UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. decyzją z dnia 27 stycznia 2021 r. na podstawie art. 100 § 1 oraz art. 97 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa ( Dz. U. z 2020r., poz. 1325 ) w związku z art. 31 i 32 ustawy z
13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz. U. z 2020r., poz. 266 z późn. zm.) stwierdził, że:

1. G. W. jako spadkobierczyni ponosi solidarną wraz M. P. (1) i N. M. odpowiedzialność za zobowiązania spadkodawcy W. W. zmarłego 8 lutego 2018r., ostatnio stale zamieszkałego w K. z tytułu nieopłaconych składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego oraz Fundusz Pracy i FGŚP za niżej wymieniony okres w łącznej kwocie 106.350,00 zł, w tym:

- Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okres 12.2000 r.-03.2011r. w kwocie 76.215,35 zł ( w tym należność główna w kwocie 32.973,95 zł, odsetki za zwłokę liczone na 08.02.2018r. w kwocie 40.302,33 zł, koszty upomnienia w kwocie 162,87 zł i koszty egzekucyjne w kwocie 2.776,20 zł),

- Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego za okres 03.2002 r.-02.2011r. w kwocie 24.878,67 zł ( w tym należność główna w kwocie 11.116,99 zł, odsetki za zwłokę liczone na 08.02.2018r. w kwocie 12.709,21 zł, koszty upomnienia w kwocie 142,51 zł i koszty egzekucyjne w kwocie 909,96 zł),

- Fundusz Pracy i FGŚP za okres 01.2001-06.2009r. w kwocie 5.255,98 zł ( w tym należność główna w kwocie 2.104,67 zł, odsetki za zwłoką liczone na 08.02.2018r. w kwocie 2.824.20 zł, koszty upomnienia w kwocie 137,42 zł i koszty egzekucyjne w kwocie 189,69 zł,

2. M. P. (1) jako spadkobierca ponosi solidarną wraz z G. W. i N. M. odpowiedzialność za zobowiązania spadkodawcy W. W. zmarłego 8 lutego 2018r., ostatnio stale zamieszkałego w K. z tytułu nieopłaconych składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego oraz Fundusz Pracy i FGŚP za niżej wymieniony okres w łącznej kwocie 106.350,00 zł, w tym:

- Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okres 12.2000 r.-03.2011r. w kwocie 76.215,35 zł ( w tym należność główna w kwocie 32.973,95zł, odsetki za zwłokę liczone na 08.02.2018r. w kwocie 40.302,33 zł, koszty upomnienia w kwocie 162,87 zł i koszty egzekucyjne w kwocie 2.776,20 zł),

- Fundusz Pracy i FGŚP za okres 01.2001 r. - 06.2009r. w kwocie 5.255,98 zł ( w tym należność główna w kwocie 2.104,67 zł, odsetki za zwłokę liczone na 08.02.2018r. w kwocie 2.824.20 zł, koszty upomnienia w kwocie 137,42 zł i koszty egzekucyjne w kwocie 189.69 zł).

3. N. M. jako spadkobierca ponosi solidarną wraz z M. P. (1) i G. W. odpowiedzialność za zobowiązania spadkodawcy W. W. zmarłego 8 lutego 2018r., ostatnio stale zamieszkałego w K. z tytułu nieopłaconych składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego oraz Fundusz Pracy i FGŚP za niżej wymieniony okres w łącznej kwocie 106.350,00 zł, w tym:

- Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okres 12.2000 r.- 03.2011r. w kwocie 76.215,35 zł ( w tym należność główna w kwocie 32.973,95 zł, odsetki za zwłokę liczone na 08.02.2018r. w kwocie 40.302,33 zł, koszty upomnienia w kwocie 162,87 zł i koszty egzekucyjne w kwocie 2.776,20 zł),

-Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego za okres 03.2002 r.- 02.2011r. w kwocie 24.878,67 zł ( w tym należność główna w kwocie 11.116,99 zł, odsetki za zwłokę liczone na 08.02.2018r. w kwocie 12.709,21 zł, koszty upomnienia w kwocie 142,51 zł i koszty egzekucyjne w kwocie 909,96 zł),

- Fundusz Pracy i FGŚP za okres 01.2001 r.- 06.2009r. w kwocie 5.255,98 zł ( w tym należność główna w kwocie 2.104,67 zł, odsetki za zwłokę liczone na 08.02.2018r. w kwocie 2.824,20 zł, koszty upomnienia w kwocie 137,42 zł i koszty egzekucyjne w kwocie 189,69 zł).

W uzasadnieniu wskazano, że zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, W. W., jako płatnik składek, obowiązany był do obliczenia, rozliczenia oraz opłacania w terminach określonych ustawą, należnych składek na ubezpieczenie zdrowotne za każdy miesiąc kalendarzowy. Niedopełnienie tego obowiązku spowodowało powstanie na koncie W. W., jako płatnika składek, zadłużenia za wyżej wskazany okres w łącznej kwocie 106.350,00 zł. W. W. zmarł 8 lutego 2018r., a na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Pabianicach z 28 lipca 2020r. - sygn. akt. I Ns 420/20 spadek po zmarłym na podstawie ustawy nabyły: Pani G. W., Pani N. M. i M. P. (2) po 1/3 części każda z nich z dobrodziejstwem inwentarza. Według ZUS ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez dyspozycję art. 31 rozciąga na należności z tytułu składek stosowanie przepisów ustawy - Ordynacja podatkowa, regulujących odpowiedzialność spadkobierców. Natomiast jak stanowi art. 97 § 1 Ordynacji podatkowej - spadkobiercy przejmują przewidziane w przepisach tej ustawy majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. W związku zaś z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza odpowiedzialność za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek jest ograniczona do wartości ustalonego w spisie inwentarza stanu czynnego spadku tj. do kwoty 106.350,00 zł. Na podstawie art. 1034 § 1 Kodeksu cywilnego do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe.

(decyzja k. 84 - 85 verte akt ZUS)

Od powyższej decyzji ubezpieczone: M. P. (1), G. W. oraz N. M. złożyły odwołanie w ustawowym terminie, wnosząc o jej uchylenie, a ewentualnie o jej zmianę i obniżenie należności składkowych, poprzez ich umorzenie, a także o ustalenie, że ubezpieczone jako spadkobiercy płatnika W. W. ponoszą solidarną odpowiedzialności za zobowiązania spadkodawcy z ograniczeniem odpowiedzialności do wysokości stanu czynnego spadku. Nadto wnioskodawczynie wniosły o zwolnienie z kosztów postępowania z uwagi na ich trudną sytuację finansową.

W uzasadnieniu skarżące wskazały, że M. P. (1) w dniu 20 września
2020 r. wystąpiła do ZUS z wnioskiem o umorzenie zadłużenia wskazując na problemy psychiczne zmarłego, a także swoją złą sytuację finansową. Z podobnym wnioskiem w dniu 25 listopada 2020 r. wystąpiła także była małżonka zmarłego G. W.. Do dnia dzisiejszego pełnomocnik spadkobierców nie otrzymał odpowiedzi ZUS w sprawie wniosków o umorzenie zaległości. Nadto w dniu 23 października 2020 r. został sporządzony spis inwentarza przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Pabianicach. Według spisu inwentarza wartość czynnego spadku sprowadza się wyłącznie do współwłasności w 1/2 części nieruchomości położonej w K.. Stan czynny spadku na dzień śmierci W. W. został określony na kwotę 106.350 zł, zaś stan bierny na kwotę 303.932,16 zł. Protokół spisu inwentarza został niezwłocznie przesłany do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Odwołujące podkreśliły, że zgodnie z art. 1031 § 2 kc w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Tym samym odpowiedzialność odwołujących się winna być ograniczona do wysokości ustalonego w spisie inwentarza stanu czynnego spadku.

Zgodnie zaś art. 319 kpc jeżeli pozwany ponosi odpowiedzialność z określonych przedmiotów majątkowych albo do wysokości ich wartości, sąd może, nie wymieniając tych przedmiotów ani ich wartości, uwzględnić powództwo zastrzegając pozwanemu prawo do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności. Uzasadnione jest zatem skonkretyzowanie w zaskarżonej decyzji zakresu odpowiedzialności spadkobierców. Skarżące uzasadniając wniosek o zwolnienie z pokrycia kosztów postępowania podniosły, że małżonka zmarłego G. W. otrzymuje emeryturę w wysokości około 1100 zł oraz zasiłek pielęgnacyjny w kwocie 215,84 zł. Jest osobą niepełnosprawną, ze zdiagnozowaną przewlekłą chorobą oczu - zwyrodnieniem plamki żółtej, która stopniowo prowadzi do całkowitej utraty wzroku. Aktualnie spadkobierczyni nie jest w stanie samodzielnie wyjść poza miejsce zamieszkania. Córka zmarłego M. P. (1) nie pracuje zawodowo, opiekuje się na co dzień matką i domem. Wraz z dwójką dzieci pozostaje na utrzymaniu męża, który zarobkuje jako kierowca taksówki. Córka zmarłego N. M. pracuje jako pielęgniarka i otrzymuje wynagrodzenie w kwocie około 3.000 zł i ze wskazanego wynagrodzenia utrzymuje siebie i małoletniego syna.

(odwołanie k. 2 – 6, odwołanie k. 2 – 6 akt o sygn. VIII U 952/21, akt o sygn. VIII U 953/21)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, wywodząc jak w uzasadnieniu decyzji oraz dodatkowo wniósł o zasądzenie solidarnie od wnioskodawczyń kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. ZUS dodatkowo podkreślił, że w związku z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza odpowiedzialność wnioskodawczyń została ograniczona do wartości czynnej spadku. Natomiast zarzuty związane z ewentualnym przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza mogą być podnoszone dopiero na etapie postępowania egzekucyjnego. Taki pogląd zaprezentował między innymi Sąd Okręgowy w Łodzi w wyroku z dnia
8.02.2018 r. w sprawie o sygn. akt: VIII U 3355/15. Podział majątku pomiędzy wierzycieli, w tym również spadku przyjętego z dobrodziejstwem inwentarza, jest przedmiotem postepowania egzekucyjnego. Nadto organ rentowy podniósł, że możliwość merytorycznego rozpatrzenia wniosku w zakresie umorzenia należności składkowych nastąpi dopiero po zakończeniu niniejszego postępowania. Wnioskodawczynie uzyskają wówczas status strony postępowania o umorzenie należności składkowych zmarłego W. W. i w konsekwencji możliwość wystąpienia z wnioskiem w sytuacji, gdy prawomocną decyzją organ rentowy przeniesie na nie odpowiedzialność za zadłużenie z tytułu składek.

(odpowiedź na odwołanie k. 7 – 8, odpowiedź na odwołanie k. 7 – 8 akt o sygn. VIII U 952/21, odpowiedź na odwołanie k. 7 – 8 akt o sygn. VIII U 953/21)

Na podstawie art. 219 k.p.c. Sąd Okręgowy w Łodzi połączył do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy o sygn. akt VIII U 951/21, VIII U 952/21, i VIII U 953/21 oraz postanowił prowadzić je dalej pod sygn. akt VIII U 951/21 .

(postanowienia – k. 16 akt o sygn. VIII U 952/21, k.16 akt o sygn. VIII U 953/21)

Na rozprawie w dniu 22 listopada 2021 r. profesjonalny pełnomocnik wnioskodawczyni M. P. (1) poparł odwołanie i sprecyzował, że wnosi o ustalenie, iż wnioskodawczynie jako spadkobiercy płatnika ponoszą solidarną odpowiedzialność za zobowiązania wymienione w pkt. 1 z ograniczeniem do wysokości stanu czynnego spadku. Pozostałe wnioskodawczynie przyłączyły się do powyższego stanowiska . Pełnomocnik ZUS podtrzymał swoje stanowisko w sprawie .

(oświadczenie pełnomocnika wnioskodawczyni M. P. (1) 00:00:28, oświadczenie wnioskodawczyń N. M. i G. W. 00:00:28, oświadczenie pełnomocnika ZUS 00:00:28 płyta CD k. 38)

Zainteresowani: Urząd Skarbowy w P., B. (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty w G., B. (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Funduszu Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą w G. przyłączyli się do postępowania, ale nie zajęli stanowiska w sprawie.

(pisma procesowe k. 48, k. 58, k. 64, oświadczenie pełnomocnika zainteresowanego Urzędu Skarbowego w (...):03:55, płyta CD k. 84)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny :

W. W. był ojcem wnioskodawczyń: M. P. (1) oraz N. M., a także małżonkiem wnioskodawczyni G. W..

(okoliczność bezsporna)

Wyżej wymieniony w latach 2000 – 2011 prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą i zatrudniał pracowników .

(okoliczność bezsporna)

Z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej wnioskodawca zgłosił się jako płatnik do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.

(okoliczność bezsporna)

Ubezpieczony nie opłacił należnych składek z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy za okres od 12.2000 r. do 03.2011 r .

(okoliczność bezsporna)

W. W. zmarł w dniu 8 lutego 2018 r.

(okoliczność bezsporna)

Postanowieniem z 28 lipca 2020r. sygn. akt. I Ns 420/20 Sąd Rejonowy w Pabianicach stwierdził, że spadek po zmarłym W. W. na podstawie ustawy nabyły: G. W., N. M. i M. P. (2) po 1/3 części każda z nich z dobrodziejstwem inwentarza.

(postanowienie k. 57 akt ZUS)

W protokole spisu inwentarza z 23 października 2020r., sporządzonym przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Pabianicach ustalono, że w dniu zgonu W. W., tj. 8 lutego 2018 r. wartość stanu czynnego spadku wyniosła kwotę 106.350,00 zł, zaś stanu biernego kwotę 303.932,16 zł.

(protokół spisu inwentarza k. 55 – 56 akt ZUS)

Ostatecznie zadłużenie z tytułu zaległych składek zmarłego W. W. wyniosło łącznie kwotę nie niższą, niż wartość stanu czynnego spadku, tj. 106.350,00 zł., w tym:

(bezsporne, a nadto wydruk stanu należności k. 73 – 81 akt ZUS)

Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. zawiadomieniami z
20 listopada 2020 r. poinformował wnioskodawczynie o wszczęciu postępowania z urzędu w sprawie ustalenia odpowiedzialności za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek po zmarłym W. W..

(zawiadomienia wraz ze zwrotnym potwierdzeniem odbioru k. 65 – 69 akt ZUS)

W dniu 9 grudnia 2020r. do wnioskodawczyń skierowane zostały zawiadomienia o zakończeniu postępowania w sprawie wydania decyzji o przeniesieniu na spadkobierców odpowiedzialności za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek.

(zawiadomienia wraz ze zwrotnym potwierdzeniem odbioru k. 70 - 72 akt ZUS)

Zaskarżoną decyzją z dnia 27 stycznia 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie art. 100 § 1 oraz art. 97 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa ( Dz. U. z 2020r., poz. 1325 ) w związku z art. 31 i 32 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz. U. z 2020r., poz. 266 z późn. zm.) stwierdził, że:

-Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego za okres 03.2002 r.-02.2011r. w kwocie 24.878,67 zł ( w tym należność główna w kwocie 11.116,99 zł, odsetki za zwłokę liczone na 08.02.2018r. w kwocie 12.709,21 zł, koszty upomnienia w kwocie 142,51 zł i koszty egzekucyjne w kwocie 909,96 zł),

- Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okres 12.2000 r.- 03.2011r. w kwocie 76.215,35 zł ( w tym należność główna w kwocie 32.973,95 zł, odsetki za zwłokę liczone na 08.02.2018r. w kwocie 40.302,33 zł, koszty upomnienia w kwocie 162,87 zł i koszty egzekucyjne w kwocie 2.776,20 zł),

-Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego za okres 03.2002 r.- 02.2011r. w kwocie 24.878,67 zł ( w tym należność główna w kwocie 11.116,99 zł, odsetki za zwłokę liczone na 08.02.2018r. w kwocie 12.709,21 zł, koszty upomnienia w kwocie 142,51 zł i koszty egzekucyjne w kwocie 909,96 zł),

(decyzja k. 84 - 85 verte akt ZUS)

M. P. (1) w dniu 20 września 2020 r. a G. W. w dniu
25 listopada 2020 r. wystąpiły do ZUS z wnioskiem o umorzenie zadłużenia składkowego po zmarłym W. W.. Do chwili obecnej wnioski te nie zostały rozpoznane.

(okoliczność bezsporna)

Wnioskodawczyni G. W. otrzymuje emeryturę w wysokości około 1100 zł oraz zasiłek pielęgnacyjny w kwocie 215,84 zł miesięcznie. Jest osobą niepełnosprawną, cierpi na zwyrodnienie plamki żółtej, która to choroba stopniowo prowadzi do całkowitej utraty wzroku.

(okoliczność bezsporna)

Wnioskodawczyni M. P. (1) jest bezrobotna, sprawuje opiekę nad matką G. W.. Wraz z dwójką dzieci pozostaje na utrzymaniu męża, który prowadzi działalność gospodarczą w zakresie przewozu osób taksówką.

(okoliczność bezsporna)

Wnioskodawczyni N. M. otrzymuje dochody z tytułu zatrudnienia w kwocie około 3.000 zł miesięcznie i posiada na utrzymaniu małoletniego syna.

(okoliczność bezsporna)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, w szczególności o dokumenty, w tym zawarte w załączonych do akt sprawy aktach ZUS, których wiarygodność nie była kwestionowana przez strony.

Zebrane dokumenty nie nasuwają wątpliwości i pozwalają tym samym na wydanie rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 12 ust 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U z 2021 r., poz. 423 z późn. zm.), obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym, wypadkowym - podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność.

Na mocy art. 13 pkt 4 powyższej ustawy osoby prowadzące działalność pozarolniczą podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.

Zgodnie z treścią art. 8 pkt 1 c ustawy z dnia 6 lutego 1997 roku „o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym” (Dz.U. nr 28, poz.153 z późn. zm) obowiązującej do dnia 31 marca 2003 roku, osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu.

W myśl art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 6 lutego 1997 roku „o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym” (Dz.U.28, poz.153 z późn. zm) obowiązującej od dnia 1 stycznia 1999 roku do dnia 31 marca 2003 roku do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe tych osób, z zastrzeżeniem art. 2b, 2c i 3a. To jest - zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w poprzednim kwartale z zastrzeżeniem ust. 9 i 10 ustawy systemowej.

Na podstawie zaś art. 66 ust. 1 pkt. 1c ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z dnia 27 sierpnia 2004 r. (tekst jednolity Dz. U. z 2020 r. poz. 1398 ze zm.) obowiązującej od 1 października 2004 roku osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, które są osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą, podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego.

Zgodnie z art. 23 ust. 2 obowiązującej od 1 kwietnia 2003 r. do 30 września 2004 r. ustawy z dnia 23 stycznia 2003 roku o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz. U Nr 45, poz. 391 ze zm.) oraz art. 81 ust. 2 obowiązującej od 1 października 2004 roku ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, stanowiła zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego wynagrodzenia. Składka w nowej wysokości obowiązywała od trzeciego miesiąca następnego kwartału.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest miesięczna i niepodzielna. (art. 21 ust. 2 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia oraz art. 79 ust. 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych)

Osoby prowadzące pozarolniczą działalności gospodarczą są obowiązane, bez uprzedniego wezwania, opłacić składki na ubezpieczenie zdrowotne za każdy miesiąc kalendarzowy w trybie i na zasadach oraz w terminie przewidzianym dla składek na ubezpieczenie społeczne. (art. 29 ust. 1 ustawy o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia oraz art. 87 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych)

Stosownie natomiast do treści art. 53 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 roku o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (tekst jednolity z 2003 roku Dz.U. Nr 58, poz. 514 z późn. zm.) obowiązującej do 31 maja 2004 roku składki na Fundusz Pracy, ustalone od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy systemowej, wynoszących w przeliczeniu na okres miesiąca, co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę opłaca się za okres trwania obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych w trybie i na zasadach przewidzianych dla składek na ubezpieczenia społeczne. (art. 56 przytoczonej ustawy)

Zgodnie z treścią art. 104 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 r. (tekst jedn.. Dz.U. z 2020 r., poz. 1409) obowiązującej od 1 czerwca 2004 r. obowiązkowe składki na Fundusz Pracy opłacają pracodawcy.

W myśl art. 107 ust. 1 przytoczonej ustawy składki na Fundusz Pracy opłaca się za okres trwania obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych w trybie i na zasadach przewidzianych dla składek na ubezpieczenia społeczne.

Według art. 32 powołanej ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych do składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika, odpowiedzialności osób trzecich i spadkobierców oraz stosowania ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.

Płatnik składek na podstawie art. 46 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest obowiązany według zasad wynikających z przepisów ustawy obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy.

Zgodnie z art. 47 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych płatnik składek przesyła w tym samym terminie deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłaca składki za dany miesiąc, z zastrzeżeniem ust. 1a, 2a i 2b, nie później niż:

1) do 10 dnia następnego miesiąca – dla osób fizycznych opłacających składkę wyłącznie za siebie;

2) do 5 dnia następnego miesiąca – dla jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych;

3) do 15 dnia następnego miesiąca – dla pozostałych płatników.

Stosownie do treści art. 24 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych należnościami z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne są: składki, odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia oraz dodatkowa opłata.

W świetle znajdującego odpowiednie zastosowanie na mocy art. 31 i 32 u.s.u.s. przepisu art. 26 u.o.p. podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki.

Przedmiotem sporu jest ocena merytorycznej poprawności decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, ustalającej odpowiedzialność wnioskodawców: G. W., M. P. (1) oraz N. M. jako spadkobierców W. W., za jego zaległości składkowe, z ograniczeniem, do wartości ustalonego w spisie inwentarza, stanu czynnego spadku.

Nie ulega wątpliwości, że nieopłacone w terminie składki na rzecz organu rentowego (oraz należności z nimi związane), mogą być pobrane, przez organ rentowy, od spadkobiercy osoby zobowiązanej do zapłaty takich składek, w granicach jej odpowiedzialności za długi spadku (m. in - tak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 24 listopada 2009 r. II UK 118/09).

Zgodnie z art. 31 i 32 ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, do należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, jak również składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz na ubezpieczenie zdrowotne stosuje się m.in. art. 97 § 1, art. 98 § 1 i 2 pkt 1, 2, 5 i 7, art. 100, art. 101 Ordynacji podatkowej.

W myśl art. 97 § 1 ustawy ordynacja podatkowa z dnia 29 sierpnia 1997 r. (Dz.U. z 2021 r. poz. 1540 z późn.zm.) w zw. z art. 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych spadkobiercy podatnika, z zastrzeżeniem § 2, przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy.

Według art. 98. § 1 cytowanej ustawy do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe.

§ 2. Przepis § 1 stosuje się również do odpowiedzialności spadkobierców za:

1)zaległości podatkowe, w tym również za zaległości, o których mowa w art. 52 § 1;

2)odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych spadkodawcy.

W myśl art. 924 k.c., spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy, a zgodnie z art. 925 k.c. spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku.

Stosownie do treści art. 1034 § 1 k.c. do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Jeżeli jeden ze spadkobierców spełnił świadczenie, może on żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców w częściach, które odpowiadają wielkości udziałów.

Artykuł 319 k.p.c., uprawniający sąd do ograniczenia w sentencji wyroku zakresu odpowiedzialności dłużnika za dług spadkowy do wartości czynnego spadku (przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza z art. 1031 § 2 k.c.), nie daje podstawy do oddalenia powództwa na tej podstawie, że zmarły nie pozostawił spadku. Ustalenie, czy istnieje spadek (majątek) pozwalający na zaspokojenie przypadającej od dłużnika należności, należy do postępowania egzekucyjnego. (vide wyrok SN z dnia 9 września 1976 r., IV PR 135/76, opubl. OSNC 1977/4/80)

Spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, odpowiada za długi spadku tylko do wysokości stanu czynnego spadku, ustalonego w spisie inwentarza. W związku z tym przepis art. 319 k.p.c. stanowi, że jeżeli pozwany ponosi odpowiedzialność z określonych przedmiotów majątkowych, albo do wysokości ich wartości, Sąd może, nie wymieniając tych przedmiotów, ani ich wartości, uwzględnić powództwo, zastrzegając pozwanemu prawo do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności. (por. wyrok SN z dnia 22 października 1977 r. w sprawie II CR 335/77, opubl. LEX nr 7959)

Przekładając powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy wskazać należy, że W. W. z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu i z tego z tytułu był zobligowany do opłacania składek. Jest okolicznością bezsporną, że za okres od 12.2000 r. do 03.2011 r. wyżej wymieniony nie uiścił należnych składek.

Wnioskodawczynie będące spadkobiercami ustawowymi zmarłego W. W. przyjęły spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

W związku z powyższym wnioskodawczynie przejęły obowiązki spadkodawcy, w tym odpowiedzialność za należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy do wysokości stanu czynnego spadku.

W protokole spisu inwentarza z 23 października 2020r. ustalono, że w dniu zgonu W. W., tj. 8 lutego 2018 r. wartość stanu czynnego spadku wyniosła kwotę 106.350,00 zł.

W zgodzie z powyższym, w sprawie, uznać należało, że sam fakt, potwierdzonego orzeczeniem sądu spadkobrania, przez odwołujących się, po zmarłym płatniku z dobrodziejstwem inwentarza, uzasadniał po stronie ZUS wydanie stosownej decyzji, stwierdzającej, że spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za nieopłacone składki.

Organ rentowy prawidłowo w zaskarżonej decyzji przyjął solidarną odpowiedzialność wnioskodawczyń (spadkobierców) jako dłużników za dług spadkowy określając jego wysokość na kwotę 106.350,00 zł, która w istocie odpowiada wartości stanu czynnego spadku, (wyraźnie podkreślając to w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji), co jednak nabierze znaczenia dopiero w toku postępowania egzekucyjnego.

Ustalenie bowiem, czy istnieje spadek pozwalający na zaspokojenie przypadającej od dłużnika należności, należy do postępowania egzekucyjnego, a wnioskodawczynie mają prawo do powołania się dopiero w jego toku na ograniczenie odpowiedzialności.

Na etapie postępowania dotyczącego przeniesienia odpowiedzialności za długi spadkowe, nie bada się bowiem, czy istnieje majątek, z którego zaspokoić się może wierzyciel. Co więcej, nie bada się, nawet, czy długi spadkowe nie przekraczają stanu czynnego spadku.

Istotne natomiast, z punktu widzenia decyzji organu rentowego w tym przedmiocie, pozostaje jedynie to, kto jest spadkobiercą (lub spadkobiercami) dłużnika oraz jaki jest jego zakres odpowiedzialności za długi spadkowe.

Decyzja organu rentowego ma charakter konstytutywny i jest pierwszym krokiem, zmierzającym do egzekucji należności, albowiem jest konieczna, aby żądać od spadkobiercy ich zapłaty. Oznacza to zarazem, że pozostałe okoliczności faktyczne, które mogą w jakikolwiek sposób wpływać na możliwość uiszczenia zaległych składek (jak np. brak wystarczającego majątku), nie mają dla wydania przedmiotowej decyzji znaczenia, gdyż mogą wpłynąć jedynie na możliwość rzeczywistego pokrycia zaległości.

Nie sposób pomijać, że odwołujący się, w żadnym momencie postępowania, nie kwestionowali, ani podstawy swej odpowiedzialności, ani też faktu ich istnienia, a jedynie wskazywały, że ich długi spadkowe nie przekraczają stanu czynnego spadku. Ten zaś argument może być bowiem rozważany dopiero na etapie postępowania egzekucyjnego. Podnoszenie tego rodzaju argumentów w odwołaniu od decyzji w przedmiocie ustalenia odpowiedzialności za zobowiązania spadkodawcy jest tym samym przedwczesne. Sama treść decyzji wskazuje, że organ nie podjął jeszcze kroków w celu wyegzekwowania roszczenia, innych, niż wezwanie do dobrowolnej zapłaty kwoty odpowiadającej wartości stanu czynnego spadku - podkreślając to w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

W tym stanie rzeczy wniosek skarżących o umorzenie należności składkowych także należy uznać za przedwczesny, gdyż ostatecznie nie nastąpiło jeszcze przeniesienie na nie odpowiedzialności za zadłużenie z tytułu składek zmarłego W. W.. Powyższe nastąpi dopiero na skutek uprawomocnienia się zaskarżonej decyzji.

W realiach niniejszej sprawy, nie jest sporne, że G. W., M. P. (1) oraz N. M. są spadkobiercami zmarłego W. W., w odniesieniu do jego zaległości składkowych na dzień zgonu. Jednocześnie nie jest sporne, że odpowiedzialność ta ograniczona jest do wartości czynnej spadku, do kwoty 106.350,00 zł, która to okoliczność znaczenia nabierze, jednak, w toku egzekucji.

Przy czym z uwagi na fakt, że nie doszło do działu spadku po W. W. jego spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Którakolwiek z wnioskodawczyń zaś, gdy spełni świadczenie (uiści należności z tytułu zaległych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy) ma prawa żądać zwrotu od pozostałych wnioskodawczyń w części, która odpowiada wielkości udziału.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy w Łodzi na podstawie art. 477¹⁴ § 1 kpc oddalił odwołanie jako niezasadne, potwierdzając tym samym prawidłowość decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. z dnia 27 stycznia 2021 r.

Zgodnie z treścią art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

Artykuł 102 k.p.c. jest przepisem wyjątkowym, wymagającym wystąpienia okoliczności szczególnych, jak np. dotyczących stanu majątkowego czy też sytuacji życiowej strony. Stanowi on swoistą „furtkę”, pozostawiając sądowi pewną swobodę w przyznawaniu zwrotu kosztów procesu, gdyby stosowanie zasady odpowiedzialności za wynik sprawy (art. 98 k.p.c.) nie dało się pogodzić z zasadami słuszności.

Zastosowanie go nie wymaga odrębnego wniosku od strony przegrywającej i powinno być oceniane w całokształcie okoliczności konkretnego przypadku, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i fakty leżące na zewnątrz procesu, zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej zobowiązanego. Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 1974r. II CZ 223/73 ).

Poczynione na gruncie przedmiotowej sprawy ustalenia odnośnie sytuacji materialnej i osobistej wnioskodawczyń wskazują, że jest ona niewątpliwie trudna, zaś biorąc pod uwagę wartość przedmiotu sporu i związane z tym koszty zastępstwa procesowego pełnomocnika ZUS pociągałoby to za sobą dalsze zadłużenie wnioskodawczyń i w ocenie Sądu stanowiłoby naruszenie zasad współżycia społecznego.

Na podstawie art. 102 kpc Sąd Okręgowy nie obciążył wnioskodawczyń kosztami procesu, mając na względzie ich sytuację majątkową i osobistą (punkt 2 sentencji). Jak wynika z ustaleń wnioskodawczyni G. W. otrzymuje emeryturę w wysokości około 1100 zł oraz zasiłek pielęgnacyjny w kwocie 215,84 zł. Jest osobą niepełnosprawną, cierpi na zwyrodnienie plamki żółtej, która to choroba stopniowo prowadzi do całkowitej utraty wzroku. Wnioskodawczyni M. P. (1) jest bezrobotna, sprawuje opiekę nad matką G. W.. Wraz z dwójką dzieci pozostaje na utrzymaniu męża, który prowadzi działalność gospodarczą w zakresie przewozu osób taksówką. Wnioskodawczyni N. M. otrzymuje dochody z tytułu zatrudnienia w kwocie około 3.000 zł i posiada na utrzymaniu małoletniego syna

W tym stanie rzeczy orzeczono jak w sentencji.

K.B

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE