UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 25 października 2011 roku Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach na skutek odwołania K. P. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w Z. z dnia 19 stycznia 2011 roku zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zaliczył ubezpieczonemu do stażu pracy górniczej
w wymiarze półtorakrotnym według przelicznika 1,8 okres jego zatrudnienia od 1 marca 1981 roku do 9 stycznia 2007 roku oraz zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w Z. na rzecz ubezpieczonego kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Zaskarżoną decyzją organ rentowy nie zaliczył ubezpieczonemu dniówek w wymiarze półtorakrotnym za sporne okresy ponieważ stanowiska, na których ubezpieczony był zatrudniony we wskazanych okresach, nie figurują w załączniku nr 3 do Rozporządzenia MP
i PS z dnia 23 grudnia 1994 roku względnie wykonywał te same czynności co przed zmianami nazewnictwa.

Sąd I instancji ustalił, że w spornym okresie ubezpieczony był zatrudniony
w Kopalni (...) S.A. w R. na stanowiskach bezpośrednio przy urabianiu urobku. Jako operator spycharki współpracował z koparka wielonaczyniową
i zwałowarką wykonując planówki przed ich pojazdami, podsypki, wymieniał grunt pod pojazdami maszyn podstawowych, wykonywał pochylnie zjazdowe i najazdowe, skarpował ściany, obrabiał studnie głębinowe i wypychał głazy spod pojazdów maszyn podstawowych. Jako operator ładowarki ubezpieczony pracował głównie przy czyszczeniu pojazdów maszyn podstawowych, wózków zrzutowych i czyścił przenośniki.

Pracę świadczył stale i w pełnym wymiarze czasu pracy we wkopie bezpośrednio przy wydobyciu urobków.

W świadectwie wykonywania pracy górniczej z dnia 4 października 2010 roku, po przeprowadzeniu postępowania przed komisją weryfikacyjną, określono, iż w spornym okresie w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał on pracę górniczą na stanowisku operatora spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce.

Dokumenty te nie były kwestionowane w toku postępowania.

Zatem istota sporu sprowadzała się do określenia charakteru pracy ubezpieczonego na odkrywce w kontekście zastosowania właściwego przelicznika do pracy górniczej. Ubezpieczony kwestionował przyjęty przez ZUS przelicznik 1,2 do jego pracy górniczej
w spornym okresie, domagając się prawa do przelicznika 1,8.

Powołując się na przepis art. 51 ust. 1 pkt 2 oraz art.50d ust. 1 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Sąd wskazał, że przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur stosuje się przelicznik 1,8 za każdy rok pracy, a przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom zatrudnionym pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym następujące okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego: w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących
i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych oraz
w drużynach ratowniczych.

Z kolei w myśl punktu 1 Załącznika Nr 3, do rozporządzenia Ministra Pracy
i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. z 1995r., Nr 2, poz. 8) zawierającego Wykaz stanowisk pracy, na których okresy pracy pod ziemią oraz w kopalniach siarki i węgla (...) zalicza się w wymiarze półtorakrotnym, osobą spełniającą przesłanki do ustalenia jej pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym jest: „operator spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce”.

Dlatego też Sąd Okręgowy uznał, że praca ubezpieczonego w spornym okresie wykonywana na odkrywce kopalni węgla (...)kwalifikuje się jako praca przodkowa związana bezpośrednio z urabianiem i ładowaniem urobku - i wykonywał on stale i pełnym wymiarze czasu pracę górniczą, która powinna być liczona na wysokość świadczenia przelicznikiem 1,8.

Apelację od wyroku wniósł organ rentowy.

Zaskarżając wyrok Sądu Okręgowego w całości zarzucił temu wyrokowi błąd
w ustaleniach faktycznych stanowiących podstawę orzekania przez niesłuszne przyjęcie,
że ubezpieczony w okresie od dnia 1 marca 1981 roku do dnia 16 listopada 2007 roku wykonywał pracę górniczą przodkową, co spowodowało naruszenie prawa materialnego - art.51 ust. 1 pkt 2 ustawy o rentach i emeryturach z FUS przez przyznanie Odwołującemu prawa do przelicznika górniczego 1,8 za powołany wyżej okres.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy wskazał, że ubezpieczony był zatrudniony
w (...)zgodnie z zapisami w aktach osobowych:

- w okresie od 1 marca 1981 roku do 26 kwietnia 1981 roku jako operator maszyn budowlanych,

- w okresie od 8 czerwca 1984 roku do 16 listopada 2006 roku jako operator sprzętu technologicznego,

- w okresie od 17 listopada 2006 roku do 9 stycznia 2007 roku jako operator spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce.

Do wniosku o przyznanie emerytury odwołujący dołączył Protokół Komisji Weryfikacyjnej z dnia 31 marca 2009 roku oraz świadectwo wykonywania pracy górniczej
z 4 października 2010 roku, z których wynika, że we wszystkich wymienionych powyżej okresach ubezpieczony wykonywał pracę operatora spycharek i maszyn wieloczynnościowych na odkrywce. Stanowisko to jest wymienione w Zarządzeniu MPiPS
z 23 grudnia 1994 w Załączniku nr 3 poz.4.

Apelujący podniósł, że w toku postępowania Sąd I instancji opierając się na dokumentach i zeznaniach ubezpieczonego oraz powołanych przez niego świadków ustalił,
że ubezpieczony ” jako operator spycharki współpracował z koparką wielonaczyniową
i zwałowarką wykonując planówki pod pojazdami, podsypki, wymieniał grunt pod pojazdami maszyn podstawowych, wykonywał pochylnie zjazdowe i najazdowe, skarpował ściany, obrabiał studnie głębinowe i wypychał głazy spod pojazdów maszyn podstawowych. Jako operator ładowarki ubezpieczony pracował głównie przy czyszczeniu pojazdów maszyn podstawowych, wózków zrzutowych i czyścił przenośniki. Pracę świadczył stale i w pełnym wymiarze pracy we wkopie bezpośrednio przy wydobyciu urobków”.

Tym samym ubezpieczony wykonywał prace pomocnicze dla maszyn podstawowych, natomiast okoliczność, że były one wykonywane we wkopie, a więc na odkrywce nie przesądza automatycznie, że są to prace przy urabianiu złoża, a tylko takie prace dają prawo do stosowania przelicznika górniczego 1,8.

Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik ubezpieczonego wniósł o oddalenie apelacji oraz o dopuszczenie dowodu z protokołu oględzin miejsca pracy według protokołu oględzin przeprowadzonego przed Sądem Okręgowym w Gliwicach w sprawie o sygn. VIII U 1219/11, którego kserokopię załączył do akt sprawy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Sprawa nie dojrzała do rozstrzygnięcia i wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości, toteż podlega uchyleniu.

Odwołanie ubezpieczonego opierało się na przepisach art. 50d ust. 1 pkt 1 i art. 51 ust.1 pkt 2 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. 2009/153/1227 t.j.) w zw. z załącznikiem nr 3 pkt III do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23.12.1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz.U 1995/2/8).

Należało zatem wykazać, że w okresie spornym, to jest od 1.03.1981 r. do 9.01.2007 r. ubezpieczony wykonywał prace - w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach (art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o FUS) będąc zatrudnionym na jednym ze stanowisk wymienionych
w załączniku nr 3 pkt III powołanego rozporządzenia z dnia 23.12.1994 r.

Wymagało to precyzyjnego ustalenia w toku postępowania dowodnego jakiego rodzaju prace wykonywał ubezpieczony w okresie 26 lat i w jakich miejscach na odkrywce. Należy mieć na uwadze, że analogicznie premiowane prace w kopalniach węgla kamiennego były i są precyzyjnie ewidencjonowane i w wymiarze półtorakrotnym zaliczane są tylko te dniówki, które pod ziemią wykonywane są ściśle według wskazań przepisu ustawy i rozporządzenia powołanych wyżej.

W kopalni węgla(...), mimo takiego samego obowiązku, dniówki „półtorakrotne” nie były ewidencjonowane, zatem ustalenie rzeczywistego wymiaru takiej pracy wymaga szczególnej staranności od organu orzekającego.

Tymczasem w niniejszej sprawie zebrany materiał dowodowy nie pozwalał na podwyższenie emerytury górniczej ubezpieczonego w sposób uwidoczniony w wyroku.

W pierwszym rzędzie uszło uwadze Sądu, że z akt osobowych ubezpieczonego wynika,
iż w okresie od kwietnia 1981 r. do kwietnia 1984 roku czyli przez 3 lata ubezpieczony odbywał zasadniczą służbę wojskową, zatem nie mógł wykonywać pracy w wymiarze półtorakrotnym, a praca taka może zostać zaliczona półtorakrotnie jeżeli jest faktycznie wykonywana.

Oceniając zeznania świadków, Sąd I instancji nie zwrócił też uwagi, że świadek S. D. (k.36 a.s.) pracował w innym oddziale niż ubezpieczony, bo w oddziale zwałowania oznaczonym symbolem Z-3 (ubezpieczony w oddz. Rs-7), w związku z czym powstają poważne wątpliwości co do wiedzy świadka o czynnościach ubezpieczonego wykonywanych poza zwałowiskiem. Kwestia ta nie została przez Sąd I instancji wyjaśniona.

Drugi z przesłuchanych w drodze pomocy prawnej świadków, E. S. (k.37 a.s.) jest pracownikiem oddz. Rs-7, ale od 1986 r. Nie może zatem posiadać bezpośrednio wiedzy
o rodzaju pracy ubezpieczonego świadczonej od kwietnia 1984 r. do stycznia 1986 r. Świadek ten ponadto zeznał, że ubezpieczony obsługiwał nie tylko spycharki i koparki ale także inny sprzęt oraz w różnych miejscach kopalni. Porównując zaś treść załącznika nr 2 z treścią załącznika nr 3 rozporządzenia jest oczywiste, że operator koparki jednonaczyniowej, a nawet koparki wielonaczyniowej na odkrywce wykonuje pracę górniczą premiowaną przelicznikiem 1,2 i należy wykazać, że wykonywał także prace liczone w wymiarze półtorakrotnym.

Wiarygodność zeznań świadków powinna budzić wątpliwości Sądu w świetle treści dokumentów znajdujących się w aktach osobowych ubezpieczonego: na k. 13 wykazano
12 dniówek przodkowych w okresie od 10.01.2007 r. do 31.01.2007 r., a zatem nie wszystkie dniówki robocze, w piśmie z dnia 26.11.2010 r. zamieszczono charakterystykę pracy ubezpieczonego, z której wynika, że od 1984 r. wykonuje on pracę operatora spycharek
i maszyn wieloczynnościowych, operatora sprzętu technologicznego, operatora ładowarek
i koparek na polach górniczych , na terenie całej odkrywki i zwałowiska pola B.oraz S. . Pismo podpisali Główny Inżynier ds. (...) R. I.oraz Zastępca Sztygara Oddziałowego Oddziału(...)/S.RS-7 - Sztygar ZmianowyM. D..

Twierdzenie zatem wynikające z treści zaskarżonego wyroku, że w całym okresie ponad dwudziestoletnim ubezpieczony pracował każdą dniówkę roboczą w każdym miesiącu wyłącznie w przodku, przy pracach wymienionych w art. 50d ustawy o FUS nie zostało poparte dowodami i zarzut naruszenia zasady z art. 233 kpc jest w pełni uprawniony.

Ustalenia faktyczne są przy tym zbyt skąpe aby można poddać rozstrzygnięcie rzetelnej kontroli instancyjnej.

W toku ponownego rozpoznania sprawy Sąd I instancji przeprowadzi zatem postępowanie dowodowe w celu wyjaśnienia wyżej przedstawionych okoliczności. Zachowując zasadę bezpośredniości należy przesłuchać przełożonego, członka dozoru w randze sztygara zmianowego oddziału RS-7, ewentualnie innych członków dozoru, którzy podpisali charakterystyki pracy ubezpieczonego znajdujące się w jego aktach osobowych, celem ustalenia rodzaju i miejsca powierzonej ubezpieczonemu pracy (rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych), czy charakter jego pracy miał bezpośredni związek z urabianiem kopalin i ładowaniem urobku. Różnica pomiędzy „zwykłą” pracą górnicza na odkrywce,
a kwalifikowaną „przodkową” została dostatecznie opisana i scharakteryzowana
w orzecznictwie Sądu Najwyższego w wyrokach, które mogą stanowić pomoc w rozpoznaniu niniejszej sprawy (patrz np.: wyrok SN z dnia 11.02.2010 r., I UK 236/09 LEX nr 585722, wyrok SN z dnia 24.03.2011 r., I UK 328/10 LEX nr 811825, wyrok SN z dnia 21.02.2012 r., I UK 295/11 niepubl.). Sąd I instancji ustali, czy w okresie spornym ubezpieczony pracował w tym samym miejscu, wykonując stale prace „przodkowe”, czy też system organizacji pracy w oddziale RS-7 wymagał wykonywania przez niego obowiązków na terenie całej odkrywki, nie tylko bezpośrednio przy pracach kwalifikowanych z art. 50d. Należy także ustalić, czy możliwe jest wyodrębnienie czasu pracy wykonywanego w wymiarze półtorakrotnym. Sąd weźmie przy tym pod uwagę treść przedłożonego przez pełnomocnika ubezpieczonego protokołu oględzin w sprawie VIII U 1219/11 (k. 68a.s.) i oceni ten dowód zgodnie z zasadą
z art. 233 kpc.

Powyższe ustalenia w toku ponownego przeprowadzenia postępowania dowodowego pozwolą dopiero na dokonanie oceny charakteru pracy górniczej wykonywanej przez ubezpieczonego na przestrzeni ponad 20 lat. Pamiętać przy tym należy, że dla oceny charakteru pracy górniczej nie mogą mieć decydującego znaczenia protokoły komisji weryfikacyjnych (tak SN w wyroku z dnia 16.03.2011 r. I UK 331/10, LEX nr 811826).

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji na mocy przepisu art. 386 § 4 kpc.

/-/ SSA J. Ansion/-/ SSA E. Piotrowska/-/ SSA M. Małek - Bujak

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE