Sygn. akt I C 2376/19
wyroku z 30 października 2020 roku1
Powód W. G. w pozwie wniesionym 16 maja 2019 roku wniósł o zasądzenie od strony pozwanej (...) Company z siedzibą w D. reprezentowanej przez (...) spółkę akcyjną oddział w Polsce kwoty 10.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 1 kwietnia 2019 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu.
Uzasadniając swoje roszczenie, powód wskazał, że zawarł z pozwaną spółką umowę ubezpieczenia na życie, w której okres ubezpieczenia wynosił 18 lat (2018-2036), a składka ubezpieczeniowa 2.000 zł miesięcznie. Wypowiedzenie umowy przed upływem okresu ubezpieczenia uprawniało do uzyskania „gwarantowanej wartości wykupu”, lecz nie w okresie dwóch pierwszych lat ubezpieczenia.
Powód opłacił pierwszych pięć składek ubezpieczeniowych (10.000 zł) po czym wypowiedział umowę. W ocenie powoda strona pozwana winna mu wypłacić kwotę 10.000 zł tytułem opłaconych składek, albowiem należy uznać, że wypowiedzenie umowy w okresie pierwszych dwóch lat powoduje obowiązek zwrotu przez stronę pozwaną wszystkich wpłaconych składek, skoro brak uregulowania tej kwestii w umowie. Ponadto w jego ocenie cała tabela zamieszczona w polisie ubezpieczeniowej określająca „świadczenie w razie wypowiedzenia umowy ubezpieczenia przed upływem okresu ubezpieczenia” w części określającej „gwarantowaną wartość wykupu” stanowi niedozwolone postanowienie umowne w myśl art. 385 1 k.c.
Strona pozwana w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powoda na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu.
Uzasadniając swoje stanowisko, strona pozwana potwierdziła wszystkie okoliczności faktyczne sprawy.
W ocenie strony pozwanej brak jest podstaw do stwierdzenia, że przedmiotowe zapisy dotyczące świadczenie w razie wypowiedzenia umowy ubezpieczenia przed upływem okresu ubezpieczenia są niedozwolonymi postanowieniami umowy w myśl art. 385 1 k.c. albowiem treść polisy była indywidualnie negocjowana przez strony, zakwestionowane postanowienia dotyczyły głównego świadczenia stron jednocześnie nie są sprzeczne z dobrymi obyczajami, ani nie naruszają rażąco interesów konsumenta.
Sąd ustalił następujący stan faktyczny.
Strony, jako przedsiębiorca i konsument, zawarły w 2018 roku „Umowę (...) bez Obaw”, która została potwierdzona polisą nr (...). Integralną częścią zawartej umowy był dokument „Ogólne Warunki Ubezpieczenia Emerytura bez Obaw”. Wskazać przy tym należy, że pierwotnie podmiotem zawierającym umowę była (...) Company (...) reprezentowana przez (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością oddział w Polsce. Na skutek przeniesienia działalności (...) Company (...) do (...) Company, to ten ostatni podmiot reprezentowany przez (...) spółkę akcyjną oddział w Polsce jest obecnie stroną umowy.
Przedmiotem zawartej umowy było ubezpieczenie życia ubezpieczonego (w przedmiotowej sprawie zarówno ubezpieczającym jak i ubezpieczonym był powód) oraz gwarancja wypłaty świadczenia z tytułu dożycia do końca okresu ubezpieczenia (§ 2 OWU). W wykonaniu umowy powód zobowiązał się do uiszczania składek regularnych miesięcznych po 2.000 zł. Umowa była zawarta na czas określony – w niniejszym wypadku na 18 lat – od 9 lipca 2018 roku do 8 lipca 2036 roku (§ 15 OWU, polisa).
Jednocześnie strona pozwana zobowiązana była do:
a) wypłaty kwoty 432.000,00 zł tytułem świadczenia na wypadek śmierci ubezpieczonego, już od pierwszego dnia ochrony ubezpieczeniowej;
b) wypłaty kwoty 432.000,00 zł tytułem gwarantowanego świadczenia w wysokości wpłaconych składek na wypadek dożycie do końca okresu ochrony ubezpieczeniowej.
Zamiast świadczeń powyżej wskazanych strona pozwana wypłacała gwarantowaną sumę ubezpieczenia (316.320,00 zł) powiększoną o premie roczne (deklarowane przez stronę pozwaną), o ile ta kwota (suma ubezpieczenia + premie) będzie wyższa od świadczeń wskazanych powyżej (§§ 6, 9 i 10 OWU).
Jednocześnie powód był uprawniony do wypowiedzenia umowy w każdym czasie z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia (§ 17 ust. 3 OWU). Skutek wypowiedzenia był również przewidziany w sytuacji, gdy ubezpieczony nie opłacił składki w terminie 60 dni od dnia w którym miała być ona zapłacona (§ 17 ust. 4 OWU).
W takim wypadku przewidziane było „świadczenie w razie wypowiedzenia umowy ubezpieczenia przed upływem okresu ubezpieczenia”. Świadczenie takie przysługiwało dopiero od 3 roku ubezpieczenia (§ 18 OWU, polisa).
(okoliczności bezsporne)
Powód wypowiedział umowę, wskazując jako przyczynę przejęcie działalności (...) Company (...) przez (...) Company. Stosowne pismo strona pozwana otrzymała 14 stycznia 2019 roku. Jednocześnie jednak powód zalegał ze spłatą składek wymagalnych 9 grudnia 2018 oku i 9 stycznia 2019 roku. Z tego powodu strona pozwana uznała umowę za rozwiązaną już 8 lutego 2019 roku (po upływie 60 dni od dnia płatności zaległej składki). Do dnia rozwiązania powód uiścił 5 składek ubezpieczeniowych (łącznie 10.000 zł).
Pismem doręczonym 7 marca 2019 roku powód wezwał stronę pozwaną do zapłaty kwoty 10.000 zł.
(okoliczności bezsporne)
W przedmiotowej sprawie bezsporne pozostawała większość okoliczności faktycznych, dotyczących zawarcia umowy i jej treści, rozwiązania umowy oraz wypłat poszczególnych kwot. Zostały one przedstawione przez powoda w pozwie i poparte dokumentacją w postaci wniosku o zawarcie umowy, ogólnych warunków umowy wraz z załącznikami, potwierdzenia realizacji wypłaty. Z kolei strona pozwana nie zaprzeczyła tym faktom, ani nie zakwestionowała przedstawionych przez powoda dokumentów, dołączając wniosek ubezpieczeniowy oraz dokumenty dotyczące uzyskania przez niego statusu agenta ubezpieczeniowego.
Fakty te należało uznać za przyznane, a tym samym za udowodnione bez konieczności szczegółowego przeprowadzania dowodu (art. 229 i 230 k.p.c.).
Sąd pominął przedstawienie oceny dowodów stanowiący potwierdzenie niespornych stanowisk stron z uwagi na to, że nie odmówił wiarygodności ani mocy dowodowej żadnemu z tych dowodów (art. 327 1 § 1 pkt 1 k.p.c.).
Sąd zważył, co następuje.
Powództwo należało oddalić.
W przedmiotowej sprawie powód opierał swoje roszczenie na treści art. 385 1 k.c., wywodząc, że zapisy umowy dotyczące świadczenia w razie wypowiedzenia nie wiążą go, a jednocześnie że wypowiedzenie umowy skutkować musi zwrotem uiszczonych przez niego składek ubezpieczeniowych.
Zgodnie z art. 385 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4). Na podstawie art. 385 2 k.c., oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.
Tym samym określone postanowienie umowy może zostać uznane za niedozwolone, jeżeli:
nie zostało uzgodnione indywidualnie,
kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami,
rażąco narusza jego interesy,
nie dotyczy głównych świadczeń stron.
Ponadto w myśl art. 830 § 1 k.c. przy ubezpieczeniu osobowym ubezpieczający może wypowiedzieć umowę w każdym czasie z zachowaniem terminu określonego w umowie lub ogólnych warunkach ubezpieczenia, a w razie jego braku – ze skutkiem natychmiastowym.
Przed przejściem do analizy stanu faktycznego sprawy w kontekście wyżej wskazanych norm, należy ocenić charakter przedmiotowej umowy. Jest to umowa o dwojakich cechach: umowy ubezpieczenia i umowy nienazwanej polegającej na inwestowaniu/oszczędzaniu kapitału.
W klasycznej umowie ubezpieczenia świadczeniami głównymi są: po stronie ubezpieczyciela – świadczenie na rzecz ubezpieczonego w razie zajścia zdarzenia objętego umową; po stronie ubezpieczającego – zapłata składki.
W umowie inwestowania/oszczędzania kapitału świadczeniami głównymi są: po stronie osoby przekazującej środki – ich przekazanie oraz zapłata wynagrodzenia; po stronie osoby zarządzającej środkami – ich lokowanie, a potem zwrot.
Dodatkowo wskazać należy, że wypowiedzenie umowy dotyczy umów o charakterze ciągłym. Z dniem jego skuteczności ustają wzajemne świadczenia stron i dochodzi do ewentualnego rozliczenia. Nie ma ono skutku retroaktywnego i nie powoduje zwrotu świadczeń już wykonanych.
Z tych przyczyn samo wypowiedzenie umowy ubezpieczenia nie powoduje obowiązku zwrotu przez strony świadczeń już wykonanych.
Z kolei wypowiedzenie umowy dotyczącej inwestowania/oszczędzania kapitału powoduje obowiązek po stronie zarządzającej wypłaty powierzonego kapitału.
Przedmiotowa umowa nie posiada jednak cech klasycznej umowy dotyczącej inwestowania środków (jak rachunek maklerski, czy rachunek funduszy inwestycyjnych). Powód nie przekazywał środków, które były inwestowane w jego imieniu i na jego rachunek przez stronę pozwaną (za opłatą), przynosząc mu zysk albo stratę. W przedmiotowej sprawie strona pozwana przewidziała jedynie składki ubezpieczeniowe, które wraz z trwaniem umowy gwarantują wypłatę kapitału w sztywno ustalonej wysokości (zależnej od czasu trwania umowy) i zdejmują w rzeczywistości z powoda ryzyko inwestycyjne. Powód co najwyżej mógł uzyskać dodatkową korzyść wynikającą z tzw. premii rocznych. Tym samym brak jest wprost określonego, zgromadzonego kapitału, który byłby powodowi należny z chwilą rozwiązania umowy.
Jeśliby uznać jednak za taki kapitał określone w umowie „świadczenie w razie wypowiedzenia umowy ubezpieczenia przed upływem okresu ubezpieczenia”, to wskazać należy, że zapisy umowne je statuujące nie spełniają przesłanek wskazanych w art. 385 1 k.c. Dotyczą one w takim ujęciu świadczenia głównego (wypłaty zebranego kapitału), będąc jednocześnie w pełni jednoznacznymi (polisa wskazuje kwotę świadczenia dla każdego roku i miesiąca wypowiedzenia umowy).
Jednocześnie wciąż należy mieć na względzie, że umowa ma w przeważającej mierze charakter ubezpieczeniowy (i nie jest to pozorna umowa ubezpieczeniowa jak ma to miejsce w przypadku umów ubezpieczenia z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi, które są umowami dotyczącym właściwie jedynie inwestowania kapitału), albowiem od 1. dnia ochrony przewiduje możliwość wypłaty znacznej sumy ubezpieczenia na wypadek śmierci ubezpieczonego (ubezpieczającego), tym samym brak podstaw do stwierdzenia braku ekwiwalentności świadczeń stron.
Oczywiście Sąd ma na względzie, że sama składka ubezpieczeniowa jest wysoka w porównaniu do produktów stanowiących ofertę „czystego” ubezpieczenia na życie, jednak jest to również świadczenie główne powoda jako strony umowy i to oznaczone w sposób jednoznaczny, a zatem nie poddające się skutkowi przewidzianemu w art. 385 1 k.c. Sama umowa natomiast mieści się z zakresie swobody kontraktowania wskazanej w art. 353 1 k.c.
Z tych przyczyn brak jest podstaw do uznania, aby uznać – po stronie pozwanej – zaistnienie obowiązku zwrotu sumy składek ubezpieczeniowych uiszczonych przez powoda w czasie trwania umowy. Tym samym powództwo podlegało oddaleniu (punkt I. wyroku).
O kosztach Sąd orzekł na zasadzie art. 98 k.p.c., kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Koszty należne stronie pozwanej od powoda wyniosły 1.817 zł i złożyły się na nie:
- wynagrodzenie pełnomocnika – 1.800 zł (§ 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych),
- opłata za udzielone pełnomocnictwo – 17 zł.
Zarządzenie (03/12/2020)
Sekretariat, proszę doręczyć odpis wyroku wraz z odpisem uzasadnienia pełnomocnikom stron.
1w sprawie wyrok wydano na posiedzeniu niejawnym w trybie art. 15zzs 1 ust. 2 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374 z późn. zm.)