UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 24 września 2019 roku, sygn. akt I C 712/16, Sąd Rejonowy w Pabianicach:

1.  zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powoda D. S. tytułem zadośćuczynienia kwotę 28.000 złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 8 listopada 2014 do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty co do kwoty 20.000 złotych oraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 24 września 2019 roku co do kwoty 8.000 złotych;

2.  zasądził od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powoda D. S. tytułem odszkodowania kwotę 27.849,47 złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 8listopada 2014 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty co do kwoty 11.528,89 złotych oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 24 września 2019 roku do dnia zapłaty co do kwoty 16.320,58 złotych;

3.  oddalił powództwo w pozostałej części;

4.  ustalił, że pozwany winien ponieść koszty procesu w całości pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Apelację od powyższego wyroku wniósł (...) Spółka Akcyjna w W., zaskarżając go w zakresie punktu 2., co do zasądzonej na rzecz powoda kwoty odszkodowania w wysokości 27.716,47 zł tytułem utraconego dochodu/korzyści wraz z odsetkami ustawowymi oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie:

- art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny pisemnej opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości M. J. (k. 416 i nast.) oraz jego ustnej opinii uzupełniającej (protokół rozprawy z dnia 18 września 2019 r., nagranie 00:01:34-00:27:40) poprzez bezpodstawne uznanie ww. opinii za wewnętrznie spójne i logiczne, jak i wyczerpujące oraz wiarygodne - na podstawie których ustalono wysokość odszkodowania za utracone korzyści/dochód (lucrum cessans) - w sytuacji gdy:

a) w opinii z dnia 2 lipca 2019 r. biegły wskazał, że jego wyliczenia opierają się na tzw. „marży I stopnia" tj. marży, która nie uwzględnia wszelkich poniesionych kosztów uzyskania przychodu - co w konsekwencji niewyczerpująco ustala wysokości poniesionych przez powoda kosztów uzyskania przychodów;

b) wyliczona marża za 2014 r. w wysokości 15% została wyliczona wyłącznie w oparciu o okres styczeń-lipiec, który jest o wiele bardziej rentowny w porównaniu do całorocznego okresu, tj. styczeń-grudzień;

c) biegły ustalił, że sprzedaż w 2014 r. spadła o 29%, ponieważ dochód powoda w 2013 r. wyniósł 4.219,40 zł, w konsekwencji jego hipotetyczny dochód za tenże rok obrotowy winien wynieść maksymalnie 71% ww. wysokości;

d) biegły pominął wyliczenie wysokości marży za sprzedaż w okresie 2013 r. (wynoszącej niecałe 1,9%), która powinna stanowić punkt odniesienia do wyliczeń potencjalnie utraconego dochodu w latach następnych;

e) biegły hipotetycznie wyliczył, że sprzedaż za 2015 r. utrzymałaby się na dokładnie takim samym poziomie co za 2014 r. (bądź mniejszym, tj. o dalsze 29%). Stąd też niezrozumiałe, bezpodstawne i nielogiczne jest podniesienie tzw. wysokości marży z poziomu 15% do 41% za 2015 r. z uwagi na „brak środków finansowych i wykonywanie zleceń przy mniejszym udziale towarów i materiałów" - która to marża ponadto miałaby się utrzymać na takim poziomie przez cały rok obrotowy;

f) biegły całkowicie pominął okoliczność w pisemnej opinii - w szczególności przy ustaleniu marży za 2015 r. na poziomie 41% - że powód w roku obrotowym za 2016 r. nie osiągnął jakiegokolwiek dochodu, gdyż jego koszty przewyższyły przychód;

g) biegły w trakcie ustnej opinii uzupełniającej stwierdził, że „wariant maksymalny dotyczy 2015 r., gdyż była wtedy możliwość, iż powód zaczął odbudowywać działalność" (00:05:50-00:08:20), a pominął całkowicie okoliczność, iż w 2016 r. - czyli w trakcie odbudowywania swojej działalności - powód nie uzyskał jakiegokolwiek dochodu

- co w konsekwencji doprowadziło do błędnie ustalonego stanu faktycznego.

- art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 244 § 1 i 2 k.p.c. oraz w zw. z art. 245 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny i dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny dowodów w postaci dokumentacji urzędowej oraz prywatnej, tj.: wydruku księgi przychodów i rozchodów za 2016 r. (k. 166-167), rozliczenia podatku (k. 19), zeznań podatkowych za 2013 r. oraz 2014 r. (k. 11-18) - całkowicie pomijając okoliczność, iż powód w 2016 r. nie osiągnął jakiegokolwiek dochodu, zaś w 2013 r. (gdy powód nie doznał jeszcze skutków zdarzenia szkodowego) osiągnął dochód w wysokości 4.219,40 zł, tj. kwotę niemalże 7-krotnie niższą od tej wyliczonej przez biegłego sądowego z tytułu utraconych dochodów w wyniku zdarzenia szkodowego - co w konsekwencji doprowadziło do błędnie ustalonego stanu faktycznego.

- art. 361 § 2 k.c. w zw. z art. 436 § 1 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, a w konsekwencji błędne uznanie, że powództwo o zasądzenie kwoty w wysokości 27.716,47 zł tytułem utraconych korzyści (lucrum cessanś) należało uznać za uzasadnione w sytuacji, gdy powód nie udowodnił:

a) sekwencji zdarzeń tak prawdopodobnych - które graniczyły z pewnością - iż uzyskałby dochód w wysokości 27.716,47 zł, gdyby nie zaistniało zdarzenie szkodowe;

b) wysokości szkody w postaci utraconych korzyści (lucrum cessanś), gdyż jego ustalenia bazowały na niespójnej, nielogicznej i niepełnej opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości, która została sporządzona w szczególności w oparciu o arbitralnie wybraną przez biegłego sądowego stawkę marży za 2014 r. i 2015 r.

W świetle tak postawionych zarzutów skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt. 2 poprzez oddalenie powództwa w zakresie kwoty 27.716,47 zł wraz z odsetkami ustawowymi oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie - tytułem odszkodowania za utracone korzyści/dochód (lucrum cessans), zmianę zaskarżonego wyroku w pkt. 3 poprzez stosunkowe rozliczenie kosztów procesu oraz o zasądzenie od powoda na rzecz skarżącego kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się zasadna o tyle, że zainicjowana nią kontrola instancyjna doprowadziła do uchylenia wyroku w zaskarżonej części, zniesienia postępowania w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazania sprawy w tym zakresie Sądowi Rejonowemu w Pabianicach do ponownego rozpoznania, z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

W pierwszej kolejności podkreślić należy, że art. 378 § 1 k.p.c. nakłada na sąd odwoławczy obowiązek ponownego rozpoznania sprawy w granicach apelacji, co oznacza nakaz wzięcia pod uwagę wszystkich podniesionych w apelacji zarzutów i wniosków. Granice apelacji wyznaczają ramy, w których sąd odwoławczy powinien rozpoznać sprawę na skutek jej wniesienia, określają je sformułowane w apelacji zarzuty i wnioski, które implikują zakres zaskarżenia, a w konsekwencji kognicję sądu apelacyjnego (np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 sierpnia 2015 r., V CSK 677/14, nie publik.). Jednocześnie w świetle uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r. sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego, w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania (III CZP 49/07, OSNC 2008/6/55).

Podczas analizy niniejszej sprawy w zaskarżonym zakresie, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że na jej gruncie zaistniała nieważność postępowania, o której mowa w art. 379 pkt 2 k.p.c.. Sąd I instancji nie zauważył bowiem, że w chwili orzekania pozwany nie miał zdolności sądowej, która jest bezwzględną przesłanką procesową. Jej brak stanowi bowiem przeszkodę procesową, którą sąd bierze pod uwagę z urzędu w każdym stanie sprawy (art.  202 k.p.c.). Z tego tez względu koniecznym było uzupełnienie stanu faktycznego sprawy o dodatkowe ustalenia, dotyczące przejęcia pozwanej spółki (...) Spółki Akcyjnej w W. przez spółkę przejmującą (...) Spółka Akcyjna w W. oraz wykreślenia pozwanej spółki z Krajowego Rejestru Sądowego z dniem 28 kwietnia 2017 roku. Fakty te Sąd Okręgowy ustalił na podstawie wiarygodnych dowodów z dokumentów, w szczególności w oparciu o pełny odpis z rejestru przedsiębiorców KRS.

Powód pozwał w niniejszej sprawie spółkę akcyjną, a więc osobę prawną. Zgodnie z art.  64 §   1 k.p.c. każda osoba fizyczna i prawna ma zdolność występowania w procesie jako strona (zdolność sądowa). Tym samym o zdolności sądowej danego podmiotu w przypadku osób prawnych decyduje posiadanie przez ten podmiot takiego przymiotu. Art.  478 k.s.h. stanowi, iż rozwiązanie spółki następuje z chwilą wykreślenia spółki z rejestru. Z chwilą wykreślenia spółki z rejestru przedsiębiorców, ustaje również byt prawny takiej spółki, a więc traci ona przymiot osoby prawnej.

W niniejszej sprawie doszło do przejęcia spółki (...) Spółka Akcyjna w W. przez spółkę przejmującą (...) Spółka Akcyjna w W. Zgodnie z treścią art.  493 §  1 i 2 k.s.h., spółka przejmowana albo spółki łączące się przez zawiązanie nowej spółki zostają rozwiązane, bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego, w dniu wykreślenia z rejestru. Połączenie następuje z dniem wpisania połączenia do rejestru właściwego według siedziby, odpowiednio spółki przejmującej albo spółki nowo zawiązanej (dzień połączenia). Wpis ten wywołuje skutek wykreślenia spółki przejmowanej albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki, z uwzględnieniem art.  507 k.s.h. W przepisie art.  492 §   1 pkt  1 k.s.h. mowa jest o jednym z dwóch sposobów łączenia się spółek, a mianowicie przez przejęcie (inkorporację). Łączenie przez przejęcie polega na przeniesieniu całego majątku jednej spółki zwanej spółką przejmowaną na inną spółkę, zwaną spółką przejmującą za udziały lub akcje, która spółka przejmująca wydaje wspólnikom (akcjonariuszom) spółki przejmowanej. Skutkiem takiego połączenia jest łącznie: przejście praw i obowiązków spółki przejmowanej na spółkę przejmującą w drodze sukcesji uniwersalnej (art.  494 §   1 k.s.h.), dotychczasowi wspólnicy spółki przejmowanej stają się wspólnikami spółki przejmującej (art.  494 §  4 k.s.h.), utrata podmiotowości prawnej przez spółkę przejmowaną, która bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego zostaje wykreślona z rejestru przedsiębiorców (art.  493 §   2 k.s.h).

W tym miejscu koniecznym zagadnieniem wymagającym rozstrzygnięcia staje się określenie z jaką datą dochodzi do utraty bytu prawnego spółki przejmowanej, co ma istotne znaczenie dla ostatecznego wyniku sprawy. W art.  493 §  2 k.s.h, określony jest tzw. dzień połączenia. Dniem połączenia jest dzień wpisu połączenia do rejestru właściwego według siedziby spółki przejmującej. Wpis ten wywołuje skutek wykreślenia spółki przejmowanej. Stąd też uprawniony jest wniosek, że z chwilą dokonania wpisu połączenia powstaje także materialnoprawny skutek w postaci inkorporacji spółki przejmowanej, tj. utraty przez nią samodzielnego bytu prawnego.

W niniejszej sprawie wpis o przejęciu pozwanej przez spółkę (...) Spółka Akcyjna w W. po uprawomocnił się w dniu 28 kwietnia 2017 r. i od tego momentu w związku z utratą osobowości prawnej pozwana spółka została pozbawiona z mocy prawa zdolności sądowej. Mimo takiego stanu rzeczy, Sąd Rejonowy kontynuował zainicjowane pozwem z dnia 15 kwietnia 2016 roku postępowanie przeciwko pozwanej, kończąc je wydaniem zaskarżanego wyroku.

Nie ulega zatem wątpliwości, że istniejący od 28 kwietnia 2017 roku , w tym w chwili wydania zaskarżonego orzeczenia, brak zdolności sądowej po stronie pozwanej (...) Spółki Akcyjnej w W. skutkował nieważnością postępowania w rozpoznawanej sprawie (art. 379 pkt 2 k.p.c.).

W takim wypadku, Sąd drugiej instancji zobligowany jest do uchylenia zaskarżonego orzeczenia, zniesienia postępowania w zakresie dotkniętym nieważnością, i przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania (art. 386 § 2 k.p.c.).

Postępowanie zostało dotknięte nieważnością od dnia 28 kwietnia 2017 roku, czyli od dnia, w którym pozwana utraciła zdolność sądową w sprawie, której też Sąd Rejonowy – mimo, iż był zobligowany (art.  202 k.p.c.) – nie wziął pod uwagę.

Wobec stwierdzenia nieważności postępowania Sąd Okręgowy uchylił wyrok w zaskarżonym zakresie, zniósł postępowanie dotknięte nieważnością i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

W tej sytuacji odnoszenie się do zarzutów postawionych w wywiedzionej apelacji jest zbędne.

Mają na uwadze powyższe okoliczności, na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. i art. 108 §2 k.p.c. orzeczono jak w sentencji wyroku.