UZASADNIENIE

Organ rentowy – Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. decyzją z dnia 18.03.2013 r. odmówił T. S. uchylenia decyzji z dnia 19.09.2011 r. w części w jakiej decyzja ta zawiesza na podstawie art. 28 ustawy z dnia 16.12.2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z F.U.S. prawo do emerytury od dnia 01.10.2011 r. do dnia 21.11.2012 r.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że decyzją z dnia 19.09.2011 r. dokonano zawieszenia wypłaty świadczenia ubezpieczonej od dnia 01.10.2011 r.

W dniu 26.11.2012 r. wnioskodawczyni złożyła wniosek o wypłatę świadczenia za okres od 01.10.2011 r. do 30.11.2012 r. z powołaniem się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13.11.2012 r. Decyzją z dnia 15.01.2013 r. Zakład podjął wypłatę emerytury od dnia 22 listopada 2012 r.

Stosownie do art. 190 ust 3 Konstytucji RP orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia i z tym samym dniem następuje utrata mocy obowiązującej aktu normatywnego, którego dotyczyło orzeczenie Trybunału. Przedmiotowy wyrok na mocy którego utraciły moc przepisy stanowiące podstawę wydania decyzji z dnia 27 września 2011 r. został ogłoszony w Dzienniku Ustaw w dniu 22.11.2012 r.

Trybunał Konstytucyjny nie wskazał w wyroku ani w jego uzasadnieniu innej daty utraty mocy prawnej ocenianych przepisów.

Tym samym w ocenie organu rentowego nie ma on zastosowania do przypadającego przed dniem 22.11.2012 r. okresu zawieszenia emerytury na podstawie art. 28 ustawy z dnia 16.12.2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w zw. z art. 103a ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z F.U.S. co czyni żądanie ubezpieczonej niezasadnym.

T. S. zaskarżyła powyższą decyzją wnosząc o spłatę emerytury wraz z odsetkami za okres od 01.10.2011 r. do dnia 21.11.2012 r.

Wnioskodawczyni powołała się na prawa nabyte i podkreśliła, że utrzymywanie w mocy nieobowiązujących przepisów w stosunku do okresu przed 21.11.2012 r. jest sprzeczne z ogólnymi zasadami prawa.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie powołując się na okoliczności podniesione w decyzji.

Sąd Okręgowy w Toruniu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 6 czerwca 2013r. oddalił odwołanie ubezpieczonej powołując następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne jako podstawę swego rozstrzygnięcia:

Decyzją z dnia 29.06.2007 r. (...) Oddział w T. przyznał T. S. prawo do wcześniejszej emerytury od dnia 01.06.2007 r.

Ze względu na kontynuację zatrudnienia przez wnioskodawczynię – zatrudnioną od 01.10.1974 r. w Wojewódzkim Szpitalu (...) w T., wypłata emerytury uległa zawieszeniu.

Decyzją z dnia 16.04.2009 r. organ rentowy ponownie ustalił wysokość emerytury, oraz wznowił jej wypłatę od 01.03.2009 r. Dnia 30.09.2010 r. T. S. złożyła wniosek o emeryturę powszechną – nadal kontynuowała zatrudnienie u dotychczasowego pracodawcy.

Organ rentowy wstrzymał wypłatę wcześniejszej emerytury od stycznia 2011 r. i decyzją z dnia 06.12.2012 r. przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury powszechnej od 01.09.2010 r. i jednocześnie ją zawiesił, ponieważ była świadczeniem mniej korzystnym.

Decyzją z dnia 06.12.2010 r. ZUS podjął wypłatę wcześniejszej emerytury od 01.01. 2011 r.

Decyzją z dnia 19.09.2011 r. działając z urzędu organ rentowy zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z F.U.S. i z art. 28 ustawy z dnia 16.12.2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw wstrzymał wypłatę emerytury T. S. od 01.10.2011 r. z uwagi na fakt, że ubezpieczona kontynuuje zatrudnienie.

Wnioskodawczyni nie złożyła odwołania od tej decyzji.

W dniu 26.11.2012 r. T. S. złożyła wniosek o wypłatę zawieszonych świadczeń emerytalnych w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 13.11.2012 r. zaś 12.12.2012 r. złożyła skargę o wznowienie postępowania w trybie art. 145a k.p.a.

Organ rentowy wznowił postepowanie i decyzją z dnia 15.01.2013 r. wznowił wypłatę emerytury od 22.11.2012 r.

Co do okresu od 01.10. 2011 r. do 21.11.2012 r. wydał zaskarżoną decyzję.

Stan faktyczny, w ocenie Sądu Okręgowego, nie był przedmiotem sporu i został ustalony na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach rentowych, których prawdziwość nie budziła wątpliwości Sądu i nie była kwestionowana prze strony.

W sprawie bezspornym było, iż zaszły warunki do wznowienia postępowania zakończonego ostateczną decyzja organu rentowego z dnia 19 września 2011 r.

Wnioskodawczyni z zachowaniem terminu złożyła stosowny wniosek z powołaniem się na ustawową podstawę wznowienia. Zgodne bowiem z art. 145a § 1 k.p.a. można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja. Termin do wniesienia przedmiotowej skargi wynosi miesiąc od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (§ 2). Organ rentowy, uznając spełnienie powyższych przesłanek postanowieniem z dnia 28 grudnia 2012 r. wznowił postepowanie administracyjne w sprawie wstrzymania wypłaty emerytury, zakończone decyzją ostateczną wydaną przez ten organ z dnia 19 września 2011 r. Przedmiotowe orzeczenie ma charakter wstępny. Przed wydaniem postanowienia organ administracji bada wyłącznie, czy wniosek o wznowienie postępowania oparty jest na enumeratywnie wymienionych w art. 145 § 1 i art. 145a k.p.a. przesłankach wznowienia a także, czy podanie o wznowienie postępowania zostało wniesione z zachowaniem terminów przewidzianych w art. 148 k.p.a.

W razie niewystąpienia tychże warunków ustawowych organ powinien zastosować dyspozycję przewidzianą w art. 149 § 3 k.p.a. W pozostałych przypadkach ma on obowiązek wydać postanowienie o wznowieniu postępowania i przeprowadzić postepowanie według reguł określonych w art. 150 i 151 k.p.a. (por. wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 9 czerwca 2011 r., II SA/Wr 166/11). Z kolei po jego przeprowadzeniu – stosownie do art. 151 § 1 k.p.a. – wydaje decyzję, w której bądź odmawia uchylenia decyzji dotychczasowej, gdy stwierdzi brak podstaw do jej uchylenia na podstawie art. 145 § 1, art. 145a lub art. 145b (pkt 1) albo uchyla decyzję dotychczasową, gdy stwierdzi istnienie podstaw do jej uchylenia na podstawie art. 145 § 1, art. 145a lub art. 145b i wydaje nową decyzję rozstrzygającą o istocie sprawy (pkt 2).

Wydanie decyzji odmawiającej uchylenie decyzji z dnia 19 września 2011 r. w części, w jakiej decyzja ta zawiesza prawo do emerytury na okres od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21.11.2012 r., a w konsekwencji odmawiającej wypłaty świadczenia emerytalnego za ten okres należało uznać za uzasadnione albowiem – wbrew stanowisku wnioskodawczyni – stanowiący podstawę wznowienia wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r., K 2/12, nie znajduje zastosowania w stanie faktycznym i prawnym, w jakim znalazła się wnioskodawczyni.

Zakwestionowany przez Trybunał Konstytucyjny przepis art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) stanowił., iż prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Przepis ten został dodany przez art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726), która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2011 r. (art. 30 tej ustawy). Przy czym zgodnie z art. 28 ustawy nowelizującej do emerytur przyznanych przed dniem wejścia w życia niniejszej ustawy przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z F.U.S., w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, stosuje się, poczynając od dnia 1 października 2011 r. Wobec powyższego art. 28 ustawy nowelizującej z dnia 16 grudnia 2010 r. przesądził o zastosowaniu nowego, dodanego art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z F.U.S., który zezwala na zawieszenie prawa do emerytury, również do emerytów, którzy nabyli prawo do emerytury na mocy wcześniejszych przepisów, czyli również do emerytów którzy nabyli prawo do świadczenia 1 stycznia 2011 r., tj. przed wejściem w życie ustawy nowelizującej.

Trybunał Konstytucyjny w powołanym wyroku z dnia 13 listopada 2012 r., K 2/12, uznał, iż powyższa regulacja – art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726 oraz z 2011 r. Nr 291, poz. 1707) w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, z 2010 r. Nr 40, poz. 224, Nr 134, poz. 903, Nr 205, poz. 1365, Nr 238, poz. 1578 i Nr 257, poz. 1726, z 2011 r. Nr 75, poz. 398, Nr 149, poz. 887, Nr 168, poz. 1001, Nr 187, poz. 1112 i Nr 205, poz. 1203 oraz z 2012 r. poz. 118 i 251), dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z 16 grudnia 2010 r. – w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodna z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego prze nie prawa wynikająca z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W związku z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z chwilą ogłoszenia sentencji wyroku w Dzienniku Ustaw (co nastąpiło w dniu 22 listopada 2012 r.), na podstawie art. 190 ust. 3 Konstytucji RP (Dz. U. z 1997, poz. 483 ze zm.), utracił moc art. 28 ustawy zmieniającej z dnia 16 grudnia 2010 r. w zakresie, w jakim przewidywał stosowanie art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z F.U.S. do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Znaczy to, że obowiązek rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą – jako warunek realizacji nabytego prawa do emerytury – nie będzie miał zastosowania do osób, które nabyły to prawo w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r.

Trybunał Konstytucyjny w rozpatrywanej sprawie stwierdził, że nie zajmował się istotą rozwiązania zawartego w art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z F.U.S. Trybunał nie badał konstytucyjności obowiązku uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą jako warunku realizacji nabytego prawa do emerytury, lecz zastosowanie nowej treści ryzyka emerytalnego na podstawie art. 28 ustawy zmieniającej z 16 grudnia 2010 r. do osób, które w momencie jej wejścia w życie w dniu 1 stycznia 2011 r. miały już ustalone i zrealizowane prawo do emerytury (uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r., str. 23).

Innymi słowy dodany przepis art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z F.U.S. znajduje nadal zastosowanie do emerytów, którzy po jego wejściu w życie w dniu 1 stycznia 2011 r. przeszli albo będą przechodzić na emeryturę, tj. nabędą prawo do tego świadczenia od dnia 1 stycznia 2011 r.

Wnioskodawczyni, co pozostawało w sprawie bezsporne, uprawnienia emerytalne nabyła z dniem 1 czerwca 2007 r., na mocy decyzji z dnia 29.06.2007 r. Obowiązujące wówczas przepisy wymagały od osób uprawnionych do świadczeń emerytalnych rozwiązania stosunku pracy w celu otrzymania ich wypłaty, a zatem warunkowały wypłatę emerytury na tej samej podstawie co art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z F.U.S. Ówcześnie obowiązujący od dnia 1 lipca 2000 r. do dnia 8 stycznia 2009 r. art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z F.U.S. – w brzmieniu wprowadzonym ustawą z dnia 21 stycznia 2000 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 9, poz. 118) i uchylony mocą art. 37 pkt 5 lit. b ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. Nr 228, poz. 1507) – wprowadzał analogiczny obowiązek uprzedniego rozwiązania stosunku pracy w celu realizacji prawa do emerytury. Wnioskodawczyni w momencie uzyskania uprawnień emerytalnych w 2007 r. pozostawała w stosunku pracy, co skutkowało wstrzymaniem wypłaty świadczenia, znajdującym odzwierciedlenie w decyzji z dnia 29 czerwca 2007 r.

Wznowienie wypłaty nastąpiło dopiero od dnia 1 marca 2009 r. wobec zmiany przepisów. W dniu wydania decyzji z dnia 19 września 2011 r. wnioskodawczyni nadal pozostawała w stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą.

W konsekwencji uznać należało, iż pomimo tego, że wyeliminowano z obrotu prawnego z dniem 22 listopada 2012 r. przepis art. 28 ustawy zmieniającej z dnia 16 grudnia 2010 r., to nie ma wpływu na prawidłowość decyzji organu rentowego z dnia 19 września 2011 r. Trybunał Konstytucyjny w swoim wyroku z dnia 13 listopada 2012 r. wyraźnie stwierdził, że obowiązek rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą – jako warunek realizacji nabytego prawa do emerytury – nie będzie miał zastosowania do osób, które nabyły to prawo w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r., tj. w okresie w których uzyskanie uprawnień emerytalnych i ich wypłata nie były uzależnione od rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą.

T. S. nabyła zaś prawo do emerytury w dniu 1 czerwca 2007 r. na mocy decyzji z 29.06.2007 r. Zatem powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie ma zastosowania do sytuacji prawnej wnioskodawczyni.

Tym samym również skarżoną decyzję z dnia 18 marca 2013 r. odmawiającą uchylenia decyzji z dnia 19 września 2011 r. w części, w jakiej decyzja ta zawiesza prawo do emerytury na okres od dnia 1 października 2011 r. do 21.11.2012 r. należało uznać za prawidłową. Jedynie bowiem wydanie aktu administracyjnego z powołaniem się na przepis, który został uznany za niezgodny z Konstytucją oraz na przepisy rozporządzenia, które są niezgodne z ustawą, oznacza wydanie aktu z naruszeniem przepisów wyższej rangi (por. wyrok WSA w Krakowie z dnia 29 września 2009 r., III SA/Kr 500/09), skutkując koniecznością jego uchylenia w toku wznowionego postępowania (art. 190 ust. 4 Konstytucji RP). W niniejszym przypadku, podstawa wznowienia oparta na art. 145a k.p.a. ostatecznie nie została spełniona, co obligowało organ rentowy do odmówienia uchylenia prawidłowo wydanej decyzji z dnia 19 września 2011 r. w spornym zakresie. Odmienne stanowisko wnioskodawczyni należało uznać za nieuzasadnione.

Odwołanie podlegało oddaleniu, o czym orzeczono na podstawie art. 477¹⁴ § 1 k.p.c.

Ubezpieczona T. S. zaskarżyła wyrok Sądu Okręgowego wnosząc apelację, w której żądała uchylenia wyroku Sądu I instancji i uwzględnienia w całości odwołania – zapłaty emerytury za okres od 1.10.2011r. do 21.11.2012r. wraz z odsetkami ewentualnie przekazania sprawy do rozpoznania przez Sąd I instancji przy uwzględnieniu zwolnienia odwołującej od kosztów sądowych za obydwie instancje ze względu na trudną sytuację materialną. Ubezpieczona opłaciła apelację w sposób prawidłowy.

W apelacji skarżąca zarzuciła wyrokowi istotne uchybienia procesowe mające wpływ na wynik sprawy, a w szczególności naruszenie obowiązujących przepisów prawa przez brak szczegółowego rozpoznania odwołania w zakresie spłaty emerytury wraz z odsetkami w sytuacji gdy żaden przepis prawa nie zabrania przyznania słuszności ubezpieczonej , a wszelkie wątpliwości należy rozpatrywać na korzyść odwołującej. Niewyjaśnienie istotnych okoliczności sprawy i podpieranie się tylko w sposób formalno-prawny tym, że Trybunał Konstytucyjny nie wskazał w wyroku ani jego uzasadnieniu innej daty utraty mocy prawnej ocenianych przepisów, co jest sprzeczne z prawami nabytymi w myśl Konstytucji RP. Popełnienie błędu przy wyliczaniu okresu od którego zależy spłata emerytury i pominięcie faktu, że ubezpieczona miała przyznaną emeryturę już od 1.06.2007r., co powinno mieć wpływ na zaspokojenie roszczeń.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja ubezpieczonej jest zasadna chociaż w przeważającej części z innych względów niż wskazano w środku zaskarżenia.

W pierwszym rzędzie należy przypomnieć, że Sąd odwoławczy nie jest związany zawartymi w apelacji zarzutami dotyczącymi naruszenia przepisów prawa materialnego i powinien wziąć pod uwagę – w granicach zaskarżenia – wszelkie stwierdzone uchybienia materialnoprawne – i to niezależnie od tego, czy zostały one podniesione w apelacji, czy też nie (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 3 sierpnia 2006 r., sygn. akt: IV CSK 101/06, LEX nr 195416; z dnia 11 stycznia 2007 r., sygn. akt: II CSK 392/06, OSP z 2009 r., nr 5, poz. 55, LEX nr 276219 (z aprobującą glosą Moniki Wałachowskiej); z dnia 18 maja 2007 r., sygn. akt: I CSK 91/07, LEX nr 286761, z dnia 7 kwietnia 2011 r., sygn. akt: I UK 357/10, LEX nr 863946 oraz uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., sygn. akt: III CZP 49/07, OSNC z 2008 r., nr 6, poz. 55; LEX nr 341125). Powyższa okoliczność wynika z faktu, że postępowanie apelacyjne choć jest postępowaniem odwoławczym i kontrolnym, to jednak zachowuje charakter postępowania rozpoznawczego (tzw. system apelacji pełnej). Oznacza to, że Sąd drugiej instancji ma pełną swobodę jurysdykcyjną, ograniczoną jedynie granicami zaskarżenia (analogiczne stanowisko w powyższej kwestii zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 lutego 2012 r., sygn. akt: IV CSK 290/11; LEX nr 1136006).

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie były dwie kwestie: przynależności ubezpieczonej do kręgu świadczeniobiorców których dotyczy wyrok Trybunału Konstytucyjnego powołany jako podstawa wznowienia postępowania i czasowego zakresu obowiązywania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. wydanego w sprawie o sygnaturze akt: K 2/12, a konkretnie mówiąc – to, czy ów wyrok wywołuje skutki prawne z mocą wsteczną ( ex tunc), czy też działa wyłącznie na przyszłość ( ex nunc). Należy dodać, że poza sporem pozostawała okoliczność, iż ubezpieczona T. S. nabyła prawo do emerytury w obniżonym wieku od dnia 1 czerwca 2007r. począwszy ( vide decyzja z dnia 29 czerwca 2007 r. – str. 45-46 akt emerytalnych), a następnie nabyła prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym od dnia 1 września 2010r. ( vide decyzja z dnia 6 grudnia 2010r., nie jak wskazał Sąd Okręgowy „2012r.” str.51 akt emerytalnych ) – czyli w okresie wskazanym w punkcie 9. uzasadnienia orzeczenia Trybunału (tzn. w przedziale czasu od dnia 8 stycznia 2009 r. do dnia 31 grudnia 2010 r.). Bezsporne było także to, iż emerytura wcześniejsza była wypłacana jako świadczenie korzystniejsze aż do dnia wstrzymania wypłaty decyzją wydaną 19 września 2011r.

Trzeba na wstępie wyjaśnić, że - jak podkreśla się w judykaturze – ogłoszenie wyroku Trybunału Konstytucyjnego we właściwym organie publikacyjnym jest równoznaczne z utratą mocy obowiązującej zakwestionowanego aktu normatywnego lub jego przepisu (przepisów) wyłącznie w zakresie określonym w sentencji tego wyroku (takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 stycznia 2006 r., sygn. akt: I PK 116/2005, OSNP z 2006 r., nr 23-24, poz. 353; Lex Polonica nr 1011749). Jeśli natomiast chodzi o czasowy zakres obowiązywania wyroku Trybunału Konstytucyjnego, to należy powiedzieć, że wejście orzeczenia Trybunału w życie powoduje co do zasady utratę mocy obowiązującej zakwestionowanego przepisu (lub przepisów) ze skutkiem ex tunc (wstecz) - czyli tak, jak gdyby dany przepis nigdy nie obowiązywał (podobny pogląd w powyższej materii wyraził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 21 listopada 2008 r., sygn. akt: V CO 43/08; LEX nr 564856). Skutki prawne w stosunku do wydanych decyzji lub orzeczeń, w następstwie stwierdzenia niekonstytucyjności ustawy, powstają ex tunc (analogiczne stanowisko w przedmiotowej kwestii zajął Naczelny Sąd Administracyjny w Łodzi w wyroku z dnia 12 grudnia 1994 r., sygn. akt: SA/Łd 2535/94, Glosa z 1996 r., nr 8, poz. 8; LEX nr 24713). Powyższa konstatacja znajduje dosyć powszechnie aprobatę w judykaturze. Przykładowo w wyroku z dnia 20 maja 2009 r. (sygn. akt: I CSK 379/08, OSNC z 2009 r., nr 12, poz. 172; LEX nr 531567) Sąd Najwyższy orzekł, iż orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, w którym stwierdzono niezgodność z Konstytucją przepisu uchylającego wcześniej obowiązujący przepis, wywołuje skutek ex tunc, co oznacza, że przepis uchylony „odzyskuje” moc prawną ze skutkiem ex tunc w chwili ogłoszenia orzeczenia w organie promulgacyjnym. Z kolei np. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w postanowieniu z dnia 9 października 2007 r. (sygn. akt: I FSK 1261/07; LEX nr 440637) uznał, że zasadą jest, że orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego orzekające o sprzeczności w całości lub w części danego przepisu ustawy z Konstytucją, choć mają charakter konstytutywny - są skuteczne ex tunc od dnia wejścia w życie zakwestionowanego aktu normatywnego. Od tej zasady istnieją wyjątki między innymi określone w art. 190 ust. 3 Konstytucji RP.Z tego ostatniego przepisu wynika, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny - dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów.

Tak więc przepis art. 190 ust. 3 ustawy zasadniczej przewiduje możliwość odroczenia przez Trybunał Konstytucyjny daty utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego uznanego za niekonstytucyjny. Innym wyjątkiem od zasady wstecznej mocy obowiązującej orzeczeń Trybunału jest sytuacja, w której skuteczność wyroku Trybunału Konstytucyjnego ex tunc naruszałaby zasadę ochrony praw słusznie nabytych (art. 2 Konstytucji RP). W takim przypadku należy przyjąć, że wyrok Trybunału nie działa ex tunc w zakresie, w jakim naruszałoby to wspomnianą wyżej zasadę konstytucyjną (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2011 r., sygn. akt: II CSK 335/10, OSNC z 2011 r., nr 10, poz. 114; LEX nr 787045).

Warto dodać, że podobne skutki (działające ex tunc) wywołuje wznowienie postępowania administracyjnego po wydaniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego, na mocy którego został uznany za niezgodny Konstytucją RP akt normatywny będący uprzednio podstawą wydania decyzji przez organ administracji publicznej (np. przez organ rentowy). Wznowione postępowanie administracyjne zamykane jest wydaniem jednej z decyzji wymienionych w przepisie art. 151 k.p.a. Jak wskazuje się w piśmiennictwie - ta decyzja powinna uchylać wszelkie skutki aktu wydanego na podstawie wadliwie skonstruowanej normy. Mówiąc inaczej, zadaniem organu jest ponowne zbadanie sprawy w oparciu o stan prawny istniejący po wydaniu orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny. Swą decyzją organ rentowy powinien objąć okres po wydaniu decyzji wadliwej, co prowadzi do wniosku, że decyzja wydana na podstawie art. 151 k.p.a. kształtuje prawo ubezpieczonego wstecz, sięgając do okresu obowiązywania decyzji uchylonej. Innymi słowy, wzruszalność prawomocnych i negatywnych decyzji rentowych w trybie przewidzianym przez art. 145a §1 k.p.a. powinna zapewnić zainteresowanym odzyskanie pełni praw do świadczeń od momentu ich pozbawienia lub ograniczenia (por. Jacek Chmiel, Paweł Zaborniak Wznowienie postępowania w sprawie emerytalno-rentowej po wyroku Trybunału Konstytucyjnego, Służba Pracownicza z 2013 r., nr 1, str. 25-27).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić, że w ocenie Sądu Apelacyjnego wyrok Trybunału Konstytucyjnego wydany w sprawie o sygnaturze akt: K 2/12 (na który w toku postępowania przed Sądem Okręgowym we Toruniu powoływała się T. S.) ma moc wsteczną i wywołuje skutki prawne już od dnia 1 października 2011 r. Powyższa konstatacja znajduje w pełni potwierdzenie w judykaturze (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 25 kwietnia 2013 r., sygn. akt: III AUa 942/12, opubl.: Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych – oraz cytowane tam orzecznictwo). Tym samym Sąd Apelacyjny podziela w pełni pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 29 maja 2013 r. (sygn. akt: III AUa 378/13; LEX nr 1316228), zgodnie z którym – skoro rozstrzygnięcie zawarte w decyzji oparte zostało na przepisie art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który uznany został za niekonstytucyjny, to nie mógł on stanowić podstawy wstrzymania wypłaty emerytury od dnia 1 października 2011 r.

Skuteczność ex tunc wskazanego wyżej orzeczenia Trybunału nie narusza zasady ochrony praw nabytych, a wręcz przeciwnie – pozwala na chronienie tych praw, prowadzi bowiem do reaktywacji prawa do otrzymywania emerytury, której wypłata była zawieszona na mocy przepisu uznanego następnie przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z ustawą zasadniczą. Ponadto z sentencji wyroku Trybunału nie wynika, aby przedmiotowe orzeczenie miało działać jedynie na przyszłość. W tym stanie rzeczy w niniejszej sprawie zachodziły podstawy do zmiany decyzji (...) Oddziału w T. z dnia 18 marca 2013r.., albowiem organ rentowy powinien był wznowić wypłatę emerytury na rzecz ubezpieczonej już od dnia, od którego wypłata tego świadczenia została zawieszona – czyli od 1 października 2011 r. Skoro bowiem przepis art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych […] (Dz. U. nr 257, poz. 1726, ze zm.) utracił moc obowiązującą w zakresie, w jakim znajdował zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy – jako niezgodny z Konstytucją RP, to znaczy, że należy wrócić w pełni do stanu prawnego, który obowiązywał przed wprowadzeniem wymienionego wyżej przepisu do polskiego porządku prawnego. Skoro zaś wymieniony przepis stanowił podstawę zawieszenia wypłaty emerytury od dnia 1 października 2011 r. począwszy, to utrata jego mocy obowiązującej pociąga za sobą konieczność wznowienia (podjęcia) wypłaty świadczenia emerytalnego od tej samej daty. Zachodzi bowiem konieczność uchylenia wszelkich skutków prawnych obowiązywania przepisu, który został uznany za niekonstytucyjny wyrokiem Trybunału wydanym w sprawie o sygnaturze akt: K 2/12 – i to już od pierwszego dnia, w którym ów przepis zaczął funkcjonować (tzn. od dnia, w którym przepis ten zaczął skutkować zawieszaniem wypłaty emerytur), czyli od 1 października 2011 r. począwszy. Należy więc zapewnić ubezpieczonej T. S. odzyskanie pełni praw do świadczenia emerytalnego – od momentu wstrzymania jego wypłaty.

Wobec powyższego za zasadne uznać trzeba podniesione w apelacji zarzuty dotyczące naruszenia przepisów prawa materialnego, jak i zarzut uchybienia prawu procesowemu w części dotyczącej retroaktywnych skutków wyroku Trybunału Konstytucyjnego wydanego w sprawie o sygnaturze akt: K 2/12 .

Przy czym jednoznacznie wskazać należy, iż ubezpieczona zachowała prawo do wypłaty emerytury przyznanej w powszechnym wieku emerytalnym tj. emerytury określonej decyzją z dnia 6 grudnia 2010r., nie zaś do tej która była faktycznie wypłacana jako świadczenie korzystniejsze do dnia 30 września 2011r. Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Najwyższego zaprezentowane w uzasadnieniu wyroku z dnia 12 marca 2014r. II UK 358/13 ( sn.pl ), w którym wskazano, że emerytura przyznawana w wieku niższym i w powszechnym wieku to osobne świadczenia innego rodzaju. Dlatego mając na uwadze, iż ubezpieczona nabyła prawo do emerytury w wieku powszechnym w okresie wskazanym przez Trybunał Konstytucyjny ( od 8 stycznia 2009r. do 31 grudnia 2010r. ), zastosowanie wobec niej art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS było niedopuszczalne.

W tym stanie sprawy Sąd Apelacyjny w punkcie 1 wyroku zmienił orzeczenie Sądu I instancji i na mocy cytowanych przepisów, po myśli art.386 § 1 k.p.c. zobowiązał organ rentowy do wypłaty emerytury ubezpieczonej, przyznanej decyzją z 6 grudnia 2010r. za okres od 1 października 2010r. do 21 listopada 2011r.

W punkcie 2 sentencji wyroku Sąd natomiast – na mocy art. 464 § 1 k.p.c. - wniosek o wypłatę odsetek przekazał do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T..

Do rozpatrzenia wniosków, które nie były dotychczasowo przedmiotem decyzji ZUS - właściwy jest w pierwszej kolejności organ rentowy. Dopiero po wydaniu decyzji przez organ rentowy, jeśli będzie ona niekorzystna dla strony, ubezpieczona będzie mogła ją zaskarżyć do Sądu za pośrednictwem tego organu na zasadach ogólnych. Sądowe postępowanie cywilne w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wszczynane jest bowiem wniesieniem przez ubezpieczonego odwołania od decyzji organu rentowego lub odwołania w razie niewydania przez organ rentowy decyzji w terminie 2 miesięcy od zgłoszenia roszczenia do ZUS. Odwołanie od decyzji organów rentowych wnosi się na piśmie do organu, który wydał decyzję lub do protokołu sporządzonego przez ten organ, w terminie miesiąca od doręczenia odpisu decyzji (z art. 477 ⁹§ 1 k.p.c.). Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą – zakres kognicji Sądu Ubezpieczeń Społecznych ograniczony jest do przedmiotu, którego dotyczy rozstrzygnięcie zawarte w zaskarżonej decyzji organu rentowego - tej samej, od której strona wniosła odwołanie (por. postanowienie. Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1999 r., sygn. akt: II UZ 52/99, OSNAPiUS z 2000 r., nr 15, poz. 601; wyrok SN z dnia 6 września 2000 r., sygn. akt: II UKN 685/99, OSNP z 2002 r., nr 5, poz. 121 LEX nr 50450).

W punkcie 3 wyroku na mocy art. 109 § 1 k.p.c. zasądzono od organu rentowego na rzecz ubezpieczonej zwrot kosztów procesu poniesionych w postępowaniu apelacyjnym.

SSA B. Grubba SSA L. Ramlo SSA M. Piankowski

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE