UZASADNIENIE

K. W., działając przez pełnomocnika – adwokata, 16 lipca 2021 r. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. z 7 czerwca 2021 r. nr (...) w przedmiocie ustalenia wysokości podstawy wymiaru składek. Ubezpieczona wniosła o zmianę skarżonej decyzji i orzeczenie, że jako osoba prowadząca działalność gospodarczą, podlegała ubezpieczeniom społecznym od 1 marca do 31 grudnia 2020 r. z podstawą uprawniającą do ulgi „mały ZUS plus”. W uzasadnieniu odwołania, K. W. wskazała, że założyła działalność gospodarczą w 2018 r. i przez dwa, tj. do 20 lutego 2020 r. lata korzystała z „ulgi na start”, a następnie w dniu 4 marca 2020 r. udała się do placówki ZUS w celu zgłoszenia do ulgi „mały ZUS plus”, do czego spełniała kryterium dochodowe. Odwołująca po konsultacji w oddziale ZUS złożyła dokumenty, wskazując kod ubezpieczenia 0590 i do stycznia 2021 r. opłacała składki w wysokości uwzględniającej ww. ulgę. Ubezpieczona podniosła, że organ rentowy nie informując jej i nie wzywając do złożenia dokumentu ZUS DRA II, zmienił kod ubezpieczenia na 0510, dowiedziała się o tym dopiero z decyzji odmawiającej przyznania zasiłku opiekuńczego za okres od 4 do 9 grudnia 2020 r. Na koncie ubezpieczonej w platformie PUE ZUS aż do marca 2021 r. nie widniało zadłużenie z tytułu składek. Odwołująca wskazała, że wskutek nieuprawnionego działania ZUS zostało jej naliczone zadłużenie w wysokości ok. 9 000 zł, a nadto została pozbawiona prawa do zasiłku opiekuńczego, ochrony ubezpieczeniowej z ubezpieczenia chorobowego ( odwołanie k.4-9 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z 20 sierpnia 2021 r. organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie od odwołującej na rzecz ZUS zwrotu kosztów zastępstwa procesowego radcy prawnego wg norm przepisanych. W uzasadnieniu swojego stanowiska, Zakład wskazał, że K. W. do 29 lutego 2020 r. była zgłoszona do ubezpieczeń z kodem 0570 00, tj. z podstawą wymiaru składek nie mniejszą niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Na koncie ubezpieczonej brak jest dokumentu ZUS DRA II za 2020 r., dotyczącego kwoty uzyskanego przychodu za 2019 rok, brak jest również prawidłowych dokumentów rozliczeniowych ZUS DRA za okres od marca do grudnia 2020 r. – terminowe złożenie tych dokumentów, zgodnie z art. 18c ust. 1 i 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jest warunkiem uzależnienia wysokości podstawy wymiaru składek od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej. W związku z powyższym ZUS dokonał korekty dokumentów zgłoszeniowych, wyrejestrowujących i rozliczeniowych odwołującej w ten sposób, że od 1 marca 2020 r. podlega ona obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą niemającą ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60% kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ( odpowiedź na odwołanie k. 21-22 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. W. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą od lutego 2018 r. Z tego tytułu do lutego 2020 r. zgłaszała się do ubezpieczeń społecznych, ubezpieczenia zdrowotnego i dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z kodem 0570 00, czyli deklarowała jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia kwotę nie niższą niż 30% minimalnego wynagrodzenia, tj. z zastosowaniem ulgi „mały ZUS” ( bezsporne).

Ze względu na upływający okres dwóch lat korzystania z ulgi „mały ZUS”, odwołująca w dniu 4 marca 2020 r. osobiście w siedzibie ZUS w W. przy ul. (...) złożyła wniosek o przystąpienie do ubezpieczenia z zastosowaniem ulgi „mały ZUS plus” – dokumenty wypełniła z pomocą pracownika Zakładu. Odwołująca do końca 2020 r. opłacała składki na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne i dobrowolne ubezpieczenie chorobowe w wysokości uwzględniającej ww. ulgę. Ubezpieczona w okresie tym nie otrzymała od organu rentowego jakiejkolwiek informacji o złożeniu niekompletnego wniosku czy obowiązku uzupełnienia dokumentów zgłoszeniowych, a na jej koncie w serwisie (...) nie widniała informacja o niedopłacie ( zeznania odwołującej k. 37-38 a.s.).

Odwołująca w dniach 4-9 grudnia 2020 r. otrzymała zwolnienie lekarskie ze względu na chorobę dziecka i złożyła do ZUS wniosek o wypłatę zasiłku opiekuńczego. Wniosek został rozpoznany odmownie, co uzasadniono niepodleganiem przez K. W. dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Ubezpieczona zwróciła się do ZUS o wyjaśnienia i w pismach z 22 stycznia 2021 r. i z 18 lutego 2021 r. została poinformowana, że jej zgłoszenie do ulgi „mały ZUS plus” zostało dokonane w terminie, jednakże warunkiem do opłacania niższych składek jest również złożenie deklaracji rozliczeniowych ZUS DRA II i ZUS DRA w terminie, tj. deklaracja ZUS DRA II powinna była zostać złożona do 10 kwietnia 2020 r. Z uwagi na niezłożenie przez odwołującą ww. deklaracji, organ rentowy z urzędu sporządził deklaracje rozliczeniowe za okres od marca do grudnia 2020 r. z podstawą wymiaru składek w kwocie 3 136,20 zł, tj. w wysokości 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia przyjętego do ustalania kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek ( zeznania odwołującej k. 37-38 a.s., pisma ZUS z 22.01.2021 r. i 18.02.2021 r. – nienumerowane karty akt ZUS).

W dniu 19 marca 2021 r. ubezpieczona złożyła wniosek o wydanie decyzji z zakresu ubezpieczeń i składek, wnosząc o przywrócenie kodu ubezpieczenia „0590” od marca 2020 r. i ustalenie podstawy wymiaru składek w wysokości 780 zł na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe oraz możliwość złożenia brakującej deklaracji ZUS DRA II z 2020 r. i korekt ZUS DRA, które sporządził Zakład Ubezpieczeń Społecznych z kodem „0510”. Do wniosku, K. W. załączyła deklarację ZUS DRA II, w której wskazała, że w 2020 r. jej przychód z działalności gospodarczej wyniósł 325 zł, a dochód – 0 zł ( wniosek, deklaracja ZUS DRA II – nienumerowane karty akt ZUS).

W dniu 7 czerwca 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał skarżoną decyzję nr (...) , w której stwierdził, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia przez K. W. pozarolniczej działalności gospodarczej stanowią kwoty:

-: za 02/2018r. – 964,29 zł;
-: od 03/2018 r. do 04/2018 r. – po 3 000,00 zł;
-: za 05/2018 r. – 2 129,03 zł;
-: od 06/2018 r. do 07/2019 r. – 0,00 zł;
-: za 08/2019 r. – 87,10 zł;
-: od 09/2019 r. do 12/2019 r. – po 675,00 zł;
-: od 01/2020 r. do 02/2020 r. – po 780,00 zł;
-: od 03/2020 r. do 12/2020 r. – po 3 136,20 zł;
-: od 01/2021 r. – 840,00 zł ( decyzja z 2.08.2021 r. – nienumerowane a.r.)

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie ww. dowodów, mając na uwadze, że nie był on sporny między stronami niniejszego postępowania – K. W. nie kwestionowała przyjętych przez ZUS dat dokonania przez nią zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych ani faktu niezłożenia deklaracji ZUS DRA II w terminie do 10 kwietnia 2020 r., a jedynie fakt dokonania przez ZUS z urzędu korekty dokumentów zgłoszeniowych i zmiany kodu ubezpieczenia bez uprzedniego poinformowania odwołującej o konieczności złożenia dodatkowej dokumentacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie było uzasadnione.

Spór w niniejszej sprawie koncentrował się na kwestii podstawy wymiaru składek odwołującej K. W. z tytułu ubezpieczenia jako osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą począwszy od 1 marca 2020 r. z zastosowaniem zasad przewidzianych w ramach instytucji tzw. "małego ZUS plus". Powyższa instytucja, przewidziana wprowadzonym 1 stycznia 2019 r. przepisem art. 18c ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 423 z późn. zm.), dotyczy najniższej podstawy wymiaru składek. Stosownie do ust. 1 tego przepisu podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonego, o którym mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, którego roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył kwoty 120 000 złotych, uzależniona jest od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwanego dalej „dochodem z pozarolniczej działalności gospodarczej”, uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym. Podstawa wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, nie może przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy i nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku (ust 2). Podstawę wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, ubezpieczony ustala na dany rok kalendarzowy, mnożąc przeciętny miesięczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym, obliczony zgodnie z ust. 4, przez współczynnik 0,5. Otrzymany wynik jest zaokrąglany do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 grosza, lub w dół, jeśli jest niższa (ust 3). Ubezpieczony, o którym mowa w ust. 1, może zadeklarować jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe kwotę wyższą niż podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustalona zgodnie z niniejszym artykułem (ust. 8). Ubezpieczony przekazuje informację o zastosowanych formach opodatkowania obowiązujących tego ubezpieczonego w poprzednim roku kalendarzowym, o rocznym przychodzie z pozarolniczej działalności gospodarczej i rocznym dochodzie z tej działalności uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym, w tym o przychodzie i dochodzie uzyskanych w okresie obowiązywania danej formy opodatkowania, oraz o podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustalonej na dany rok kalendarzowy w:

1) imiennym raporcie miesięcznym albo

2) w deklaracji rozliczeniowej – w przypadku, o którym mowa w art. 47 ust. 2, składanych za styczeń danego roku kalendarzowego lub za pierwszy miesiąc rozpoczęcia lub wznowienia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w danym roku kalendarzowym (ust 9).

Z kolei stosownie do art. 47 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy płatnik składek przesyła w tym samym terminie deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne oraz opłaca składki za dany miesiąc, z zastrzeżeniem ust. 1a, 2a i 2b, nie później niż do 10 dnia następnego miesiąca - dla osób fizycznych opłacających składkę wyłącznie za siebie.

Zgodnie z art. 36 ust. 10 ustawy systemowej zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych zawiera w szczególności następujące dane dotyczące osoby zgłaszanej: dane, o których mowa w art. 35 ust. 1 pkt 1, nazwisko, imiona, datę urodzenia, nazwisko rodowe, obywatelstwo i płeć, tytuł ubezpieczenia, stopień niepełnosprawności, posiadanie ustalonego prawa do emerytury lub renty, wykonywany zawód, adres zameldowania na stałe miejsce pobytu, adres zamieszkania, jeżeli jest inny niż adres zameldowania na stałe miejsce pobytu, adres do korespondencji, jeżeli jest inny niż adres zameldowania na stałe miejsce pobytu i adres zamieszkania. O wszelkich zmianach w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniach, o których mowa w ust. 10-12, płatnik składek zawiadamia Zakład w terminie 7 dni od zaistnienia zmian, stwierdzenia nieprawidłowości we własnym zakresie lub otrzymania zawiadomienia o stwierdzeniu nieprawidłowości przez Zakład (ust. 13). O zmianach w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu, o którym mowa w ust. 10, dotyczących tytułu ubezpieczenia oraz rodzajów ubezpieczeń i terminów ich powstania, płatnik składek zawiadamia Zakład poprzez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych zawierającego prawidłowe dane (ust. 14). Przy tym, zgodnie z art. 36 ust. 14a ustawy systemowej, o zmianie w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu, o którym mowa w ust. 10, dotyczącej tytułu ubezpieczenia związanego ze sposobem obliczania podstawy wymiaru składek, o którym mowa w art. 18c ust. 1, ubezpieczony zawiadamia Zakład przez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych zawierającego prawidłowe dane w terminie:

1) do końca stycznia danego roku kalendarzowego, jeżeli zmiana w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu następuje w styczniu tego roku, przy czym jeżeli termin ten jest krótszy niż 7 dni, ubezpieczony dokonuje zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w terminie 7 dni od zaistnienia zmiany;

2) 7 dni od zaistnienia zmiany - w pozostałych przypadkach.

Zdarzeniem powodującym powstanie prawa do ubezpieczeń społecznych na zasadach określonych w art. 18c ustawy systemowej jest przekazanie informacji o rocznym dochodzie wraz z deklaracją ubezpieczeniową, składaną za miesiąc styczeń w przypadku kontynuowania działalności. Zdarzenie to ma charakter konstytutywny do uzyskania uprawnienia, o którym mowa w art. 18c ust. 1 ustawy systemowej ( zob. wyrok Sądu Apelacyjnego z 16 października 2020 r.).

Treść powyższych przepisów nie pozostawia wątpliwości, że płatnik składek chcący skorzystać w danym roku kalendarzowym z uprawnienia do preferencyjnego obniżenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przewidzianego w art. 18c ustawy systemowej jest zobowiązany do złożenia stosownych zgłoszeń do końca stycznia danego roku kalendarzowego. W przypadku odwołującej – co wprost przyznała w treści odwołania – bezspornie w przewidzianym terminie do 10 kwietnia 2020 r. nie doszło do złożenia dokumentów. Powyższe skutkowało przyjęciem przez organ rentowy, że od 1 marca 2020 r. odwołująca podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie mająca ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60% kwoty minimalnego miesięcznego wynagrodzenia z kodem ubezpieczenia 0510 00, co znajduje odzwierciedlenie w skarżonej decyzji z 7 czerwca 2021 r.

Sąd zważył jednak, że istniały podstawy do zmiany skarżonej decyzji na korzyść odwołującej. Z dokonanych przez sąd ustaleń wynika bowiem, że do uchybienia przez odwołującą terminowi na zgłoszenie zmiany kodu ubezpieczenia przez odwołującą doszło bez jej winy. Sąd ustalił, że odwołująca we właściwym terminie, tj. w dniu 4 marca 2020 r. osobiście w siedzibie ZUS złożyła dokumenty dotyczące zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, ubezpieczenia zdrowotnego i dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i nie uzyskała wówczas od pracownika ZUS, który pomagał jej w wypełnieniu dokumentów, informacji o konieczności złożenia deklaracji ZUS DRA II w terminie do 10 kwietnia 2020 r. ani regularnego składania deklaracji ZUS DRA. Podstawą do dokonania tych ustaleń były zeznania odwołującej, które potwierdzało zachowanie K. W., tj. opłacanie składek w wysokości uwzględniającej ulgę „mały ZUS plus”, złożenie wniosku o przyznanie zasiłku opiekuńczego, pism dotyczących prośby o wyjaśnienie przyczyn odmowy przyznania zasiłku oraz wniosku o wydanie decyzji w przedmiocie podlegania ubezpieczeniom społecznym, wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu do złożenia deklaracji ZUS DRA II.

O uchybieniach w zakresie dokonanego zgłoszenia do ubezpieczeń z kodem 0590 odwołująca została poinformowana dopiero pismem z 18 lutego 2021 r., w efekcie czego niezwłocznie złożyła wymagane dokumenty, a także wniosek o wydanie decyzji w przedmiocie podlegania ubezpieczeniom społecznym, wniosek o przywrócenie terminu do złożenia deklaracji ZUS DRA II i wskazaną deklarację. W tych okolicznościach sąd uznał, że do opóźnienia zgłoszenia odwołującej doszło z przyczyn obiektywnie niezależnych od odwołującej, a tym samym usprawiedliwionych. Za takie okoliczności zdaniem sądu należało uznać brak poinformowania odwołującej o dalszych obowiązkach związanych ze zgłoszenia z kodem 0590.

W ocenie sądu należało również zwrócić uwagę, że choć wprawdzie termin na zgłoszenie do "Małego ZUS plus" na zasadach określonych w art. 18c ustawy systemowej został określony na tle przepisów art. 36 tej ustawy - zawierającego regulacje dotyczące zgłoszenia do ubezpieczeń - to zgłoszenie powyższego jest ściśle związane z zadeklarowaniem przez płatnika podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia. Z tej perspektywy należy też zwrócić uwagę na art. 48 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi, że jeżeli płatnik składek nie złoży w terminie deklaracji rozliczeniowej, nie będąc z tego obowiązku zwolniony, Zakład dokonuje wymiaru składek z urzędu w wysokości wynikającej z ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej, bez uwzględnienia wypłaconych zasiłków oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych, zawiadamiając o tym płatnika. Jeżeli po wymierzeniu składek z urzędu płatnik składek złoży deklarację rozliczeniową, Zakład koryguje wymiar składek do wysokości wynikającej ze złożonej deklaracji rozliczeniowej, z uwzględnieniem wskazanych w deklaracji zasiłków oraz zasiłków rodzinnych i pielęgnacyjnych. Zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie zwraca się uwagę, że obligatoryjne wymierzenie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych składek w wysokości przyjętej w deklaracji rozliczeniowej ostatnio złożonej przez płatnika stanowi swoistą sankcję, której stosowanie ma na celu zdyscyplinowanie opieszałych/nierzetelnych płatników i nakłonienie ich do terminowego rozliczania składek ( zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 10 grudnia 2018 r., III AUa 284/18). W tym też kontekście, zdaniem sądu, złożenie deklaracji rozliczeniowej z przekroczeniem terminu przy jednoczesnym spełnieniu przez odwołującą pozostałych warunków wskazanych w ustawie - co nie było kwestionowane przez organ rentowy - nie uzasadnia przyjęcia rezygnacji z zamiaru skorzystania z ulgi przez odwołującą.

Mając na względzie powyższe okoliczności sąd przyjął, iż dokonanie przez odwołującą zgłoszenia do "Małego ZUS plus" i zadeklarowanie przez nią tytułu ubezpieczenia z kodem 0590 od 1 marca 2020 r., choć dokonane z uchybieniem terminu, należy uznać za skuteczne. W konsekwencji sąd uznał odwołanie za zasadne i na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił skarżoną decyzję z 7 czerwca 2021 r. w ten sposób, że stwierdził, że K. W. podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej od 1 marca 2020 r. do 31 grudnia 2020 r. z podstawą wymiaru składek uprawniającą do ulgi „mały ZUS plus”.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 2 wyroku na podstawie § 9 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r. poz. 1800). Sąd zważył, że niniejsza sprawa należała do kategorii spraw wymienionych w § 9 pkt 2 rozporządzenia, dla których stawki minimalne kosztów zastępstwa procesowego wynoszą 180,00 złotych. W rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości § 9 ust. 2 otrzymał brzmienie treści: ,,stawki minimalne wynoszą 180,00 złotych w sprawach o świadczenie pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego oraz w sprawach dotyczących podlegania ubezpieczenia społecznego”. W takiej sytuacji należało zastosować § 9 ust. 2 ww. rozporządzenia.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE