UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4.03.2022 r. nr (...) – CZ 530000/603/189467/ (...) – CK Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. na podstawie art. 15zx ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2021 r., poz. 2095 ze zm.) w związku z art. 83 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423, ze zm.) zobowiązał J. S. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia postojowego w kwocie 4160,00 zł w terminie miesiąca od otrzymania decyzji wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, liczonymi od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczenia postojowego do dnia zwrotu.

W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż we wniosku o świadczenie postojowe z dnia
2 września 2020 r. ww. wnioskodawczyni wskazała, że nastąpiło ograniczenie wykonywania umowy zlecenia z powodu przestoju w prowadzeniu działalności przez jej zleceniodawcę. Natomiast z informacji jakie organ pozyskał od jej płatnika wynika, że w firmie nie było przestoju spowodowanego pandemią (...)19. Organ rentowy ocenił zatem, że złożone przez J. S. oświadczenie we wniosku z dnia 2.09.2020 r. nie było prawdziwe, a więc świadczenia postojowe zostały wypłacone nienależnie. Wobec tego wnioskodawczyni jako osoba, która pobrała nienależne świadczenie postojowe jest zobowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami za opóźnienie w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa.

/decyzja w aktach ZUS k. nienumerowane/

Odwołanie od ww. decyzji wniosła J. S. domagając się jej zmiany i uznania, że nie jest zobowiązana do zwrotu otrzymanych świadczeń w łącznej kwocie 4160 zł wraz z odsetkami ustawowymi.

W uzasadnieniu wskazanego stanowiska odwołująca podniosła, że we wniosku z dnia 2.09.2020 r. złożyła oświadczenie, iż wystąpiło ograniczenie wykonywania umowy z powodu przestoju w prowadzeniu działalności przez jej Zleceniodawcę i nastąpiło ograniczenie wykonania umowy. Oświadczenie złożyła biorąc pod uwagę, że z powodu ogłoszenia pandemii (...)19 u jej zleceniodawcy zostały wprowadzone zmiany organizacyjne skutkujące dla niej zawieszeniem wykonania umowy i znacznym zmniejszeniem czasu pracy i wynagrodzenia w miesiącach marcu i kwietniu 2020 r. Ubezpieczona podniosła, że mając świadomość, że zleceniodawca odmówił jej złożenia wniosku o świadczenie postojowe dla osób wykonujących umowy cywilnoprawne, do wniosku załączyła szereg dokumentów potwierdzających jej sytuację. W odpowiedzi na tak złożony wniosek otrzymała w dniu 4.09.2020 r. przelew w wysokości 2080 zł bez żadnej decyzji i na tej podstawie doszła do przekonania, iż ZUS po stosownej analizie dokumentów uznał, że świadczenia są jej należne.

W związku z tym w dniu 21.09.2020 r. złożyła kolejny wniosek o świadczenie, dotyczący kwietnia 2020 r., na skutek którego wypłacono jej świadczenie w takiej samej wysokości tj. kwocie 2080 zł w dniu 5.10.2020 r.

W dniu 7.03.2022 r. otrzymała decyzję wzywającą ją do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, przy czym jak zaznaczyła we wskazanej decyzji, organ nie wyjaśnił czemu nie dał wiary przedłożonym przez nią dokumentom. Podkreśliła, iż w istocie jej zleceniodawca wskazał, iż w ocenie spółki w związku z wprowadzonym w kraju stanem epidemii nie nastąpił przestój, jednakże jednocześnie podkreślił, że z uwagi na utrudnienie wykonywania zleconych czynności związane z tymczasowym trybem pracy zdalnej starszych inżynierów, Zleceniodawca zdecydował o zawarciu w dniu 8.05.2020r. kolejnej umowy na okres od
1-30.06.2020 r. by wypełnić cel zawartej umowy. Tym samym niewątpliwie w tych okolicznościach wypełnione zostały wszystkie przesłanki wymagane do uzyskania przez nią prawa do świadczenia postojowego dla osób wykonujących czynności cywilnoprawne, w związku z pandemią, wykonywanie przez nią umowy zostało bowiem ograniczone.

/odwołanie k. 3-7 z załącznikami k. 7v-15/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując argumentację tożsamą do tej zawartej w zaskarżonej decyzji. Organ podkreślił, że w działalności zleceniodawcy nie wystąpił przestój w prowadzeniu działalności gospodarczej w związku ze stanem pandemii (...)19 – pismo D. (...) sp. zoo z 14.12.2021r., a jedynie zmiana sposobu działania - praca zdalna - korespondencja między ubezpieczoną a przedstawicielem zleceniodawcy z dnia 28.05.2020 r. W związku z powyższym nie została spełniona przesłanka do uzyskania prawa do świadczenia postojowego z powodu braku przestoju w prowadzeniu działalności przez zleceniodawcę.

/odpowiedź na odwołanie k. 17-18/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił, co następuje:

Wnioskodawczyni J. S. zamieszkuje na terytorium Polski i posiada obywatelstwo RP.

/bezsporne/

Wnioskodawczyni w dniu 2 marca 2020 r. zawarła z (...) sp. z o.o. umowę zlecenia na czas określony od 2 marca 2020 r. do 31 maja 2020 r. Stosownie do treści umowy zleceniobiorca zobowiązał się do wykonywania na rzecz zleceniodawcy następujących czynności: wsparcie w analizie bieżących procesów i proponowanie usprawnień, pomoc w przygotowaniu instrukcji pracy, wsparcie starszych inżynierów w obszarze definiowani wymagań do zamówień nowego sprzętu, a zleceniodawca zobowiązał się do zapłaty na rzecz zleceniobiorcy wynagrodzenia w wysokości 20 zł brutto za godzinę. Podstawą rozliczenia miało być zatwierdzenie wykonania zlecenia na przedłożonym przez zleceniobiorcę rachunku na podstawie zatwierdzonej ewidencji przepracowanych godzin. Za okres przerwy w wykonaniu zleconych czynności wynagrodzenie nie przysługiwało. Wynagrodzenie z tytułu zawartej umowy miało być przekazywane na konto wnioskodawczyni.

/umowa zlecenia k.7v, zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 11.01.2023 00:01:56-00:04:33 w związku informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 7.11.2022 r. 00:01:42-00:21:57/

Strony umowy - (...) sp. z o.o. zgodnie ustaliły, iż czas pracy wnioskodawczyni w ramach zawartej umowy to 325 godzin w ciągu 3 miesięcy – średnio109 godzin w miesiącu. Praca miała być wykonywana stacjonarnie

/korespondencja mailowa z dnia 17 i 18 .02.2020 r. k. 8, zeznania wnioskodawczyni -protokół z rozprawy z dnia 11.01.2023r. 00:01:56-00:04:33 w związku informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 7.11.2022 r. 00:01:42-00:21:57/

Wnioskodawczyni we wskazanym okresie nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu, niż wyżej wskazana umowa.

/okoliczności bezsporne/

Wnioskodawczyni realizowała wskazaną umowę od dnia 2.03.2020 r., stawiając się w siedzibie zleceniodawcy. Czas jej pracy był rejestrowany.

/zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 11.01.2023 00:01:56-00:04:33 w związku informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 7.11.2022 r. 00:01:42-00:21:57/

Od dnia 20.03. 2020 r. w Rzeczypospolitej Polskiej obowiązywał stan epidemii w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa (...)2 wywołującego chorobę (...) 19.

/bezsporne, fakt znany notoryjnie/

W związku z pandemią godziny pracy wnioskodawczyni zostały znacząco ograniczone. W dniach od 17.03. do 19.04.2020 r. umowa wnioskodawczyni pozostawała de facto zawieszona. Dział, w którym pracę wykonywała wnioskodawczyni przeszedł na pracę zdalną, a ona otrzymała polecenie od kierownika oczekiwania w domu na dalsze wytyczne dotyczące pracy. Z dniem 20.04.2020 r. na polecenie kierownika wnioskodawczyni podjęła pracę zdalną za pomocą laptopa podłączonego do sytemu tunelem (...). Kierownik zlecał wnioskodawczyni czynności do wykonania telefonicznie mailowo i przez S.. Czas pracy ubezpieczonej był na bieżąco kontrolowany i zatwierdzany w karcie pracy. Wnioskodawczyni kontynuowała pracę zdalną w maju 2020 r. na analogicznych zasadach.

/zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 11.01.2023 00:01:56-00:04:33 w związku informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 7.11.2022 r. 00:01:42-00:21:57/

W skutek takiej organizacji pracy spowodowanej pandemią wnioskodawczyni w marcu 2020 r. przepracowała 64 godziny, w kwietniu 2020 r.- 55 godzin, w maju 120 godzin. Rozliczenie potwierdzające taką liczbę godzin przepracowanych przez ubezpieczoną zostało zatwierdzone przez zleceniodawcę.

/rozliczenie czasu pracy za okres od marca do maja 2020 r. wraz mailowym potwierdzeniem akceptacji zestawienia k. 8v-11 /

W maju 2020 r. wnioskodawczyni zapytała zleceniodawcę, czy złoży za nią wniosek o świadczenie postojowe. W odpowiedzi na powyższe zleceniodawca odpowiedział, iż jednym z wymagań niezbędnym do otrzymania świadczenia postojowego z ZUS jest brak możliwości wykonania umowy cywilnoprawnej w całości lub w części z powodu przestoju w prowadzeniu działalności. (...) sp. z o.o. nie zgłaszał oficjalnie postojowego/ przestoju w swoim zakładzie, a jedynie wprowadził zmianę sposobu działania, zleceniodawca wskazał, iż nie widzi podstaw prawnych do wypłaty postojowego, jak również ubiegania się o powyższe wsparcie z ZUS.

Jednocześnie z uwagi na utrudnienie wykonania zleconych czynności związane z tymczasowym trybem pracy zdalnej starszych inżynierów spowodowanym pandemią zleceniodawca zaproponował wnioskodawczyni zapłatę za czynności niezrealizowane albo zawarcie kolejnej umowy by wypełnić jej cel.

/korespondencja mailowa z 15 i 28.05. 2020 r. k. 11v, zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 11.01.2023 - 00:01:56-00:04:33 w związku informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 7.11.2022 r. 00:01:42-00:21:57/

W odpowiedzi na tą propozycję ubezpieczona zdecydowała się na dalsze realizowanie współpracy. W związku z tym strony. Tj. (...) sp. z o.o. i wnioskodawczyni zawarły kolejną umowę zlecenia na okres od 1-30.06.2020 r. na analogicznych co poprzednio zasadach. W ramach tej umowy wnioskodawczyni przepracowała w czerwcu 2020 r. 86 godzin.- tj. różnicę między godzinami wypracowanymi na podstawie poprzednio zawartej umowy, a tymi jakie miała pierwotnie wypracować. Umowę realizowała zdalnie.

/umowa zlecenie k. 45, pismo z dnia 14.12.2021 r. k. 12 v. zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 11.01.2023 00:01:56-00:04:33 w związku informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 7.11.2022 r. 00:01:42-00:21:57/

W dniu 2.09.2020 r. ubezpieczona złożyła pierwszy wniosek o świadczenie postojowe w związku z przeciwdziałaniem skutkom wywołanym (...)19 dla umów cywilnoprawnych (...) (wniosek samodzielny).

We wniosku tym oświadczyła, że wystąpiło ograniczenie wykonywania umowy z powodu przestoju w prowadzonej działalności przez jej zleceniodawcę. Przedłożyła umowę zlecenia zawartą 2.03.2020 r z płatnikiem składek (...) sp. z o.o. na okres od 2.03.2020 r do 31.05.2020 r.

/wniosek k. 13-14/

Podstawą złożenia wskazanego wniosku był częściowy brak możliwości realizacji zlecenia w marcu 2020 r.

/zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 11.01.2023 00:01:56-00:04:33 w związku informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 7.11.2022 r. 00:01:42-00:21:57 /

W dniu 4.09.2020 r ubezpieczona otrzymała wypłatę świadczenia postojowego w kwocie 2080 zł na podstawie wniosku o świadczenie postojowe (...) w związku z przeciwdziałaniem skutkom wywołanym (...)19 dla umowy zlecenia z 2.09.2020 r.

/ bezsporne/

W dniu 21.09.2020 r. tj po wypłacie pierwszego świadczenia wnioskodawczyni złożyła wniosek o świadczenie postojowe za kolejny okres w związku; przeciwdziałaniem skutkom wywołanym (...)/ID-19 dla umów cywilnoprawnych.

/ bezsporne, wniosek k. 15/

Podstawą złożenia wskazanego wniosku był częściowy brak możliwości realizacji zlecenia w kwietniu 2020 r.

/zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 11.01.2023 00:01:56-00:04:33 w związku informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 7.11.2022 r. 00:01:42-00:21:57 /

W dniu 5.10.2020 r ubezpieczona otrzymała wypłatę świadczenia postojowego w kwocie 2080 zł na podstawie wniosku o świadczenie postojowe (...) za kolejny okres w związku z przeciwdziałaniem skutkom wywołanym (...)19 dla umów cywilnoprawnych z
21 września 2020 r.

/bezsporne/

Z informacji uzyskanych przez ZUS w trakcie postępowania wyjaśniającego (zapytanie ZUS z dnia 16.11.2021 r.) z pisma z 14.12.2021r. wynika, że w firmie (...) sp. z o.o. nie nastąpił przestój spowodowany pandemią (...)19.

Jednocześnie zleceniodawca wyjaśnił, iż umowa zlecenia z dnia 2.03.2020 r. została zawarta na okres 2.03 – 31.05.2020 r. w celu wykonania czynności (w ilości 325 h): wsparcie w analizie bieżących procesów i proponowanie ustawień, pomoc w przygotowaniu instrukcji pracy, wsparcie starszych inżynierów w obszarze definiowania wymagań do zamówień nowego sprzętu. Z uwagi na utrudnienie wykonania zleconych czynności związane z tymczasowym trybem pracy zdalnej starszych inżynierów Zleceniodawca zdecydował o zawarciu w dniu 8.05. 2020 r. kolejnej umowy zlecenia na okres 1-30.06.2020 r., by wypełnić cel zawartej umowy.

Dla potwierdzenia przedstawił zestawienie godzin zlecenia (total 325 h) za okres marzec - czerwiec 2020 r. zgodnie z potwierdzonymi rachunkami do umów zlecenia: Marzec 2020 r. - 64 h Kwiecień 2020 r. - 55 h Maj 2020 r. - 120 h Czerwiec 2020 r. - 86 h.

/zapytanie ZUS w aktach ZUS k. nienumerowane oraz k. 12. odpowiedź zleceniodawcy z 14.12.2021 r. k. 12 v oraz w aktach ZUS k. nienumerowane/

W tym stanie rzeczy organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

/bezsporne/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w Łodzi dokonał na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach ZUS, których wiarygodność nie budzi wątpliwości i nie była kwestionowana przez żadną ze stron, nadto w oparciu o wiarygodne zeznania wnioskodawczyni. Zebrane dowody nie nasuwają wątpliwości i pozwalają tym samym na wydanie rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 15zq ust. 1 pkt 2 i ust. 2 i 3 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2095), świadczenie postojowe przysługuje osobie wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia, inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowę o dzieło, zwane dalej "umową cywilnoprawną".

Świadczenie postojowe przysługuje osobom zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli są:

1) obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej lub

2) posiadającymi prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, lub

3) cudzoziemcami legalnie przebywającymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. (ust. 2)

Świadczenie postojowe przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia (...)19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności, odpowiednio przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą albo przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna. (ust. 3)

Na podstawie art. 15zq ust. 5 ww. ustawy, osobie wykonującej umowę cywilnoprawną świadczenie postojowe przysługuje jeżeli:

1) umowa cywilnoprawna została zawarta przed dniem 1 kwietnia 2020 r.;

2) przychód z umowy cywilnoprawnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, nie był wyższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku;

3) nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu.

Celem ustawodawcy wprowadzającego prawo do świadczenia postojowego było zagwarantowanie ochrony obywateli, których dotykają opóźnienia lub brak realizacji dostaw, zatory płatnicze lub absencja pracowników związana ze wzrostem zachorowalności na (...)2. Ustawodawca uznał, że do najbardziej zagrożonych grup należą osoby prowadzące działalność gospodarczą, opłacające składki same za siebie oraz osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, innej umowy o świadczenie usług, do których zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące umowy zlecenia a także osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o dzieło, gdyż osoby te są wyjątkowo narażone na niestabilność, a nawet całkowitą utratę przychodów z powodu pandemii koronawirusa, ze względu na brak zleceń lub zamówień, czy rezygnację z realizowanych lub zawieranych umów (por. uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw – nr druku 299).

Z przytoczonych wyżej przepisów wynika, że głównym warunkiem, który należy spełniać, aby móc ubiegać się o świadczenie postojowe, jest fakt niepodlegania ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu, ale ustawodawca wprowadził także więcej kryteriów, których spełnienie warunkuje nabycie prawa do otrzymania świadczenia z ZUS.

Treść art. 15zq ust 1 pkt 2 ustawy covidowej nie pozostawia wątpliwości, że świadczenie postojowe przysługuje osobie wykonującej umowę zlecenia; wg ustępu 3. świadczenie postojowe przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia (...)19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności, odpowiednio przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą albo przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna. Art 15zq ust. 5 ustawy covidowej określa zaś przesłanki do nabycia prawa do świadczenia postojowego przez osobę wykonującą umowę cywilnoprawną.

W myśl art. 15zs ust. 4 pkt. 1 lit. a- b ustawy odpowiednio zleceniodawca lub zamawiający załącza do wniosku, o którym mowa w ust. 1:

1) oświadczenie potwierdzające:

a) niedojście do skutku lub ograniczenie wykonywania umowy cywilnoprawnej z powodu przestoju w prowadzeniu działalności, o którym mowa w art. 15zq ust. 3,

b) datę zawarcia i wysokość wynagrodzenia z tytułu umowy cywilnoprawnej,

c) uzyskanie przez osobę wykonującą umowę cywilnoprawną w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, przychodu nie wyższego niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku,

d) otrzymanie oświadczenia od osoby wykonującej umowę cywilnoprawną, że nie podlega ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu oraz o wysokości uzyskanych przychodów z innych umów cywilnoprawnych;

2) kopię umów cywilnoprawnych.

Zgodnie zaś z art. 15zx ust. 1 pkt 1 i ust. 3 cyt. ustawy, osoba, która pobrała nienależnie świadczenie postojowe, jest zobowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.

Za nienależnie pobrane świadczenie postojowe uważa się świadczenie:

1) przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę lub zamawiającego;

2) wypłacone osobie innej niż osoba uprawniona;

3) wypłacone w kwocie wyższej niż należna (art.15 ust.2 pkt 1-3).

Przekładając powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy w ocenie Sądu uznać należy, że nie zostały spełnione przesłanki, aby wypłacone wnioskodawczyni świadczenia postojowe, należało uznać za nienależnie pobrane.

Na gruncie rozpatrywanego przypadku J. S. nie złożyła fałszywych oświadczeń, czy dokumentów a także nie wprowadziła świadomie w inny sposób w błąd organu rentowego. Nie można wnioskodawczyni przypisać złej wiary w ubieganiu się o powyższe świadczenia.

Jak już wyżej przytoczono w przypadku zleceniodawców prawo do świadczenia postojowego warunkowało jedynie: nie podleganie ubezpieczeniu społecznemu z innego tytułu, zawarcie umowy przed 1 kwietnia 2020 r., przestój w prowadzeniu działalności przez zleceniodawcę i nieprzekroczenie granicznej kwoty przychodu z umowy, o której mowa w art. l5zq ust. 5 pkt 2 cytowanej ustawy.

We wniosku o świadczenie ubezpieczona wskazała min., że wystąpiło ograniczenie wykonywania umowy zlecenia z powodu przestoju w prowadzeniu działalności przez zleceniodawcę. Jak ustalono zaś bezsprzecznie w przedmiotowej sprawie, wbrew twierdzeniom ZUS, powyższa okoliczność faktycznie zaistniała.

W tym miejscu wskazać należy, że kluczowym jest zdefiniowanie użytego przez ustawodawcę pojęcia „przestoju w prowadzeniu działalności”.

W związku ze zgłaszanymi przez przedsiębiorców wątpliwościami, Rzecznik Małych i Średnich (...) wystąpił do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej o wydanie objaśnień prawnych w zakresie możliwości skorzystania ze świadczenia postojowego przez przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą oraz osoby wykonujące umowy cywilnoprawne. Rzecznik skierował zapytanie m.in. o to jak należy rozumieć pojęcie „przestoju w prowadzeniu działalności”, o którym mowa w art. 15zq ust. 3 ustawy (...)19.

W następstwie czego Rzecznik otrzymał odpowiedź o następującej treści: Oceniając przestój w prowadzeniu działalności w następstwie (...)19 przedsiębiorca powinien uwzględnić takie okoliczności jak spadek przychodów, dochodów, obrotów, liczby klientów, czy ograniczenia w prowadzeniu działalności. Forma przestoju w prowadzeniu działalności może być różna w zależności od specyfiki branży lub lokalizacji. (vide: biuro Rzecznika (...))

W tym stanie rzeczy za przestój w prowadzeniu działalności należy rozumieć wszelkie okoliczności związane z (...)19, które spowodowały brak możliwości wykonania umowy cywilnoprawnej w całości lub w części. Może to być np. zamknięcie firmy, zawieszenie działalności, brak klientów, mogą też być problemy płatnicze, wymuszona okolicznościami zmiana organizacja pracy powodująca utrudnienia w wykonaniu umowy. To wnioskujący określa, czy zdarzenie takie miało miejsce i oświadcza to w składanym wniosku.

Powyższe znajduje także potwierdzenie w orzecznictwie. W wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 14 kwietnia 2022 r. III AUa 1207/21, który dotyczył osoby prowadzącej działalność gospodarczą wskazano, iż art. 15zq ust. 4 pkt 1 i 2 ustawy covidowej precyzuje z kolei jaką sytuację uznaje się za przestój, o którym mowa w ust. 3, czyli na czym polega pogorszenie się sytuacji ekonomicznej relewantne dla uzyskania świadczenia postojowego. Podkreślono iż ponadto przepis ten, w przypadku spadku przychodów, określa też kiedy, w odniesieniu do miesiąca złożenia wniosku, powinien wystąpić spadek przychodów. Art. 15zq w ust. 4 ustawy covidowej wskazuje z jednej strony, że chodzi o sytuację zmniejszenia przychodów, a z drugiej o niewykonywanie działalności (zaprzestanie: produkcji, handlu, świadczenia usług itd.) po zawieszeniu. Sposób redakcji przepisu art. 15zq ust. 4 pkt 1 i 2 dowodzi, że spadek przychodów jest brany pod uwagę wtedy, gdy nie doszło do zawieszenia działalności.

Powyższe zdaniem Sądu analogicznie należy odnieść do osoby wykonującej umowę cywilnoprawną tu przestój, o którym mowa w ust. 3 art. 15zq precyzuje art. 15zq ust. 5 pkt 2 Z przestojem mamy do czynienia, gdy przychód z umowy cywilnoprawnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, nie był wyższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku.

W konsekwencji powyższego przepis art. 15 zq ust. 3 ustawy stanowi o przestoju, ale rozumianym jako przerwa lub ograniczenie prowadzenia działalności gospodarczej przestój ekonomiczny – a nie przestój w rozumieniu prawa pracy. Gdyby ustawodawca chciał , to w ww. ustawie odwołałby się do przestoju, o którym mowa w art. 81 ust. 3 kp /por wyrok SO w Olsztynie z 11.03.2021 r. sygn. akt IV U 1867/20, wyrok SO w łodzi z dnia 24.11.2021 sygn akt VIII U 1586/21/.

W ocenie Sądu Okręgowego z całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego bezsprzecznie wynika, że zgodnie z treścią złożonego do wniosku o świadczenie postojowe oświadczenia ubezpieczonej, rzeczywiście nastąpiło ograniczenie wykonywania przez nią umowy zlecenia z powodu przestoju w prowadzeniu działalności przez zleceniodawcę.

Po pierwsze, co wynika zarówno z zeznań wnioskodawczyni jak i oświadczenia (...) sp. z o.o., choć w wyżej wymienionym podmiocie nie miał miejsca przestój stricte w rozumieniu prawa pracy, w związku z pandemią u zleceniodawcy doszło jednak do takiej zmiany organizacji pracy, która uniemożliwiała czasowo kontynuowanie zawartej z wnioskodawczynią umowy cywilnoprawnej. W związku z pandemią nie zrealizowano celu umowy dlatego strony zdecydowały się na jej kontynuowanie w czerwcu 2020 r. istotnego ograniczenia prowadzenia działalności.

Po drugie, powyższe miało bezpośrednie przełożenie na sytuację wnioskodawczyni, która w związku z powyższym nie wypracowała założonej ilości godzin. Zmiana organizacji pracy starszych inżynierów częściowe zawieszenie wykonania umowy spowodowane pandemią skutkowało też zmniejszeniem przychodów wnioskodawczyni w marcu i kwietniu 2020 r. .

Powyższe okoliczności zdaniem Sądu jednoznacznie wskazują na przestój w prowadzeniu działalności przez zleceniodawcę, gdyż jak już wyżej wskazano nie tylko ograniczenie w prowadzeniu działalności czy jej wstrzymanie stanowi formę przestoju, lecz i wszelkie okoliczności związane z (...)19, które spowodowały brak możliwości wykonania umowy cywilnoprawnej. W przypadku ubezpieczonej nagła zmiana organizacji czasu pracy starszych inżynierów ich przejście na pracę zdalną spowodowało, że w marcu i kwietniu 2020 r. nie mogła ona wykonywać umowy zlecenia w takim wymiarze jak dotąd. Kierownictwo zleceniodawcy pierwotnie nie było w stanie zorganizować jej pracy ani stacjonarnie ani zdalnie.

Podkreślić również należy, iż powyższe miało bezpośrednie przełożenie w znacznym zmniejszeniu osiąganych przez nią przychodów w miesiącach marzec - kwiecień 2020r. Sąd przy tym nie traci z pola widzenia, iż ubezpieczona wniosek o świadczenie postojowe złożyła po raz pierwszy na początku września 2020 r., a potem pod koniec września 2020 r., kiedy to umowa zlecenia nie była już kontynuowana, a zleceniodawca wcześniej odmówił złożenia wskazanego wniosku, błędnie oceniając iż nie miał miejsca przestój w prowadzeniu działalności gospodarczej.

W tym miejscu jeszcze raz podkreślić należy, że osobie wykonującej umowę cywilnoprawną świadczenie postojowe przysługuje jeżeli: przychód z umowy cywilnoprawnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, nie był wyższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku. Natomiast organ rentowy w procesie nie kwestionował, iż wnioskodawczyni nie spełniała wskazanego warunku.

Ponadto dla porządku podkreślenia wymaga, że orzecznictwo przejmuje wykładnię przepisu art. 15zq ustawy covidowej w zakresie rozumienia miesięcy poprzedzających złożenie wniosku, w których ma mieć miejsce spadek przychodów uznając, iż przepis ten nie wymaga ,aby spadek dochodów/ przychodów dotyczył miesięcy bezpośrednio poprzedzających złożenie wniosku o świadczenie, a jedynie wymaga miesięcy poprzedzających tenże miesiąc. Wskazać należy, iż w wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 czerwca 2021 r. III AUa 171/21 wskazano, że gdyby zamysłem ustawodawcy była konieczność wnioskowania przez beneficjenta o świadczenie z racji różnicy w przychodach w kolejnych, następujących po sobie miesiącach, to zamieściłby przysłówek „bezpośrednio”, czego jednak nie uczynił, ani w treści art. 15zq ust. 4 pkt 1), ani w treści art. 15zs ust. 3 pkt 4) ppkt c) ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Tymczasem ustawodawca zapisał: (...) przychód (…) uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe był o co najmniej 15% niższy od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc; (…). A zatem rzecz dotyczy wszystkich miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku, a nie tylko miesięcy bezpośrednio poprzedzających. Beneficjenci świadczeń postojowych nie są więc ograniczeni czasowo, jeśli chodzi o datę złożenia wniosku o świadczenie, z wyjątkiem trzymiesięcznego terminu zakreślonego w art. 15zs ust. 7 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Dla uprawnionych ten właśnie termin to termin prawa materialnego, zawity, po upływie którego zagwarantowane ustawą uprawnienie wygasa, zaś sam termin nie podlega przywróceniu. Należy stanowczo stwierdzić, że tego rodzaju terminu zawitego ustawodawca nie wprowadził dla beneficjentów świadczenia postojowego w art. 15zq ust. 4 pkt 1) czy art. 15zs ust. 3 pkt 4) ppkt c) ustawy. Nadto również w wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 14 kwietnia 2021 r. III AUa 86/21 wskazano, iż określony w art. 15zq ust. 4.1) ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywoływanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374 ze zm.) wymóg uzyskania w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku o świadczenie postojowe, przychodu w wysokości o co najmniej 15% niższego od przychodu uzyskanego w miesiącu poprzedzającym ten miesiąc dotyczy wszystkich miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku, a nie tylko miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc złożenia wniosku. Beneficjenci świadczeń postojowych nie są ograniczeni czasowo, jeśli chodzi o datę złożenia wniosku o świadczenie, z wyjątkiem trzymiesięcznego terminu zakreślonego w art. 15zs ust. 7 powyższej ustawy. Powyższe znajduje potwierdzenie w wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 lipca 2021 r. III AUa 229/21 w którym wskazano, że z literalnego brzmienia przepisu art. 15zq ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywoływanych nimi sytuacji kryzysowych nie wynika, że ustawodawca wymaga aby spadek dochodów dotyczył miesięcy bezpośrednio poprzedzających złożenie wniosku o świadczenie, a jedynie wymaga miesięcy poprzedzających tenże miesiąc, co rzecz jasna nie jest tożsame.

Ponadto podkreślenia wymaga, że ocena warunków niezbędnych do uzyskania prawa do świadczenia postojowego powinna być dokonana nie na datę składania wniosku, lecz wobec okresu, który wnioskodawczyni wskazuje jako uprawniający ją wg wymogów prawnych do przyznania świadczenia. /wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 10 listopada 2021 r. III AUa 93/21/ Tak więc adekwatnie w przypadku wnioskodawczyni będącej zleceniobiorcą brak spadku przychodów w miesiącach bezpośrednio poprzedzających złożenie wniosku – kiedy wcześniej z uwagi na brzmienie obowiązujących przepisów nie była uprawniona do złożenia wskazanego wniosku samodzielnie - przy niekwestionowanym spadku tych przychodów w miesiącach poprzedzających miesiąc, w których wnioski ubezpieczona złożyła nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Mając na względzie wskazane okoliczności wnioskodawczyni spełniła wszystkie z wymaganych przez ustawodawcę warunków do uzyskania prawa do świadczenia postojowego, określonych w cytowanym art. 15zq ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych i brak było podstaw do uznania, że wypłacone jej świadczenia był nienależne.

Wnioskodawczyni zawarła umowę cywilnoprawną przed dniem 1 kwietnia 2020 r., nie posiada innego tytułu do ubezpieczeń społecznych, zamieszkuje na terytorium Polski i posiada obywatelstwo RP, od marca 2020 r. nie mała możliwości wykonywania umowy cywilnoprawnej w całości z powodu przestoju spowodowanego pandemią w prowadzeniu działalności zleceniodawcy (zmiana organizacji pracy starszych inżynierów na zdalną powodująca de facto zawieszenia wykonania jej umowy) i nie przekroczyła granicznej kwoty przychodu z umowy, o której mowa wart. l5zq ust. 5 pkt 2 zacytowanej ustawy.

Na marginesie jedynie wskazać trzeba, że nic nie stało na przeszkodzie, aby Zakład podjął decyzję o wypłacie tych świadczeń dopiero po przeprowadzeniu stosownego postępowania wyjaśniającego– czego nie uczynił, gdyż zwrócił się do zleceniodawcy dopiero w listopadzie 2021 r. Obowiązkiem ZUS była weryfikacja wniosku o świadczenie postojowe i wydanie decyzji co do tego świadczenia niezwłocznie po wyjaśnieniu ostatniej okoliczności niezbędnej do jej wydania. Samo złożenie wniosku nie obliguje organu rentowego do wydania pozytywnej decyzji bez sprawdzenia warunków przyznania świadczenia /wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku III Wydział Pracy i Ubezpieczeń społecznych z dnia 30 listopada 2021 r. III AUa 720/21/.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy z mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że J. S. nie jest zobowiązana do zwrotu pobranego świadczenia postojowego w kwocie 4160,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, uznając odwołania wnioskodawczyni za zasadne.

J.L.