UZASADNIENIE

A. K. w dniu 21 lipca 2021 r. wniosła odwołanie od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z 23 czerwca 2021 r. znak: (...) (...)) o wstrzymaniu wypłaty i żądaniu zwrotu nienależnie pobranych świadczeń emerytalno-rentowych. Odwołująca zarzuciła decyzji:

1) błąd w ustaleniach faktycznych, tj. nieprawidłowe ustalenie, że była pouczona o tym, że rozwiązanie małżeństwa w jakikolwiek sposób wpłynie na jej prawo do wypłaty świadczeń rentowych z KRUS, podczas gdy nigdy nie była pouczona o tego typu regulacji;

2) naruszenie art. 84 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, polegające na uznaniu za świadczenie nienależne pobrane kwot świadczenia za maj i czerwiec 2021 r., pomimo że kwoty te były wypłacone już po dniu 6 maja 2021 r., kiedy to ubezpieczona poinformowała organ rentowy o rozwodzie, co z kolei oznacza, że w żaden sposób – za te dwa miesiące – nie uchybiła obowiązkowi zawartemu w pouczeniu (jeśli hipotetycznie przyjąć, że została kiedykolwiek pouczona),

3) brak podania w decyzji uzasadnienia prawnego i podstawy prawnej rozstrzygnięcia, a także faktów mających istotne znaczenie dla sprawy wraz z przywołaniem dowodów ich potwierdzających. W związku z powyższym A. K. wniosła o uchylenie skarżonej decyzji ( odwołanie k. 3-4 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z 23 lipca 2021 r. organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania w całości. W uzasadnieniu swojego stanowiska KRUS wskazał, że ubezpieczona nabyła prawo do renty rolniczej od dnia 6 czerwca 2003 r. na stałe. Świadczenie to było wypłacane w części składkowej i uzupełniającej, przy czym część uzupełniająca była wypłacana początkowo w wysokości 50% z uwagi na prowadzenie działalności rolniczej wraz z małżonkiem, a na podstawie decyzji z 29 listopada 2012 r. – w całości. Organ rentowy podniósł, że w pieczęci na pierwszych stronach decyzji z 29 listopada 2012 r. i 11 września 2017 r. oraz w punkcie V pouczenia dołączonego do decyzji z 11 września 2017 r., pouczył A. K. o zasadach wypłaty części uzupełniającej renty oraz o obowiązku powiadomienia organu rentowego. Ponadto, obowiązek rolnika poinformowania organu rentowego o okolicznościach mających wpływ na podleganie ubezpieczeniu i pobieranie świadczenia, wynika z art. 37 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. KRUS wskazał, że nie kwestionuje faktu, iż odwołująca poinformowała organ rentowy o orzeczeniu rozwodu, jednak dokonała tego w maju, mimo iż wyrok uprawomocnił się w styczniu 2021 r. Ponadto samo orzeczenie rozwodu nie stanowiło jeszcze podstawy do wstrzymania wypłaty części uzupełniającej renty rolniczej, taką okolicznością było dopiero uzyskanie informacji o dalszym posiadaniu gospodarstwa rolnego po rozwiązaniu małżeństwa, co nastąpiło w dniu 1 czerwca 2021 r. Stąd żądanie zwrotu świadczenia obejmuje również miesiące maj i czerwiec 2021 r. ( odpowiedź na odwołanie k. 6-9 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołująca A. K. w dniu 6 czerwca 2003 r. wniosła o przyznanie prawa do inwalidzkiej renty rolniczej. Do wniosku ubezpieczona dołączyła oświadczenie o tym, że jest małżonką rolnika – E. K., który jest właścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni 3,74 ha oraz umowę przekazania gospodarstwa rolnego (...) przez jego dziadków – A. i W. K. ( wniosek z 6.06.2003 r. k. 1-3 a.r., umowa k. 11-12 a.r.).

W dniu 6 sierpnia 2003 r. lekarz Rzeczoznawca KRUS uznał A. K. stale niezdolną do pracy w gospodarstwie rolnym, wskutek czego decyzją z 22 sierpnia 2003 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego przyznał ubezpieczonej rentę rolniczą stałą, począwszy od 6 czerwca 2003 r. – bezterminowo. Świadczenie wynosiło wówczas 595,87 zł, w tym część składkowa – 70,87 zł, a część uzupełniająca 525,00 zł. Świadczenie wypłacano w wysokości po 314,27 zł miesięcznie, ze względu na zawieszenie części uzupełniającej w 50% z powodu nieprzekazanego gospodarstwa rolnego oraz nienabycia uprawnień przez małżonka ( wypis orzeczenia Lekarza Rzeczoznawcy k. 27 a.r., decyzja Prezesa KRUS z 22.08.2003 r. k. 36 a.r.).

Wypłata 100% części uzupełniającej renty została podjęta na mocy decyzji Prezesa KRUS z dnia 29 listopada 2012 r. Renta rolnicza od 1 stycznia 2013 r. wynosiła 857,43 zł. Na pierwszej stronie decyzji znajduje się pieczęć o treści „Wypłata części uzupełniające nie ulega zawieszeniu, jeżeli rencista lub emeryt uprawniony do emerytury rolniczej z art. 19 ust. 1 prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem podlegającym ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy” ( decyzja Prezesa KRUS z 29.11.2012 r. k. 56 a.r.).

W dniu 11 września 2017 r. organ rentowy wydał decyzję o ponownym ustaleniu wysokości renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy znak: 15/GI /47152413-2, według której przyznano odwołującej prawo do tego świadczenia od dnia 1 października 2017 r. bezterminowo w wysokości 854,00 zł miesięcznie. Na pierwszej stronie decyzji znajduje się pieczęć o treści „Wypłata części uzupełniające nie ulega zawieszeniu, jeżeli rencista lub emeryt uprawniony do emerytury rolniczej z art. 19 ust. 1 prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem podlegającym ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy” ( decyzja Prezesa KRUS z 11.09.2017 r. k. 89 a.r.).

Do decyzji załączono pouczenie, w którym w punkcie V przedstawiono zasady zawieszania lub zmniejszania wypłaty części uzupełniającej – emerytury rolniczej lub renty rolniczej:

1) część uzupełniająca emerytury/renty rolniczej podlega zawieszeniu w całości, jeżeli emeryt lub rencista nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, albo gdy małżonek emeryta lub rencisty, z którym prowadzi działalność rolniczą zostanie wyłączony z ubezpieczenia społecznego rolników,

2) część uzupełniająca renty rolniczej ulega zawieszeniu w połowie, jeżeli rencista jest długotrwale niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy rolniczej albo rolniczej choroby zawodowej albo pobiera okresową rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez okres dwóch lat,

3) część uzupełniająca emerytury rolniczej lub renty rolniczej ulega zawieszeniu w jednej czwartej, gdy:

-: emeryt lub rencista nie zawarł umowy z następcą i nie ma możliwości sprzedaży nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego co najmniej po cenie odpowiadającej ich oszacowaniu według przepisów o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi skarbu państwa albo,
-: trwają czynności zmierzające do wywłaszczenia tych nieruchomości, ich wykupu na cel uzasadniający wywłaszczenie albo do trwałego wyłączenia gruntów z produkcji rolniczej na podstawie odrębnych przepisów lub,
-: nieruchomości te są położone w strefie ochronnej, lub na innym obszarze specjalnym, utworzonym na podstawie odrębnych przepisów w związku z wprowadzeniem ograniczeń w użytkowaniu gruntów rolnych albo w celach ochronnych.

4) jeżeli wypłata części uzupełniającej emerytury/renty rolniczej ulega zawieszeniu z powodu prowadzenia działalności rolniczej, zawiesza się w całości wypłatę dodatku pielęgnacyjnego przysługującego z tytułu ukończenia 75 lat,

5) w przypadku zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej polegającego na przekazaniu gospodarstwa rolnego w formie aktu notarialnego osobie niepełnoletniej wypłata części uzupełniającej emerytury/renty ulega zawieszeniu w całości do czasu osiągnięcia przez tę osobę 18 lat,

6) część uzupełniająca emerytury/renty rolniczej podlega zawieszeniu w całości w przypadku osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS. Kwota ta obowiązuje od miesiąca następującego po miesiącu, w którym została ogłoszona. W przypadku osiągania przychodu w kwocie przekraczającej miesięcznie 70% przeciętnego wynagrodzenia (nie wyższej niż 130%) część uzupełniająca ulega zmniejszeniu,

7) w przypadku podjęcia działalności rolniczej na gruntach:

-: nabytych w drodze dziedziczenia lub
-: uprzednio wydzierżawionych co najmniej na 10 lat, jeżeli dzierżawa ustała wcześniej z przyczyn niezależnych od wydzierżawiającego lub
-: odzyskanych w wyniku rozwiązania - z przyczyn niezależnych od uprawnionego - umowy, na podstawie której uprzednio zbył on te grunty, albo w wyniku uchylenia lub stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej

wypłata nie ulega zawieszeniu przez okres jednego roku.

( pouczenie k. 90-91 a.r.).

W dniu 14 maja 2021 r. ubezpieczona złożyła w placówce KRUS odpis wyroku Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie z dnia 5 stycznia 2021 r., wydanego w sprawie III C 330/20, który uprawomocnił się z dniem 13 stycznia 2021 r. Na mocy tego wyroku Sąd rozwiązał przez rozwód związek małżeński pomiędzy E. K. a ubezpieczoną A. K. ( odpis wyroku z 5.01.2021 r. k. 95 a.r.).

Pismem z 17 maja 2021 r. organ rentowy zobowiązał A. K. do wypełnienia oświadczenia i wskazania, kto na dzień dzisiejszy jest właścicielem gospodarstwa rolnego oraz, czy ubezpieczona jest właścicielką, użytkownikiem lub dzierżawcą jakiejkolwiek powierzchni. KRUS poinformował odwołującą, że powyższe dane są niezbędne do ustalenia prawidłowej wysokości renty rolniczej. Ubezpieczona w dniu 1 czerwca 2021 r. złożyła oświadczenie, że jest współwłaścicielem gospodarstwa rolnego w miejscowości N. wraz z E. K.. Do oświadczenia, odwołująca załączyła umowę przekazania posiadania gospodarstwa rolnego, decyzję w sprawie łącznego zobowiązania pieniężnego na 2021 r. oraz odpis postanowienia Sądu Rejonowego w Wołominie z 6 marca 2018 r. wydanego w sprawie o sygn. akt I Ns 1869/14, na mocy którego E. K. i A. K. nabyli na zasadach wspólności majątkowej małżeńskiej z dniem 8 września 2009 r. przez zasiedzenie własność nieruchomości w miejscowości N. gmina J. ( pismo KRUS z 17.05.2021 r. k. 97 a.r., oświadczenie odwołującej k. 97-101 a.r.).

Po uzyskaniu powyższych informacji, w dniu 8 czerwca 2021 r. organ rentowy wydał decyzję znak: 15/GI /47152413-2 w przedmiocie wstrzymania wypłaty części uzupełniającej renty, począwszy od 1 lutego 2021 r. Świadczenie do wypłaty wyniosło 141,55 zł miesięcznie ( decyzja Prezesa KRUS z 8.06.2021 r. k. 105 a.r.).

Pismem z 11 czerwca 2021 r. organ rentowy poinformował A. K. o treści art. 28 ust, 4 i 11 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, a także o tym, że wskutek orzeczonego rozwodu, nie przysługuje ubezpieczonej 100% części uzupełniającej renty rolniczej. Pismo zawiera ponadto informację o warunkach podjęcia wypłaty części uzupełniającej ( pismo KRUS z 11.06.2021 r. k. 106 a.r.).

A. K. wypłacono rentę rolniczą za luty 2021 r. w wysokości 1.064,47 zł, a w okresie od marca do czerwca 2021 r. – po 1.109,33 zł miesięcznie ( kwoty świadczenia rolniczego k. 107 a.r.).

Skarżoną decyzją z 23 czerwca 2021 r. znak: (...) (...) Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego naliczył nadpłatę od dnia 1 lutego 2021 r. do 30 czerwca 2021 r. renty z powodu wyroku Sądu z dnia 5 stycznia 2021 r. orzekającego rozwód związku małżeńskiego. Nadpłata świadczeń za ten okres obejmuje kwotę 5.501,79 zł – odwołująca została zobowiązana do wpłacenia ww. kwoty na rachunek bankowy KRUS w terminie jednego miesiąca od daty otrzymania decyzji ( decyzja Prezesa KRUS z 23.06.2021 r. k. 109 a.r.).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie ww. dowodów, mając na uwadze, że nie był on sporny między stronami niniejszego postępowania. Dowodów z dokumentów żadna ze stron nie kwestionowała, a Sąd z urzędu nie znalazł podstaw do tego, aby odmówić im wiarygodności i mocy dowodowej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z dyspozycją art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników ( t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 266, dalej: ustawa rolnicza), wypłata emerytury lub renty rolniczej z ubezpieczenia ulega częściowemu zawieszeniu na zasadach określonych w ust. 2-8, jeżeli emeryt lub rencista prowadzi działalność rolniczą. Z treści art. 28 ust. 3 ww. ustawy wynika, że wypłata ulega zawieszeniu w całości, jeżeli emeryt lub rencista nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, z zastrzeżeniem ust. 5-7 oraz 9-11.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że co do zasady wypłata rolnicza odwołującej powinna zostać częściowo zawieszona z uwagi na prowadzenie przez E. K. działalności rolniczej. Jednakże z dniem 1 stycznia 2013 r. weszła w życie ustawa z dnia z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw ( Dz. U. z 2012 r. poz. 637), w której do art. 28 ustawy rolniczej dodano ust. 11, stanowiący wyjątek od zasady wyrażonej w ust. 3. Stosownie do przepisu art. 28 ust. 11 ustawy rolniczej, wypłata świadczenia nie ulega zawieszeniu w przypadku, gdy rencista lub emeryt uprawniony do emerytury z art. 19 ust. 1 prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem podlegającym ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy.

Powyższa przesłanka do niezawieszania wypłaty A. K. świadczenia rentowego opadła z dniem 13 stycznia 2021 r. wskutek uprawomocnienia się wydanego przez Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie w dniu 5 stycznia 2021 r. wyroku orzekającego rozwód związku małżeńskiego A. K. i E. K. w sprawie o sygn. akt III C 330/20. Należy jednak wskazać, że przesłanką do zawieszenia wypłaty renty rolniczej przysługującej odwołującej nie było wyłącznie rozwiązanie małżeństwa, ale również fakt, że z dniem 1 czerwca 2021 r. organ rentowy powziął wiadomość o tym, że ubezpieczona jest współwłaścicielką gospodarstwa rolnego na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Wołominie z 6 marca 2018 r. wydanego w sprawie I Ns 1869/14.

Z powołanego art. 28 ustawy wynika domniemanie, że właściciel/współwłaściciel gospodarstwa rolnego prowadzi działalność rolniczą. Domniemanie to można obalić za pomocą odpowiednich środków dowodowych. Zgodnie z zasadą kontradyktoryjności obowiązującą w procesie cywilnym, to na stronach postępowania ciąży obowiązek udowodnienia swoich twierdzeń poprzez prezentowanie materiału dowodowego na ich poparcie. W myśl art. 232 k.p.c. to strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Zasada kontradyktoryjności i dowodzenia swoich twierdzeń obowiązuje również w odrębnym postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2008r., I UK 151/08). Zaskarżenie decyzji organu rentowego nie powoduje zmiany w rozkładzie ciężaru dowodu. Należy zatem wskazać, że ani w odwołaniu, ani w dalszym toku postępowania A. K. nie podnosiła okoliczności związanych z prowadzeniem lub zaprzestaniem prowadzenia przez nią działalności rolniczej, nie zaskarżyła również decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z 8 czerwca 2021 r. w przedmiocie wstrzymania wypłaty części uzupełniającej renty.

Decyzja z 23 czerwca 2021 r. wskazuje na nienależnie pobrane świadczenia, podlegające zwrotowi przez A. K., obejmujące łącznie kwotę 5.501,79 zł. Kwota ta jest sumą świadczeń otrzymanych przez odwołującą w okresie od lutego 2021 r. (1.64,47 zł) do czerwca 2021 r. (po 1.109,33 zł) i, zdaniem Sądu, nie budzi wątpliwości w zakresie samego matematycznego sposobu wyliczenia.

Dla oceny obowiązku zwrotu świadczenia nienależnego, konieczne jest sięgnięcie do ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2022 r. poz. 504, dalej ustawa emerytalna). Zgodnie z art. 138 ust. 1 powołanej ustawy, osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Zgodnie z ust. 2, za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się również świadczenia wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu (ust. 3). Ust. 4 art. 138 przewiduje również, że nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń za okres dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, a mimo to świadczenia były jej nadal wypłacane, w pozostałych zaś wypadkach - za okres dłuższy niż 3 lata, z zastrzeżeniem ust. 5.

W doktrynie i orzecznictwie wskazuje się na konieczność rozróżnienia świadczenia nienależnie pobranego od świadczenia nienależnego. Każde świadczenie nienależnie pobrane jest nienależne, jednak nie działa tu reguła odwrotna. Świadczenie zawyżone wskutek błędu organu rentowego jest nienależne (co najmniej częściowo), ale w przypadku braku zajścia przesłanek określonych w art. 138 ust. 2 pkt 1-2 nie będzie stanowić świadczenia nienależnie pobranego (uchwała SN z 21 maja 1984r., III UZP 20/84, OSNCAPiUS 1985, nr 1, poz. 3; wyrok SN z 26 czerwca 1985r., II URN 98/85, OSNCAPiUS 1986, nr 4, poz. 59; wyrok SA w Łodzi z 4 sierpnia 1999r., III AUa 414/99, OSA 1999, z. 11-12, poz. 57). Dość jednolite orzecznictwo wskazuje, że pojęcie „świadczenia nienależnego” różni się od pojęcia „świadczenia nienależnie pobranego”, czyli takiego, które zostało pobrane przez osobę, której przypisać można określone cechy dotyczące stanu jej świadomości co do zasadności pobierania świadczenia, w tym w szczególności działanie w złej wierze, z premedytacją. Przyjęte jest, że takie cechy działania są istotne przy ocenie obowiązku zwrotu przez ubezpieczonego wypłaconych mu nienależnie świadczeń (wyrok Sądu Najwyższego z 14 marca 2006 r., I UK 161/05, M.P. Pr. 2006/5/230). Podobnie wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z 24 listopada 2004r. (I UK 3/04, OSNAP 2005/8/116) wskazując, że dla ustalenia obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, decydujące znaczenie ma świadomość i zamiar ubezpieczonego, który pobrał świadczenie w złej wierze. Wypłacenie świadczenia w sposób, na który nie miała wpływu wina świadczeniobiorcy, nie uzasadnia powstania po jego stronie obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia (wyrok SN z 28 lipca 1977 r., II UR 5/77, OSNCP 197 8 nr 2 poz. 37, wyrok SN z 16 lutego 1987 r., URN 16/87, PiRS 1988 nr 6, uzasadnienie wyroku SN z 4 września 2007 r., I UK 90/07, LEX nr 454781 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 10 lipca 2013 r., III AUa 365/13, LEX nr 1339401). Przy tym w orzecznictwie podkreśla się, iż ochrona ubezpieczonego w tym zakresie nie ma miejsca w przypadku świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego lub innego bezprawnego działania ubezpieczonego w celu uzyskania prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Świadczenia wypłacone w takiej sytuacji podlegają zwrotowi w trybie przepisów dotyczących ubezpieczeń społecznych (wyrok SN z 20 maja 1997r., II UKN 128/97, OSNAPiUS 1998 nr 6 poz. 192).

Na tle zagadnień związanych z tematyką nienależnie pobranych świadczeń wyrażany jest pogląd, że obowiązek zwrotu w trybie ustawy zostaje wyłączony w przypadku „winy” („współwiny”) organu rentowego. W piśmiennictwie podniesiono również, że obowiązek powiadomienia organu rentowego dotyczy okoliczności mających wpływ na prawo do świadczeń zaistniałych po wydaniu decyzji, przy czym wyłącznie tych okoliczności, które leżą po stronie świadczeniobiorcy. Nie obejmuje on natomiast błędu organu rentowego (I. Jędrasik-Jankowska, Pojęcia..., s. 167). Powyższa teza z pewnością jest trafna w odniesieniu do takich błędów jak pomyłki w obliczeniach, niewłaściwe interpretacje przepisów (wyrok SN z 28 lipca 1977 r., II UR 5/77, OSNCAPiUS 1978, nr 2, poz. 37), mylne oceny przedłożonych dowodów, a także ewidentne błędy ZUS (i analogicznie – KRUS).

Odnosząc powyższe rozważania do przedmiotowej sprawy, wskazać należy, że A. K. została prawidłowo pouczona przez organ rentowy o warunkach zawieszenia i wypłaty renty rolniczej. Integralną częścią decyzji z 11 września 2017 r. jest bowiem pouczenie, m.in. o możliwości i warunkach wniesienia odwołania, w punkcie IV o obowiązku zwrotu świadczeń nienależnie pobranych, a w punkcie V – o zasadach zawieszania i zmniejszania wypłaty części uzupełniającej renty, w tym o zawieszeniu w całości wypłaty części uzupełniającej renty w wypadku, gdy emeryt lub rencista nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej. Wraz z pieczęcią znajdującą się na pierwszej stronie decyzji, o treści „Wypłata części uzupełniającej nie ulega zawieszeniu, jeżeli rencista lub emeryt uprawniony do emerytury rolniczej z art. 19 ust. 1 prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem podlegającym ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy”, pouczenie to było zdaniem Sądu wyczerpujące. Zdarzeniem powodującym utratę prawa do wypłaty pełnej kwoty renty rolniczej było orzeczenie rozwodu między A. K. a E. K., przy jednoczesnym fakcie, że odwołująca jest współwłaścicielką nieruchomości rolnej. Wyrok rozwodowy uprawomocnił się z dniem 13 stycznia 2021 r., a zatem za słuszne należało uznać rozstrzygnięcie zawarte w skarżonej decyzji w zakresie utraty przez ubezpieczoną prawa do wypłaty pełnej kwoty renty rolniczej począwszy od lutego 2021 r., tj. od miesiąca następnego po wystąpieniu zdarzenia. Jednocześnie, wobec prawidłowego pouczenia odwołującej, świadczenia wypłacone jej począwszy od lutego 2021 r. były w ocenie Sądu świadczeniami nienależnie pobranymi.

Podkreślenia wymaga dodatkowo, że nie zasługuje na uwzględnienie zarzut odwołującej dotyczący braku możliwości uznania za nienależnie pobrane świadczeń wypłaconych jej w maju i czerwcu 2021 r., skoro w dniu 6 maja 2021 r. poinformowała organ rentowy o zdarzeniu powodującym utratę prawa do wypłaty pełnej kwoty renty rolniczej. Stosownie do art. 84 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz. U. z 2021 r. poz. 423) osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11. Odsetki, z zastrzeżeniem ust. 1a, są naliczane od dnia następującego po dniu wypłaty świadczenia do dnia spłaty. Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się m.in. świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania. Powyższy przepis należy uzupełnić o przywołaną już wcześniej regulację art. 138 ust. 4 ustawy emerytalnej, zgodnie z którą od osoby, która zawiadomiła organ rentowy o okolicznościach powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do wypłaty świadczeń, nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń za okres przekraczający 12 miesięcy. Tym samym, żądanie organu rentowego od A. K. zwrotu świadczeń pobranych w dwóch miesiącach mających miejsce po powiadomieniu KRUS o rozwodzie, było prawidłowe.

W tym stanie rzeczy należało uznać, że świadczenie w postaci nadpłaty emerytury w wysokości 5.501,79 zł było świadczeniem pobranym przez A. K. nienależnie, ponieważ jego wypłacenie w zawyżonej kwocie wynikało z utraty przez odwołującą prawa do wypłaty pełnej kwoty renty rolniczej. Z uwagi na treść art. 138 ust. 4 ustawy emerytalnej, dla rozstrzygnięcia nie ma znaczenia fakt powiadomienia KRUS przez odwołującą o rozwodzie, wobec faktu, iż żądanie zwrotu świadczeń nienależnie pobranych nie dotyczy świadczeń wypłaconych w okresie dłuższym niż 12 miesięcy. Wobec powyższego, Sąd Okręgowy oddalił odwołanie ubezpieczonej na podstawie art. 477¹⁴ § 1 k.p.c.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE