UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 23 maja 2018 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w Ł. wystąpiła o wydanie nakazu zapłaty oraz
o zasądzenie na jej rzecz od A. G. kwoty 61876,43 złotych tytułem zapłaty ceny za sprzedane wyposażenie przedszkola. Ponadto strona powodowa domagała się zasądzenia na jej rzecz ustawowych odsetek za opóźnienie w zapłacie dochodzonej należności pieniężnej oraz obciążenia pozwanego kosztami postępowania.

/pozew k. 4-6/

Nakazem zapłaty wydanym w dniu 3 lipca 2018 roku w sprawie XII GNc 2315/18 Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

/nakaz zapłaty k. 82-87/

We wniesionych w dniu 10 sierpnia 2018 roku zarzutach od nakazu zapłaty pozwany wystąpił o oddalenie przedmiotowego powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu, kwestionując swoją odpowiedzialność w stosunku do strony powodowej, a przede wszystkim legitymację czynną, podnosząc również zarzut powagi rzeczy osądzonej.

/zarzuty od nakazu zapłaty k. 77-79/

Postanowieniem z dnia 2 października 2019 roku tut. Sąd oddalił zarzut powagi rzeczy osądzonej, co zostało zaskarżone przez stronę pozwaną. Postanowieniem z dnia 1 kwietnia 2020 roku Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie o sygn. akt XIII Gz 126/20 oddalił zażalenie strony pozwanej w tym przemiocie.

/postanowienia, k. 151, 222/

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Na podstawie umowy sprzedaży (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa w Ł. sprzedała przedsiębiorcy A. G. produkty stanowiące wyposażeniem przedszkola za łączną kwotę 61876,43 złotych. Przedmiotowa transakcja została potwierdzona wystawioną przez zbywcę w dniu 31.08.2016 roku fakturą VAT o numerze (...), przewidującą obowiązek zapłaty uzgodnionej ceny w terminie do dnia 29 listopada 2016 roku.

/ dowód: umowa, k. 26-27, faktura k. 19-24, protokoły zdawczo-odbiorcze k.31-67).

Powyższa wierzytelność została zbyta na rzecz (...) s.a. w ramach łączącej powódkę z cesjonariuszem umowy faktoringu. Pismem datowanym na 5 sierpnia 2016 roku (...) s.a. poinformowała o cesji pozwanego.

/ dowód: umowa faktoringu, k. 144, -146, zawiadomienie o cesji, k. 147-148/

Wyrokiem z dnia 6 grudnia 2017 roku wydanym w sprawie o sygn. akt XIII GC 2038/17 tut. Sąd uchylił w całości nakaz zapłaty z dnia 16 czerwca 2017 roku i oddalił powództwo. W uzasadnieniu wyroku wskazano, ze strona powodowa dochodziła w sprawie zapłaty kwoty 61876,43 zł z tytułu umowy sprzedaży, jednak nie wykazała swojej legitymacji czynnej. Powódka dokonała bowiem cesji wierzytelności na rzecz (...) s.a. i na dzień zamknięcia rozprawy w sprawie o sygn. akt XIII GC 2038/17 nie wykazała, iż doszło do cesji zwrotnej wierzytelności.

/ dowód: wyrok z uzasadnieniem, k. 28-29/

W dniu 9 maja 2018 roku (...) s.a. z siedzibą w W. oświadczyła, że dokonana została przez faktora na rzecz powódki cesja zwrotna wierzytelności wobec dłużnika (...) A. G. wynikająca z faktury VAT nr (...). Oświadczenie podpisała specjalista M. P..

/ dowód: oświadczenie, k. 25/

Pismem z dnia 21 marca 2017 roku powódka wezwała A. G. do niezwłocznej zapłaty wierzytelności na swój rachunek bankowy.

/ dowód: wezwanie k. 68/

Powodowa spółka podejmowała działania windykacyjne dopiero po otrzymaniu cesji zwrotnej od faktora. Faktor wystawiał jedynie dokument potwierdzający, iż doszło do cesji zwrotnej wierzytelności i wskazujący przyczynę tejże cesji.

/ dowód: zeznania A. B., protokół rozprawy z dnia 2.09.2020 r., minuta 5-13/

Ustalając powyżej przedstawiony stan faktyczny Sąd w przeważającej mierze oparł się o przedłożone do akt sprawy dokumenty, których treść i forma nie budziły wątpliwości Sądu co do ich wiarygodności. Sąd nie uwzględnił żądania pozwanego o zobowiązanie powódki do przedstawienia oryginałów dokumentów przedłożonych przez stronę powodową. Zgodnie
z brzmieniem art. 129 § 1 i 2 k.p.c. strona powołująca się w piśmie na dokument obowiązana jest na żądanie przeciwnika złożyć oryginał dokumentu w sądzie jeszcze przed rozpraw, jednak zamiast oryginału dokumentu strona może złożyć odpis dokumentu, jeżeli jego zgodność
z oryginałem została poświadczona przez notariusza albo przez występującego w sprawie pełnomocnika strony będącego adwokatem, radcą prawnym, rzecznikiem patentowym lub radcą Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej. Przepis art. 129 § 4 k.p.c. wskazuje zaś, że jeżeli jest to uzasadnione okolicznościami sprawy, sąd, na wniosek strony albo z urzędu, zażąda od strony składającej odpis dokumentu, o którym mowa w § 2, przedłożenia oryginału tego dokumentu. W niniejszej sprawie wszystkie dokumenty zostały potwierdzone za zgodność z oryginałem przez występującego w sprawie adwokata. Warto zauważyć że strona pozwana wprost nie zakwestionowała przy tym autentyczności przedłożonych dokumentów, a w ocenie Sądu nie zachodziły żadne wątpliwości co do ich wiarygodności i autentyczności, wobec czego należało uznać, że okoliczności sprawy nie uzasadniały żądania przedłożenia ich oryginałów.

Sąd ocenił także jako wiarygodne zeznania świadka, który w ocenie Sądu zeznawał spontanicznie i szczerze, nie posiadając przy tym żadnego interesu w złożeniu zeznań nieprawdziwych.

Sąd zważył, co następuje:

powództwo nie jest uzasadnione i w całości podlega oddaleniu ze względu na niewykazanie przez powódkę legitymacji czynnej.

Z dokonanych w niniejszej sprawie ustaleń wynika, że źródłem łączącego strony niniejszego procesu stosunku prawnego była umowa sprzedaży wyposażenia przedszkola w rozumieniu art. 535 k.c., której nawiązanie i wykonanie przez stronę powodową zostało wykazane dokumentem samej umowy fakturą VAT potwierdzających, że ogólna wartość tej transakcji wyniosła 61876,43 złote. Strona pozwana nie wykazała żadnej inicjatywy dowodowej celem zakwestionowania stosunku prawnego łączącego strony, czy też spełnienia swych zobowiązań z niego wynikających. Niemniej jednak osią sprawy stał się skuteczny zarzut braku legitymacji czynnej powoda, a zatem nie jest celowe pogłębione rozważenie materialnoprawnej zasadności roszczenia powoda.

Nie ulega wątpliwości, iż powódka dokonała przelewu całej wierzytelności pieniężnej wynikającej z powołanej umowy sprzedaży na rzecz (...) s.a. Okoliczność ta nie była sporna między stronami, a potwierdzał ją również dokument w postaci informacji
o przelewie wysłanej przez faktora do dłużnika.

Istotne w sprawie było więc ustalenie, czy wierzytelność ta ostała z powrotem scedowana na powódkę oraz ewentualnie kiedy czynność ta miała miejsce. Materiał zgromadzony w sprawie nakazywał przyjąć za równie prawdopodobne, że między faktorem a powódką doszło do cesji zwrotnej wierzytelności przed wydaniem wyroku z dnia 6 grudnia 2017 roku, jak i że doszło do tego po dacie wyroku, czy też że skuteczna cesja nie została dokonana do dnia dzisiejszego. Wątpliwości co do daty cesji potwierdza pismo faktora z dnia 9 maja 2018 roku a także zeznania świadka, która zajmowała się obsługą rzeczonej umowy faktoringu. Wbrew twierdzeniom powoda dokument z dnia 9 maja 2018 roku nie może bowiem zostać uznany za cesję zwrotną wierzytelności.

Zgodnie z treścią art. 509 §1 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią, chyba że sprzeciwiałoby się to zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Umowa przelewu może być zawarta w dowolnej formie. Z mocy samej ustawy, jeżeli wierzytelność będąca przedmiotem przelewu jest stwierdzona pismem, przelew jej również powinien być stwierdzony pismem (art. 511 k.c.). Zaznaczyć należy, że ustawodawca w art. 511 k.c. stanowi o "stwierdzeniu" przelewu wierzytelności pismem, a nie o zawarciu przelewu w formie pisemnej. Czym innym jest dokonanie czynności prawnej w formie pisemnej, a czym innym "stwierdzenie" pismem, iż określona czynność została dokonana (zob. szerzej np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 8 marca 2005 r.,
I ACa 1516/04). Tego rodzaju stwierdzenie miało miejsce w niniejszej sprawie w zakresie cesji zwrotnej, za pomocą dokumentu faktora z dnia 9 maja 2018 roku. Niezależnie od powyższego, zgodnie z brzmieniem art. 74 § 4 k.c. przepisów o skutkach niezachowania formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej przewidzianej dla celów dowodowych nie stosuje się do czynności prawnych w stosunkach między przedsiębiorcami. Rację ma zatem strona powodowa, że cesja wierzytelności w niniejszej sprawie nie musiała dla swej skuteczności przyjąć szczególnej formy.

Dokument z dnia 9 maja 2018 roku nie może jednak stanowić sam w sobie cesji wierzytelności. Po pierwsze, stwierdza on wprost, iż do cesji wierzytelności doszło w czasie przeszłym, a zatem nie zawiera oświadczenia woli o przelewie wierzytelności na powoda. Po drugie, nie został on podpisany przez osobę uprawnioną do składania oświadczeń woli w imieniu faktora – a przynajmniej umocowanie osoby podpisanej pod dokumentem nie zostało w sprawie udowodnione.

Kluczowym dla rozstrzygnięcia sprawy stało się zatem ustalenie, czy i kiedy doszło do cesji zwrotnej wierzytelności. Okoliczność ta była istotna z uwagi na to, że tożsama sprawa między stronami zawisła już przed sądem i została prawomocnie osądzona.

Zgodnie z art. 366 k.p.c. wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami. Art. 365 § 1 k.p.c. stanowi zaś, ze orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby.

O res iudicata rozstrzyga tożsamość stron, występujących w poprzednim postępowaniu i równocześnie tożsamość podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia. Kumulacja obu przesłanek przesądza o wystąpieniu powagi rzeczy osądzonej prowadzącej do nieważności postępowania. Podstawa sporu to zespół okoliczności faktycznych, które charakteryzują stosunek prawny pomiędzy stronami i z których powód wywodzi swe roszczenie. W jego zakres wchodzą zatem tylko te fakty, które według hipotezy zastosowanych norm prawnych zadecydowały o dokonanym rozstrzygnięciu. Z powagi rzeczy osądzonej korzysta jedynie sentencja wyroku, a jego motywy tylko w takich granicach, w jakich stanowią konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia niezbędne do wyjaśnienia jej zakresu, zwłaszcza wtedy, gdy powództwo zostało w całości lub w części oddalone.

Stan rzeczy osądzonej nie występuje jednak, jeżeli uległy zmianie okoliczności, których istnienie było przyczyną oddalenia pierwotnego powództwa. W tym wypadku znaczenie ma jedynie moc wiążącą uprzedniego orzeczenia. Powaga rzeczy osądzonej wynika bowiem
z mocy wiążącej orzeczenia ale jej znaczenie przejawia się przy wniesieniu powództwa między tymi samymi stronami w niezmienionych okolicznościach w tym samym przedmiocie. Moc wiążąca przejawia się natomiast, kiedy uprzednie orzeczenie staje się przesłanką rozstrzygnięcia w innym sporze. Z prawomocności materialnej wyroku (art. 365 § 1 k.p.c.) wynika związanie ustalonym w nim stanem prawnym. Rozstrzygnięcia znajdujące się poza sentencją i podejmowane w ramach przesłanek stojących po drodze do rozstrzygnięcia
o żądaniu nie korzystają jednak z mocy wiążącej. Prawomocność materialna oparta jest bowiem na żądaniu i jego podstawie faktycznej.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy uznać należy za Sądem Okręgowym, wydającym postanowienie w niniejszej sprawie w tym przedmiocie, że nie zachodzi powaga rzeczy osądzonej co do przedmiotowego sporu. Powód podniósł bowiem nowe okoliczności, tj. powołał się na pismo dotyczące cesji wierzytelności. Przy ustaleniu, że cesja ta została dokonana po dacie wydania wyroku z dnia 6 grudnia 2017 roku należałoby uznać, ze zachodziła nowa okoliczność uzasadniająca ponowne zbadanie sprawy. W przypadku stwierdzenia, że cesja miała miejsce przed datą wyroku zachodziłaby powaga rzeczy osądzonej w tym przedmiocie, bowiem powód nie wykazał na datę zamknięcia rozprawy w 2017 roku, iż wierzytelność ta mu przysługiwała, co zostało już przesądzone. W niniejszej sprawie Sąd jest związany zaś mocą orzeczenia z 6 grudnia 2017 roku w zakresie jego podstawy prawnej, tj. oddalenia powództwa z uwagi na to, że na chwilę zamknięcia rozprawy roszczenie nie przysługiwało stronie powodowej.

W przedmiotowym postępowaniu na powodzie spoczywał zatem ciężar wykazania, iż nabył on sporną wierzytelność po dniu 6 grudnia 2017 roku. Strona powodowa nie powołała jednak żadnych dowodów celem wykazania daty cesji zwrotnej wierzytelności oraz warunków jej skuteczności, tj. złożenia zgodnych oświadczeń woli stron faktoringu przez uprawnione do tego podmioty. Powódka nie sprostała w sprawie nawet ciężarowi twierdzenia (onus proferendi), dotyczącego tych faktów, z których zamierzała wywodzić skutki prawne. Nie wskazała bowiem w jakiej dacie jej zdaniem doszło do cesji zwrotnej wierzytelności. Świadek zeznająca w sprawie również stwierdziła, iż nie pamięta kiedy doszło do cesji, a oświadczenie o cesji okazane jej przez Sąd nie jest dokumentem typowym dla tego rodzaju czynności (świadek wskazała bowiem, że informacje o cesji zawierały przyczynę zwrotu wierzytelności). Wobec tego, że strona powodowa nie wykazała, aby dokument ten był wystawiony bezpośrednio po cesji nie dało się w sprawie ustalić choćby przybliżonej daty cesji zwrotnej. Również przedłożona umowa faktoringu nie wskazywała na warunki oraz procedury zwrotu wierzytelności przez faktora na skutek jej niewyegzekwowania. Należy zatem wnioskować, że czynność ta miała odbywać się na podstawie osobnego porozumienia, którego istnienia i treści strona powodowa jednak nie wykazała. Zeznania świadka, zgodnie z którymi powódka podejmowała działania windykacyjne dopiero po cesji zwrotnej wierzytelności również poddają w wątpliwość okoliczność, iż do cesji doszło po dniu 6 grudnia 2017 roku. Wcześniej bowiem powódka skierowała wezwanie do zapłaty do pozwanego oraz wystąpiła do
z powództwem do tut. sądu. Okoliczności te nakazują przypuszczać, iż już w dacie wniesienia pozwu w uprzedniej sprawie dysponowała zatem wierzytelnością, a pismo z dnia 9 maja 2018 r. byłoby w tym wypadku potwierdzeniem wcześniejszej cesji. W niniejszej sprawie, z uwagi na brak inicjatywy dowodowej, nie sposób jednak przesądzić czy do skutecznej cesji zwrotnej rzeczywiście doszło. Oświadczenie faktora nie wskazuje bowiem szczegółów dotyczących wskazanej w nim czynności, a zatem niemożliwe jest również dokonanie oceny jej ważności oraz skuteczności.

Reguła art. 6 k.c. wskazuje stronę, która ponosi ujemne konsekwencje tego, że istnienie określonego istotnego faktu dla sprawy nie zostało udowodnione, czyli tego, że nie wykazano prawdziwości twierdzeń o tym fakcie. Skoro więc ciężar wykazania legitymacji czynnej spoczywał na stronie powodowej, jako dążącej do wykazania, że przysługuje jej wierzytelność od strony pozwanej, to ona musiała ponieść skutki nieudowodnienia tej przesłanki, wobec czego powództwo podlegało oddaleniu w całości.

W sprawie nie mógł odnieść zamierzonego skutku zarzut strony powodowej naruszenia zasad współżycia społecznego przez pozwaną, tj. zarzut z art. 5 k.c. Powołanie się na nadużycie prawa podmiotowego jest zawsze środkiem obrony, a nie podstawą do wysuwania żądań pod adresem przeciwnika procesowego. Stosowanie art. 5 k.c., będącego środkiem obrony przed żądaniami zgłoszonymi przez uprawnionego, nie może prowadzić do nabycia albo utraty prawa podmiotowego (zob. np. wyroki SN z 28 kwietnia 2000 r., II CKN 258/00; z 19 marca 2002 r., IV CKN 892/00; z 19 lutego 2004 r., IV CK 85/03).

Stosownie do art. 11 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 4 lipca 2019 roku o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2019.1469 – dalej ustawa zmieniająca), sprawy wszczęte przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy rozpoznawane w postępowaniu nakazowym do czasu zakończenia postępowania w danej instancji podlegają rozpoznaniu zgodnie z przepisami w brzmieniu dotychczasowym. Mając na uwadze powyższe, powództwo podlegało oddaleniu, wobec czego na podstawie art. 496 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym przed 7 listopada 2019 roku Sąd w punkcie 1 wyroku uchylił nakaz zapłaty i oddalił powództwo.

O kosztach procesu rozstrzygnięto zgodnie z zasadą odpowiedzialności za jego wynik, ujętą w art. 98 § 1 i 3 k.p.c., obciążając stronę powodową obowiązkiem zapłaty z tego tytułu na rzecz strony pozwanej kwoty 6767 złotych. Na kwotę tę złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 5400 zł (art. 98 § 3 w zw. z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800 z późn. zm.), kwota 17 zł tytułem opłaty od pełnomocnictwa oraz 1350 zł
z tytułu wynagrodzenia pełnomocnika w postępowaniu zażaleniowym (art. 98 § 3 w zw. z § 10 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800 z późn. zm.).

W punkcie 3. wyroku, na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2020.755 t.j.) w zw. z art. 98 § 1 k.p.c. Sąd nakazał zaś pobrać od powódki na rzecz Skarbu Państwa kwotę 2939 tytułem kosztów sądowych, których pozwany nie miał obowiązku uiścić z uwagi na zwolnienie od kosztów sądowych, a na które złożyły się kwoty 619 zł tytułem opłaty od zażalenia oraz 2320 tytułem opłaty od zarzutów do nakazu zapłaty.

Kierując się zaprezentowaną argumentacją orzeczono jak w sentencji wyroku.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE