UZASADNIENIE

Decyzją z 28 listopada 2013r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił J. K. (1) prawa do emerytury po osiągnięciu 60 roku życia, z uwagi na nieudowodnienie przez niego okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. W uzasadnieniu drugiej decyzji wskazano, że ubezpieczony udowodnił tylko 2 lata i 11 dni pracy w warunkach szczególnym zamiast wymaganych 15 lat.

J. K. (1) zaskarżył tę decyzję, wnosząc o jej zmianę i przyznanie mu prawa do emerytury. Wskazał, że w szczególnych warunkach pracował jako traktorzysta w okresie od 18 grudnia 1976r. do 18 października 1993r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, wskazując iż za wymieniony w odwołaniu okres ubezpieczony nie przedłożył wymaganego przepisami świadectwa pracy w warunkach szczególnych.

Na rozprawie ubezpieczony zgłosił nadto wniosek o zwrot kosztów procesu w wysokości 100 złotych, wskazując że w związku z koniecznością przyjazdu na rozprawę z R., opłacił koszt zakupu paliwa do samochodu świadka Z. H., który zgodził się przywieźć go do sądu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. K. (1) urodził się (...). Jego łączny staż ubezpieczeniowy (udowodnione okresy składkowe i nieskładkowe) na dzień 1 stycznia 1999 roku wynosił 25 lat, 8 miesięcy i 29 dni.

Wniosek o emeryturę złożył w organie emerytalnym w dniu 18 lipca 2013 roku. Przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego, jednak jednocześnie z wnioskiem o emeryturę złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na jego rachunku w OFE, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Okoliczności niesporne, a nadto dowody - dokumenty w aktach ZUS O/S. dot. J. K..

W okresie od 1 września 1971 roku do 30 sierpnia 1976 roku J. K. (1)był nieprzerwanie zatrudniony w Kombinacie (...) W., wykonując tam - w pełnym wymiarze czasu pracy i stale - pracę kierowcy ciągnika kołowego (traktorzysty). Za ten okres legitymuje się świadectwem pracy w warunkach szczególnych, które nie obejmuje tylko czasu od 1 kwietnia 1973 roku do 30 kwietnia 1975 roku, kiedy to odbywał zasadniczą służbę wojskową.

W czasie tego zatrudnienia ubezpieczony ukończył kurs traktorzystów, uzyskując tytuł robotnika wykwalifikowanego w tym zawodzie.

Dowody:

- świadectwo pracy z 31.08.1976r,– k. 8, plik emerytalny akt ZUS O/S. dot. J. K.;

- świadectwo pracy w warunkach szczególnych z 7.06.2013r.– k. 9, plik emerytalny akt ZUS O/S. dot. J. K..

W okresie od 24 września 1976r. do 14 grudnia 1976r. J. K. (1)pracował w Wojewódzkim Ośrodku (...)w B.jako robotnik w grupie remontowo-budowlanej. Po zakończeniu pracy u tego pracodawcy, począwszy od 18 grudnia 1976r. ponownie podjął pracę w (...)w W., gdzie pracował nieprzerwanie – stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – wyłącznie jako traktorzysta aż do 18 października 1993r. Pod koniec zatrudnienia ubezpieczonego w tym przedsiębiorstwie, w związku ze zmianą ustroju społeczno-gospodarczego w Polsce, zakład pracy został przekształcony w (...)w W.. W ostatnim okresie J. K.wykonywał pracę w Zakładzie R.w S..

W całym czasie swojego zatrudnienia u tego pracodawcy J. K. (1) pracował na terenie poszczególnych zakładów wchodzących w skład Kombinatu w W., tj. w zakładzie rolnym w S., B., B. lub W.. W sezonie wykonywał prace polowe, zimą natomiast zajmował się dowożeniem przy pomocy ciągnika paszy i zboża.

W związku z dalszym przekształceniami, Zakład R. w S.został przejęty przez prywatnego właściciela, który przejął także część z dotychczasowych pracowników państwowego gospodarstwa rolnego w W.. Ci z pracowników, którzy nie przeszli do nowego pracodawcy, otrzymali świadectwa pracy oraz świadectwa pracy w warunkach szczególnych za cały okres zatrudnienia. Pozostałym, przejętym przez nowego pracodawcę, nie wystawiono świadectw pracy w warunkach szczególnych, a ich dokumentacja płacowa i osobowa została przekazana nowemu pracodawcy.

J. K. (1)był jednym z pracowników przejętych przez nowego pracodawcę – (...) Firma (...)w Z.Zakład R. w S.. Pracował tam nieprzerwanie w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie od 19 października 1993r. do 30 czerwca 1994r. jako traktorzysta, po czym został przejęty przez kolejnego pracodawcę – (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnościąz siedzibą w S.. Pracował tam nieprzerwanie do 30 listopada 1994r., także jako traktorzysta, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Przedsiębiorstwo (...) obecnie nie istnieje. Akta osobowe byłych pracowników (...) w W. nie zostały przez to przedsiębiorstwo przekazane do Archiwum Zakładowego (...) Oddziału w S., mieszczącego się w Ł.. Aktualnie nie jest znane miejsce przechowywania tych akt.

Dowody:

- świadectwo pracy z 18.10.1993r. – k. 11, plik emerytalny akt ZUS O/S. dot. J. K.;

- świadectwo pracy z 30 czerwca 1994r. – k. 12, plik emerytalny akt ZUS O/S. dot. J. K.;

- świadectwo pracy z 30 listopada 1994r. – k. 13, plik emerytalny akt ZUS O/S. dot. J. K.;

- pismo (...) z 7.06.2013r. – k. 18, plik emerytalny akt ZUS O/S. dot. J. K.;

- zeznania świadka L. G. – k. 23v akt sądowych oraz w formie elektronicznej;

- zeznania świadka Z. H. – k. 23v-24 akt sądowych oraz w formie elektronicznej;

- zeznania J. K. (1) – k. 23 w zw. z k. 24 akt sądowych oraz w formie elektronicznej.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione.

W niniejszym postępowaniu koniecznym było zbadanie zasadności odwołania od zaskarżonej decyzji odmawiającej J. K. (1) prawa do tzw. wcześniejszej emerytury, w której podstawą rozstrzygnięcia organu rentowego był brak u ubezpieczonego wymaganego stażu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Spełnienie pozostałych przesłanek wymaganych do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury nie zostało natomiast przez organ emerytalny zakwestionowane.

Zadaniem Sądu było więc w tej sytuacji wyłącznie ustalenie, czy praca wykonywana przez ubezpieczonego w latach 1976-1993 była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, w rozumieniu przywołanych niżej przepisów prawa.

Ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r. określa przepis art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity obowiązujący w dacie wydania zaskarżonej decyzji: Dz. U. z 2009 Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.; dalej jako: ustawa emerytalna), zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a i 50e i 184.

W myśl jednak przepisu art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej - ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 roku) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (co najmniej 25 lat dla mężczyzn).

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Przepis art. 32 ust. 1 ustawy, do którego odsyła wspomniany art. 184, dotyczy Orzeczenia [14]ubezpieczonych, będących pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wskazując iż przysługuje im emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 (tj. 65 lat dla mężczyzn). Przy czym dAkty interpretujące [1]Orzeczenia [3]dddddla celów ustalenia uprawnień, o których mowa wyżej za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia (ust. 2 art. 32). WOrzeczenia [2]wwwwwiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym wyżej przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych (ust. 4 art. 32). Oznacza to, że na potrzeby niniejszej ustawy pracami wykonywanymi w szczególnych warunkach są - bez względu na status własnościowy pracodawcy - nadal prace wymienione w §4 - 8a rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. 1983 r. Nr 8 poz. 43 ze zm.), mimo, iż przedmiotowe rozporządzenie zostało wydane w oparciu o art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267), która z kolei została uchylona z dniem 01.01.1999 roku przez art. 195 pkt 5 ustawy z dnia 17.12.1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Wykaz prac zaliczanych do prac w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze zamieszczony został w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). Przepis § 4 ust. 1 tego rozporządzenia stanowi przy tym, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W myśl przepisu §2 powołanego aktu prawnego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do emerytury są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o którym mowa stwierdza przy tym zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 cytowanego rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Okresami pracy w warunkach szczególnych, na podstawie ww. rozporządzenia, są m.in. prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych (wykaz A, dział VIII, poz. 2).

Podstawą nieuznania przez organ rentowy okresów pracy J. K. (1) wykonywanej na stanowisku kierowcy ciągnikowego w latach 1976-93 na rzecz (...) w W. za pracę w szczególnych warunkach był brak świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych za ten okres. Aczkolwiek formalnie postępowanie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych znajdowało uzasadnienie w przepisach, tym niemniej nie oznacza to, że również i Sąd zobowiązany był do dokonania identycznej oceny dowodów wykonywania pracy przedstawionych przez ubezpieczonego. Jak bowiem wynika z utrwalonego w tej mierze orzecznictwa Sądu Najwyższego, w tym m.in. z uchwały tegoż Sądu z dnia 10 marca 1984 roku (wydanej w sprawie III UZP 6/84, opubl. LEX nr 14625) - okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43) mogą być ustalane w postępowaniu odwoławczym także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd w niniejszej sprawie przeprowadził dowód z przesłuchania świadków, ale także z dokumentów na okoliczność ustalenia czy w spornym okresie J. K. (1) wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Ubezpieczony podkreślał bowiem, że pomimo braku świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych, faktycznie wykonywał pracę w takich właśnie warunkach.

W ocenie Sądu świadkowie zeznający w sprawie (będący osobami zatrudnionymi w tym samym czasie w tym samym zakładzie pracy co J. K. (1)) potwierdzili wersję przedstawioną przez ubezpieczonego i zapewnili, że mimo braku świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych, ubezpieczony wykonywał przez cały czas wyłącznie obowiązki kierowcy ciągnikowego – traktorzysty. Świadkowie wyjaśnili przy tym, do jakich prac dokładnie ubezpieczony był kierowany oraz, że pracę w tym charakterze wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd dał wiarę zeznaniom tych świadków, albowiem przedstawiony przez nich opis stanowisk pracy J. K. (1)i zakresu jego obowiązków jest w pełni zbieżny z wersją przedstawioną przez samego ubezpieczonego, a nadto znajduje potwierdzenie w treści archiwalnych dokumentów złożonych do akt ZUS oraz w przebiegu całej kariery zawodowej ubezpieczonego. Już z treści oryginalnego świadectwa pracy J. K.wynika jasno, że w spornym okresie pracował wyłącznie jako traktorzysta (kierowca ciągnika), wykonując tę pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Biorąc zaś pod uwagę fakt, że – jak wynika z informacji udzielonej przez uprawnioną instytucję państwową – Archiwum Zakładowe (...)– akta osobowe pracowników przejętych przez przedsiębiorstwo (...)zostały przekazane tamtemu przedsiębiorstwu, a przedsiębiorstwo to obecnie nie istnieje i nie wiadomo, co stało się z dokumentacją dotyczącą jego pracowników, nie można winą za powyższe obciążać pracownika. Jest to niedopuszczalne zwłaszcza w sytuacji, gdy – jak wyjaśniono wyżej – przy pomocy innych dowodów można niespornie ustalić, że w latach 1976-1993, a więc przez znacznie dłużej niż wymagany okres 15 lat, J. K. (1)pracował wyłącznie jako traktorzysta.

Mając wszystko powyższe na uwadze, w oparciu o przepis art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał J. K. (1) prawo do emerytury od 1 lipca 2013 roku, czyli od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożył on wniosek o emeryturę. Zgodnie bowiem z treścią przepisu art. 129 ust 1 ustawy emerytalnej - świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2. Skoro zaś wiek emerytalny ubezpieczony osiągnął wniosek w kwietniu 2013r., jednak wniosek o emeryturę złożył dopiero w lipcu 2013r., to tę późniejszą datę należało brać pod uwagę.

W punkcie II. wyroku orzeczono o kosztach procesu, zasądzając od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kwotę 100 złotych, stanowiącą zwrot kosztów dojazdu J. K. (1) na rozprawę. W tym zakresie Sąd działał w oparciu o przepisy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 91 w zw. z art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.05.167.1398 ze zm.). koszty sądowe obejmują opłaty i wydatki.

Przepis art. 91 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych wskazuje, że w wypadku, gdy obowiązujące przepisy przewidują przyznanie stronie należności w związku z jej udziałem w postępowaniu sądowym, należności te przyznaje się stronie w wysokości przewidzianej dla świadków. O zwrocie świadkowi kosztów podróży stanowi przepis art. 85 ust. 1 i 2 wskazanej uprzednio ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. W myśl tych regulacji - świadkowi przysługuje zwrot kosztów podróży - z miejsca jego zamieszkania do miejsca wykonywania czynności sądowej na wezwanie sądu - według zasad obowiązujących przy obliczaniu należności przysługujących pracownikowi, zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju. Wysokość owych kosztów określają przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (Dz. U. Nr 236, poz. 1990 z późn. zm.) wydane na podstawie art. 77⁵ § 2 k.p. Zgodnie z nimi maksymalna wysokość stawki za 1 km przebiegu pojazdu samochodu osobowego o pojemności skokowej silnika powyżej 900 cm³ wynosi 0,8358 zł.

Jak wynika z ogólnie dostępnych danych, odległość drogowa pomiędzy miejscowością D. a S. wynosi około 75 kilometrów. W tej sytuacji, maksymalna kwota jakiej ubezpieczony mógł się domagać tytułem zwrotu kosztów dojazdu w dwie strony, wynosiła 125,37 zł. Ponieważ ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie mu kwoty niższej, jego żądanie należało w całości uwzględnić. Mając to na uwadze, orzeczono jak w punkcie II. sentencji wyroku.

Przewodniczący:	SSO Monika Miller-Młyńska
Protokolant:	st. sekr. sądowy Katarzyna Herman

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE