Sygn. akt I A Ca 390/22
Dnia 14 kwietnia 2022 r.
Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej
w składzie:
Przewodniczący: sędzia Ewa Staniszewska
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 14 kwietnia 2022r.
sprawy z powództwa M. P.
przeciwko B. S.
o ustalenie
na skutek apelacji powoda
od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu XIII Wydział Cywilny z siedzibą w L.
z dnia 1 grudnia 2021r. sygn. akt XIII C 930/21
1. oddala apelację;
2. przyznaje radcy prawnemu B. Ł. od Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Poznaniu) 15.313,50 zł brutto tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi w postępowaniu apelacyjnym.
Ewa Staniszewska
Sygn. akt I ACa 390/22
UZASADNIENIE WYROKU Z DNIA 14 KWIETNIA 2022 ROKU
Powód M. P. wniósł pozew przeciwko pozwanemu B. S. o ustalenie, że w postępowaniu Sądu Rejonowego w Lesznie pod sygnaturą akt (...)o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu rep. A (...) na kwotę 33 000 000 euro: 1) dłużnik nie odebrał wezwania, pomimo dwukrotnego awizowania (k. 1305 postępowania karnego S.O. P. (...)); 2) przesyłka (k. 1305-1307 postępowania karnego S.O. P. (...)) była kompletna, zgodna z § 4 aktu notarialnego rep. (...) bez notarialnego potwierdzenia podpisu, ale zgodna z art.17 prawa pocztowego; 3) według § 4 aktu notarialnego nie jest wymagane potwierdzenie obioru przesyłki, a k. 15 postępowania (...)zawiera potwierdzenie nadania przesyłki, 4) wierzyciel we wskazanym postępowaniu klauzulowym spełnił wszystkie wymogi § 4 aktu notarialnego rep. (...) i nie wprowadził w błąd sędziego ani w postępowaniu (...), ani (...)
Wezwany do sprecyzowania, prawa lub stosunku prawnego, o ustalenie którego powód wnosi, powód w piśmie procesowym z 14 września 2021 roku wskazał, że wnosi o ustalenie, że w postępowaniu przed Sądem Rejonowym w Lesznie prowadzonym pod sygnaturą akt (...): 1) wierzyciel dosłownie wypełnił warunki zapisane w § 4 aktu notarialnego rep. (...), 2) wierzyciel nie wprowadził w błąd sędziów referentów co do spełnienia warunków z § 4 aktu notarialnego rep. (...).
Wyrokiem z dnia 1 grudnia 2021 roku Sąd Okręgowy w Poznaniu oddalił powództwo.
Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:
Powód prowadził przed Sądem Rejonowym w Lesznie postępowanie zarejestrowane pod sygnaturą (...) o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu. W powyższym postępowaniu wniosek powoda został oddalony. Następnie na skutek postępowania zażaleniowego postanowienie zostało uchylone i dalej sprawa toczyła się pod sygnaturą (...). Po ponownym rozpoznaniu sprawy wniosek powoda został ponownie oddalony postanowieniem Sądu Rejonowego w Lesznie z 23 lutego 2017 roku. W uzasadnieniu postanowienia Sąd Rejonowy w Lesznie wskazał, że w sprawie dłużnik uzależnił wykonanie tytułu egzekucyjnego od pisemnego wezwania go przez wierzyciela, stwierdzającego wystąpienie podstawy żądania kary umownej. Sąd Rejonowy w Lesznie wskazał, że jest zobligowany do zweryfikowania, czy spełniły się zdarzenia wskazane w art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c. a więc czy wierzyciel skierował do dłużnika pisemne wezwanie, zawierające oświadczenie wiedzy o naruszeniu przez dłużnika zakazu konkurencji, potwierdzone nadaniem przesyłki rejestrowanej oraz oświadczenie woli wierzyciela, wzywające dłużnika do zapłaty kary umownej skutkującej jej wymagalnością. Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z art. 786 § 1 k.p.c. jeżeli wykonanie tytułu egzekucyjnego jest uzależnione od zdarzenia, które udowodnić winien wierzyciel, sąd nada klauzulę wykonalności po dostarczeniu dowodu tego zdarzenia w formie dokumentu urzędowego lub prywatnego z podpisem urzędowo poświadczonym. Do swego wniosku o nadanie klauzuli wykonalności wierzyciel dołączył dokument prywatny w postaci pisemnego wezwania, zgodnie z brzmieniem § 4 aktu notarialnego, wraz z potwierdzeniem nadania przesyłki rejestrowanej za pośrednictwem Poczty Polskiej S.A. (...) te dokumenty załączono w poświadczonych notarialnie odpisach, zaś samo potwierdzenie nadania przesyłki rejestrowanej zgodnie z brzmieniem art. 17 prawa pocztowego, ma moc dokumentu urzędowego. Sąd Rejonowy w Lesznie podkreślał, że pismo wierzyciela skierowane do dłużnika z dnia 22 lipca 2016 roku nie spełnia wymogów art. 786 § 1 k.p.c., stanowi bowiem dokument prywatny sporządzony w zwykłej formie pisemnej. Podpis wierzyciela złożony pod tym pismem nie został urzędowo poświadczony, jak wymaga tego przepis art. 786 § 1 k.p.c. Braku tego poświadczenia nie może zastąpić poświadczenie przez notariusza zgodności odpisu wezwania z oryginałem. Dalej Sąd Rejonowy w Lesznie wskazał, że przepis art. 786 § 1 k.p.c., jako regulujący procedurę cywilną, nie może być zmieniany czy też uchylany umową stron. Stąd też zastrzeżenie znajdujące się w § 4 pkt 2 przedmiotowego aktu notarialnego, dotyczące środków dowodowych wykazujących zdarzenie w postępowaniu klauzulowym, nie modyfikuje w żadnym stopniu treści wskazanego artykułu. Sąd Rejonowy w Lesznie wskazał, że wierzyciel (powód w tej sprawie) nie udowodnił zdarzenia, od którego zależy wykonanie tytułu egzekucyjnego, bowiem nie przedłożył dokumentu spełniającego wymagania z art. 786 § 1 k.p.c. Brak tego rodzaju dokumentu uniemożliwia uwzględnienie żądania i nie może zostać uzupełniony w trybie art. 130 k.p.c. W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy w Lesznie oddalił wniosek wierzyciela (powoda w tej sprawie) o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu rep. (...) z dnia 11 lutego 2016 roku sporządzonemu przez Notariusza K. G..
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Sąd I instancji uznał, że roszczenie powoda jest oczywiście bezzasadne. Wskazał, że po pierwsze art. 189 k.p.c. reguluje powództwo o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Roszczenia powoda zmierzają do ustalenia faktów. Powód wezwany do sprecyzowania żądania i podania, ustalenia jakiego prawa lub stosunku prawnego domaga się w procesie opowiedział pismem z 14 września 2021 roku. Ponownie wskazał tylko fakty, których ustalenia się domaga. Nie wymienił ani jednego prawa lub stosunku prawnego. Już samo to skutkuje oczywistą bezzasadnością powództwa. W polskim systemie prawa procesowego zgodnie z art. 227 k.p.c. przedmiotem dowodu w procesie cywilnym są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Na podstawie faktów, które w ocenie sądu mają istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia następuje zastosowanie przepisów prawa cywilnego i wydanie orzeczenia w sprawie. Zatem dowody co do faktów musi przeprowadzić każdy sąd orzekający i czyni to samodzielnie. Polska procedura cywilna nie ma konstrukcji prawnej polegającej na tym, że sąd wydaje wyrok ustalający fakty.
Sąd Okręgowy podniósł, że po drugie wszystkie roszczenia powoda dotyczą faktów, które były przedmiotem rozważań Sądu Rejonowego w Lesznie w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności. Sąd ten przeprowadził własne rozumowanie w zakresie interpretacji dowodów i przepisów prawa w toku postępowania o nadanie klauzuli wykonalności. Jedyną drogą prawną do podważenia tej oceny było złożenie zażalenia na postanowienie z 23 lutego 2017 roku. Sąd Okręgowy nie wiedział, by powód składał zażalenie, ale nie ma to żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.
Powództwo o ustalenie z art. 189 k.p.c. nie jest drogą prawną do ustalenia faktów, które są potrzebne do przeprowadzenia innego postępowania cywilnego.
Sąd Okręgowy zastosował w sprawie przepis art. 191 1 § 1 - 4 k.p.c. Zastosował również art. 228 § 2 k.p.c. Powód nie złożył odpisu postanowienia Sądu Rejonowego w Lesznie z 23 lutego 2017 roku. Postanowienie to było złożone do sprawy (...) Pod tą sygnaturą jest zarejestrowany pozew M. P. przeciwko B. S. o zapłatę 33 000 000 euro. Sąd Okręgowy zapoznał się z tym postanowieniem i wydał zarządzenie o włączeniu odpisu tego postanowienia do akt niniejszej sprawy. Bez znajomości tego postanowienia niezrozumiałe było, dlaczego powód domaga się ustalenia wskazanych wyżej faktów.
Zgodnie z art. 235 § 1 k.p.c. postępowanie dowodowe odbywa się przed sądem orzekającym. Zatem wszystkie fakty mające istotne znaczenie dla wydania postanowienia w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności § 4 aktu notarialnego rep. (...) z 11 lutego 2016 roku muszą być ustalone w postępowaniu przed sądem właściwym do nadania klauzuli wykonalności a nie innym sądem.
Apelację od wyżej wskazanego wyroku złożył powód, zaskarżając go w całości. Powód zarzucił:
1. naruszenie przepisów prawa procesowego:
a. art. 191 1 § 1 - 3 k.p.c. polegające na jego zastosowaniu i uznaniu powództwa za oczywiście bezzasadne, choć nie było ku temu podstaw oraz na wskazaniu, że powód podał tylko fakty, których ustalenia się domaga, nie wymienił prawa ani stosunku prawnego, co skutkuje oczywistą bezzasadnością powództwa, choć nie było ku temu podstaw,
b. art. 189 k.p.c. polegające na uznaniu, że roszczenia powoda zmierzają do ustalenia faktów, podczas gdy art. 189 k.p.c. reguluje powództwo o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, i że wszystkie roszczenia powoda dotyczą faktów, które były przedmiotem postępowania o nadanie klauzuli wykonalności przed Sądem Rejonowym w Lesznie, podczas gdy roszczenie powoda zmierza do ustalenia prawa lub stosunku prawnego, a nie faktów,
c. art. 227 k.p.c. poprzez wskazanie, że roszczenie powoda zmierza do ustalenia faktów, a polska procedura cywilna nie ma konstrukcji prawnej polegającej na tym, że sąd wydaje wyrok ustalający fakty, w sytuacji gdy roszczenie powoda zmierza do ustalenia prawa lub stosunku prawnego, a nie faktów,
d. art. 235 k.p.c. i art. 233 k.p.c. poprzez nieprzeprowadzenie dowodów i nierozważenie całego materiału dowodowego,
2. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że powód domaga się ustalenia faktów, podczas gdy powód wnosi o ustalenie prawa lub stosunku prawnego.
Na podstawie wskazanych zarzutów powód wniósł o stwierdzenie, że powództwo nie jest oczywiście bezzasadne, uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz przyznanie pełnomocnikowi powoda z urzędu od Skarbu Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu, które nie zostały zapłacone w żadnej części.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja okazała się bezzasadna.
Argumentacja skarżącego sprowadzała się do polemiki ze stanowiskiem Sądu I instancji, który wskazał, że roszczenie o ustalenie wnoszone na podstawie art. 189 k.p.c. winno zmierzać do ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, natomiast powód dochodził ustalenia jedynie faktów.
Nie miał racji powód zrzucając naruszenie art. 191 1 § 1-3 k.p.c. W uzasadnieniu zarzutu podniósł, że Sąd Okręgowy błędnie przyjął, że powód wskazał tylko fakty, których ustalenia się domaga, nie wymienił natomiast prawa ani stosunku prawnego. W treści całej apelacji powód nie przedstawił jednak, jakiego prawa bądź stosunku prawnego domagał się w swojej ocenie składając pozew. O naruszeniu wskazanych przepisów nie może świadczyć również to, że powództwo zostało przekazane według właściwości innemu sądowi niż ten, w którym powód złożył swój pozew, oraz że Sąd Okręgowy wezwał powoda do uzupełnienia braków formalnych pozwu. Na podstawie art. 191 1 § 2 k.p.c. sąd może pominąć czynności, które ustawa nakazuje podjąć w następstwie wniesienia oczywiście bezzasadnego pozwu, miały być oczywiście niecelowe, można je pominąć. W szczególności można nie wzywać powoda do usunięcia braków, uiszczenia opłaty, nie sprawdzać wartości przedmiotu sporu ani nie przekazywać sprawy. Jak sam wskazał skarżący, stosowanie przepisów o oczywistej bezzasadności powództwa może nastąpić jedynie w sytuacji wyjątkowej, „tylko w przypadku absolutnie tego wymagającym”. Nie może więc dziwić, że Sąd I instancji wezwał powoda do uzupełnienia braków formalnych pozwu poprzez wezwanie go do dokładnego sprecyzowania prawa lub stosunku prawnego, o ustalenie którego powód wnosi. Chciał bowiem umożliwić powodowi takie sprecyzowanie pozwu, które pozwoli nadać dalszy bieg sprawie. W odpowiedzi na wezwanie powód podniósł, że chodzi o ustalenie dwóch okoliczności: że wierzyciel dosłownie wypełnił warunki zapisane w § 4 aktu notarialnego oraz że wierzyciel nie wprowadził w błąd sędziów w postępowaniach sądowych. Nie sposób dopatrzeć się w tych żądaniach roszczenia o ustalenie prawa bądź stosunku prawnego. Z tej tylko przyczyny, że powód otrzymał możliwość należytego sprecyzowania roszczeń, by sprawie mógł zostać nadany bieg, Sąd Okręgowy nie był zobowiązany prowadzić postępowania w sprawie, w której powództwo nie miało szans zostać uwzględnione.
Zarzuty naruszenia art. 189 k.p.c. i art. 227 k.p.c. zostały również oparte na twierdzeniach, że Sąd Okręgowy błędnie przyjął, że roszczenia powoda zmierzają od ustalenia faktów, bez żadnego uzasadnienia tego stanowiska, w tym w szczególności bez wskazania, jakiego prawa bądź stosunku prawnego powództwo miałoby dotyczyć; w oderwaniu od faktycznej treści żądania.
Powyższe musiało skutkować bezskutecznością zarzutu naruszenia art. 235 k.p.c. i art. 233 k.p.c. przez nieprzeprowadzenie przez Sąd I instancji postępowania dowodowego. Jeżeli już samo sfomułowanie powództwa prowadzi do jego oczywistej bezzasadności, zbędnym było przeprowadzenie postępowania dowodowego, które miałoby wykazać okoliczności podnoszone w pozwie. Przeprowadzenie dowodów byłoby bezprzedmiotowe, ponieważ roszczenia powoda nie mogły okazać się zasadne, wobec czego zbytecznym był badanie, czy fakty podnoszone przez powoda rzeczywiście miały miejsce.
Nie mógł okazać się skuteczny również zarzut błędu w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że powód domaga się ustalenia faktów, podczas gdy wnosił o ustalenie prawa lub stosunku prawnego. Treść pozwu nie jest elementem ustaleń faktycznych danej sprawy, co znajduje odzwierciedlenie w samej strukturze uzasadnienia wyroku, w którym ustalenia faktyczne, wyodrębnione nagłówkiem „Sąd ustalił następujący stan faktyczny” bądź podobnym, są poprzedzone zaprezentowaniem stanowisk stron postępowania. Ocena roszczeń dochodzonych pozwem nie stanowi ustalenia stanu faktycznego sprawy. Omawiany zarzut apelacji był w istocie kolejną próbą przekonania Sądu, że powód dochodził ustalenia istnienia prawa lub stosunku prawnego, a nie faktów, przy ponownym braku wskazania, o istnienie jakiego prawa lub stosunku prawnego miałoby chodzić.
Z uwagi na powyższe, podzielając stanowisko Sądu Okręgowego co do oczywistej bezzasadności powództwa, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 391 1 § 3 k.p.c. oddalił apelację powoda, o czym orzeczono w punkcie 1 wyroku.
W punkcie 2 wyroku Sąd Apelacyjny przyznał radcy prawnemu B. Ł. od Skarbu Państwa kwotę 15.313,50 zł brutto tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi w postępowaniu apelacyjnym. Podstawą tego rozstrzygnięcia był § 4 ust. 1 i 3 w zw. z § 8 pkt 9 i § 16 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu.
Sędzia Ewa Staniszewska
Niniejsze pismo nie wymaga podpisu własnoręcznego na podstawie § 21 ust. 4 zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 czerwca 2019 r. w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów sądowych oraz innych działów administracji sądowej jako właściwie zatwierdzone w sądowym systemie teleinformatycznym.
Starszy sekretarz sądowy
Beata Zygmańska