UZASADNIENIE

Powód P. P. wniósł przeciwko (...) S.A. w W. o:

1. zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 136 775,88 zł wskutek uznania umowy kredytowej nr (...) za nieważną wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 11 września 2018 r. do dnia zapłaty,

ewentualnie, w przypadku nieuznania przez Sąd żądania z pkt. 1,

2. ustalenie, że umowa kredytowa nr (...) z dnia 8 września 2008 r. zawarta przez powoda z pozwanym jest nieważna,

ewentualnie, w przypadku nieuznania przez Sąd żądania z pkt 1 i 2:

3. zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 133 847,46 zł wskutek uznania zapisów umowy kredytowej za bezskuteczne wobec powoda, tj zapisów umowy znajdujących się w § 1 ust. 3, § 1 ust. 3A, § 10 ust. 4, § 12 ust. 5 oraz § 15 ust. 4 wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 11 września 2018 r. do dnia zapłaty.

Powód wniósł także o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych oraz koszów opłaty skarbowej w kwocie 17 zł.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, iż pozwany przedstawił mu kredyt indeksowany podkreślając wyłącznie jego zalety, nie informując o skali ryzyka związanego z tym produktem. Wskazał, że zapewnienia pozwanego o tym, że frank szwajcarski jest stabilną walutą a ryzyko kursowe jest minimalne było sprzeczne z wieloletnimi tendencjami na rynku walutowym. Podniósł, że pozwany ukrył przed nim rzeczywiste koszty kredytu, na które musiały się składać nie tylko płacone odsetki, ale też wzrost wartości waluty, do której waloryzowany był kredyt. Powód wskazał również, że umowa jest niezgodna z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, tj. z art. 69 ust. 1 Prawa bankowego oraz z art. 358^{(
1)} § 5 k.c. Wskazał, że bank nie może żądać od kredytobiorcy zwrotu większej kwoty środków pieniężnych aniżeli ściśle określonej i oddanej do dyspozycji liczby środków pieniężnych. Podniósł, że zawarta w umowie klauzula waloryzacyjna wystawia kredytobiorcę na nieograniczone ryzyko, które jest niedopuszczalne ze względu na wzajemnie zobowiązujący charakter umowy kredytu. Stwierdził, że zapisy umowne dopuszczające waloryzację są sprzeczne z powołanymi wyżej przepisami i w związku z tym nieważne w świetle art. 58 § 1 k.c. Zdaniem powoda umowa jest nieważna również z tej przyczyny, że nie zostały w niej uzgodnione wszystkie istotne elementy umowy kredytowej. Wskazał, że nie jest dopuszczalne, aby postanowienia umowne były tak określone, że mogłyby ulec dowolnej zmianie wedle woli jednej ze stron, co niweczyłoby fakt uzgodnienia takiego postanowienia. Wskazał, że bank samodzielnie wyznaczył kurs zastosowany do wyliczenia równowartości kredytu w CHF już po zawarciu umowy kredytowej, co wpłynęło na wysokość zobowiązania powoda. Zatem postanowienie to mogło być dowolnie kształtowane przez bank a umowa jest nieważna z powodu nieuzgodnienia wysokości wzajemnych świadczeń stron. Wskazał też, że bank ukrył faktyczną wielkość prowizji poprzez stosowanie dwóch różnych kursów indeksacji – jednego dla wyliczenia wielkości kredytu i drugiego, gorszego, dla przeliczenia wysokości rat. Także z tego powodu powód uznał, iż nie zostały w umowie określne wszystkie jej konieczne elementy, a więc do zawarcia umowy kredytowej nie doszło. Wobec zastosowania przez bank dwóch różnych kursów, powód płacił ukrytą prowizję na rzecz pozwanego. Stwierdził, że już w dniu uruchomienia kredytu pozwany powiększył zobowiązanie powoda poprzez dowolne wyznaczanie mierników wartości kursów. Powód wskazał, że umowa kredytowa jest nieważna również na podstawie art. 12 ust. 1 pkt. 4) ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, gdyż pozwany nie przedstawił w sposób jasny i przejrzysty całego mechanizmu funkcjonowania kredytu indeksowanego, w tym ryzyka związanego z tym produktem. Fakt, że pozwany tego nie zrobił przesądza o nieuczciwej praktyce rynkowej poprzez wprowadzenie w błąd co do ryzyka i ceny produktu. Wskazał, że w związku z odpadnięciem podstawy prawnej świadczenia, pozwany zobowiązany jest zwrócić powodowi wszystkie dotychczas otrzymane świadczenia związane z umową na mocy art. 410 § 2 k.c. Odnośnie żądania dotyczącego bezskuteczności niektórych postanowień umowy, stwierdził, że postanowienia dotyczące określenia kwoty kredytu oraz wysokości raty kapitałowo-odsetkowej w zależności od jednostronnie wyznaczonego przez bank kursu CHF naruszają przepisy art. 385^{(
1)} § 1 oraz art. 385^{(
3)} pkt. 20 k.c. i stanowią klauzule nieuczciwe i bezskuteczne wobec powoda od chwili zawarcia umowy. Wskazał, że klauzule indeksacyjne stanowią niedozwolone klauzule umowne w świetle orzeczeń SOKiK, dotyczących pozwanego jak również innych banków. Stwierdził, że tak sformułowane postanowienia umowne pozwalają bankom na dowolne i swobodne ustalanie kursów walut, używanych do wyznaczania wielkości zobowiązań kredytobiorców. Te postawienia rażąco naruszają interes konsumentów i są sprzeczne z dobrami obyczajami oraz są zakazane w obrocie z konsumentami. Wskazał, że zgodnie z Dyrektywą Rady 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, instytucja finansowa może oznaczyć w umowie cenę swoich usług jako zmienną, o ile tylko cena ta zależy od warunków rynkowych, nad którą instytucja nie ma żadnej kontroli. Skutkiem zaś uznania danych postanowień umownych za nieuczciwe jest zgodnie z art. 6 ust. 1 Dyrektywy ich bezskuteczność wobec konsumenta. Powód wskazał przy tym, że klauzule indeksacyjne rażąco naruszyły równowagę kontraktową stron a przedmiotowe postanowienia nie zostały z nim uzgodnione indywidualnie, kształtując prawa i obowiązki w sposób sprzeczny dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Stwierdził, że przygotowany przez pozwanego mechanizm umowy był nieprzejrzysty dla konsumenta bowiem brak było jednoznaczności postanowień umownych, nie tylko w sensie gramatycznym, ale przede wszystkim co do konsekwencji ekonomicznych dla konsumenta przesądza o ich nieuczciwości. W przypadku kwestionowanej umowy pozwany mógł w sposób dowolny ustalać kurs stosowany do przeliczenia wysokości zobowiązań powoda, a powód nie miał prawa odstąpienia od umowy. Podniósł także, że pozwany stosował wobec niego gorszy kurs od kursu rynkowego, zarówno przy wypłacie transz kredytu jak i jego spłacie. Powód stwierdził wobec tego, że § 1 ust. 3 i 3A, § 10 ust. 4, § 12 ust. 5 i § 15 ust. 4 umowy są niedozwolonymi postanowieniami umownymi i w związku z tym są bezskuteczne wobec powoda od dnia zawarcia umowy (pozew k. 5-64).

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zakwestionował je tak co do zasady, jak i wysokości.

Uzasadniając powyższe pozwany wskazał, że nie ma podstaw do kwestionowania wiążącego charakteru umowy z uwagi na jej rzekomą sprzeczność z naturą umowy kredytu, art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego lub z zasadami współżycia społecznego. Wskazał, iż przed wypełnieniem wniosku o udzielenie kredytu, kredytobiorca został poinformowany o różnicach pomiędzy kredytem złotowym i kredytem waloryzowanym, w tym o ryzyku jak i korzyściach związanych z oferowanym produktem. Informacje pozwany przekazał w dwojaki sposób – ustnie oraz pisemnie. Podniósł, iż kurs polskiej waluty w stosunku do walut obcych wyznaczany jest przez zmiany popytu i podaży waluty krajowej. Zdaniem pozwanego waloryzacja jako taka, oceniana na moment zawarcia umowy, ni może być uznana za naruszającą dobre obyczaje i interes kredytobiorców, gdyż nie do zaakceptowania byłaby sytuacja, gdyby argument o wzroście równowartości salda kredytu w przeliczeniu na PLN był wykorzystany jako przyczyna podważenia waloryzacji, biorąc pod uwagę, że ta sama waloryzacja – w innym okresie – była uznawana i akceptowana jako rozwiązanie dla kredytobiorców korzystne i pożądane. Wskazał, że kredytobiorca świadomie zdecydował się na kredyt, w którym występuje ryzyko kursowe. Umożliwienie stronie powodowej sądowego wyeliminowania ryzyka walutowego byłoby w sposób oczywisty niesprawiedliwe względem kredytobiorców złotowych i przeczyłoby celowi norm prawnych wynikających z przepisów o niedozwolonych postanowieniach wzorców umownych. Podniósł, iż bank wyznaczał kursy walutowe w sposób odpowiadający utrwalonej i wieloletniej praktyce bankowej, a spread walutowy na przestrzeni 13 lat zmieniany był zaledwie sześciokrotnie. Bank, zarówno wedle stanu na dzień zawarcia umowy, jak i w okresie późniejszym, stosował jeden z najniższych spreadów na rynku. Pozwany wskazał, że umowa kredytu zawarta przez bank z kredytobiorcą określała wszystkie elementy przedmiotowo istotne umowy kredytu. Zdaniem pozwanego to nie bank, a uwarunkowania rynkowe (popyt i podaż dla danej waluty w danym momencie) decydują o aktualnej wysokości kursu waluty. Nadto uznał, że kredytobiorca miał i ma określone środki wpływu i kontroli co d tego, w jakiej dacie i kwocie uruchomiony został kredyt. W związku z tym kredytobiorca ma wszelkie środki umożliwiające kontrolę, czy kredyt został uruchomiony wedle kursu odpowiadającego jego aktualnej wartości. Wskazał, iż niezależnie jednak od uwarunkowań rynkowych ograniczających ryzyko kursu walutowego, ryzyka kursowego nie sposób uznać za nieograniczone, bowiem w § 33 Regulaminu została przewidziana możliwość przewalutowania kredytu na PLN na wniosek kredytobiorcy. Odnosząc się do zarzutu powoda dotyczącego naruszenia zasady ekwiwalentności świadczeń pozwany podniósł, iż świadczenie banku stanowi odpowiednik świadczenia kredytobiorcy, gdyż umowa kredytu realizowała cele zakładane przez obie strony umowy według stanu na dzień zawarcia umowy kredytu. Celem kredytobiorcy było pozyskanie środków na sfinansowanie zakupu nieruchomości oraz uzyskanie niskiego oprocentowania kredytu we franku szwajcarskim. Pozwany wskazał, że zastosowanie konstrukcji kredytu indeksowanego do CHF pozwoliło powodowi zrealizować oba te cele. Zwracając uwagę na zarzut „podwójnej waloryzacji” pozwany podniósł, że umowa nie przewiduje waloryzacji kredytu wedle dwóch różnych mierników wartości, tj. kursu kupna przy wypłacie oraz kursu sprzedaży przy spłacie. Wyjaśnił, iż waloryzacja kredytu polega na ustaleniu salda kredytu w CHF po jego uruchomieniu a uzgodnienie, że rata kredytu wyrażona w CHF zostanie przeliczona na PLN i w tej walucie spłacona nie jest ponowną waloryzacją, a jedynie – sposobem określenia spełnienia świadczenia pieniężnego. Ponadto wskazał, że kurs kupna i sprzedaży to nie dwa różne mierniki wartości bowiem kursy te są ze sobą nierozerwalnie związane. Pozwany podniósł także zarzut przedawnienia w zakresie roszczeń o należności odsetkowe płatne w ramach uiszczonych rat kapitałowo-odsetkowych za okres przed 6 września 2015r.

(odpowiedź na pozew k. 261-289).

W piśmie z 27 czerwca 2019 r. (data prezentaty) powód dokonał modyfikacji powództwa w ten sposób, że wniósł o:

1. ustalenie, że umowa kredytowa nr (...) z dnia 8 września 2008 r. zawarta pomiędzy stronami jest nieważna i zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 337 388,51 zł jako zwrotu świadczeń nienależnych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 11 września 2018 r. do dnia zapłaty,

ewentualnie, wobec nieuznania żądania z pkt 1:

2. ustalenie, że zapisy umowy kredytowej są bezskuteczne wobec powoda, tj. § 1 ust. 3, § 1 ust. 3A, § 10 ust. 4, § 12 ust. 5, § 15 ust. 4 umowy kredytu oraz o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 133 847,46 zł wskutek pobierania przez pozwanego od powoda zawyżonych rat spłaty kredytu przez stosowanie bezskutecznych zapisów umowy wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 11 września 2018 r. do dnia zapłaty.

Podniósł, że modyfikacja pozwu wynika z faktu, iż powodowi przysługuje interes prawny w ustaleniu nieważności zawartej przez niego umowy kredytowej, gdyż umowa ta wyznacza zakres jego zobowiązań i stanowi podstawę dla pozwanego w ustaleniu rzekomych kwot należnych od powoda, a tym samym kształtuje sytuację prawną powoda, w tym poprzez ustanowienie hipoteki zabezpieczającej roszczenia z umowy kredytu. Ustalenie nieważności umowy przez Sąd rozstrzygnie spór prawny pomiędzy stronami i stanie się podstawą rozliczeń na przyszłość. Powód wskazał, że samo roszczenie o zapłatę nie rozwiązuje sporu pomiędzy stronami na przyszłość, dlatego przysługuje mu interes prawny w roszczeniu ustalenia, że określone postanowienia umowne są bezskuteczne wobec powoda, co rozstrzygnie spór prawny pomiędzy stronami i stanie się podstawą rozliczeń pomiędzy stronami na przyszłość (pismo k. 492-526).

Pozwany wnosił o oddalenie powództwa w całości.

Podniósł, że postanowienia określające waloryzację zostały wyrażone w jasny i zrozumiały sposób a istota ryzyka wiążącego się z waloryzacją została wyjaśniona w pisemnym oświadczeniu kredytobiorcy zawartym w § 29 umowy. Wskazał, że w oświadczeniu mechanizm waloryzacji został wytłumaczony prostym i zrozumiałym językiem. Wskazał też, że w okresie spłaty kredytu doszło bowiem nie tylko do niekorzystnych dla powoda zmian kursu waluty, ale również do bardzo korzystnych dla powoda zmian oprocentowania, co jednak kredytobiorca pomija. Nadto podniósł, że ostateczne saldo kredytu wyrażone w CHF okazało się niższe aż o 10 050,59 CHF od kwoty podanej jako orientacyjne saldo kredytu w § 1 ust. 3A umowy (pismo k. 655-670).

Na rozprawie 9 czerwca 2021 r. pozwany wnosił o oddalenie powództwa w całości. Pełnomocnik powoda podtrzymywał wniesione powództwo (k. 902).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

18 sierpnia 2008 r. powód złożył w (...) wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego z przeznaczeniem na zakup lokalu mieszkalnego na rynku wtórnym w kwocie 385 000 zł w walucie CHF. Powód miał do wyboru kredyt w walucie PLN, CHF, USD, EUR, GBP. Powód wnioskował o formułę spłaty rat w równych ratach kapitałowo-odsetkowych. We wniosku kredytowym powód wskazał, że posiada wykształcenie wyższe. Na dzień składania wniosku był zatrudniony na umowę o pracę w firmie prywatnej (...) i wykonywał zawód nawigatora (...)na stanowisku kapitana ze średniomiesięcznym dochodem za 3 miesiące w wysokości (...). Powód uzyskiwał dochód w N. (wniosek kredytowy k. 299-302).

Obliczając zdolność kredytową powoda (...) ustalił, że ma on zdolność kredytową na maksymalną kwotę 1 168 799,44 zł. Stosunek kwoty kredytu do wartości nieruchomości wynosił 110 % ( (...) k. 305).

1 września 2008 r. (...) Bank S.A. wydał decyzję kredytową do wniosku kredytowego powoda nr (...). Wskazano, że kwota kredytu to 385 000,00 zł, waluta waloryzacji to CHF. W § 1 punkcie 3A wskazano, że kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia 29 sierpnia 2008 r. według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) Banku S.A. wynosi 191 885,96 CHF, przy czym zaznaczono, że kwota ta ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania Banku (decyzja kredytowa k. 306-307).

8 września 2008 r. P. P. zawarł z (...) Bankiem S.A. z siedzibą w W. umowę nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF.

Na mocy tej umowy bank udzielił powodowi kredytu na zakup na rynku wtórnym lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku przy ul. (...) w E., refinansowanie nakładów poniesionych na ww. inwestycję oraz sfinansowanie kosztów związanych z udzieleniem kredytu.

Podano, że kwota kredytu to 385 000,00 zł, waluta waloryzacji CHF (§ 1 ust. 2 i 3 umowy). Kredyt miał zostać spłacony w równych ratach kapitałowo-odsetkowych w przeciągu 258 miesięcy, tj. od 8 września 2008 r. do 15 marca 2030 r. (§ 1 ust. 4 i 5 umowy).

W § 1 ust. 3A umowy wskazano, że kwota kredytu wyrażona waloryzacji na koniec 29 sierpnia 2008 r. według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) Banku S.A. wynosi 191 885,96 CHF, przy czym zaznaczono, że kwota ta ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania Banku. Wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu, może być różna od podanej w niniejszym punkcie.

Zgodnie z § 1 ust. 7 umowy prowizja za udzielenie kredytu wynosiła 3,00 % kwoty kredytu, tj. 11 550,00 zł. W myśl § 1 ust. 7A opłata z tytułu ubezpieczenia spłaty kredytu w (...) S.A. wynosi 0,20% kwoty kredytu, tj. 770,00 zł.

Na dzień wydania decyzji kredytowej przez (...) oprocentowanie kredytu wynosiło 3,98 %, marża (...) wynosiła 1,20 %, z zastrzeżeniem, że w okresie ubezpieczenia pomostowego, oprocentowanie kredytu będzie ulegać podwyższeniu o 1,50 p.p. i wynosić będzie 5,48 % (§ 1 ust. 8 umowy). Wartość nieruchomości stanowiącej przedmiot hipoteki wynosiła 350 000,00 zł (§ 2 ust. 5 umowy).

Zabezpieczenie kredytu stanowiła hipoteka kaucyjna wpisana na pierwszym miejscu do kwoty 577 500,00 zł ustanowiona na nieruchomości określonej w § 2 i wpisana do KW nr (...) prowadzonej przez SR w Elblągu, Wydziale Ksiąg Wieczystych (§ 3 ust. 1 umowy) oraz ubezpieczenie niskiego wkładu własnego w (...) SA na 36-miesięczny okres ubezpieczenia. Jeśli z upływem pełnych 36-miesięcy okresu ubezpieczenia nie nastąpi całkowita spłata zadłużenia objętego ubezpieczeniem ani inne zdarzenie kończące okres ubezpieczenia, ubezpieczenie podlega automatycznej kontynuacji, przy czym łączny okres ubezpieczenia nie może przekroczyć 108 miesięcy, licząc od miesiąca, w którym nastąpiła wypłata kredytu. Kredytobiorca upoważnia (...) do pobrania środków tytułem zwrotu kosztów ubezpieczenia w wysokości 3,50% różnicy pomiędzy wymaganym wkładem własnym kredytobiorcy, a wkładem wniesionym faktycznie przez kredytobiorcę, tj. 4 900,00 zł oraz zwrotu kosztów z tytułu kontynuacji przedmiotowego ubezpieczenia z rachunku wskazanego w § 6 bez odrębnej dyspozycji (§ 3 ust. 3 umowy). Jako prawne zabezpieczenie kredytu na okres przejściowy do czasu przedłożenia w (...) odpisu księgi wieczystej nieruchomości potwierdzającego prawomocny wpis hipoteki ustanowionej na rzecz (...) ustanowiono ubezpieczenie spłaty kredytu w (...) SA na okres przejściowy (§ 3 ust. 6 umowy).

Wypłata kredytu miała nastąpić w następujący sposób (§ 5 umowy):

kwota 315 000,00 zł na rachunek zbywcy zawarty w akcie notarialnym umowy sprzedaży,

kwota 35 000,00 zł wypłata zgodnie z dyspozycją kredytobiorcy z przeznaczeniem na refinansowanie nakładów poniesionych,

kwota 29 684,42 zł wypłata zgodnie z dyspozycją kredytobiorcy z przeznaczeniem na sfinansowanie kosztów związanych z udzieleniem kredytu,

kwota 5 315,58 zł składka tytułem ubezpieczenia spłaty rat kredytu w zakresie poważnego zachorowania oraz pobytu w szpitalu w wyniku choroby i nieszczęśliwego wypadku.

(...) pobierał od kredytobiorcy prowizje w wysokości określonej w § 1 ust. 7 i 7A płatne jednorazowo w dniu uruchomienia kredytu (§ 8 umowy).

Kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy procentowej, która w dniu wydania decyzji kredytowej ustalona jest w wysokości określonej w § 1 ust. 8. Wysokość zmiennej stopy procentowej w dniu wydania decyzji kredytowej ustalona została jako stawka bazowa LIBOR 3M z dnia 29 maja 2008 r. wynosząca 2,78%, powiększona o stałą w całym okresie kredytowania marżę (...) w wysokości 1,20%. Oprocentowanie mogło być zmienione w przypadku gdy stawka bazowa zmieni się o co najmniej 0,10 punktu procentowego w porównaniu do obowiązującej stawki bazowej (§ 9 ust. 1, 2 i 3 umowy).

Zmiana wysokości oprocentowania kredytu dokonana zgodnie z postanowieniami § 9 umowy nie stanowiła zmiany umowy (§ 9 ust. 10 umowy).

W myśl § 10 umowy, wysokość rat kapitałowo-odsetkowych miała zostać określona w harmonogramie spłat, doręczonym kredytobiorcy listem poleconym w terminie 14 dni od daty uruchomienia kredytu, sporządzonym w CHF. Raty kapitałowo-odsetkowe miały być płatne do 15 każdego miesiąca, z tym, że pierwsza rata kapitałowo-odsetkowa miała być płatna po co najmniej 28 dniach od daty uruchomienia kredytu, nie później niż po 61 dniach od daty uruchomienia kredytu. Raty kapitałowo-odsetkowe oraz raty odsetkowe miały być spłacane w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50 (§ 10 ust. 1, 2, 3 i 4 umowy).

W myśl § 11B umowy kredytobiorca zleca i upoważnia (...) do pobierania środków pieniężnych na spłatę kapitału i odsetek z tytułu udzielonego kredytu z rachunku (...) określonego w § 6 ust. 3 umowy, na którym kredytobiorca jest zobowiązany zapewnić w terminach zawartych w harmonogramie spłat, środki odpowiadające wysokości wymaganej raty kapitału i odsetek. Zlecenie udzielone bankowi jest nieodwołalne i wygasa po całkowitym rozliczeniu kredytu.

W § 12 ust. 5 umowy wskazano, że wcześniejsza spłata całości kredytu lub raty kapitałowo-odsetkowej, a także spłata przekraczająca wysokość raty powoduje, że kwota spłaty jest+ przeliczana po kursie sprzedaży CHF w tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującym w dniu i godzinie spłaty.

Wszelkie zmiany umowy wymagały zgody obu stron wyrażonej w formie pisemnej pod rygorem nieważności z zastrzeżeniem § 9 ust. 10 (§ 24 umowy).

W § 25 ust. 1 umowy wskazano, że integralną część umowy stanowił „regulamin udzielania kredytu hipotecznego dla osób fizycznych – (...). Kredytobiorca oświadczył, że przed zawarciem umowy zapoznał się z dokumentem i uznał jego wiążący charakter.

W § 29 umowy kredytobiorca oświadczył, że został dokładnie zapoznany z warunkami udzielania kredytu złotowego waloryzowanego kursem waluty obcej, w tym w zakresie zasad dotyczących spłaty kredytu i w pełni je akceptuje. Kredytobiorca oświadczył też, że jest świadomy, że z kredytem waloryzowanym związane jest ryzyko kursowe, a jego konsekwencje wynikające z niekorzystnych wahań kursu złotego wobec walut obcych, mogą mieć wpływ na wzrost kosztów obsługi kredytu. Oświadczył, że został dokładnie zapoznany z kryteriami zmiany stóp procentowych kredytów obowiązującymi w banku oraz zasadami modyfikacji oprocentowania kredytu i w pełni je akceptuje (umowa kredytu k. 68-71).

W myśl § 1 ust. 2 Regulaminu stanowiącego integralną część umowy kredytowej, (...) udziela kredytów i pożyczek złotowych waloryzowanych kursem następujących walut wymienialnych: USD/EUR/CHF/GBP/SEK według tabeli kursowej (...) Banku S.A. W § 1 ust. 3 wskazano, że kredyt waloryzowany udzielany jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu na wybraną przez kredytobiorcę walutę. § 23 ust. 2 przewidywał, że wysokość każdej raty odsetkowej lub kapitałowo-odsetkowej kredytu waloryzowanego kursem przyjętej waluty określona jest w tej walucie, natomiast jej spłata dokonywana jest w złotych po uprzednim jej przeliczeniu wg kursu sprzedaży danej waluty, określonym w tabeli kursowej (...) Banku S.A. na dzień spłaty. Wysokość rat odsetkowych i kapitałowo-odsetkowych kredytu waloryzowanego wyrażona w złotych, ulega comiesięcznej modyfikacji w zależności od kursu sprzedaży waluty, według tabeli kursowej (...) Banku S.A. na dzień spłaty (§ 23 ust. 3 regulaminu) (regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach (...) k. 309-317).

Dnia 9 września 2008 r. powód złożył wniosek o wypłatę kredytu i jako datę proponowanej wypłaty wskazał 10 września 2008 r. (wniosek k. 319).

10 września 2008 r. powód otrzymał harmonogram spłat kredytu, w którym określono kwotę kredytu w CHF oraz raty w CHF (harmonogram spłaty kredytu k. 320-322).

Z dniem 1 lipca 2009 r. uległ zmianie Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych (...), stanowiący integralną część umowy kredytu. Zmiany polegały m.in. na wprowadzeniu definicji spreadu walutowego i tabeli kursowej (...) Banku oraz zasad i przesłanek wyznaczania kursów walutowych i spreadu, opisaniu zasad przeliczania kredytu z PLN na walutę. Z dniem 1 lipca 2009 r. bank umożliwił kredytobiorco spłatę kredytu w walucie waloryzacji poprzez zawarcie aneksu (pismo okólne z 1.04.2009 r. z załącznikami k. 331-338, pismo okólne z 1 lipca 2009 r. k. 340- z załączonym regulaminem udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach (...) k. 341-348, projekt aneksu do umowy k. 349-351).

23 sierpnia 2018 r. (...) wystawił zaświadczenie (zaświadczenie k. 238), w którym wskazał, iż w okresie od 10 września 2008 r. do 22 sierpnia 2018 r. oprocentowanie kredytu kształtowało się następująco:

od 10 września 2008 r. do 15 października 2008 r. oprocentowanie wynosiło 5,48%,

od 16 października 2008 r. do 15 listopada 2008 r. oprocentowanie wynosiło 5,63%,

od 16 listopada 2008 r. do 15 grudnia 2008 r. oprocentowanie wynosiło 5,47%,

od 16 grudnia 2008 r. do 15 stycznia 2009 r. oprocentowanie wynosiło 2,47%,

od 16 stycznia 2009 r. do 15 lutego 2009 r. oprocentowanie wynosiło 1,87%,

od 16 lutego 2009 r. do 15 kwietnia 2009 r. oprocentowanie wynosiło 1,73%,

od 16 kwietnia 2009 r. do 15 października 2009 r. oprocentowanie wynosiło 1,60%,

od 16 października 2009 r. do 15 czerwca 2010 r. oprocentowanie wynosiło 1,49%,

od 16 czerwca 2010 r. do 15 września 2011 r. oprocentowanie wynosiło 1,31%,

od 16 września 2011 r. do 15 kwietnia 2012 r. oprocentowanie wynosiło 1,21%,

od 16 kwietnia 2012 r. do 15 stycznia 2013 r. oprocentowanie wynosiło 1,31%,

od 16 stycznia 2013 r. do 15 lutego 2015 r. oprocentowanie wynosiło 1,21%,

od 16 lutego 2015 r. do 15 sierpnia 2015 r. oprocentowanie wynosiło 0,34%,

od 16 sierpnia 2015 r. do 22 sierpnia 2018 r. oprocentowanie wynosiło 0,46%.

Otwarcie kredytu nastąpiło 10 września 2008 r. i została wypłacona kredytobiorcy kwota 70 000,01 zł, tego samego dnia nastąpiło uruchomienie transzy w wysokości 315 000,02 zł (zaświadczenie (...) k. 239).

W okresie od 10 września 2008 r. do 22 sierpnia 2018 r. kredytobiorca poniósł koszty z następujących tytułów (zaświadczenie k. 240):

prowizja za udzielenie kredytu: 11 550,00 zł,

prowizja za ubezpieczenie spłaty kredytu: 770,00 zł,

składki ubezpieczeniowe (nieruchomości): 2 828,88 zł,

składki ubezpieczeniowe (ruchomości): 6 032,00 zł,

składki ubezpieczeniowe (Pakiet Bezpieczna Spłata): 16 474,30 zł,

składka ubezpieczenia Niskiego Wkładu Własnego (NWW): 13 326,85 zł,

zapłacone odsetki: 57 362,50 zł.

Dnia 23 sierpnia 2018 r. (...) wydał zaświadczenie, w którym wskazał spłaty kwoty i kapitału w poszczególnych miesiącach (zaświadczenie k. 241-242).

Pismem z 31 sierpnia 2018 r. powód wezwał pozwanego, w terminie 7 dni od otrzymania wezwania, do zwrotu na jego rzecz kwoty 337 388,51 zł pobranej nienależnie przez pozwanego w związku z wykonywaniem umowy, która zdaniem powoda jest nieważna albo zwrotu kwoty 133 847,46 zł tytułem nienależnie pobranych rat spłaty kredytu w zawyżonej wysokości, w związku z tym, że umowa kredytowa zawiera nieuczciwe postanowienia umowne bezskuteczne wobec powoda (wezwanie k. 72-73, potwierdzenie nadania, potwierdzenie odbioru k. 74-75).

W okresie od 15 października 2008 r. do 16 sierpnia 2018 r. powód wpłacił na rzecz pozwanego banku łączną kwotę 337 488,51 PLN tytułem spłaty rat kapitałowo-odsetkowych, z czego na spłatę kapitału przypadało 280 126,01 zł, a na odsetki 57 362,50 zł.

Hipotetyczne raty kapitałowo-odsetkowe naliczone bez klauzul waloryzacyjnych, należne pozwanemu za okres od 15 października 2008 r. do 15 sierpnia 2018 r. wynosiły 203 774,63 zł, z czego na spłatę kapitału przypadało 166 297,62 zł a na odsetki 37 477,01 zł. Do dalszej spłaty pozostawała kwota 218 702,38 zł w 139 ratach do 15 marca 2030 r. Wpłaty powoda na poczet spłaty rat kredytowych wniesione w tym okresie wyniosły 337 488,51 zł, różnica stanowi nadpłatę w wysokości 133 713,88 zł.

Hipotetyczne raty kapitałowo-odsetkowe, należne pozwanemu za okres od 15 października 2008 r. do 15 sierpnia 2018 r. wynosiły 93 680,95 CHF, co po przeliczeniu kursem średnim NBP z daty płatności rat wynosiło 320 756,04 zł. Na spłatę kapitału przypadało 76 451,69 CHF a na odsetki 17 229,26 CHF. Do dalszej spłaty pozostawała kwota kredytu w wysokości 100 543,53 CHF w 139 ratach do 15 marca 2030 r. Wpłaty powoda na poczet spłaty rat kredytowych wniesione w tym okresie wyniosły 337 488,51 zł, różnica stanowi nadpłatę w wysokości 16 732,47 zł (opinia biegłego z zakresu zarządzania, ekonomii, finansów i księgowości K. N. k. 754-777).

W sierpniu 2008 r. powód zwrócił się do (...) z pytaniem czy dostanie kredyt. Zaproponowano mu kredyt w CHF, gdyż była to stabilna waluta, a w PLN czy innej walucie powód nie byłby w stanie spłacać kredytu z uwagi na brak zdolności kredytowej. Powód pytał o kredyt w euro z uwagi na to, że w tej walucie zarabiał, jednak pracownik banku poinformował go, że nie ma zdolności kredytowej. Zgodę na kredyt powód dostał tego samego dnia. Sprawdzał kursy i były on stabilne w obrębie 2 zł. Powód zawierając umowę liczył na stabilność waluty, pracownica banku powiedziała powodowi, że waluta CHF jest na tyle stabilna, że nie ma dużych zawirowań w kursach. Powód spłaca kredyt od 12 lat. Powód nie pamięta czy rozmawiał na temat różnicy w ratach pomiędzy CHF a PLN. Nie pamięta czy pytał o ryzyko. Umowa dla powoda była przejrzysta pomimo że były w niej terminy, których nie rozumiał mimo prób tłumaczenia przez pracownika banku. Powód podpisując oświadczenie o ryzyku był zapewniany, że waluta jest stabilna. Powód nie wie jak w banku ustalają kurs waluty. Wiedział, że umowa będzie go drożej kosztować w przeliczeniu z PLN na CHF ale nie miał innej możliwości aby dostać kredyt (przesłuchanie powoda k. 729-731).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o wyżej wskazane dokumenty, których prawdziwość i autentyczność nie była kwestionowana przez strony w toku postępowania, nie budzą one także wątpliwości Sądu.

Stan faktyczny został ustalony także na podstawie przesłuchania powoda, a także opinii biegłego sądowego z zakresu zarządzania, ekonomii, finansów i księgowości.

Pozostałe dokumenty przedkładane przez strony, w tym wypowiedzi różnych osób czy podmiotów na tematy tzw. spraw frankowych, które nie zostały przywołane powyżej, jak również orzeczenia wydane przez inne Sądy w innych składach, nie miały znaczenia dla rozpoznania niniejszej sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W niniejszym postępowaniu powód ostatecznie wnosił o ustalenie nieważności umowy kredytu nr (...) z 8 września 2008 r. i o zapłatę kwoty 337 388,51 zł ewentualnie ustalenia, że postanowienia zawarte w § 1 ust. 3, § 1 ust. 3A, § 10 ust. 4, § 12 ust. 5, § 15 ust. 4 umowy kredytu są bezskuteczne wobec powoda i o zapłatę kwoty 133 847,46 zł.

Powód powołał dwie podstawy mające wskazywać na to, że spełnione przez niego świadczenie jest świadczeniem nienależnym, a mianowicie nieważność umowy i względnie bezskuteczność poszczególnych jej zapisów. Jednakże każdorazowo jego roszczenie procesowe miało postać żądania ustalenia i zapłaty. Stąd też kwota zasądzona w punkcie trzecim wyroku jest realizacją żądania z tytułu pobierania przez pozwanego od powoda zawyżonych rat spłaty kredytu przez stosowanie bezskutecznych zapisów umowy.

Zdaniem Sądu rację ma powód w żądaniu ewentualnym, bowiem w ocenie Sądu postanowienia umowy, a konkretnie § 1 ust. 3, § 1 ust. 3A, § 10 ust. 4, § 12 ust. 5 oraz § 15 ust. 4 umowy są zapisami bezskutecznymi.

W ocenie Sądu powództwo należało oddalić w zakresie żądania ustalenia nieważności umowy kredytu z 8 września 2008 r. Powództwo należało zaś uwzględnić w zakresie roszczenia ewentualnego o zapłatę.

Powód zawarł z pozwanym, wówczas działającym pod inną (...) Bank Spółka Akcyjna w W., 8 września 2008 r. umowę o kredyt hipoteczny. Celem powoda przy zawieraniu badanej umowy było uzyskanie środków na zakup nieruchomości dla własnych, osobistych celów. Powód ma zatem przymiot konsumenta zgodnie z art. 22¹ k.c.

W pierwszej kolejności zważyć należy, iż pod numerem 5743 rejestru klauzul niedozwolonych prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wpisano na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, z 27 grudnia 2010 r., sygn. akt XVII AmC 1531/09, wydanego w sprawie przeciwko pozwanemu, iż raty kapitałowo-odsetkowe oraz raty odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50". W myśl art. 479^{(
43)} k.p.c. w zw. z art. 9 ustawy z 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw, wyrok ten ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania uznanego za niedozwolone postanowienia wzorca umowy do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, co nastąpiło 5 maja 2014r.

Indywidualna ocena stosunku prawnego istniejącego pomiędzy stronami musi odnosić się do chwili zawarcia umowy, co wprost wynika z normy art. 385² k.c., który to przepis nakazuje ponadto rozważenie jej treści, okoliczności zawarcia oraz uwzględnienie umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem badania.

Zgodnie z art. 385¹ § 2 k.c. niedozwolone postanowienie w umowie nie wiąże konsumenta, natomiast strony tej umowy są nią związane w pozostałym zakresie. Ponadto niedozwolone postanowienie umowne jest eliminowane z konstrukcji danego stosunku prawnego na zasadzie ex lege i ex tunc. Orzeczenie sądu, także przy przesłankowym badaniu abuzywności postanowień umownych w sprawie o świadczenie, ma zatem charakter deklaratoryjny. Nadto oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 385¹ § 1 k.c.), dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy (uchwała składu 7 sędziów SN z 20.06.2018 r., III CZP 29/17).

Z tej przyczyny bezprzedmiotowe są zarzuty pozwanego odnoszące się do sposobu wykonywania przedmiotowej umowy, w szczególności w odniesieniu do hipotetycznej sytuacji związania się umową kredytu bez elementu walutowego.

Umowa zawarta 8 września 2008 r. stanowi umowę o kredyt w rozumieniu art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe.

Wynika to zarówno z treści samej umowy podpisanej przez strony, ale także z „Regulaminu udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach (...).” Z treści tychże dokumentów w sposób niebudzący wątpliwości wynika, iż powód jako kredytobiorca miał otrzymać od pozwanego jako kredytodawcy kwotę 385 000,00 zł w celu zakupu lokalu mieszkalnego na okres 258 miesięcy. Tak ujęta treść umowy nie była przedmiotem sporu. Spór odnosił się do postanowienia zawartego w § 1 ust. 3 i 3A, iż walutą waloryzacji kredytu jest CHF, a kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia 29 sierpnia 2008 według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) Banku S.A. wynosi 191 885,96 CHF oraz § 10 ust. 4 stanowiącego, że raty kapitałowo-odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A., obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50.

Powyższe pozwala stwierdzić, iż wywodzona przez powoda abuzywność postanowień umowy zawartej z pozwanym, nie dotyczy głównych świadczeń stron w rozumieniu art. 385¹ § 1 zd. drugie k.c., gdyż te w tym przypadku obejmują wysokość kredytu, okres jego spłaty, wysokość oprocentowania i prowizji.

Pojęcia „postanowienia określające główne świadczenia stron” nie należy traktować rozszerzająco. Do takich nie mogą być zaliczane postanowienia odnoszące się do świadczeń ubocznych, czy też inne postanowienia – odnoszące się pośrednio do świadczeń głównych. Odnosi się ono do postanowień bezpośrednio określających główne świadczenia, a nie do postanowień dotyczących, czy też związanych z głównymi świadczeniami. Omawiane pojęcie należy interpretować raczej wąsko, w nawiązaniu do pojęcia elementów umowy przedmiotowo istotnych. Takim nie jest zaś klauzula waloryzacyjna. Nie określa bowiem bezpośrednio świadczenia głównego, a wprowadza jedynie umowny reżim jego podwyższenia (wyrok Sądu Najwyższego z 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14, LEX nr 2008735).

Jak wynika z ustalonego stanu faktycznego powód nie uzgodnił indywidualnie z poprzednim prawnym pozwanego jakiegokolwiek postanowienia umowy, a w szczególności tych będących przedmiotem sporu w sprawie. Jak wynika z zeznań powoda umowę czytał na korytarzu w banku przed jej podpisaniem. Indywidualne uzgodnienie postanowienia oznacza rzeczywisty i aktywny wpływ konsumenta na daną część umowy, a nie tylko jego bierną akceptację tejże części. Zgoda na zawarcie umowy o kredyt zawierający klauzule waloryzacyjne nie jest tożsama z faktem indywidualnych negocjacji w przedmiocie treści tych klauzul.

W myśl art. 385¹ § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Umowa z powodem została zawarta na podstawie wzorca opracowanego i przedstawionego przez pozwanego. W tej sytuacji obowiązuje domniemanie, że zawarte w niej postanowienia nie zostały indywidualnie uzgodnione z konsumentem (art. 385¹ § 3 k.c.). Do obowiązków pozwanego w związku z tym należało udowodnienie, że przedmiotowe postanowienie zostało indywidualnie uzgodnione z powodem (art. 6 k.c., art. 385¹ § 4 k.c.). Pozwany nie wykazał zatem, choć z mocy art. 385¹ § 4 k.c., to na nim ciążyła ta powinność, omawianej aktualnie okoliczności, która doprowadziłaby do unicestwienia żądania powoda. Powód nie miał realnego wpływu na treść umowy i nie zmienia tego zapis § 29 umowy kredytowej, z którego również taka okoliczność nie wynika.

W niniejszej sprawie nie występują negatywne przesłanki do przeprowadzenia indywidualnej kontroli umowy łączącej strony w kontekście wymogów z art. 385¹ k.c.

Stosunek prawny łączący strony ma cechy umowy kredytu. Walutą kredytu jest złoty polski. Opiewa na niego bowiem wprost umowa określająca kwotę stawianą powodowi do dyspozycji. Żadne zaś postanowienie kontraktowe nie odwołuje się do jakiegokolwiek świadczenia pieniężnego, niezależnie od jego wierzyciela, spełnianego w walucie szwajcarskiej. Nie budzi też wątpliwości, iż powód przystępując do umowy oczekiwał kwoty w złotych polskich, taką też zresztą otrzymał, a następnie w ratach zwracał pozwanemu.

Kredyt indeksowany w stosunku do waluty obcej, jednak udzielany jest w walucie polskiej i w tej walucie jest spłacany. Sporna klauzula określa zatem jedynie sposób przeliczania kwoty kredytu lub kwoty raty spłaty na inną walutę, według której są one indeksowane. Nie decydują więc o „cenie” kredytu, której odpowiednikiem są odsetki i marże. Celem waloryzacji nie jest zaś w tym przypadku przysporzenie majątkowe na rzecz jednej ze stron, tylko zachowanie na przestrzeni ustalonego czasu jednolitej wartości wzajemnych świadczeń stron. Waluta szwajcarska pełni zatem i w ocenianej umowie, rolę wyłącznie miernika wartości.

Zgodnie z art. 385¹ § 1 i 3 k.p.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

Postanowienia umowy wtedy kształtują prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy konsumenta jeśli zaburzają lub niweczą równowagę kontraktową stron, bądź zmierzają do wprowadzenia konsumenta w błąd, wykorzystując jego zaufanie. Rażące naruszenie interesów konsumenta polega na nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta. Sprzeczne z dobrymi obyczajami są te postanowienia wzorca umownego, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta, nie pozwalając na realizację takich wartości jak szacunek wobec partnera, uczciwość, szczerość, zaufanie, lojalność i rzetelność.

W § 1 ust. 3, § 1 ust. 3A, § 10 ust. 4, § 12 ust. 5, § 15 ust. 4 wprowadzony jest mechanizm polegający na odniesieniu kwoty 385 000,00 zł do franka szwajcarskiego. Jednak w treści umowy nie ma żadnych dodatkowych postanowień regulujących kurs waluty szwajcarskiej jako wartość stałą powiązaną ze złotym, nie ustalono również sposobu każdorazowego ustalania wartości tej waluty w odniesieniu do złotego (kursu kupna i sprzedaży franka szwajcarskiego).

Jako godzące w interesy powoda należy ocenić odwołanie do tabeli obowiązującej u pozwanego. Umowa nie wskazuje bowiem jakiego rodzaju jest to tabela, czy ustalana wyłącznie na potrzeby rozliczeń kredytowych, czy także dla działalności kantorowej lub innej mającej za przedmiot obrót walutowy. Ponadto umowa nie określa sposobu ustalania kursu waluty, tj. nie odwołuje się do obiektywnych, sprawdzalnych i niezależnych od banku (jak również powoda) kryteriów, o których wiedza byłaby dostępna dla kredytobiorców. Umowa nie zawiera także uprawnienia kredytobiorcy do uczestnictwa, w szczególności na zasadach równości, w każdorazowym ustalaniu kursu, w tym wypadku franka szwajcarskiego. Konsumentowi nie zostały przyznane jakiekolwiek środki działania, przy pomocy których mógłby dokonywać jakiejkolwiek weryfikacji prawidłowości działania banku w tym zakresie. Jego rola ogranicza się do realizacji obowiązku uiszczania kolejnych rat kredytu z uwzględnieniem kursu narzuconego przez pozwanego. Tak samo zdany jest na jednostronne określenie kursu walutowego, z uwzględnieniem którego następowała wypłata kredytu.

Z drugiej zaś strony bank nie ma wyznaczonych kontaktowo żadnych ram i odniesień przy ustalaniu kursu waluty przyznając mu w tym zakresie pełną dowolność. Wyłącznie zatem w rękach banku pozostawione jest kształtowanie treści umowy już po jej zawarciu i w czasie jej wykonywania. Na mocy powyższych postanowień bank może jednostronnie i arbitralnie, a przy tym w sposób wiążący, modyfikować wskaźnik, według którego obliczana jest wysokość zobowiązania kredytobiorcy, i tak wpływać na wysokość świadczeń kredytobiorców. Przyznanie sobie przez pozwanego prawa do jednostronnego regulowania wysokości rat kredytu indeksowanego kursem CHF poprzez wyznaczanie w tabelach kursowych kursu kupna oraz sprzedaży franka szwajcarskiego oraz wysokości tzw. spreadu walutowego (różnicy między kursem sprzedaży i kursem kupna waluty obcej) przy pozbawieniu powoda jakiegokolwiek wpływu na to, bez wątpienia narusza jego interesy i jest sprzeczne z dobrymi obyczajami. Jednocześnie biorąc pod uwagę, że przewidziany przez umowę zwrot kredytu polega na pobieraniu kwot kolejnych rat przez pozwanego z rachunku kredytobiorcy (§ 6 ust. 1 umowy) kredytobiorca nie uczestniczy bezpośrednio i czynnie w akcie zapłaty. W związku z tym nie ma też możliwości reakcji na obliczenia dokonane przez bank.

Dla oceny sposobu umownego ukształtowania praw i obowiązków konsumenta, kwestii abuzywności przedmiotowych postanowień bez znaczenia jest fakt, iż pozwany w istocie zobowiązany był ponosić koszty związane z pozyskaniem waluty obcej na potrzeby obsługi kredytu udzielonego powodowi. Bank ustalając wysokość kursu odwołuje się do pewnych wskaźników rynkowych, które nie zostały w sposób przejrzysty i kategoryczny wskazane w łączącej strony umowie, czyni to jednostronnie i w sposób, który pozbawia drugą stronę stosunku zobowiązaniowego – konsumenta, możliwości jakiejkolwiek weryfikacji podejmowanych w tym zakresie przez bank działań. Samo publikowanie tabel kursowych w sposób ogólnie dostępny w żadnym stopniu nie sanuje wyżej wskazanych wadliwości. Brak precyzyjnego uregulowania tej kwestii w łączącej strony umowie, przy jednoczesnym przerzuceniu na konsumenta kosztów takich działań, tym bardziej świadczy o działaniu w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażącym naruszeniem interesów konsumenta (vide: Sąd Apelacyjny w Warszawie, VI ACa 817/18).

Sam fakt podpisania przez powoda oświadczenia umieszczonego w § 29 umowy kredytowej podczas zawarcia umowy nie oznacza, że miał on realny wpływ na treść umowy. Ewentualna wiedza powoda odnośnie ryzyka wahań wartości waluty, zresztą minimalizowana przez pozwanego, nie przekłada się na samą możliwość zmiany kursu waluty służącej rozliczaniu świadczeń spełnianych w wykonywaniu umowy.

Powyższej oceny nie zmienia możliwość zawarcia przez strony aneksu, na podstawie którego powód miałby możliwość spłaty kredytu w CHF. Możliwość taką dawała zmiana stanu prawnego wynikająca z ustawy z 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 26 sierpnia 2011 r. Możliwość spłaty rat w walucie waloryzacji sama w sobie nie usuwa pierwotnej wady mechanizmu tj. przeliczenia kwoty kredytu przy jego uruchomieniu, co rzutuje na całość obowiązku zapłaty przez kredytobiorcę.

Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, iż badana umowa w zakresie określonym w § 1 ust. 3, § 1 ust. 3A, § 10 ust. 4, § 12 ust. 5 oraz § 15 ust. 4 kształtuje prawa i obowiązki powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami albowiem w trakcie wykonywania umowy i od początku jej obowiązywania pozbawiony był on wpływu na ustalanie wysokości wskaźnika waloryzacyjnego, a wpływ na to ma wyłącznie pozwany. Taki zaś kształt umowy rażąco narusza interesy powoda, gdyż wyłącznie jego kontrahent – pozwany decyduje o wysokości świadczeń pieniężnych spełnianych w ramach zwrotu kredytu.

W związku z tym spełniona jest hipoteza normy z art. 385¹ § 1 k.c. Skutkiem uznania określonej klauzuli za niedozwoloną klauzulę umowną jest brak związania konsumenta tą klauzulą. Brak ten ma charakter bezwzględny i nie jest związany z konsekwencjami, w szczególności ekonomicznymi, jakie niezwiązanie konsumenta niedozwoloną klauzulą umowną rodzi dla jego kontrahenta.

W takiej sytuacji umowa kredytu pozostaje umową kredytu bez mechanizmu indeksacji, co powoduje, że faktycznie dochodzi do zawarcia umowy o kredyt złotowy ze zmiennym oprocentowaniem, na które składa się suma obowiązującej stawki opartej o wskaźnik LIBOR 3M i stałej marży Banku określonej w umowie. Wyeliminowanie z umowy mechanizmu indeksacji (waloryzacji) nie powoduje zmiany charakteru zobowiązania, a jedynie prowadzi do zaprzestania waloryzacji. Konsekwencją niezwiązania powoda niedozwolonymi klauzulami umownymi jest to, że umowa kredytu jest umową wyrażającą zobowiązanie w walucie polskiej bez indeksacji do waluty obcej.

Sąd oddalił powództwo główne o ustalenie, gdyż nie stwierdził przesłanek nieważności niniejszej umowy kredytowej. Ustawodawca bowiem poprzez art. 385¹ § 1 k.c. jednoznacznie sformułował skutek stwierdzenia abuzywności. Przyjęta przez polskiego ustawodawcę sankcja bezskuteczności odpowiada art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. o treści jak następuje: Państwa Członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków. Prawodawca europejski wskazał, iż celem wdrożenia dyrektywy nie jest terminacja całego stosunku, a wyłącznie automatyczne i od początku trwania umowy pozbawienie go skuteczności w określonej części.

Stwierdzenie bezskuteczności wskazanych wyżej postanowień przedmiotowej umowy nie eliminuje z niej elementów przedmiotowo istotnych określonych w art. 69 ustawy Prawo bankowe. W dalszym ciągu jest to stosunek prawny polegający na odpłatnym oddaniu do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony kwoty 385 000,00 zł z przeznaczeniem na zakup na rynku wtórnym lokalu mieszkalnego w oznaczonych terminach spłaty. Utrzymany jest zatem ten sam charakter stosunku prawnego.

Sąd nie dostrzega przy tym norm bezwzględnie zakazujących udzielania kredytu w złotym polskim i przy zastosowaniu oprocentowania wynikającego ze stopy LIBOR, co istotne – norm wiążących kredytobiorcę. Jak już bowiem zostało wyżej zastrzeżone, z punktu widzenia konsumenta nie jest istotne zapewnienie sobie przez bank pokrycia finansowego środków przeznaczonych na akcję kredytową. W szczególności tego rodzaju wyłączeń odpowiedzialności nie przewiduje dyrektywa Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r., a za nią art. 385¹ i 385² k.c. Wyeliminowanie z umowy klauzul indeksacyjnych stanowi następstwo zachowania poprzednika prawnego pozwanego, który bezprawnie narzucił powodowi – konsumentowi bezprawne postanowienia umowne. Tym samym konieczność obliczenia zobowiązania kredytobiorcy wynikającego z umowy kredytu złotowego z oprocentowaniem w oparciu o stawkę LIBOR (z uwzględnieniem stałej marży banku) należało uznać za naturalną sankcję cywilną, będącą następstwem niezgodnego z prawem zachowania kredytodawcy.

Ponadto Sąd nie znalazł podstawy prawnej do poszukiwania innej normy, zwłaszcza powszechnie obowiązującej, która miałaby zastąpić wyeliminowane, abuzywne postanowienia umowy. Tego rodzaju aktywność nie znajduje uzasadnienia w wymogach stawianych dyrektywą Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. Rolą Sądu nie było zatem wypełnianie pozornie powstałej w ten sposób luki. Pozornie, albowiem bezskuteczność, jak stwierdzono już wyżej, nie prowadzi do pozbawienia umowy krytycznych elementów treści tj. przedmiotowo istotnych. W żaden sposób nie może mieć zastosowanie norma z art. 358 § 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym od 24 stycznia 2009 r., albowiem weszła ona w życie już po zawarciu spornej umowy. Z przyczyn podanych wyżej nie ma też potrzeby prowadzenia kwerendy obowiązujących zwyczajów, które mogły by zastąpić wyeliminowane postanowienia. Na marginesie tylko Sąd stwierdza, iż takowe nie istnieją.

Sąd w pełni podziela stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uzasadnieniu wyroku z 4 kwietnia 2019 r. (III CSK 159/17), w którym wskazano, że eliminacja klauzuli indeksacyjnej nie prowadzi do unieważnienia umowy, ani też nie wymaga zastąpienia nieuczciwego postanowienia umownego innym – możliwe jest funkcjonowanie umowy stron również po wyeliminowaniu z niej klauzuli indeksacyjnej. Do ewentualnego zastąpienia kwestionowanych postanowień umownych innymi, musiałoby dojść jedynie wówczas, gdyby po wyeliminowaniu klauzuli abuzywnej nie było możliwe dalsze obowiązywanie umowy, zaś konsument mógłby zostać narażony na szczególnie niekorzystne konsekwencje, choćby w postaci rozwiązania umowy.

Trybunał Sprawiedliwości wprost wywiódł (w wyrokach w sprawach C 618-10, 488-11), iż sądy krajowe są zobowiązane wyłącznie do zaniechania stosowania nieuczciwego warunku umownego, aby nie wywierał on obligatoryjnych skutków wobec konsumenta, przy czym nie są one uprawnione do zmiany jego treści. Umowa ta powinna bowiem w zasadzie nadal obowiązywać, bez jakiejkolwiek zmiany innej niż wynikająca z uchylenia nieuczciwych warunków, o ile takie dalsze obowiązywanie umowy jest prawnie możliwe zgodnie z zasadami prawa wewnętrznego. Gdyby sąd krajowy mógł zmieniać treść nieuczciwych warunków zawartych w takich umowach, takie uprawnienie mogłoby zagrażać realizacji długoterminowego celu ustanowionego w art. 7 dyrektywy 93/13. Uprawnienie to przyczyniłoby się bowiem do wyeliminowania zniechęcającego skutku wywieranego na przedsiębiorców poprzez zwykły brak stosowania takich nieuczciwych warunków wobec konsumentów (ponieważ nadal byliby oni zachęcani do stosowania rzeczonych warunków wiedząc, że nawet gdyby miały one być unieważnione, to jednak umowa mogłaby zostać uzupełniona w niezbędnym zakresie przez sad krajowy, tak aby zagwarantować w ten sposób interes przedsiębiorców.

Zatem nie jest uzasadniona interpretacja przedstawiana przez powoda co do tego, iż wadliwość klauzuli waloryzacyjnej, która w tych twierdzeniach przede wszystkim przybiera postać nieważności tej klauzuli a za nią całej umowy na podstawie art. 58 k.c.

Opisany wyżej mechanizm zwolnienia konsumenta z abuzywnego postanowienia (art. 385¹ § 1 k.c.) eliminuje wadliwość umowy, która w dalszym ciągu obejmuje wszystkie elementy przedmiotowo istotne z art. 69 ustawy Prawo bankowe i jako taka może być wykonywana. Wskazuje nawet na to możliwość czysto techniczno-redakcyjnego usunięcia z tekstu umowy zakwestionowanych jednostek redakcyjnych, która nie wpłynęłaby w żaden sposób na spójność językową dokumentu odzwierciedlającego wolę stron.

Mając na uwadze powyższe, nie zachodzą podstawy do ustalenia zgodnie z art. 189 k.p.c. nieważności umowy i powództwo w tym zakresie należało oddalić (pkt 1 wyroku).

Natomiast norma powyższa i dokonane wyżej rozważania mają zastosowanie w zakresie ustalenia, iż § 1 ust. 3, § 1 ust. 3A, § 10 ust. 4, § 12 ust. 5 i § 15 ust. 4 nie wiążą powoda. Powód nadal spłaca zobowiązanie wobec banku a pozwany pobiera raty od powoda uznając umowę za ważną. Zatem powód posiada interes prawny w ustaleniu bezskuteczności postanowień umowy o kredyt hipoteczny, co będzie miało dalszy wpływ na spełnianie przez niego świadczenia.

Konieczne zatem było wyeliminowanie tychże postanowień z umowy, o czym orzeczono w pkt 2 wyroku.

Pozwany nie był uprawniony do przeliczenia kwoty kredytu udzielonego powodowi wedle przyjętego przez siebie kursu franka szwajcarskiego, a następnie do otrzymywania rat tego kredytu jako jego spłaty wedle także przyjętego przez siebie kursu franka szwajcarskiego.

Skoro zatem powód zapłacił na rzecz pozwanego tytułem zwrotu kredytu do 16 sierpnia 2018 r. kwotę 337 488,51 zł, a winien zapłacić kwotę 203 774,63 zł zgodnie z opinią biegłego, to nadpłata wynosi 133 713,88 zł.

Pozwany otrzymał od powoda nienależne świadczenie w powyższym wymiarze, zatem winien się z niego rozliczyć. Obowiązek ten w pierwszej kolejności wynika z art. 410 § 2 k.c. który stanowi, iż świadczenie nienależne ma miejsce, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. W takiej sytuacji ustawodawca poprzez art. 410 § 1 k.c. odsyła do art. 405 k.c. stanowiącego, iż kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

W związku z powyższym Sąd na zasadzie art. 410 k.c. uwzględnił powództwo w zakresie roszczenia ewentualnego o zapłatę co do kwoty 133 713,88 zł.

Zarzut przedawnienia nie zasługiwał na uwzględnianie. Roszczenie w niniejszej sprawie z tytułu nienależnego świadczenia korzysta z 10-cio letniego terminu przedawnienia ( por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 11.12.2019 r., sygn. V CSK 382/18). Powód domaga się należności za okres od 10 września 2008r. Pozew zaś został wniesiony 6 września 2018r.

W konsekwencji żądanie ustalenia nieważności umowy i zapłaty z tego tytułu podlegało oddaleniu w punkcie 1 i 4 wyroku.

O odsetkach Sąd orzekł zgodnie z żądaniem pozwu na podstawie art. 481 § 1 k.c.

Pozwany pozostawał w opóźnieniu z zapłatą na rzecz powoda dochodzonej kwoty jeszcze przed wniesieniem przez powoda pozwu. Wezwanie do zapłaty było nadane 31 sierpnia 2018 r., a w wezwanie wyznaczono 7 dni na zapłatę od jego otrzymania. Wezwanie zostało doręczone 3 września 2018. Zatem żądanie zasądzenia odsetek od 11 września 2018 r. było zasadne w całości.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Za stronę przegrywającą sprawę należy uznać pozwanego. Dlatego też Sąd obciążył pozwanego w całości obowiązkiem poniesienia kosztów procesu na rzecz powoda oraz nieuiszczonych kosztów sądowych, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu, na podstawie art. 108 § 1 k.p.c.

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł jak w sentencji.

(...)

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE