto Bank (...) S.A. w ww. piśmie wskazał, że do lutego 2016 r. powód nie składał zastrzeżeń / reklamacji w tej sprawie, a nadto, iż w dniu 24 października 2012 r. strony zawarły aneks do umowy kredytu, co jest sprzeczne z twierdzeniami powoda o tym, że kredyt powinien zostać całkowicie spłacony w 2008 r. (wezwanie z dnia 21.03.2018 r. – k. 75-75v., pismo Banku (...) S.A. z dnia 05.04.2018 r. – k. 76-76v.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów.

Sąd uznał za wiarygodne obiektywne dowody z wymienionych dokumentów, jako że nie budziły one wątpliwości co do ich autentyczności i nie były kwestionowane przez żadną ze stron postępowania.

Sąd dał wiarę w całości zeznaniom świadka M. N., w których świadek m. in. potwierdził, że w czasie pracy w Banku (...) S.A. obsługiwał J. W. oraz potwierdził dokonanie notatki na dokumencie dyspozycji wcześniejszej spłaty kredytu z dnia 6 listopada 2008 r. w przedmiocie uzgodnienia z powodem o oczekiwaniu na odpowiedni kurs do spłaty kredytu, a także autentyczność swego podpisu pod tą notatką. Chociaż świadek nie pamiętał okoliczności umieszczenia tej adnotacji na powyższym piśmie, to jednak wskazał, że nie uczyniłby takiej adnotacji na dyspozycji klienta, gdyby nie został
o to poproszony przez klienta. Zeznania M. N. nie budzą wątpliwości, gdyż świadek był osobą bezstronną, niezainteresowaną w żaden sposób wynikiem niniejszego postępowania, a zatem jego zeznania należy traktować jako obiektywne.

Zeznania powoda J. W. Sąd uznał za wiarygodne w tej tylko części,
w której powód przekazał informacje dotyczące celu zawarcia przez niego umowy kredytu
z (...) Bankiem (...) S.A., przelania przez ten Bank do Banku (...) S.A. środków na spłatę kredytu, braku wystarczających środków do spłaty kredytu powoda
w pozwanym Banku w dniu 8 października 2008 r. (po przelewie środków przez (...) Bank) oraz co do faktu złożenia w dniu 6 listopada 2008 r. w pozwanym Banku pisma zawierającego dyspozycję całkowite spłaty kredytu, gdyż w tym zakresie zeznania powoda korespondowały z dowodami z dokumentów stanowiących materiał dowodowy sprawy. Sąd nie dał natomiast wiary zeznaniom powoda w części, w której powód kwestionował dokonywanie ustaleń z pracownikiem pozwanego Banku (...) co do realizacji dyspozycji wcześniejszej spłaty kredytu dopiero w momencie, gdy kurs waluty CHF osiągnie odpowiednią, korzystną dla powoda wartość. Fakt dokonania takich ustaleń potwierdza treść adnotacji napisanej na dokumencie dyspozycji spłaty kredytu przez M. N., który był doradcą w pozwanym Banku obsługującym powoda, ale też późniejsze zachowanie powoda, który już w grudniu 2008 r. wypłacił z rachunku (...) wszystkie środki przeznaczone na wcześniejszą spłatę kredytu (zakładając lokatę),
w 2010 r. przelał te środki do innego banku, w 2012 r. zawarł z Bankiem (...) S.A. aneks zmieniający zasady spłaty spornego kredytu oraz spłaca regularnie raty kredytu, nie zgłaszając przez wiele lat żadnych zastrzeżeń co do braku realizacji dyspozycji z dnia
6 listopada 2008 r. całkowitej spłaty kredytu. Doświadczenie życiowe wskazuje, że gdyby Bank faktycznie nie zrealizował tej dyspozycji samowolnie, bez porozumienia z powodem, to zachowanie takie spotkałoby się z reakcją powoda bezpośrednio po takiej sytuacji, gdyż kwestia całkowitej spłaty kredytu w znacznej wysokości jest sprawą niezwykle istotną życiowo. Powód nie zawarłby też w 2012 r. aneksu zmieniającego zasady spłaty kredytu i nie spłacałby przez wiele lat rat kredytowych – nie składając żadnych zastrzeżeń co do wcześniejszego zachowania banku. W tej sytuacji złożenie dopiero po kilku latach, w 2017 r. – tuż przed wytoczeniem powództwa w niniejszej sprawie – reklamacji co do postępowania pozwanego Banku przy niedoszłej do skutku całkowitej spłacie kredytu z 2008 r., traktować należy wyłącznie jako element taktyki procesowej powoda na potrzeby niniejszej sprawy sądowej, a twierdzenia powoda co do okoliczności związanych z niezrealizowaną dyspozycją spłaty kredytu z 2008 r. ocenić należało jako zupełnie niewiarygodne.

Sąd oddalił wniosek pozwanego o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka E. B., gdyż okoliczności faktyczne, na jakie dowód ten został zgłoszony, związane
z zawarciem spornej umowy kredytu, pozostawały bez znaczenia niniejszej sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Oceniając żądania objęte pozwem wskazać potrzeba w pierwszym rzędzie, że domagając się ustalenia prawa lub stosunku prawnego na podstawie art. 189 k.p.c. powód wykazać musi istnienie interesu prawnego. Interes prawny stanowi kryterium merytoryczne,
a jego brak skutkuje oddaleniem powództwa. Dopiero dowiedzenie przez powoda interesu prawnego otwiera sądowi drogę do badania prawdziwości twierdzeń o tym, że dany stosunek prawny lub prawo rzeczywiście istnieje bądź nie istnieje. Taki interes prawny występuje wówczas, gdy ma miejsce niepewność prawa lub stosunku prawnego zarówno z przyczyn faktycznych, jak i prawnych, którą jest w stanie usunąć sądowy wyrok ustalający. Chodzi tu
o sytuację, gdy sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości. W orzecznictwie przyjęto, że nie zachodzi z reguły interes prawny
w rozumieniu art. 189 k.p.c., gdy zainteresowany może osiągnąć w pełni ochronę swych praw na innej drodze, zwłaszcza w drodze powództwa o zasądzenie świadczeń pieniężnych lub niepieniężnych ( tak SN w orz. z dnia 22.11.2002 r., IV CKN 1519/00, LEX nr 78333 i z dnia 04.01.2008 r., III CSK 204/07, M. Spół. 2008/3/51). Ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego lub prawa następuje wtedy przesłankowo w sprawie o świadczenie. Powództwo o ustalenie prawa lub stosunku prawnego może być uwzględnione wtedy, gdy spełnione są dwie przesłanki merytoryczne: interes prawny oraz wykazanie prawdziwości twierdzeń powoda, że dane prawo lub stosunek prawny rzeczywiście istnieje. Pierwsza z tych przesłanek warunkuje określony skutek tego powództwa, decydując o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda. Wykazanie zaś istnienia drugiej z tych przesłanek decyduje o kwestii zasadności powództwa ( vide orz. SN z 27.06.2001 r., II CKN 898/00, Legalis nr 277455).

Po drugie, roszczenie odszkodowawcze powoda podlega ocenie na gruncie odpowiedzialności kontraktowej określonej w art. 471 k.c. W myśl tego przepisu, dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Przesłankami odpowiedzialności kontraktowej są zatem: poniesienie przez wierzyciela szkody, fakt niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika, związek przyczynowy między niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania a szkodą oraz możliwość przypisania dłużnikowi odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania (tzn. uchybienie obowiązkom umownym musi być następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiada). Stosownie do reguły rozkładu ciężaru dowodowego z art. 6 k.c., przy uwzględnieniu brzmienia art. 471 k.c., na wierzycielu spoczywa ciężar dowodowy co do wymienionych pierwszych trzech przesłanek. Co do czwartej przesłanki istnieje domniemanie, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiada.

W rozpatrywanej sprawie należało przyjąć, że powodowi przysługuje interes prawny – w opisanym wyżej znaczeniu – w żądaniu ustalenia, że począwszy od dnia 7 listopada 2008 r. przestał istnieć stosunek prawny pomiędzy J. W. a Bankiem (...) S.A., wynikający z umowy kredytu hipotecznego z dnia 13 kwietnia 2005 r.
o numerze (...)- (...), zawartej pomiędzy powodem a Bankiem (...) S.A. Jako że pomiędzy stronami występuje spór co do istnienia stosunku prawnego wynikającego
z przedmiotowej umowy kredytu, którego istnienie jest kwestionowane przez powoda
w oparciu o twierdzenie, że stosunek ten wygasł na skutek całkowitej spłaty kredytu, to wyłącznie sądowy wyrok ustalający może uregulować sytuację prawną stron, kończąc spór
w przedmiocie istnienia umowy kredytu, w tym w szczególności co do obowiązku dalszego płacenia rat kredytowych. Skutku takiego nie byłoby w stanie wywołać uwzględnienie żądania powoda o zapłatę odszkodowania, dochodzonego w ramach żądania ewentualnego.

Powództwo o ustalenie nie zasługuje jednak na uwzględnienie ze względu na brak spełnienia drugiej ze wskazanych wyżej przesłanek. Na gruncie materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie nie można bowiem przyjąć, że doszło do całkowitej spłaty kredytu na skutek dyspozycji powoda z 2008 r., skutkującej rozwiązaniem tego stosunku prawnego. Przypomnieć tu należy, że § 10 ust. 1 umowy kredytu wymagał, w celu całkowitej przedterminowej spłaty kredytu, złożenia przez kredytobiorcę pisemnej dyspozycji oraz zawarcia aneksu do umowy. Jak wcześniej wskazano, powód złożył w pozwanym Banku pismo z dnia 6 listopada 2008 r. zawierające dyspozycję całkowitej spłaty kredytu, jednak do spłata taka nie nastąpiła ani nie doszło do zawarcia aneksu do umowy kredytu w tym przedmiocie. Już z tej przyczyny nie mogło być uwzględnione żądanie ustalenia, że od dnia
7 listopada 2008 r. przestał istnieć stosunek prawny kredytu, skoro w rzeczywistości nie nastąpiła całkowita spłata kredytu, która by skutkowała wygaśnięciem tego stosunku prawnego.

Z poczynionych w sprawie ustaleń wynika, że, obok złożenia przez powoda pisma prośbą o wcześniejszą spłatę kredytu, pomiędzy powodem a obsługującym go doradcą kredytowym pozwanego banku – M. N. doszło do ustalenia, że realizacja dyspozycji spłaty kredytu oczekiwać będzie na odpowiedni kurs franka szwajcarskiego, bowiem w tamtym czasie kursy franka szwajcarskiego cechowały się znaczną zmiennością. Na piśmie powoda z prośbą o wcześniejszą spłatę, oprócz adnotacji ,,ustalono
z klientem, że czekamy na odpowiedni kurs”, znalazła się także adnotacja ,,najwyżej 2,39”, zapewne odnosząca się do kursu, po jakim ma nastąpić przewalutowanie kwoty wymaganej do wcześniej spłaty. Powód co prawda zaprzeczał dokonywaniu takich ustaleń
z pracownikiem pozwanego banku, jednak całokształt okoliczności niniejszej sprawy wskazuje, że do takich ustaleń musiało dojść. Fakt poczynienia takiego uzgodnienia wynika nie tylko z pisemnej adnotacji na dyspozycji wcześniejszej spłaty kredytu z dnia 6 listopada 2008 r., potwierdzonej przez świadka M. N., ale też z późniejszego zachowania powoda J. W.. Podkreślić trzeba ponownie, że pomimo niezrealizowania dyspozycji z dnia 6 listopada 2008 r. co do całkowitej spłaty kredytu, powód przez wiele lat, aż do reklamacji z 2017 r., nie zgłaszał żadnych pretensji do pozwanego banku, iż jego dyspozycja nie została wykonana i że kredyt nie został zamknięty, lecz spłacał nadal (i spłaca do tej pory) raty kredytowe. Doświadczenie życiowe wskazuje, że kredytobiorca, składający dyspozycję wcześniejszej spłaty kredytu i mający wiedzę, że nie została ona zrealizowana, domagałby się od banku wyjaśnienia takiego stanu rzeczy
i wykonania złożonej dyspozycji. Powód działań takich nie podjął, lecz co miesiąc bez zastrzeżeń płacił nadal raty spłaty kredytowe, a nadto w 2012 r. podpisał aneks do umowy kredytu zmieniający zasady jego spłaty. Prowadzi to do oczywistego wniosku, że dyspozycja wcześniejszej spłaty kredytu z dnia 6 listopada 2008 r. nie została zrealizowana z tej przyczyny, że pomiędzy powodem a pracownikiem pozwanego banku uzgodniono warunki realizacji tej dyspozycji w postaci odpowiedniej wysokości kursu, które nie ziściły się, gdyż od tamtej pory kurs franka wyłącznie rósł. W tej sytuacji powód zrezygnował z wcześniejszej spłaty kredytu, wypłacając w grudniu 2008 r. zabezpieczone na ten cel środki z rachunku (...). Wszystko to prowadzi do wniosku, że przedmiotowa dyspozycja spłaty kredytu złożona dnia 6 listopada 2008 r. była warunkowa, a zaniechanie wykonania tej dyspozycji przez pozwany Bank wynikało z tego, że warunek w postaci odpowiedniego kursu franka szwajcarskiego nie ziścił się i powód nie potwierdził tej dyspozycji.

W konsekwencji nie można zarzucić pozwanemu Bankowi niewłaściwości postępowania, poprzez brak realizacji dyspozycji powoda o całkowitej spłaty kredytu. Rację ma pozwany, że bez wyraźnej i bezwarunkowej dyspozycji klienta nie mógł on samodzielnie dokonać spłaty kredytu. Potrzebna była do tego bowiem pisemna (i bezwarunkowa) dyspozycja powoda. Wobec tego chybiony okazał się zarzut powoda, jakoby pozwany nienależycie wykonał umowę kredytu, wyrządzając tym samym po stronie powoda szkodę majątkową w postaci istnienia długu pieniężnego, który by nie występował, gdyby kredyt został spłacony w listopadzie 2008 r. Powód powinien też spodziewać się, zawierając
z (...) Bankiem umowę kredytu przeznaczonego m.in. na refinansowanie kredytu
w pozwanym Banku, miesiąc po wydaniu przez pozwany bank zaświadczenia o stanie zadłużenia powoda, że w okresie od daty wystawienia zaświadczenia o zadłużeniu, tj. od dnia 29 sierpnia 2008 r., do daty przelania środków przez (...) Bank na spłatę kredytu, tj. do dnia 6 października 2008 r., kurs waluty CHF, a tym samym zadłużenia powoda z tytułu kredytu denominowanego w walucie obcej CHF, może ulec zmianie w taki sposób, że kwota przeznaczona na spłatę kredytu w wysokości 155.000,01 zł nie będzie już wystarczająca do tego celu, jak to zdarzyło się w niniejszej sprawie. Nie można więc obciążać Banku (...) S.A. odpowiedzialnością za to, że kwota przelana przez (...) Bank nie była wystarczająca do całkowitej spłaty kredytu powoda w Banku (...) S.A.

W niniejszej sprawie nie została zatem zrealizowana podstawowa przesłanka odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego względem powoda określona w art. 471 k.c. – w postacie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. W rezultacie nie zasługiwało na uwzględnienie również roszczenie ewentualne powoda o zapłatę kwoty pieniężnej tytułem odszkodowania.

Mając to wszystko na uwadze Sąd w pkt. I sentencji wyroku oddalił powództwo
w całości, zarówno co do żądania głównego jak i co do żądania ewentualnego, na podstawie powołanych wyżej przepisów art. 189 k.p.c. i art. 471 k.c.

Orzekając o kosztach postępowania w pkt II sentencji wyroku Sąd kierował się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. Powód, jako przegrywający sprawę, zobowiązany jest zwrócić pozwanemu koszty postępowania niezbędne do celowej obrony w łącznej kwocie 5.417 zł, na którą składa się uiszczona przez pozwanego opłata skarbowa od pełnomocnictwa procesowego w wysokości 17 zł i wynagrodzenie pełnomocnika procesowego pozwanego w wysokości 5.400 zł, ustalonej stosownie do § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800, ze zm.)

Nieuiszczone przez strony i wyłożone tymczasowo przez Skarb Państwa – Sąd Okręgowy w Warszawie koszty sądowe z tytułu wydatków na doręczenie korespondencji świadkowi M. N. przez komornika sądowego wyniosły 32,27 zł. Stosownie do wyniku sprawy, na podstawie art. 83 ust. 1 w zw. 113 ust. 1 ustawy z dnia
28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Sąd w pkt. III sentencji wyroku nakazał pobrać w/w kwotę od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego
w Warszawie.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE