UZASADNIENIE

J. C. wniósł o zasądzenie od (...) S.A. w W. kwoty 600 euro wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 23 czerwca 2018 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu, wskazując że domaga się odszkodowania z tytułu odwołanego lotu, który miał odbyć 22 czerwca 2018 r. z W. do T., na podstawie rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie EWG nr 295/91.

W skutecznie wniesionym sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Wyrokiem z dnia 12 maja 2021 r., sygn. akt I C 3922/19, Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie w pkt. I zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 300 EUR wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 8 sierpnia 2019 r. do dnia zapłaty, w pkt. II oddalił powództwo w pozostałym zakresie i w pkt. III zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 100 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wniósł pozwany, skarżąc go w części, tj. co do pkt. 1 i 3. Orzeczeniu Sądu pierwszej instancji zarzucił naruszenie:

- art. 5 ust. 1 lit. c) ppkt iii) rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylające rozporządzenie (EWG) nr 295/91 [dalej: „Rozporządzenie"], poprzez jego zastosowanie, co w konsekwencji doprowadziło do uznania powództwa i obowiązku wypłaty odszkodowania na rzecz powoda, pomimo, iż w przedmiotowym stanie faktycznym nieregularność powstała w związku z zaistnieniem okoliczności nadzwyczajnych, czyli wady projektowej silników (...) ujawnionej na samolocie pierwotnie planowanym do rejsu powoda i konieczności wykonania boroskopii, a pozwana podjęła racjonalne środki i zapewniła połączenie zastępcze w dniu wcześniejszym;

- art. 7 ust. 2 lit. c) rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylające rozporządzenie (EWG) nr 295/91 [dalej: „Rozporządzenie"], poprzez jego niezastosowanie, co w konsekwencji doprowadziło do uznania powództwa i obowiązku wypłaty odszkodowania na rzecz powoda, pomimo, iż powód do miejsca docelowego dotarli z opóźnieniem nie przekraczającym 4 godzin w przylocie, czyli dzień wcześniej, zatem odszkodowanie powinno zostać obniżone o 50%.

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę dowodów i brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zebranego w sprawie, a w konsekwencji bezpodstawne pominięcie przy wyrokowaniu dowodów z korespondencji email, kopii dokumentu z przesłuchania M. W. i R. M., zeznań P. W. oraz T. W. i uznanie, iż pozwana nie podejmowała działań tytułem racjonalnych środków w celu wykonania skarżonego rejsu, podczas gdy prawidłowe i wszechstronne rozważenie materiału dowodowego wskazuje, iż pozwana podejmowała takie działania od kwietnia 2018 roku poprzez m.in. próby wyleasingowania dodatkowych samolotów, utrzymywania zapasów silników czy zmiany w siatce połączeń;

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę dowodów i brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego zebranego w sprawie, a w konsekwencji bezpodstawne pominięcie przy wyrokowaniu dowodów z wydruku z systemu netline oraz dokumentacji technicznej i uznanie, iż pozwana nie udowodniła wystąpienia okoliczności nadzwyczajnych, podczas gdy pełna analiza materiału dowodowego wskazuje, że na samolocie (...) ujawniła się wada projektowa i nie przeszedł on boroskopii oraz pozostawał uziemiony długo po rejsie powoda;

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasad swobodnej oceny dowodów oraz ocenę dowodów niezgodnie z regułami logiki i doświadczenia życiowego i uznanie, iż pozwana mogła zapewnić inny transport bez opóźnienia, podczas gdy z materiału zgromadzonego w sprawie wynika, iż pozwana takich samolotów nie posiadała, a wszelkie braki wynikające z uziemienia samolotów starała się wypełnić samolotami leasingowymi od innych przewoźników, których w żadnym wypadku nie można uznać za samoloty zapasowe względem stałej floty pozwanej;

- art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny dowodów i pominięcie okoliczności, iż problem wad produkcyjnych w silnikach samolotów RR ma charakter globalny, który dotknął wielu egzemplarzy silników na świecie, podczas gdy okoliczność ta jest istotna dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie a ponadto wynika z materiału zebranego w sprawie, a w szczególności zeznań świadków T. W., K. C. oraz P. W., co w konsekwencji doprowadziło sąd do wniosków nielogicznych i sprzecznych zasadami doświadczenia życiowego.

Wskazując na powyższe, pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części i oddalenie powództwa, zasądzenie kosztów postępowania za II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego od powoda na rzecz pozwanej, według norm przepisanych oraz ponowne rozstrzygnięcie o kosztach procesu za I instancję.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Z uwagi na to, że niniejsza sprawa podlegała rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu uproszczonym, stosownie do treści art. 505¹³ § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy ograniczył uzasadnienie wyroku do wyjaśnienia jego podstawy prawnej z przytoczeniem przepisów prawa.

Zawarte w apelacji zarzuty okazały się w znacznej części zasadne, co skutkowało zmianą zaskarżonego rozstrzygnięcia i oddaleniem powództwa.

W ocenie Sądu Okręgowego wydane przez Sąd Rejonowy rozstrzygnięcie nie jest prawidłowe. W niniejszej sprawie powód dochodził odszkodowania z tytułu odwołania lotu, który miał zostać zrealizowany przez pozwanego w dniu 22 czerwca 2018 r. na trasie z W. do T..

Zgodnie z art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/04 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, obsługujący przewoźnik lotniczy nie jest zobowiązany do wypłaty rekompensaty jeżeli może dowieść, że odwołanie jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. Przewoźnik w celu uchylenia się od odpowiedzialności odszkodowawczej musi więc udowodnić wystąpienie dwóch przesłanek egzoneracyjnych: wystąpienia okoliczności nadzwyczajnej oraz podjęcia wszelkich racjonalnych środków celem uniknięcia skutków tego nadzwyczajnego zdarzenia.

Jak stanowi pkt 15 Preambuły rozporządzenia nr 261/04, za nadzwyczajne okoliczności powinno się uważać sytuację, gdy decyzja kierownictwa lotów w stosunku do danego samolotu spowodowała danego dnia powstanie dużego opóźnienia, przełożenie lotu na następny dzień albo odwołanie jednego lub więcej lotów tego samolotu pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków przez zainteresowanego przewoźnika, by uniknąć tych opóźnień lub odwołań lotów. Nadto jak wskazuje się w orzecznictwie za nadzwyczajne okoliczności w rozumieniu art. 5 ust. 3 ww. rozporządzenia można uznać zdarzenia, które ze względu na swój charakter lub swoje źródło nie wpisują się w ramy normalnego wykonywania działalności danego przewoźnika lotniczego i nie pozwalają na skuteczne nad nim panowanie (zob. wyroki TSUE: z dnia 22 grudnia 2008 r., C 549/07; z dnia 31 stycznia 2013 r., C 12/11; z dnia 17 września 2015 r., C 257/14).

Pragnąc zwolnić się z odpowiedzialności w rozumieniu przepisów rozporządzenia przewoźnik musi zatem dowieść, że nawet przy użyciu wszystkich zasobów ludzkich i materiałowych oraz środków finansowych, jakimi dysponował, w sposób oczywisty nie mógł - bez poświęceń niemożliwych do przyjęcia z punktu widzenia możliwości jego przedsiębiorstwa w tym momencie - uniknąć sytuacji, w której zaistniałe nadzwyczajne okoliczności skutkowały opóźnieniem lotu (por. wyrok NSA z 27 marca 2014 r. sygn. akt I OSK 1971/12).

W niniejszej sprawie pozwana spółka nie kwestionowała tego, że powód posiadał potwierdzoną rezerwację na sporny lot, ani faktu jego odwołania. Podnosiła natomiast, że przyczyną odwołania lotu była wada produkcyjna silnika samolotu. Zdaniem Sądu Rejonowego, stwierdzona przez stronę pozwaną podczas inspekcji w dniach 28-30 maja 2018 r. usterka w postaci pęknięcia podstawy jednej z łopatek prawego silnika, nie została spowodowana zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć mimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. Tym samym, Sąd pierwszej instancji uznał, że pozwany przewoźnik lotniczy ponosi odpowiedzialność za odwołanie lotu, opartą na przepisach rozporządzenia (WE) 261/2004. Sąd Okręgowy nie podziela tego stanowiska.

Jednocześnie jednak, Sąd meriti pomniejszył odszkodowanie do wysokości 50%, tj. do wysokości 300 euro, mając na uwadze, iż przewoźnik zaoferował powodowi lot alternatywny z W. do T. w dniu 21 czerwca 2018 r. i powód odbył podróż tym lotem, docierając do miejsca docelowego z opóźnieniem wynoszącym mniej niż 4 godziny. W tym więc zakresie podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art. 7 ust. 2 lit. c) rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylające rozporządzenie (EWG) nr 295/91, poprzez jego niezastosowanie, uznać należy za całkowicie chybiony.

W pozostałej części apelacja była zasadna. W ocenie Sądu Okręgowego ujawnione w toku niniejszego postępowania okoliczności odwołania lotu przez pozwanego były okolicznościami nadzwyczajnymi i stanowiły w stosunku do przewoźnika lotniczego zdarzenie o charakterze zewnętrznym, na które nie miał wpływu i nie mógł mu zapobiec. Podkreślić należy, że wada silnika (...) była ukrytą wadą fabryczną, mającą wymiar globalny, która dotknęła przewoźników lotniczych na całym świecie. Okres czasowy pomiędzy wykryciem wady silnika, a odwołanym lotem należało uznać za dodatkową przesłankę przemawiającą za uznaniem, że okoliczność ta miała charakter nadzwyczajny. Nawet posiadanie wiedzy o uszkodzeniu silnika z miesięcznym wyprzedzeniem, ze względu na powszechne występowanie wady projektowej w tego typu silnikach w samolotach pasażerskich, które odbywały rejsy zarówno u pozwanego, jak
i innych przewoźników, uniemożliwiało rozplanowanie siatki połączeń w sposób umożliwiający wykonanie zaplanowanego lotu zgodnie z ustalonym terminem. Zatem w tym stanie faktycznym, w następstwie zaistniałej sytuacji, zasadne jest twierdzenie, że opóźnienie lotu było spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, tj. wykryciem na trzy tygodnie przed planowanym lotem pęknięcia podstawy jednej z łopatek, co skutkowało koniecznością wymiany silnika i uniemożliwiało dalszą eksploatację maszyny.

Jednocześnie, w ocenie Sądu Okręgowego, zgromadzony materiał dowodowy potwierdzał tezę, że przewoźnik podjął wszelkie możliwe racjonalne środki służące minimalizacji skutków wystąpienia niedogodności związanej z odwołaniem zaplanowanego lotu. Zauważyć należy, iż pozwany dopiero w kwietniu 2018 r. otrzymał od producenta dyrektywę oraz biuletyn, które w związku z ujawnieniem wady projektowej silników zalecały m.in. przeglądy silników we wszystkich samolotach korzystających z tej jednostki napędowej. Po stwierdzeniu pęknięcia podstawy jednej z łopatek pod koniec maja 2018 r., silnik został wybudowany i wysłany do naprawy do zakładu (...), jednak producent nie zapewniał od razu wymiany silnika, zaś posiadany przez pozwaną zapas silników został już wykorzystany. Jak zeznał przed Sądem pierwszej instancji świadek T. W., producent także nie posiadał silników zapasowych z uwagi na problemy występujące również u innych przewodników z tymi silnikami. Co przy tym istotne, pozwany już od kwietnia 2018 r. wysyłał zapytania do innych przewoźników lotniczych odnośnie możliwości wyleasingowania dodatkowych samolotów, a więc jeszcze przed dokonaniem sprawdzenia silnika w maju, jednak bez rezultatu. Dopiero pod koniec czerwca 2018 r. udało się wyleasingować samolot. Zdaniem Sądu odwoławczego powyższe działania niewątpliwie wskazują na podjęcie przez pozwanego wszelkich racjonalnych środków celem uniknięcia odwołania lotu nr (...) z W. do T.. Podkreślić również trzeba, że (...) S.A. zaproponowało powodowi lot alternatywny w dniu wcześniejszym, tj. 21 czerwca 2018 r., z którego ten skorzystał.

Uwadze Sądu Okręgowego nie umknęła również podniesiona w apelacji okoliczność, iż wymiana floty samolotów to proces planowany latami, który łączy się z ogromnymi kosztami finansowymi. Pozwana do dnia dzisiejszego nie otrzymała wszystkich zamówionych (...), na które umowy podpisała przed 2010 r. Nie jest zatem możliwe zerwanie kontraktów, umów leasingowych i zamówienie innych samolotów, na które czeka się wiele lat. Silniki (...) są montowane we wszystkich samolotach typu (...) i na obecnym etapie nie ma możliwości wymiany ich na silniki innego producenta czy zamiany na inny model silnika, bowiem wiązałoby się to z koniecznością zmiany konstrukcji samolotu, co doprowadziłoby do wyłączenia tego typu samolotów ze służby na lata.

W świetle powyższego, Sąd Okręgowy uznał, iż w realiach niniejszej sprawy przewoźnik wykazał przesłanki określone w art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/04 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r., wyłączające jego odpowiedzialność za odwołany lot, tj. wystąpienie okoliczności nadzwyczajnej oraz podjęcie wszelkich racjonalnych środków celem uniknięcia skutków tego nadzwyczajnego zdarzenia. Brak było zatem podstaw do uwzględnienia roszczenia powoda w jakiejkolwiek wysokości.

Z tych względów, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo.

Konsekwencją zmiany rozstrzygnięcia Sądu meriti była również konieczność zmiany orzeczenia o kosztach procesu przed Sądem pierwszej instancji. Wobec tego, iż pozwany wygrał postępowanie w całości, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. powód obowiązany jest do zwrotu na jego rzecz kwoty w wysokości 917 zł, na którą złożyła się opłata od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 900 zł, ustalone w oparciu o § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r.

O kosztach postępowania w instancji odwoławczej Sąd Okręgowy postanowił na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c., zasądzając od powoda na rzecz pozwanego zwrot opłaty od apelacji w kwocie 200 zł oraz zwrot kosztów zastępstwa prawnego w wysokości 450 zł, ustalonego na podstawie § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 ww. rozporządzenia.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE