UZASADNIENIE

W dniu 28 października 2010 r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Prezes UOKiK, pozwany) wydał decyzję nr (...), w której:

- w punkcie I uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów – działanie (...) Sp. z o.o. z/s w W. (powód, Spółka) polegające na ograniczaniu konsumentom realizacji uprawnień wynikających z niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową na podstawie ustawy z dnia 27 lipca 2002r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2002 Nr 141, poz. 1176 ze zm.) poprzez:

- umieszczanie w treści wzorów sposobu rozpatrzenia reklamacji postanowienia w brzmieniu: „Strony wyrażają zgodę na powyższy sposób rozpatrzenia reklamacji i oświadczają, że nie zgłaszają i nie będą zgłaszać żadnych roszczeń z nią związanych”,

- stosowanie talonów zakupu (gotówkowych i bezgotówkowych) o ograniczonym terminie ważności, wydawanych w przypadku uznania żądania kupującego wymiany towaru na nowy lub zwrotu gotówki (odstąpienia od umowy),

co jest sprzeczne z art. 17 ustawy z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz. U. z 2007r. Nr 155, poz. 1095 ze zm.), stanowi naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. nr 50, poz. 331 ze zm.) i jest działaniem wprowadzającym w błąd w zakresie obowiązków przedsiębiorcy związanych z procedurą reklamacyjną, stanowiąc nieuczciwą praktykę rynkową, o której mowa w art. 5 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2007r. Nr 171, poz. 1206), oraz stanowi naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 1 lipca 2010r.

- w punkcie II na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nałożył na (...) SP. z o.o. karę pieniężną w wysokości 2. 586.445 zł z tytułu naruszenia zakazu, o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i 2 i w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (dalej ustawa okik) w zakresie opisanym w punkcie I sentencji niniejszej decyzji,

- w punkcie III obciążył (...) Sp. z o.o. kosztami postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz zobowiązał spółkę do zwrotu Prezesowi UOKiK kosztów postępowania w kwocie 97, 10 zł.

Prezes UOKiK stwierdził, że działania Przedsiębiorcy spowodowały naruszenie interesu publicznego, co uzasadniało uruchomienie procedur i zastosowanie instrumentów określonych w ustawie okik. W ocenie pozwanego w wyniku działań Spółki do dnia 1 lipca 2010 r. dochodziło do naruszenia zbiorowych interesów konsumentów poprzez działanie wprowadzające w błąd w zakresie procedury reklamacyjnej oraz posługiwania się przez Spółkę talonami zakupu (gotówkowymi bezgotówkowymi) o ograniczonym terminie ważności, wydawanymi w przypadku uznania żądania kupującego wymiany towaru na nowy lub zwrotu gotówki (odstąpienia od umowy) a więc stosowanie zakazanej praktyki, o której mowa w art. 24 ust. 1 i art. 24 ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy okik (…).

W ocenie pozwanego poprzez stosowane druki i przyjętą procedurę reklamacyjną przedsiębiorca udzielał konsumentom informacji nierzetelnej, nie mającej uzasadnienia w powszechnie obowiązujących przepisach prawa. Podkreślił, że uprawnienia przyznane konsumentom przepisami prawa są uprawnieniami, których nie można ograniczać. Narzucając konsumentowi, przy podpisaniu druku sposobu rozpatrzenia reklamacji, postanowienie o zrzeczeniu się wszelkich roszczeń związanych z rozpatrzoną reklamacją Spółka (sprzedawca) udzielała kupującym informacji, która nie odzwierciedlała ustawowych uprawnień konsumentów zagwarantowanych przez przepis art. 8 ust. 4 ustawy o sprzedaży konsumenckiej. Zgodnie z cytowanym przepisem w przypadku, gdy sprzedawca zgodzi się na żądanie konsumenta naprawy albo wymiany towaru na nowy, a nie zdoła uczynić zadość takiemu żądaniu w odpowiednim czasie, to kupujący ma prawo domagać się stosownego obniżenia ceny albo odstąpić od umowy. Druk stosowany przez przedsiębiorcę nie zawierał zatem informacji rzetelnej, gdyż mógł wywołać u przeciętnego konsumenta błędne przekonanie o zakresie służących mu uprawnień. Stosowanie talonów o ograniczonym jednomiesięcznym terminie ważności nie odzwierciedlało natomiast ustawowych uprawnień konsumentów zagwarantowanych przez przepis art. 10 ust. 1 w/w ustawy, zgodnie, z którym odpowiedzialność sprzedawcy za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową trwa 2 lata od wydania tego towaru kupującemu, (jeżeli przedmiotem sprzedaży jest rzecz używana, strony mogą ten termin skrócić, jednakże nie poniżej 1 roku) i art. 10 ust. 2 cyt. Ustawy, zgodnie z którym roszczenia kupującego określone w art. 8 przedawniają się z upływem roku od stwierdzenia przez kupującego niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową, przedawnienie nie może się skończyć przed upływem terminu określonego w pkt 1.W tym samym terminie wygasa uprawnienie kupującego do odstąpienia od umowy. Powyższe stanowi zdaniem Prezesa UOKiK o nierzetelności przekazu zastosowanego przez przedsiębiorcę.

Zgodnie z argumentacją przedstawioną w uzasadnieniu, aby doszło do naruszenia zbiorowych interesów konsumentów muszą zostać spełnione kumulatywnie trzy przesłanki: działanie przedsiębiorcy, bezprawność działania przedsiębiorcy, oraz godzenie tymi działaniami w zbiorowy interes konsumentów. Według pozwanego bezprawność czynu Przedsiębiorcy polegała na naruszeniu norm prawnych zawartych w art. 17 ustawy z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz. U. z 2007r. Nr 155, poz. 1095 ze zm.) (co stanowi naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 ustawy okik i jest działaniem wprowadzającym w błąd w zakresie obowiązków przedsiębiorcy związanych z procedurą reklamacyjną), stanowiąc nieuczciwą praktykę rynkową, o której mowa w art. 5 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. nr 171, poz. 1206) (co stanowi naruszenie art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy okik.

Art. 17 ustawy z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej stanowi, iż przedsiębiorca wykonuje działalność gospodarczą na zasadach uczciwej konkurencji i poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów konsumentów.

Art. 5 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (tj Dz.U. z 2003 r., nr 153, poz. 1503 ze zm.) praktykę rynkową uznaje się za działanie wprowadzające w błąd jeżeli działanie to w jakikolwiek sposób powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. Zgodnie natomiast z art. 4 ust 1 praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu, art. 4 ust. 2 za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje się w szczególności praktykę rynkową wprowadzającą w błąd oraz agresywną praktykę rynkową, a także stosowanie sprzecznego z prawem kodeksu dobrych praktyk, jeżeli działania te spełniają przesłanki określone w ust. 1.

Zdaniem pozwanego umieszczanie w treści wzorów sposobu rozpatrzenia reklamacji postanowienia w brzmieniu: „Strony wyrażają zgodę na powyższy sposób rozpatrzenia reklamacji i oświadczają, że nie zgłaszają i nie będą zgłaszać żadnych roszczeń z nią związanych” oraz stosowanie talonów zakupu (gotówkowych i bezgotówkowych) o ograniczonym terminie ważności, wydawanych w przypadku uznania żądania kupującego wymiany towaru na nowy lub zwrotu gotówki (odstąpienia od umowy) przez Spółkę do dnia 1.07.2010r. wprowadzało konsumentów w błąd.

Odnośnie drugiej przesłanki z art. 24 ust. 2 ustawy okik tj. godzeniu bezprawnymi działaniami w zbiorowy interes konsumentów, pozwany argumentował, że naruszenie zbiorowych interesów konsumentów zachodzi, gdy bezprawnym działaniem dotknięty jest szeroki krąg odbiorców – konsumentów oraz gdy działania te godzą w interes każdego, bliżej nieokreślonego, traktowanego in abstracto konsumenta. Zdaniem pozwanego, do naruszenia zbiorowych interesów konsumentów konieczne jest by działanie przedsiębiorcy zostało skierowane nie do konkretnego adresata, lecz do adresata, którego nie da się z góry oznaczyć indywidualnie. Wobec powyższego pozwany przyjął, że w przedmiotowej sprawie jednoznacznie doszło do działania godzącego w zbiorowe interesy tych wszystkich konsumentów, którzy zetknęli się z treścią wzorów sposobu rozpatrzenia reklamacji.

Wobec stwierdzenia naruszenia przez (...) sp. z o.o. z/s w W. zbiorowych interesów konsumentów, o których mowa w art. 24 ust. 2 pkt 3 ustawy okik, pozwany na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 powyższej ustawy nałożył na Spółkę karę pieniężną w wysokości 2.584.445 zł, co odpowiadało (...) wartości przychodu przedsiębiorcy za rok 2009 i 0,9% maksymalnego wymiaru kary. Przy wymierzaniu kary, pozwany powołał się na art. 111 ustawy o okik uwzględniając m.in. wagę naruszenia oraz okoliczności obciążające i łagodzące.

Prezes UOKiK, na podstawie art. 77 ustawy okik obciążył również powoda kosztami prowadzonego przed organem antymonopolowym postępowania (kosztami korespondencji) w kwocie 97,10 zł.

W złożonym odwołaniu (...) Sp. z o.o. zaskarżył decyzję w całości i wniósł o :

- zmianę zaskarżonej decyzji i stwierdzenie niestosowania przez (...) sp. z o.o. zarzucanych spółce praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, mających polegać na ograniczeniu konsumentom realizacji uprawnień wynikających z niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową na podstawie ustawy z 27 lipca 2002r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. 2002, nr 141, poz. 1176 ze zm.) lub o uchylenie zaskarżonej decyzji

Względnie, z ostrożności procesowej powód wniósł o zmianę pkt II zaskarżonej decyzji i zmniejszenie nałożonej na niego kary

Powód wniósł także o

- zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz powoda, wg norm przepisanych

Zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie:

1. art. 17 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej z 2 lipca 2004r. (tj. Dz. U. z 2007r., nr 155, poz. 1095 ze zm. dalej u.s.d.g.) w związku z art. 24 ust. 2 uokik przez przyjęcie, że art. 17 u.s.d.g. może stanowić normę uzasadniającą bezprawność zachowania przedsiębiorcy na potrzeby art. 24 ust. 2 u.o.k.k.

2. Art. 17 u.s.d.g. przez przyjęcie, że powód dopuścił się zachowania naruszającego zasady uczciwej konkurencji, dobre obyczaje lub słuszne interesy konsumentów,

3. Art. 5 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2007r., nr 171, poz. 1206 – dalej u.p.n.p.r.) przez przyjęcie, że powód dopuścił się nieuczciwej praktyki rynkowej polegającej na wprowadzeniu w błąd

4. Art. 24 ust. 2 pkt 3 u.o.k.k. w zw. z art. 17 u.s.d.g. i art. 5 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 1 i 2 u.p.n.p.r. przez przyjęcie, że zarzucane powodowi zachowanie stanowiło naruszenie zbiorowych interesów konsumentów

5. Art. 27 ust. 2 u.o.k.k. przez jego zastosowanie

6. Art. 106 ust. 1 pkt 3 u.o.k.k. w zw. z art.. 111 u.o.k.k. przez nałożenie na powoda kary nieproporcjonalnie wysokiej w stosunku do przychodów spółki, stopnia zawinienia, dobrowolnego zaprzestania stosowania kwestionowanych praktyk oraz wpływu kwestionowanych praktyk na zachowanie konsumentów

W uzasadnieniu odwołania powód stwierdził, że umieszczenie w treści wzorów sposobu rozpatrzenia reklamacji postanowienia w brzmieniu : „Strony wyrażają zgodę na powyższy sposób rozpatrzenia reklamacji i oświadczają, że nie zgłaszają i nie będą zgłaszać żadnych roszczeń z nią związanych” nie stanowi działania wprowadzającego w błąd, a jej celem jest wyłącznie potwierdzenie akceptacji sposobu rozstrzygnięcia reklamacji.

Odnośnie drugiego z zachowań będących przedmiotem oceny Prezesa UOKiK tj. stosowania talonów zakupu (gotówkowych i bezgotówkowych) o ograniczonym terminie ważności wydawanych w przypadku uznania żądania kupującego wymiany towaru na nowy lub zwrotu gotówki (odstąpienia od umowy) wskazał, iż nie może być ono uznane za bezprawne, albowiem tego rodzaju forma uwzględniania reklamacji w żaden sposób nie narusza postanowień ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej.

Stwierdził nadto, iż ograniczenie terminu ważności talonu nie oznacza utraty uprawnień wynikających z ustawy (np. zwrotu ceny), jeśli talon nie zostanie odebrany. Termin ważności odnosi się bowiem jedynie do talonu jako znaku legitymacyjnego i nie oznacza w żadnym razie wygaśnięcia uprawnień przed upływem przewidzianych w ustawie o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej terminów.

Powód powołał się również na okoliczność, iż pozwany nie wykazał żadnego przypadku, w którym konsument został wprowadzony w błąd co do treści uprawnień wynikających z art. 8 ust. 4 ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej. W ocenie powoda wskazanie takich przypadków jest niezbędne, gdyż postanowienie mogące potencjalnie wprowadzić konsumenta w błąd, w danych okolicznościach ryzyka takiego nie rodzi.

Powód podniósł również, iż pozwany nie wskazał przypadków odmowy realizacji praw konsumentów stanowiących naruszenie ich zbiorowych interesów, a jedynie jednostkowy przypadek, gdy konsument dowiedział się, iż jego talon utracił ważność. W jego ocenie jednostkowy przypadek nie może przesądzać o kwalifikacji zachowania powoda jako praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów. Jednorazowa nieprawidłowość w relacjach pojedynczego konsumenta z powodem nie może w ocenie powoda przesądzać o naruszeniu art. 24 ustawy okik.

Powód wskazał również, iż w jego ocenie art. 17 uosdg nie może stanowić samodzielnej podstawy oceny zachowania przedsiębiorcy. Wskazany przepis nie może być traktowany jak klauzule generalne prawa prywatnego, albowiem nie jest to przepis zamieszczony w akcie o charakterze czysto prywatnoprawnym. W jego ocenie, na gruncie prawa publicznego nie jest dopuszczalne nakładanie obowiązków i sankcji na podmioty przez posłużenie się postanowieniem o tak szerokiej, niemożliwej w istocie do ustalenia treści. Zdaniem powoda stanowisko Prezesa Urzędu w sprawie stosowania w niniejszym postępowaniu art. 17 w/w ustawy jest także sprzeczne z prawem unijnym, które zawiera obecnie wyczerpującą regulację dotyczącą praktyk rynkowych przedsiębiorców polegających na wprowadzeniu konsumentów w błąd.

Powód nie zgodził się również z zarzutem naruszenia przez niego art. 5 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 1 i 2 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Zarzucił, że pozwany nie wykazał przesłanek ewentualnego zniekształcenia pozakupowych decyzji rynkowych konsumentów.

Ponadto stwierdził, iż w niniejszej sprawie zakwestionowano informację znajdującą się na druku reklamacyjnym oraz na talonie, podczas, gdy z uwagi na charakterystykę tych „środków komunikacji” nie mogą one zawierać informacji wyczerpujących. W związku z powyższym, zastosowanie w niniejszej sprawie winien znaleźć przepis art. 6 ust. 6 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym w brzmieniu : „W przypadku gdy ze specyfiki środka komunikowania się z konsumentami stosowanego dla danej praktyki rynkowej wynikają ograniczenia przestrzenne lub czasowe, ograniczenia te i wszystkie środki podjęte przez przedsiębiorcę w celu udostępniania informacji konsumentom w inny sposób uwzględnia się przy ocenie, czy doszło do pominięcia informacji”.

Odnośnie wysokości nałożonej zaskarżoną decyzją kary wskazał, iż jest ona rażąco wygórowana i nie odpowiada dyrektywom określania wymiaru kary, wynikającym z art. 111 ustawy okik.

W ocenie powoda okolicznościami łagodzącymi winny być co najmniej nieumyślność działania powoda oraz złożenie zobowiązania do zmiany swego zachowania w trybie art. 28 ust. 1 ustawy o ochronie. Zdaniem powoda zmiana stanowiska Urzędu co do zobowiązania powoda nie została zakomunikowana w sposób, który umożliwiałby powodowi ewentualną modyfikację zobowiązania.

Zdaniem powoda nieprawidłowo ustalono także okoliczności obciążające. W ocenie powoda okolicznością taką nie może być jest rozmiar przedsiębiorstwa powoda, który ma bezpośrednie przełożenie na wysokość osiąganych przez niego obrotów, a także inne okoliczności, na podstawie których Prezes UOKiK wymierzył powodowi karę w tej wysokości.

Prezes UOKiK w odpowiedzi z dnia 29 kwietnia 2011 r. Prezes UOKiK wniósł o odrzucenie odwołania ponieważ, że zostało wniesione przez pełnomocnika, który nie był umocowany do reprezentowania powoda w postępowaniu odwoławczym przed sądem. Ewentualnie w razie nieuwzględnienia tego wniosku Prezes UOKiK wniósł o oddalenie w całości odwołania powoda i zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany podkreślił, że nie stwierdził w decyzji generalnego wymogu informowania konsumenta przez przedsiębiorcę o uprawnieniach wynikających z ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej i nie oceniał skutków zaniechania przekazania informacji konsumentom, a jedynie stwierdził, że jeżeli przedsiębiorca zdecydował się na przekazanie konsumentom informacji dotyczących procedury reklamacyjnej , to nie powinny one wprowadzać w błąd. Odnośnie drugiego z zakwestionowanych zachowań tj stosowania talonów zakupu (gotówkowych i bezgotówkowych) o ograniczonym terminie ważności wydawanych w przypadku uznania żądania kupującego wymiany towaru na nowy lub zwrotu gotówki (odstąpienia od umowy) Prezes UOKiK oświadczył, że nie uznał za bezprawne samego faktu stosowania przez przedsiębiorcę talonów umożliwiających uzyskanie gotówki lub pozwalających na odliczenie ich wartości od wartości innych towarów nabywanych w sklepach powoda. Wskazał, iż gdyby nawet przyjąć, jak chce powód, że talon jest wynikiem realizacji roszczenia, to należy zwrócić uwagę na daleko idące konsekwencje. Gdyby bowiem przyjąć, że roszczenia kupującego z art. 8 ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej zostały już zrealizowane, to w omawianym przypadku nie ma zastosowania art. 10 cytowanej ustawy, lecz zasady ogólne prawa cywilnego dotyczące przedawnienia roszczeń. Talon jako znak legitymacyjny do wydania rzeczy bądź do zapłaty jest wtedy jedynie dowodem na to, że konsument ma roszczenie o wydanie rzeczy lub zapłatę, które to roszczenia przedawniają się według zasad ogólnych tzn po 10- latach, od kiedy stały się wymagalne tj od dnia wydania talonu. Zatem stosowana przez powoda praktyka talonów o ograniczonym terminie ważności jest nieprawidłowa. W toku postępowania nie ustalono ponadto, że powód stosuje praktykę polegającą na tym, że jeśli konsument nie zrealizuje talonu w terminie, to może zgłosić się po nowy talon.

Za niezasadny uznał pozwany zarzut, iż twierdzenie o wprowadzeniu w błąd musi opierać się na konkretnym stanie faktycznym. Zauważył, że przedmiotem ochrony w sprawie są interesy wszystkich aktualnych i potencjalnych konsumentów, do których mają zastosowanie druk reklamacyjny zawierający kwestionowane postanowienia oraz talony o ograniczonym terminie ważności, którzy mogliby być związani treścią tych dokumentów wystawionych przez (...) sp. z o.o. Prezes UOKiK nie uznał za zasadne zarzutów powoda, że art. 17 usdg nie może stanowić samodzielnej podstawy oceny zachowania przedsiębiorcy oraz twierdzenia o braku naruszania art. 5 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 1 i 2 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.

Pozwany nie zgodził się również z zarzutami powoda odnoszącymi się do wysokości nałożonej decyzją kary pieniężnej. Podkreślił, że wysokość kary mieści się w dolnych granicach ustawowych a przy jej ustalaniu uwzględnione zostały wszystkie istotne okoliczności mające wpływ na jej wysokość.

W piśmie procesowym z dn. 6.06.2011r. powód ustosunkował się do treści odpowiedzi na odwołanie i podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Na podstawie zebranego materiału dowodowego Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Co najmniej od grudnia 2008r. do dnia 30 czerwca 2010r. (...) sp. z o.o. w prowadzonej działalności gospodarczej polegającej na prowadzeniu dużych sklepów (marketów) z materiałami budowlanymi, farbami, osprzętem elektrycznym, hydraulicznym, dużą gamą narzędzi i artykułami ogrodniczymi do rozpatrywania roszczeń konsumentów z tytułu niezgodności towaru z umowa stosował jednolite druki rozpatrzenia reklamacji zawierające zapis „Strony wyrażają zgodę na powyższy sposób rozpatrzenia reklamacji i oświadczają, że nie zgłaszają i nie zgłaszać żadnych roszczeń z nią związanych”. Ponadto powód stosował w ramach procedury reklamacyjnej jednolite we wszystkich sklepach talony zakupu. Talony były drukiem o wartości reklamowanego towaru. Talony zakupu zawierały informacje o ograniczonym z reguły do 1 miesiąca terminie ważności, (dowód: karty Nr 19-22, 111-619). W przypadku uwzględnienia przez (...) Sp. z o.o. reklamacji z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową w ten sposób, że konsument miał prawo do zwrotu gotówki (odstąpienia od umowy), realizacja uprawnień konsumenta mogła nastąpić poprzez:

1. Wypłatę w punkcie informacyjnym (kasie zwrotów) na podstawie oryginalnego dowodu zakupu i druku rozpatrzenia reklamacji albo – w przypadku zwrotów towarów o znacznych wartościach lub braku pieniędzy w kasie zwrotów (kasa zawrotu dysponuje znacznie mniejszą ilością pieniędzy w związku z tym, iż tylko wypłaca pieniądze, inaczej niż kasa sprzedażowa, do której wpływają pieniądze od klientów za sprzedane towary).

2. Wystawienie talonu (talonu gotówkowego), na podstawie którego klient może pomniejszyć wartość zakupów innych towarów o kwotę wskazaną na talonie lub odebrać gotówkę w tej wysokości w kasie sprzedażowej.

Natomiast w przypadku uwzględnienia reklamacji poprzez przyznanie mu prawa do wymiany towaru na nowy, realizacja uprawnień konsumenta mogła nastąpić na dwa sposoby:

1. Wymianę fizyczną towaru bezpośrednio w dziale obsługi klienta, która polegała na tym, że pracownik działu obsługi klienta kontaktuje się z pracownikiem działu handlowego, który dostarcza nowy produkt, a klient zostawia reklamowany produkt i otrzymuje nowy albo – w przypadku, gdy wydanie nowego towaru nie jest możliwe od razu, w dziale obsługi klienta,

2. Wystawienie talonu (talonu bezgotówkowego), na podstawie którego klient mógł pobrać towar bezpośrednio w sklepie (hali sklepowej), albo zakupić inny towar i pomniejszyć wartość ceny (zakupów) o kwotę wskazaną na talonie, odpowiadającą wartości (cenie) reklamowanego towaru

W poszczególnych sklepach (...) Sp. z o.o. stosowane były dwa rodzaje talonów gotówkowych i bezgotówkowych. Na każdym z talonów umieszczony był nagłówek, o treści: „TALON ZAKUPU Nr….”. Talony te odróżniała szata graficzna oraz zamieszczona, na talonach jednego rodzaju – zarówno gotówkowych jak i bezgotówkowych – formuła o treści: „Kwota Talonu zakupu zostanie odliczona od Państwa rachunku za jego okazaniem przy kasie”. Ponadto, do określenia terminu ważności talonów zakupu stosowany był zwrot „Termin ważności talonu zakupu” albo „Ważny do…”.

W okresie od 1 stycznia 2009r. do 30 września 2009r. łączna liczba uwzględnionych reklamacji z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową w sklepach (...) Sp. z o.o. wyniosła 10.302, w tym reklamacji, których uwzględnienie polegało na wymianie towaru 4.346 przypadkach bądź zawrocie gotówki w 5.957 przypadkach. Reklamacje składane przez klientów, a dotyczące towarów o wartości do 100 zł brutto są zgodnie z zasadami przyjętymi przez Spółkę załatwiane „od ręki”. W rezultacie z ogólnej liczby reklamacji, część reklamacji (5.258) polegała na tym, że klient otrzymał gotówkę lub wymieniono mu towar (realizacja bez wystawienia talonu). Pozostałą część reklamacji zrealizowano w ten sposób, że klient otrzymał talon gotówkowy (2.778) lub bezgotówkowy (2.266). Zatem łączna liczba talonów gotówkowych i bezgotówkowych wydanych w związku z uwzględnieniem reklamacji i jej realizacją poprzez zwrot gotówki lub wymianę towaru wyniosła 5.044 (k. 637-638, 641akt adm).

Ze znajdujących się w materiale dowodowym skarg konsumentów, wynika, że talon zakupu, po upływie terminu jego ważności nie mógł zostać zrealizowany ponieważ „talon stracił ważność i nie przejdzie przez kasę” (k. 61 akt adm.). W innej skardze wskazano na szczególną uciążliwość stosowanego przez Spółkę (sprzedawcę) trybu reklamowania towarów niezgodnych z umową, z tego względu, iż przedmiotem sprzedaży są rzeczy potrzebne do remontu, na które konsument nie może czekać zbyt długi okres czasu (k. 60).

Od dnia 1 lipca 2010r. Spółka we wzorach sposobu rozpatrzenia reklamacji stosowanych w ramach rozpatrywania roszczeń konsumentów z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową, zamieszcza postanowienie w brzmieniu „Strony wyrażają zgodę na powyższy sposób rozpatrzenia reklamacji” (k. 713-740, 752-830 akt adm.)

Z dniem 1 lipca 2010r. (...) Sp. z o.o. zaprzestała stosowania talonów (gotówkowych i bezgotówkowych) w postępowaniu reklamacyjnym związanym z niezgodnością towaru konsumpcyjnego z umową. Dyrektor Finansowy (...) Sp. z o.o. skierował do Dyrektorów Sklepów (...)Sp. z o.o.

notę dotyczącą nowych zasad postępowania reklamacyjnego (k. 750 akt adm.). W nocie wskazano m.in., że „Nowe zasady postępowania reklamacyjnego polegają na tym, że Klent, który otrzymał decyzję o rozpatrzeniu reklamacji polegającą na zwrocie gotówki za zakupiony towar, obniżeniu jego ceny lub na zwrocie kosztów reklamacji otrzyma szybki zwrot gotówki bez konieczności wystawiania stosowanych dotychczas talonów zakupu”.

Z dniem 1 lipca 2010r. wszedł w życie opracowany przez Spółkę dokument pn „Procedura postępowania reklamacyjnego” (k. 745-749 akt adm.). We wskazanym dokumencie umieszczone zostały następujące postanowienia:

- „Rozpatrując reklamację należy postępować zgodnie z obowiązującymi zasadami opierając się na przepisach ustawy z dnia 27 lipca o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2002r., Nr 141, poz. 1176 ze zm.)” (tytuł: Niezgodność towaru z umową § 2 pkt 2);

- „1. W przypadku uznania reklamacji polegającego na wymianie produktu należy doręczyć klientowi decyzję o uznaniu reklamacji o treści (wymian) wraz z uzasadnieniem określającym przyczynę wymiany i termin odbioru wymienionego towaru. Doręczenia klientowi dokonujemy podczas jego wizyty w sklepie lub przesyłamy listem poleconym za zwrotnym potwierdzeniem odbioru. 2. Decyzję o treści (wymiana) powyżej 100 zł musi autoryzować: Kierownik Działu, Kierownik Dyżurny, Kontroler Zarządzania, Dyrektor Sklepu. 3. W chwili odbioru towaru klient potwierdza otrzymanie wymienionego towaru na decyzji „SPOSÓB ROZPATRZENIA REKLAMACJI”. Przy wyjściu klienta ze sklepu ochrona sprawdza zgodność towaru wymienionego z rzeczywiście wynoszonym przez klienta i umieszcza stosowną adnotację na decyzji „SPOSÓB ROZPATRZENIA REKLAMACJI”. 4. Informujemy klienta, iż z wymienionym towarem powinien wyjść ze sklepu wyjściem bez zakupu. Ochrona sklepu powinna skontrolować czy towar jest zgodny z decyzją” (tytuł: Uznanie reklamacji – wymiana, § 8);

- „1. Gdy naprawa albo wymiana są niemożliwe lub wymagają nadmiernych kosztów, w przypadku uznania reklamacji, poprzez zwrot gotówki za zakupiony przez klienta towar, należy doręczyć klientowi decyzję o uznaniu reklamacji o treści (zwrot gotówki) wraz z uzasadnieniem określającym przyczynę zwrotu gotówki oraz kwotę zwrotu. Doręczenia klientowi dokonujemy podczas jego wizyty w sklepie lub przesyłamy listem poleconym za zwrotnym potwierdzeniem odbioru. 2. Decyzję o treści (zwrot gotówki) powyżej 100 zł musi autoryzować Kierownik Działu, Kierownik Dyżurny, Kontroler Zarządzania, Dyrektor Sklepu. 3. Klient na podstawie dowodu zakupu i decyzji „SPOSÓB ROZPATRZENIA REKLAMACJI” w punkcie informacyjnym sklepu (kasie zwrotów) odbiera gotówkę i potwierdza jej otrzymanie. Zwracany przez klienta towar wraca na stan sklepu” (tytuł: Uznanie reklamacji – zwrot gotówki, § 10).

Opisana powyżej procedura postępowania reklamacyjnego obowiązuje wszystkich pracowników rozpatrujących reklamacje zgłoszone przez klientów we wszystkich sklepach (...) SP. z o.o.

W ocenie Sądu, mając na uwadze zebrany materiał dowodowy należy stwierdzić co następuje:

Okoliczności faktyczne będące podstawą wydania przez Prezesa UOKiK zaskarżonej decyzji są między stronami bezsporne. Przedmiotem sporu jest ocena prawna sposobu postępowania powoda w stosunku do konsumentów zgłaszających (...) reklamacje z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową w sytuacji, kiedy powodowy przedsiębiorca uznał reklamację konsumenta za uzasadnioną.

W odwołaniu powód nie kwestionował również stanowiska UOKiK, że przeprowadzenie postępowania administracyjnego poprzedzającego wydanie zaskarżonej decyzji wynikało z istnienie interesu publicznoprawnego polegającego na ochronie interesów przedsiębiorców i konsumentów zgodnie z przepisem art. 1 ust. 1 ustawy okik.

Powód zarzucił jednak w odwołaniu, że przyjęty przez niego sposób załatwienia reklamacji konsumenta znajdujący zastosowanie tylko w sytuacji, gdy natychmiastowy zwrot pieniędzy lub wymiana towaru na wolny od wad od ręki nie jest możliwy, nie stwarza zagrożenia dla realizacji uprawnień konsumenta wynikających z niezgodności towaru z umową a w szczególności realizacji uprawnień określonych w art. 8 ust. 4 ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej.

Podkreślić należy, że sposób postępowania powoda w stosunku do konsumenta jest przykładem, relacji pomiędzy profesjonalnym przedsiębiorcą, znającym doskonale swoje prawa i obowiązki a nabywcą towaru nie będącym profesjonalistą, który nie ma a na pewno nie musi mieć dostatecznej świadomości prawnej.

W takiej sytuacji na powodzie jako profesjonaliście ciąży obowiązek zachowania szczególnej staranności w stosunkach z niewyedukowanym konsumentem od którego trudno wymagać, aby po zapoznaniu się z informacją znajdującą się na formularzu zatytułowanym „sposób rozpatrzenia reklamacji” lub na talonie zakupu, wyłączają możliwość zgłaszania innych roszczeń albo ograniczają termin ważności talonu był świadomy, jak twierdzi powód, że informacje te nie budzą negatywnych skutków prawnych w postaci utraty prawa do realizacji uprawnień reklamacyjnych. Typowy konsument, który nie posiada cech przeciętnego konsumenta w rozumieniu art. 2 pkt 8 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym z uwagi na niski poziom świadomości prawnej polskiego konsumenta, po zapoznaniu się z informacjami zawartymi na formularzu rozpatrzenia reklamacji lub talonie zakupu, zrozumie ich treść w sposób dosłowny. Na tej podstawie konsument uzna, że składając podpis na formularzu reklamacji zrzekł się możliwości zgłoszenia innych roszczeń a po upływie terminu określonego w talonie zakupu utracił możliwość jego realizacji.

Zgodnie z treścią art. 1 ust. 2 ustawy okik przepisy tej ustawy stosuje się nie tylko w przypadku stwierdzenia, że określone praktyki wywołują konkretne skutki ale również w razie stwierdzenia, że mogą wywołać antykonkurencyjne lub naruszające zbiorowe interesy konsumentów skutki na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W ocenie Sądu nie można wykluczyć, że po zapoznaniu się z informacjami przedstawionymi przez (...) konsument odniesie błędne wrażenie co do przysługujących mu praw, co będzie miało wpływ na dalsze, podejmowane przez niego decyzje związane z reklamacją towaru i doprowadzi do zaniechania dalszych czynności zmierzających do wyegzekwowania uprawnień zagwarantowanych przepisami ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej.

Mając na uwadze treść powołanego wyżej przepisu oraz przedstawioną okoliczność należy stwierdzić, że zarzuty powoda dotyczące nieudowodniania przez Prezesa UOKiK wystąpienia rzeczywistych negatywnych skutków stosowanej praktyki nie zasługują na uwzględnienie. Zgodnie bowiem z treścią art. 1 ust. 2 ustawy okik do wydania przez Prezesa UOKiK decyzji stwierdzającej stosowanie określonej praktyki wystarczające jest wykazanie domniemania możliwości wystąpienia jej negatywnych skutków dla konsumentów.

Wobec tak ogólnej i szerokiej podstawy do podjęcia określonych w ustawie działań przez Prezesa UOKiK nie można zdaniem Sądu zgodzić się z zarzutem powoda dotyczącym naruszenia art. 17 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Przepis ten określa zasady, jakimi w swojej działalności powinien kierować się przedsiebiorca.

W treści tego przepisu ustawodawca ustalił wzorzec zachowania, który ma służyć do oceny działań przedsiębiorców i stwierdzenia, czy mają one cechy bezprawności. Przepis art. 17 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej nie stanowił samoistnej podstawy do wydania decyzji stwierdzającej stosowanie zakazanej praktyki. Pełni funkcję pomocniczą w ustaleniu, czy w świetle innych przepisów określone działanie przedsiębiorcy spełnia określone w nich przesłanki zakazanej praktyki uzasadniające zastosowanie sankcji ustawowej. Trafnie więc Prezes UOKiK wydając zaskarżoną decyzję powołał się na przepis art. 17 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej i na tej podstawie wykazał naruszenie przez powoda przepisów innych ustaw.

Odnośnie zarzutu naruszenia art. 5 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 1 i 2 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym należy wskazać, że zgodnie z treścią tych przepisów nieuczciwa praktyka rynkowa to w szczególności praktyka wprowadzająca konsumentów w błąd. Przy czym praktyka rynkowa jest nieuczciwa jeżeli w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe konsumenta. W ocenie Sądu, jak już wyżej wykazano, istnieje przynajmniej domniemanie, że praktyki stosowane przez (...) mogą na skutek wyrobienia u konsumentów błędnego wrażenia co do możliwości realizacji uprawnień wynikających z niezgodności towaru z umową, w istotny sposób wpływać na ich zachowania rynkowe po zawarciu umowy z przedsiębiorcą.

W świetle powyższego należy stwierdzić, że dokonana w zaskarżonej decyzji ocena zachowania powoda jako stosującego nieuczciwe praktyki rynkowe, była trafna.

Wobec przedstawionych ustaleń brak było również zdaniem Sądu podstaw do uznania za zasadny zarzutu naruszenia art. 24 ust. 2 pkt 3 ustawy okik. Należy bowiem stwierdzić, że w przepisie tym ustawodawca wskazał, jakie działanie przedsiębiorcy należy uznać za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Jeśli więc istnieją podstawy do uznania działań powoda za nieuczciwe praktyki rynkowe, powołanie się przez Prezesa UOKiK w zaskarżonej decyzji na przepis art. 24 ust. 2 pkt 3 ustawy okik było w pełni uzasadnione.

Bezsporne jest przy tym, że z dniem 1 lipca 2010r. powód wprowadził do stosowania nowy dokument dotyczący postępowania reklamacyjnego, co było równoznaczne z zaprzestaniem stosowania dotychczasowych formularzy i zakazanej praktyki. Dlatego też zarzut naruszenia art. 27 ust. 2 ustawy okik poprzez jego zastosowanie należało uznać za bezzasadny.

Oceniając zarzut nałożenia zaskarżoną decyzją kary na poziomie zbyt wygórowanym w stosunku do poziomu przychodów powoda, stopnia zawinienia, okoliczności dobrowolnego zaprzestania kwestionowanej praktyki i jej wpływu na zachowania konsumentów, wskazać należało, że w ocenie pozwanego działania przedsiębiorcy miały charakter nieumyślny. Ponadto uwzględniając wszelkie okoliczności łagodzące i obciążające Prezes UOKiK przy ustaleniu kwoty bazowej przyjął najniższy dopuszczalny współczynnik wynoszący 0,1% przychodu zamiast maksymalnego o wartości 0,7%. Trafnie zdaniem Sądu ocenił pozwany postępowanie w sprawie okoliczności mających wpływ na obniżenie i wzrost kary bazowej. W tej sytuacji w ocenie Sądu w sprawie brak podstaw do zmiany wymiaru nałożonej na powoda kary pieniężnej. Podniesione przez powoda okoliczności, które powinny mieć wpływ na poziom kary pieniężnej nie zasługiwały na uwzględnienie. Szczególnie nietrafny jest zarzut dotyczący bezpośredniego związku miedzy rozmiarem podmiotu gospodarczego a nakładana na niego karą. Wielkość przychodu przedsiębiorcy nie zawsze musi być funkcja jego potencjału gospodarczego. Przepisy ustawowe określają jednak, że podstawowym kryterium wyjściowym jest zawsze poziom przychodu przedsiębiorcy w roku poprzedzającym wydanie zaskarżonej decyzji a nie rozmiar lub zasięg terytorialny działania tego przedsiębiorcy albo liczba zatrudnionych przez niego pracowników.

W tym stanie Sąd Okręgowy oddalił odwołanie powoda wobec braku podstaw do jego uwzględnienia – art. 479 ^31a § 1 kpc.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono stosowanie do wyniku sporu – art. 98 kpc.

SSO Witold Rękosiewicz

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE