UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29.07.2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 887) ustalił kapitał początkowy A. M. na dzień 1 stycznia 1999 roku.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 365,29 zł.

Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1987 r. do 31 grudnia 1996 r.

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 29,92 %.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 365,29 zł. ZUS ustalił w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 29,92 %. przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w w/w ustawie o emeryturach i rentach z FUS (29,92%. x 1 220,89 zł =365,29zł).

Organ rentowy przyjął łącznie 11 lat, 9 miesięcy, 24 dni, okresów składkowych.

8 miesięcy 1 dzień okresów nieskładkowych

2 lata 4 miesiące 18 dni okresów sprawowania opieki nad dzieckiem

W wysokość 24% kwoty bazowej wyniosła 293,01 zł.

Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku wieku 37 lat oraz okresu składkowego i nieskładkowego – 15 lat wyniósł 58,25 %.

Średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat przyjęto w ilości 209 miesięcy.

W związku z powyższym wysokość kapitału początkowego ustalona na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniosła 50011,61 złotych.

Do obliczenia stosunku podstawy wymiaru składek oraz kwot o których mowa w art. 15 ust. 3 ustawy w roku 1987,1989, 1991 do przeciętnego wynagrodzenia za te lata przyjęto sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok odpowiednią do liczby miesięcy w których wnioskodawczyni podlegała ubezpieczeniu społecznemu na podstawie przepisów prawa polskiego

/decyzja – k. 33-34 obliczenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru k. 35 akt ZUS/

Decyzją z dnia 1.08.2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpoznaniu wniosku z dnia 23.06.2022 r. przyznał A. M. emeryturę od 26.06.2022 r. tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego i podjął jej wypłatę od 1.07.2022 r. tj. od następnego dnia po rozwiązaniu stosunku pracy.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne i kapitału początkowego, zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura została obliczona zgodnie z art. 26 ustawy emerytalnej jako równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne i kapitału początkowego z uwzględnieniem ich waloryzacji, zaewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia ustalone na dzień zgłoszenia wniosku o podjęcie wypłaty emerytury tj na dzień 23.06.2022 r.

Przy ustaleniu wysokości emerytury uwzględniono:

- kwotę składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji 86780,28 zł

- kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego 276632,65 zł;

- kwota środków zewidencjonowanych na subkoncie 53500,03 zł

- średnie dalsze trwanie życia 238,90 miesięcy;

- wyliczona kwota emerytury wynosi 1521,19 zł

Okresowa emerytura kapitałowa wynosi 157,70 zł

Łącznie kwota emerytury z FUS oraz okresowej emerytury kapitałowej wynosi 1678,89 zł

/decyzja k. 37-38 w aktach ZUS/.

Odwołanie od obu powyższych decyzji wniosła A. M. podnosząc, iż nie zgadza się z przyjęciem przy wyliczeniu kapitału początkowego i emerytury minimalnego wynagrodzenia za okres 10.07.1981 do 30.04.1989 r.

/odwołanie – k. 3 sygn akt VIII U 1753/22 i k. 3 sygn akt VIII U 1754/22/

W odpowiedziach na odwołania organ rentowy wniósł o oddalenie odwołań podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonych decyzjach. Odnosząc się bezpośrednio do treści odwołań organ wskazał, że A. M. nie udokumentowała zarobków z okresów zatrudnienia:

-w Urzędzie (...) 10.07.1981r. - 23.10.1981r. w Spółdzielni Pracy (...) 16.11.1981r. - 13.07.1987r. (urlop wychowawczy 11.02.1983r. - 02.09.1984r., 02.01. 1986r. - 31.01.1986r.) oraz 05.04.1988r. - 30.04.1989r.

- w (...) 01.01.1994r. - 31.10.1994r. (od 01.01.1994r. deklaracje bezimienne; okres wcześniejszy przyjęty z deklaracji imiennych)

Za ww. okresy przyjęto wynagrodzenie minimalne.

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego w zaskarżonych decyzjach z lat 1987 - 1996 wyniósł 29,92%.

Nadto organ rentowy wskazał, że decyzjami z dnia 22.08.2022r. i 23.08.2022r. przeliczono odpowiednio kapitał początkowy i emeryturę (od dnia jej przyznania) w wyniku doliczenia do zarobków z lat 1997 i 1998 kwot zasiłków - wskutek czego korzystniejszy okazał się wskaźnik wysokości podstawy wymiaru z lat 1989 -1998 wynoszący 31,80%.

/ odpowiedź na odwołania k 4 sygn akt VIII U 1753/22 i k. 4 sygn akt VIII U 1754/22/

Postanowieniem z dnia 2.09.2022 r. sprawy z obu odwołań połączono o wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

/ postanowienie k. 8 akt VIII U 1754/22/

Na rozprawie w dniu 8.11.2022 r. wnioskodawczyni wniosła o przeliczenie świadczenia przy uwzględnieniu załączonych świadectw pracy z okresu zatrudnienia w Wytwórni (...) .

/ stanowisko procesowe wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 8.11.2022 r. 00:08:37 -00:09:10/

Na rozprawie w dniu 16.12.2022 r. wnioskodawczyni oświadczyła, iż nie kwestionuje przedstawionego przez ZUS hipotetycznego wyliczenia jej świadczeń z uwzględnieniem najkorzystniejszej wersji przy przyjęciu za ostatnie pełne miesiące pracy wynagrodzeń wynikających ze świadectw pracy k. 9-10 akt ZUS przy przyjęciu stawki godzinowej i normatywnego czasu pracy oraz dodatku zdrowotnego i dodatku za prace w warunkach szczególnych określonych w wysokości godzinowej, jednocześnie podnosząc iż emerytura powinna zostać wyliczona za cały okres zatrudnienia a nie tylko za ostatni miesiąc zatrudnienia.

/ stanowisko procesowe wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 16.12.2022 r. 00:01:09 - 00:04:59/

Na rozprawie w dniu 14.02.2023 poprzedzającej wydanie wyroku strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska procesowe.

/ stanowiska procesowe stron protokół z rozprawy z dnia 14.02.2023 r. 00:00:51-00:01:05, 00:10:20 -00:11:59/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni A. M. urodziła się w dniu (...).

/okoliczność bezsporna/

W okresie od 16.11.1981r. - 13.07.1987r. (urlop wychowawczy 11.02.1983r. - 02.09.1984r., 02.01. 1986r. - 31.01.1986r.) oraz 05.04.1988r. - 30.04.1989r. wnioskodawczyni była zatrudniona w Spółdzielni Pracy (...).

/ świadectwo pracy k. 9 akt ZUS oraz świadectwo pracy k. 10/

Przy czym w świetle świadectwa pracy z dnia 13.07.1987 r. wnioskodawczyni w okresie od 16.11.1981r. - 13.07.1987r. była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach: pakowacz szkła, cechowacz skal i znaków, brakarz wyrobów szklanych i formowacz wyrobów szklanych ręcznie ostatnio na stanowisku cechowacz skal i znaków za wynagrodzeniem 73,80 zł za godzinę akord, plus premia do 42 % za jakość produkcji oraz do 23 % za dyscyplinę plus dodatek zdrowotny 1,50 na godzinę.

/ świadectwo pracy k. 9 akt ZUS/

Natomiast w świetle świadectwa pracy z dnia 02.05.1989r za okres od 5.04.1988 do 30.04.1989 r. wnioskodawczyni była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku cechowacza skal i znaków, na którym ostatnio otrzymywała wynagrodzenie w wysokości 192 zł na godzinę premię zgodne z regulaminami + 7 zł na godzinę dodatku za pracę w warunkach szczególnych.

/ świadectwo pracy k. 10/

Wynagrodzenie wnioskodawczyni we wskazanym okresie zatrudnienia podobnie jak wynagrodzenie innych zatrudnionych w tym okresie pracowników składało się z pensji podstawowej, premii za akord, premii za dyscyplinę i dodatku zdrowotnego. Wynagrodzenie wnioskodawczyni z upływem czasu stale rosło.

/zeznania wnioskodawczyni protokół z rozprawy z dnia 16.12.2022 r 00:04:59 00:06:33 związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 8.11.2022 r. 00:01:10—00:09:10, zeznania świadka M. K. protokół z rozprawy z dnia 14.02.2023 00:02:56, legitymacja ubezpieczeniowa L. K. k. 37-45 /

Wydanymi w toku procesu decyzjami z dnia 22.08.2022r. i 23.08.2022r. przeliczono wnioskodawczyni odpowiednio kapitał początkowy i emeryturę (od dnia jej przyznania) w wyniku doliczenia do zarobków z lat 1997 i 1998 kwot zasiłków.

Wskutek powyższego przy wyliczeniu kapitału początkowego korzystniejszy okazał się wskaźnik wysokości podstawy wymiaru z lat 1989 -1998 wynoszący 32,80%. Podstawa wymiaru kapitału początkowego wyniosła 400, 45 ( 32,80 % x 1220,89 zł). Kapitał początkowy ustalony na dzień 1.01.1999 r wyniósł 51 388,92 zł.

Wobec przyjęcia powyższego wysokość emerytury wnioskodawczyni obliczona zgodnie z zasadami z art. 26 ustawy emerytalnej wyniosła 1553,08 zł Okresowa emerytura kapitałowa wyniosą 157,70 zł . Zatem to obliczona emerytura z FUS i okresowa emerytura kapitałowa brutto wyniosły 1710,78 zł

/ decyzja w przedmiocie ponownego ustalenia kapitału początkowego wraz z obliczeniem wskaźnika wysokości podstawy wymiaru k. 45-47 akt ZUS, decyzja o ustaleniu i podjęciu wypłaty emerytury z FUS i okresowej emerytury kapitałowej k. 50 akt ZUS/

Hipotetycznie wyliczone kapitał początkowy oraz emerytura wnioskodawczyni z uwzględnieniem najkorzystniejszego wariantu przy przyjęciu za ostatnie pełne miesiące pracy wynagrodzeń wynikających ze świadectw pracy k. 9-10 akt ZUS tj za okres zatrudnienia w Spółdzielni Pracy (...) przy przyjęciu stawki godzinowej i normatywnego czasu pracy oraz dodatku zdrowotnego i dodatku za prace w warunkach szczególnych określonych w wysokości godzinowej, wyniosły:

- Kapitał początkowy przy najkorzystniejszym wskaźniku wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego 33,04 % wyliczonym z 10 kolejnych lat kalendarzowych z okresu 1989 do 1998 r. i podstawie wymiaru kapitału początkowego 403, 38 zł wyniósł (...),96,

- wysokość emerytury obliczonej zgodnie z zasadami określonym w art. 26 ustawy emerytalnej wyniosła 1555,79 zł Okresowa emerytura kapitałowa wyniosła 157,70 zł zatem obliczona emerytura z FUS i okresowa emerytura kapitałowa brutto wyniosły 1713,49 zł

/ pismo k. 17 i k. 27 hipotetyczne wyliczenie k. 18 -25/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach ZUS w szczególności świadectwach pracy za okres zatrudnienia wnioskodawczyni w Spółdzielni Pracy (...). Czyniąc ustalenia sąd oparł się także na zeznaniach wnioskodawczyni jednakże tylko w zakresie w jakim korespondowały z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym tj z zeznaniami świadka – brata wnioskodawczyni, który był z nią zatrudniony w jednym zakładzie pracy jak i zapisami wynikającymi z legitymacji ubezpieczeniowej jej matki także zatrudnionej w tym samym zakładzie. Sąd nie dał wiary twierdzeniom ubezpieczonej, iż cały czas przez sporny okres zatrudnienia otrzymywała stawkę wynagrodzenia wynikająca z jej świadectwa pracy. O tym że wynagrodzenie wnioskodawczyni w spornym okresie nie było niezmienne świadczą zeznania świadka, który przyznał, iż z upływem czasu wynagrodzenie pracowników rosło. Powyższe wynika też z treści legitymacji ubezpieczeniowej matki wnioskodawczyni. Tam również odnotowywano wzrost wynagrodzeń z upływem kolejnych lat zatrudnienia. W konsekwencji niedopuszczalnym było przyjęcie jednej stawki zarobków wynikającej ze świadectw pracy do całości okresów pracy.

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się także na hipotetycznym wyliczeniu kapitału początkowego i emerytury wnioskodawczyni wykonanym przez ZUS uwzględniającym wysokość wynagrodzenia za ostatnie pełne miesiąc pracy ubezpieczonej w Spółdzielni Pracy (...) wskazanych w ww. świadectwach, które nie było kwestionowane przez wnioskodawczynię. W ocenie Sądu wskazane wyliczenie było w pełni miarodajne dla rozstrzygnięcia. Sąd nie dopatrzył się żadnych okoliczności pozwalających na jego zdyskredytowanie. Owo wyliczenie oparte było na dokumentacji źródłowej w postaci świadectw pracy informujących o zarobkach w ostatnich miesiącach pracy wnioskodawczyni tj. z uwzględnieniem stawki godzinowej i normatywnego czasu pracy oraz dodatku zdrowotnego i dodatku za prace w warunkach szczególnych określonych w wysokości godzinowej. Wskazane świadectwa nie budziły żadnych zastrzeżeń Sądu a ich wiarygodność nie była też podważana przez organ rentowy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie częściowo zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią przepisu art. 173 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2022 r. poz. 504), dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Stosownie do art. 174 ust. 1 tejże ustawy, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Zgodnie z ust. 2, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Zgodnie z ust. 3 przywołanego artykułu, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Według ust. 3b w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2013 roku (w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 21 czerwca 2013 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Natomiast w myśl ust. 7 analizowanego przepisu do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 roku. Ustęp 8 powyższego przepisu stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku.

Zgodnie natomiast z treścią ust. 8 przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku, według wskazanego w nim wzoru.

Z kolei w myśl art. 15 ust. 1 powyższej ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Natomiast stosownie do brzmienia ust. 2a tego samego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Z kolei na postawie ust. 6 omawianego przepisu na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Jak stanowi art. 15 ust. 4 w/w ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1.  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2.  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3.  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4.  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 rokiem, podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

Przytoczone zasady postępowania – w świetle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 roku w sprawie o sygn. III UZP 2/03 (OSNP 2003/14/338) - tak przy ustalaniu prawa do świadczenia, jak i jego przeliczaniu, pozwalają na ogólną uwagę, iż zamiarem ustawodawcy było umożliwienie ubezpieczonym dokonanie wyboru, w ramach prawa, najkorzystniejszego z ich punktu widzenia okresu, z którego podstawa wymiaru składek ubezpieczeniowych, będzie stanowić podstawę wymiaru świadczenia.

Z kolei ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, a więc dla osób takich jak A. M. urodzona (...) określa przepis art. 24 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Stosownie natomiast do treści art. 25 ust 1 ustawy emerytalnej, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa wart 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Z kolei zgodnie z art. 26 ust 1 ustawy emerytalnej, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. W ust. 2 wskazano, ze wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach (ust. 3). Przy czym w ust. 4 i 5 wskazano, że tablice trwania życia ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Tablice, o których mowa w ust. 4, są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego.

Z powyższych przepisów wynika jednoznacznie, że zasadą obowiązującą przy ustalaniu wysokości emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. jest zasada zdefiniowanej składki, zgodnie z którą wysokość świadczenia zależy z jednej strony od sumy składek emerytalnych jakie zostały zgromadzone na indywidualnym koncie ubezpieczonego w ZUS za okres poczynając od 1 stycznia 1999 r., zaś z drugiej od wysokości kapitału początkowego, tj. od kwoty ustalonej oddzielnie dla każdego ubezpieczonego według ustalonego przez ustawodawcę wzoru, odzwierciedlającej w przybliżeniu stan jego konta ubezpieczeniowego za okres do 31 grudnia 1998 r.

W rozpoznawanej sprawie spór sprowadzał się do możliwości uwzględnia przy wyliczeniu należnych wnioskodawczyni świadczeń zarobków wskazanych w świadectwach pracy za okres zatrudnienia wnioskodawczyni od 16.11.1981r. - 13.07.1987r. oraz 05.04.1988r. - 30.04.1989 r w Spółdzielni Pracy (...).

Odnosząc się do spornej kwestii wskazać należy, że zgodnie z § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011, Nr 237, poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. obowiązuje od 23 listopada 2011 r. i ma zastosowanie do wniosków w sprawach świadczeń złożonych od daty jego wejścia w życie. Zastąpiło ono rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. z 1983 r., Nr 10, poz. 49, ze zm.), które dowody uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokości określało w sposób podobny. I tak zgodnie z § 20 pkt. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość zarobku lub dochodu stanowiącego podstawę wymiaru emerytury lub renty dla pracowników były zaświadczenia zakładów pracy wystawione według wzoru ustalonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych albo legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca wpisy dotyczące okresów zatrudnienia i wysokości osiąganych zarobków.

Orzeczenia Sądu Najwyższego jakie zapadły jeszcze na gruncie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. są zgodne co do tego, że ograniczenie co do środków dowodowych wynikające z § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. obowiązujące w postępowaniu przed organem rentowym nie ma zastosowania w postępowaniu sądowym przed Sądem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. Wysokość zarobków, której pochodną jest podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, jest faktem mającym istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art.227 k.p.c.), który w postępowaniu przed sądem może być udowadniany wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za celowe i pożądane. Wysokość uzyskiwanego uposażenia może być zatem ustalana także przy pomocy innych pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia zainteresowanego /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997 r. sygn. akt II UKN 186/97, opubl. OSNP 1998/11/342; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2006 r. sygn. I UK 115/06, opubl: Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych rok 2007, Nr 17-18, poz. 257, str. 753/. Przy czym nie jest możliwe obliczanie wysokości emerytury wyłącznie na podstawie twierdzeń wnioskodawcy. Twierdzenia te muszą być udowodnione. Nie jest rzeczą sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.) /por. wyrok Sądu Najwyższego z 17 grudnia 1996r., sygn. akt I CKU 45/96, opubl. OSNC z 1997r., z.6-7, poz.76; wyrok Sądu Najwyższego z 7 października 1998 r., sygn. II UKN 244/98, opubl. OSNAPiUS 1999, nr 20, poz. 662/.

Przy tym wysokości wynagrodzenia lub danego składnika wynagrodzenia nie można ustalać w sposób przybliżony, ale pewny, na podstawie konkretnego dokumentu bądź jego kopii, który zachował się w dokumentacji osobowej ubezpieczonego. Chodzi tutaj o umowy pracę czy angaże, w których zawarte są dane dotyczące wynagrodzenia. W takim wypadku uwzględnić można składniki wynagrodzenia, które są pewne, wypłacane były w danym okresie, stałe i w określonej wysokości ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 18 stycznia 2012 r., III AUa 1555/11, LEX nr 1113058).

Sąd Okręgowy stoi jednak na stanowisku, że dla potrzeb obliczenia kapitału początkowego i wysokości podstawy wysokości emerytury, w przypadku nieudowodnienia przez osobę ubezpieczoną (za pomocą dostępnych w postępowaniu sądowym środków dowodowych) wysokości podstawy wymiaru składek ubezpieczeniowych (wysokości rzeczywiście otrzymywanego wynagrodzenia) w danym roku lub w określonych latach - należy przyjmować pod warunkiem znajomości stawki godzinowej – dla niewątpliwie udowodnionego okresu ubezpieczenia w danym czasie, a więc zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, w pełnym wymiarze czasu pracy – wynagrodzenie wyliczone przez przyjęcie wysokości dziennej normy czasu pracy obowiązującej w tym okresie, przy uwzględnieniu niewątpliwie otrzymywanych dodatków. Przeprowadzone postępowanie dowodowe miało na celu ustalić taką wysokość wynagrodzenia, jakie wnioskodawczyni niewątpliwie otrzymywała. Sąd ma przy tym na względzie powszechnie znane trudności w dokumentowaniu nie tylko wysokości wynagrodzenia, ale nawet samego zatrudnienia w latach odległych od daty wniosku, związane z brakiem dokumentów (te podlegały bowiem niszczeniu po upływie określonego czasu), czy wręcz likwidacją zakładów pracy.

Mając powyższe na uwadze uwzględniając wnioski A. M. Sąd w niniejszej sprawie przeprowadził postępowanie dowodowe obejmujące analizę dostępnej dokumentacji osobowej wnioskodawczyni – jej świadectw pracy, analizę wpisów w legitymacji ubezpieczeniowi jej matki zatrudnionej w tym samym zakładzie pracy i przesłuchanie świadka brata wnioskodawczyni także zatrudnionym w Spółdzielni Pracy (...) w spornym okresie, co pozwoliło przeanalizować zasadność zgłoszonych żądań.

W toku postępowania przed organem rentowym zostały złożone: świadectwa pracy wnioskodawczyni z dnia 13.07.1987 r. i z dnia 02.05.1989r ze spornego okresu i w ocenie Sądu nie ma przeszkód by na tej podstawie ustalić za ostatnie pełne miesiące pracy wysokości wynagrodzenia wnioskodawczyni przy przyjęciu stawki godzinowej i normatywnego czasu pracy oraz dodatku zdrowotnego i dodatku za prace w warunkach szczególnych określonych w wysokości godzinowej. W ocenie Sądu, wskazane świadectwa określając stawki godzinowe wynagrodzenia i dodatków wskazują wysokość wynagrodzenia wnioskodawczyni w sposób niewątpliwy. Z tych też względów, zdaniem Sądu nie ma podstaw, by nie uwzględnić wskazanych zarobków zarówno przy ustaleniu wysokości podstawy kapitału początkowego jak i emerytury.

Natomiast w ocenie Sądu nie sposób uwzględnić, tak jakby chciała tego wnioskodawczyni wskazanych zarobków za całe sporne okresy zatrudnienia, gdyż wnioskodawczyni faktu ich wypłaty stricte w tej wysokości nie wykazała. Jak już podniesiono materiał dowodowy nie pozwala na przyjęcie, iż zarobki wnioskodawczyni były przez cały okres pracy niezmienne. Brak jest stosownych dokumentów w tym zakresie, a same świadectwa pracy mogą być tylko i wyłącznie potwierdzeniem zarobków osiąganych w ostatnim okresie tj za ostatni pełny miesiąc. Zaś same wyjaśnienia wnioskodawczyni w tym zakresie –podkreślające zawsze stały charakter wynagrodzenia- nie mogą być podstawą ustaleń. Znamiennym jest przy tym, iż nawet z zeznań świadka brata wnioskodawczyni zatrudnionego wraz z nią w jednym zakładzie (który miał potwierdzić wskazane okoliczności) jak i treści legitymacji ubezpieczeniowej innego pracownika z tego okresu (matki ubezpieczonej) wynikają okoliczności przeciwne. Wskazane dowody wskazują jednoznacznie, iż wysokość wynagrodzenia pracowników w Spółdzielni Pracy (...) wraz z upływem czasu ich zatrudnienia rosła . Nie można więc jednoznacznie stwierdzić, jak chciałaby tego odwołująca, że jej wynagrodzenie określone w świadectwie pracy wynosiło tyle samo w poszczególnych miesiącach w pozostałym okresie. W istocie ujemne konsekwencje związane z trudnościami w dokumentowaniu wysokości wynagrodzeń z lat odległych nie powinny obciążać wyłącznie ubezpieczonych. Jednakże nie można również odpowiedzialności za taki stan rzeczy przenosić wyłącznie na Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Ustawowym wymogiem jest bowiem wykazanie przez ubezpieczonego konkretnych kwot otrzymanych przez niego zarobków, jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe lub ubezpieczenie społeczne, przy czym nie może istnieć tu żaden stan niepewności co do wysokości.(tak Sąd Apelacyjny w Łodzi w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 marca 2006 roku, zapadłego w sprawie o sygn. akt III AUa 1096/05,).

Brak też podstaw do uznania, iż wysokość wynagrodzenia wnioskodawczyni w całym spornym okresie, mogła być wykazana przy pomocy dokumentacji innego pracownika zatrudnionego na analogicznych zasadach – wpisów w legitymacji ubezpieczeniowej jej matki.

Odnosząc się do powyższego po pierwsze wskazać należy, iż wskazany dokument nie potwierdza nawet, iż w całym spornym okresie wnioskodawczyni jak i jej matka zajmowały to samo stanowisko. Nie należy też pomijać, iż wnioskodawczyni w trakcie zatrudnienia korzystała z urlopu wychowawczego, co mogło odbić się na wymiarze jej zarobków- nie rosły one proporcjonalnie w tym samym tempie, co zarobki osób, które tej przerwy nie miały. Po drugie nie można tracić z pola widzenia, iż przepisy prawa ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań pozwalających na ustalanie wynagrodzeń w sposób przybliżony lub prawdopodobny. Ustalenie rzeczywistych zarobków jest decydujące w zakresie rozmiaru opłacanej składki na ubezpieczenia społeczne. Właściwie tylko dokumentacja własna stanowi w postępowaniu sądowym precyzyjny dowód na wysokość wynagrodzenia świadczeniobiorcy. W orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że co do zasady nie ma możliwości wyliczenia wynagrodzenia, a co za tym idzie wysokości składek na ubezpieczenie społeczne oraz wskaźnika podstawy wymiaru emerytury lub renty, w oparciu o wyliczenia hipotetyczne, uśrednione, czy też wynikające z porównania wynagrodzenia innych pracowników (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2007 r., I UK 36/07, Legalis nr 181419). Brak jest możliwości przeliczenia wysokości emerytury w oparciu o hipotetyczną, uśrednioną wielkość zarobków uzyskiwanych przez ubezpieczoną, wywiedzioną z wysokości wynagrodzeń wypłaconych innemu pracownikowi . Dla celów obliczenia wysokości emerytury niezbędne są pewne dane co do wysokości dochodów ubezpieczonego, stanowiących podstawę obliczenia wysokości świadczeń emerytalnych. Wprawdzie w postępowaniu cywilnym sąd nie jest związany takimi ograniczeniami w dowodzeniu, jakie odnoszą się do organu rentowego w postępowaniu rentowym, jednak ustalenia dokonywane przez sąd muszą być oparte na konkretnych dowodach. Konieczne jest zatem istnienie dowodów potwierdzających bez wątpliwości okoliczności wypłacenia wynagrodzenia i jego wysokość . /III AUa 97/13 - wyrok SA Białystok z dnia 10-07-2013/. Bowiem tylko niewątpliwe dochody w udowodnionej wysokości, od których odprowadzono składki, mogą być uwzględnione do ustalania wysokości świadczeń emerytalno-rentowych. /III AUa 1878/14 - wyrok SA Poznań z dnia 06-08-2015/.

Wnioskodawczyni poza, świadectwami pracy, legitymacją ubezpieczeniową innego pracownika swojej matki, która, jak podniesiono, nie może być podstawą ustaleń - nie przedłożyła żadnych miarodajnych dowodów potwierdzających fakt wypłaty jej wynagrodzenia w szczegółowo określonej wysokości w całym spornym okresie . Nie ma więc prawnej możliwości uwzględnienia jakiejkolwiek innej ich wysokości przy ustalaniu wysokości należnych świadczeń – poza ostatnimi miesiącami zatrudnienia ( tu zarobki są wskazane w świadectwach pracy) w sposób inny niż przyjął ZUS – tj przy niekwestionowanym fakcie zatrudnienia z uwzględnieniem minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w tamtym okresie .

Reasumując, co do żądania skarżącej uwzględnienia w wyliczeniu podstawy wymiaru kapitału początkowego i emerytury w spornym okresie kwot wynagrodzenia wskazanych w jej świadectwach pracy, brak jest podstaw do przyjęcia tam określonych zarobków poza ostatnimi pełnymi miesiącami zatrudnienia, gdyż faktu ich wypłaty wnioskodawczyni nie wykazała.

Hipotetycznie wyliczone kapitał początkowy oraz emerytura wnioskodawczyni z uwzględnieniem najkorzystniejszego wariantu przy przyjęciu za ostatnie pełne miesiące pracy wynagrodzeń wynikających ze świadectw pracy tj. za okres zatrudnienia w Spółdzielni Pracy (...) z uwzględnieniem stawki godzinowej i normatywnego czasu pracy oraz dodatku zdrowotnego i dodatku za prace w warunkach szczególnych określonych w wysokości godzinowej, wyniosły:

- Kapitał początkowy przy najkorzystniejszym wskaźniku wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego 33,04 %, wyliczonym z 10 kolejnych lat kalendarzowych z okresu 1989 do 1998 r. i podstawie wymiaru kapitału początkowego 403, 38 zł - 51505,96 zł,

- wysokość emerytury obliczonej zgodnie z zasadami określonym w art. 26 ustawy emerytalnej wyniosła 1555,79 zł Okresowa emerytura kapitałowa wyniosła 157,70 zł zatem obliczona emerytura z FUS i okresowa emerytura kapitałowa brutto wyniosły 1713,49 zł

Wskaźniki te są niewątpliwie korzystniejsze niż te przyjęte w zaskarżonych decyzjach jak i w decyzjach wydanych w toku przedmiotowego postepowania . Wobec tego w tym zakresie odwołanie wnioskodawczyni jako zasadne należało uwzględnić.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy w Łodzi na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone decyzje i orzekł jak w punkcie pierwszym sentencji.

W pozostałej zaś części w punkcie drugim wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołanie jako bezzasadne oddalono.