UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia 12 listopada 2020 roku wnioskodawcy B. C. i M. C. wnieśli o stwierdzenie, że z dniem 5 września 2008 roku nabyli przez zasiedzenie do majątku wspólnego małżeńskiego własność nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...) położoną przy ul. (...) w L., dla której w Sądzie Rejonowym Lublin-Zachód w Lublinie prowadzona jest księga wieczysta nr (...) oraz o stwierdzenie, że z tym samym dniem nabyli do majątku wspólnego małżeńskiego własność nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) położoną przy ul. (...), dla której prowadzona jest w Sądzie Rejonowym Lublin-Zachód w Lublinie księga wieczysta pod tym samym numerem.

W uzasadnieniu wniosku wskazano, że wnioskodawcy oraz ich poprzednicy prawni posiadają w sposób samoistny nieruchomość stanowiącą działkę nr (...) od 4 września 1978 roku, a nieruchomość stanowiącą działkę nr (...) od 5 września 2008 roku. Działki objęte wnioskiem przylegają do nieruchomości stanowiących własność wnioskodawców, tj. do działek nr (...). Od samego początku wykonywania prawa własności do ww. działek każdorazowy ich właściciel, włącznie z wnioskodawcami, wykonywał jednocześnie atrybuty właścicielskie względem nieruchomości, których dotyczy wniosek. Działki stanowiły jedną całość gospodarczą wraz z działkami nr (...), były wspólnie ogrodzone.

W odpowiedzi na wniosek uczestnik Gmina M. L. wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu wskazano, że wnioskodawcy nie objęli w posiadanie samoistne ww. nieruchomości od 1978 roku, ani przez czas potrzebny do ich zasiedzenia. Zaprzeczono również faktom, jakoby wnioskodawcy posiadali rzeczone nieruchomości w sposób samoistny oraz jakoby stanowiły one całość gospodarczą. Uczestnik wskazał, że z dniem 8 sierpnia 1985 roku doszło do zasiedzenia działek nr (...) przez E. D. i I. D. oraz działki (...) przez L. H. i K. H.. Z akt sprawy II Ns (...) nie wynika natomiast, aby ww. osoby były w posiadaniu samoistnym tych nieruchomości.

W toku postępowania strony podtrzymywały złożone stanowiska.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Nieruchomość składająca się z sąsiadujących ze sobą działek nr (...) położonych w L. przy ul. (...) graniczy bezpośrednio – od północy – z działkami gruntu odpowiednio nr (...) oraz (...). Wszystkie powyższe działki gruntu (a działka (...) w znacznej części, poza niewielkim jej fragmentem – vide k. 104 oraz 121) znajdują się na wspólnie ogrodzonym terenie, zabudowanym budynkiem mieszkalnym wybudowanym w okresie od około 2000 do 2005 roku, należącym do wnioskodawców i stanowią obecnie jedną całość gospodarczą. Na części działki (...) posadowione są płyty betonowe, a na części działki nr (...) stoi namiot. Działki gruntu nr (...) powstały w wyniku podziału geodezyjnego związanego z postępowaniem o stwierdzenie zasiedzenia w roku 1988 (postępowanie II Ns (...)) (szkic sytuacyjny k. 103, wydruki KW k. 24-27, wypisy i wyrysy z rejestru gruntów k. 42-45, protokół oględzin nieruchomości k. 97-98, zeznania wnioskodawczyni B. C., odpis KW k. 39-41v, mapa geodezyjna k.59).

Wnioskodawcy od 17 listopada 1999 roku pozostają właścicielami (wspólność majątkowa małżeńska) nieruchomości gruntowej stanowiącej działkę nr (...) przy ul. (...) w L., dla której w SR Lublin-Zachód prowadzona jest księga wieczysta nr (...). Stan taki został ukształtowany na mocy umowy majątkowej małżeńskiej z dnia 17.11.1999 roku. Uprzednio ww. nieruchomość została nabyta przez B. C. na skutek umowy darowizny zawartej dnia 3 marca 1998 r. z C. H. (bratem wnioskodawczyni). C. H. ww. nieruchomość nabył natomiast na mocy umowy sprzedaży z dnia 17.04.1997 r. od P. D., który z kolei nabył ww. nieruchomość w drodze darowizny od swoich rodziców – E. i I. D.. E. i I. D. z dniem 1 stycznia 1985 stali się jej właścicielami w drodze zasiedzenia, a byli co najmniej jej posiadaczami samoistnymi od 1958 roku (kiedy to przejęli jej posiadanie od J. i S. Ś. – pierwotnych właścicieli - na mocy umowy sprzedaży) (umowa sprzedaży k. 14-14v, umowa darowizny k. 15-15v, postanowienie o stwierdzenie nabyciu nieruchomości w drodze zasiedzenia k. 51-52, zeznania świadka E. D., wydruk KW k. 24-25).

Wnioskodawczyni B. C. jest również właścicielką nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...) przy ul. (...) w L., dla której prowadzona jest w SR Lublin-Zachód księga wieczysta nr (...). Wnioskodawczyni nabyła udział do 1/2 własności ww. nieruchomości na skutek nabycia spadku po swoim ojcu – K. H., zmarłym w dniu 15 stycznia 2000 roku. Dalszy udział do 1/2 wnioskodawczyni w ww. nieruchomości nabyła na skutek umowy darowizny zawartej w dniu 23.01.2007 roku ze swoją matką – L. H.. Od tego dnia wnioskodawczyni jest jedyną właścicielką nieruchomości stanowiącej działkę gruntu numer (...). K. H. i L. H. nabyli nieruchomość stanowiącą działkę nr (...) z dniem 1 stycznia 1985 w drodze zasiedzenia, a uprzednio byli co najmniej jej posiadaczami samoistnymi od 4 września 1978 roku, kiedy to przejęli jej posiadanie od małżonków J. i S. Ś.. L. H. i K. H. przejęli posiadanie działki nr (...) w roku 1978 od J. i S. Ś. w tych samych granicach, w których działka znajduje się obecnie (postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku z dnia 10 lipca 2000 roku, II Ns (...) k. 20-20v, wydruk KW k. 26-27, umowa darowizny k. 17-19, pełnomocnictwo k. 16-16v, umowa darowizny k. 17-19).

Poprzednio właścicielami nieruchomości oznaczonych obecnie jako działki nr (...) byli małżonkowie J. i S. Ś.. W roku 1958 roku, na mocy umowy sprzedaży, posiadanie samoistne działek nr (...) przejął I. D., który w 1964 roku zawarł związek małżeński z E. D.. Małżonkowie Ś. oraz małżonkowie D. zawarli umowę, w myśl której małżonkowie Ś. posiadali samoistnie działki nr (...), a małżonkowie D. ww. działki nr (...) (dwa pasy gruntu w układzie północ-południe). Tak utworzone gospodarstwa zostały ogrodzone siatką ze wszystkich stron. Siatka została też posadowiona na południowej granicy obecnych działek nr (...) (obecnie przy granicy z ul. (...)). Działki gruntu nr (...) nigdy nie były oddzielone płotem albo murem od działek nr (...). Następnie posiadanie samoistne nieruchomości oznaczonych jako działki gruntu nr (...) zostało przekazane w dniu 4 września 1978 roku na rzecz K. i L. H. (na mocy umowy sprzedaży). Do roku 1988 formalnie istniały na rzeczonym terenie działki gruntu nr (...). Właścicielem działki nr (...) na mocy KW (...) był I. D. (działka nie miała dostępu do ul. (...)), a właścicielami działki nr (...) był K. i L. H. (KW nr (...)). Stan faktyczny nie odpowiadał jednak temu ujawnionemu w księgach wieczystych. W wyniku postępowania w przedmiocie zasiedzenia pod sygnaturą II Ns (...) ustalono obecny stan geodezyjny (odpowiadający też stanowi faktycznemu ukształtowanemu ok. 1958 roku). (zeznania świadków L. H., T. K. (1), E. D., przesłuchanie wnioskodawczyni B. C., pełnomocnictwo k. 16-16v, umowa k. 21, mapa k. 59, postanowienie k. 51-52, opinia techniczna k. 11 akt sprawy II Ns (...)).

Działki gruntu nr (...) (w znaczącej części) stanowiły wspólną całość gospodarczą i dzieliły los działek odpowiednio (...) oraz (...) od roku co najmniej 1958. Zarówno wnioskodawcy jak i poprzednicy prawni wnioskodawców postrzegali działki nr (...) jako wspólną całość. Działki (...), a także (...) oraz (...) były wspólnie ogrodzone co najmniej od roku 1964, początkowo siatką ogrodzeniową, następnie wnioskodawczyni i wnioskodawca wymienili ogrodzenie na swoich nieruchomościach ustawiając je jednak w tym samym miejscu, co poprzednio. Każdorazowe przeniesienie posiadania działek nr (...) powodowało też przeniesienie posiadania działek nr (...). Powstałe przed tym rokiem ogrodzenie działek nr (...) w linii od ulicy (...) w L. zostało posadowione w południowej granicy działek (...), tuż przed obecną granicą (z zachowaniem pasa zieleni) ulicy (...) w L.. Posadowione przed 1964 rokiem ogrodzenie działki od strony południowej nigdy nie było przesuwane, wybudowano jedynie nowe ogrodzenie, w miejscu uprzednio istniejącego (zeznania świadków L. H., T. K. (2), E. D., przesłuchanie wnioskodawczyni B. C.).

Na działce nr (...) jej właściciele – K. i L. H. – uprawiali warzywa i kwiaty (marchewkę, pietruszkę, pomidory i inne domowe warzywa, lucernę). Również na działce nr (...) pierwotni jej właściciele – I. i E. D. – prowadzili przydomowy ogródek. Posiadacze samoistni działek (...), w tym wnioskodawcy, traktowali je jak właściciele, uprawiali je, organizowali na nich prace porządkowe, zabudowywali. Po przejęciu nieruchomości nr (...) przez wnioskodawców doszło do wybudowania w ogrodzeniu bramy do ulicy (...) (zeznania świadków L. H., T. K. (1), E. D., przesłuchanie wnioskodawczyni B. C.).

Z dniem 27 maja 1990 roku Gmina M. L. nabyła własność nieruchomości stanowiących działki gruntu nr (...) z mocy prawa (decyzje administracyjne k. 53-56).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zebranych w sprawie w/w dowodów, a w szczególności umów dokumentujących losy prawne nieruchomości (k. 14-19, 21), postanowienia SR w Lublinie z dnia 10 lipca 2000 roku w sprawie II Ns(...) (k.20-20v), dokumentacji fotograficznej (k. 22-23), wydruków z ksiąg wieczystych (k.24-27), odpisów z ksiąg wieczystych (k.39-41v), wypisów i wyrysów z rejestru gruntów (k.42-45, 57-60), postanowienia o stwierdzeniu zasiedzenia z dnia 8 sierpnia 1988 roku w sprawie II Ns (...) (k.51-52), decyzji administracyjnych z dni 6.08.1999 roku (k.53-56), opinii technicznej (k. 11 akt sprawy II Ns(...)).

W odniesieniu do zeznań świadków L. H., T. K. (1), E. D. oraz dowodu z przesłuchania wnioskodawczyni wskazać należy, że Sąd dał im wiarę w całości jako znajdującym potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym. Zeznania świadków i przesłuchanie wnioskodawczyni uzupełniają się wzajemnie i są spójne w zakresie tego, w jaki sposób korzystano z nieruchomości, w jakich latach kto i w jakim zakresie je posiadał, potwierdzają fakt usadowienia wspólnego ogrodzenia od ulicy (...).

Sąd uznał opinię biegłego P. R. za pełną, niesprzeczną, logiczną i zgodną ze stanem faktycznym. Opinia biegłego nie była kwestionowana i jako taka zyskała aprobatę Sądu.

Powyższej wskazane dowody są – w ocenie Sądu - w pełni wiarygodne.

Sąd nie podzielił stanowiska uczestnika postępowania Gminy M. L., jakoby działki nr (...) nie były ogrodzone wspólną siatką z nieruchomościami nr (...) oraz (...)od co najmniej roku 1964. Przeczą temu bowiem wiarygodne, konsekwentne zeznania wszystkich świadków w sprawie.

Sąd zważył co następuje:

Wniosek jest zasadny.

Zgodnie z art. 172 § 1 k.c., posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Natomiast § 2 tegoż artykułu stanowi, iż po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Zasiedzenie polega więc na nabyciu prawa przez nieuprawnionego posiadacza wskutek faktycznego wykonywania tego prawa w ciągu oznaczonego w ustawie czasu. Podstawową funkcją zasiedzenia jest eliminacja długotrwałej rozbieżności między faktycznym wykonywaniem uprawnień właścicielskich a formalnoprawnym stanem własności, co przyczynia się do ustabilizowania i uporządkowania stosunków społecznych pod względem prawnym.

Nabycie własności w drodze zasiedzenia zostało uzależnione od spełnienia następujących przesłanek: władania nieruchomością jako posiadacz samoistny, upływu ustawowego terminu oraz dobrej albo złej wiary posiadacza.

W tym ogólnym zestawieniu naczelną przesłanką zasiedzenia jest posiadanie samoistne nieruchomości. Można tu odnieść się do pojęcia zawartego w definicyjnej normie art. 336 kc. Zgodnie z tym przepisem, posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto rzeczą faktycznie włada jak właściciel. Oczywiście w kontekście zasiedzenia mamy na uwadze posiadanie samoistne nie poparte jeszcze tytułem (prawem) własności. Należy wskazać, iż stan posiadania współtworzą fizyczny element (corpus) władania rzeczą oraz intelektualny element zamiaru (animus) władania rzeczą dla siebie (animus rem sibi habendi). W przypadku posiadania samoistnego mamy na uwadze animus domini (posiadacz samoistny włada rzeczą „jak właściciel”). Praktycznie zaś wypada kierować się – przy ustalaniu charakteru posiadania – manifestowanym na zewnątrz wobec otoczenia zachowaniem posiadacza. Według zewnętrznych znamion zachowania posiadacza można oceniać zarówno corpus jak też animus possidendi. Istotne znaczenie ma również rozpoznanie zdarzenia stanowiącego źródło nabycia posiadania. Wespół z dalszym zachowaniem posiadacza, manifestowanym na zewnątrz, pozwala określać rodzaj posiadania.

Odnosząc powyższe uwagi do niniejszej sprawy Sąd Rejonowy nie miał wątpliwości, że zarówno wnioskodawcom od momentu przejęcia posiadania nieruchomości, których dotyczy wniosek, jak i ich poprzednikom prawnym od co najmniej roku 1958 towarzyszył zamiar zachowania nieruchomości stanowiących działki gruntu nr (...) dla siebie, z przekonaniem właścicielskim. Na skutek umowy o wyznaczeniu działek do posiadania z 1958 roku – stworzono dwie odrębne całości gospodarcze obejmujące z jednej strony działki nr (...), a z drugiej strony nr (...), (...), (...) oraz (...). Obydwa gospodarstwa zostały ogrodzone jeszcze przed rokiem 1964 siatką (jak zeznała świadek E. D.). Ogrodzenie obejmowało również swoim zasięgiem działki nr (...). Tak posadowiona granica ogrodzenia nie była nigdy zmieniana. Działki nr (...) były poczytywane przez kolejnych właścicieli działek nr (...) za część całości, jaką tworzą wraz z ww. nieruchomościami, nie wytyczono nigdy granicy pomiędzy ww. nieruchomościami. Działki te dzieliły los faktyczny i prawny działek nr (...). Przede wszystkim Sąd Rejonowy zwraca uwagę na potwierdzoną zeznaniami wszystkich świadków przesłuchanych w niniejszej sprawie okoliczność wspólnego ogrodzenia działek (...) jednym ogrodzeniem wraz z działkami nr (...). Okoliczność ta znalazła odzwierciedlenie w oględzinach nieruchomości. Ogrodzenie od strony południowej zostało posadowione w granicy ww. działek i stanowiło widoczną i oczywistą manifestację traktowanie tak ograniczonej części gruntu jako całości gospodarczej i właścicielskiej.

Obydwie działki w zasadzie nigdy nie występowały jako osobne nieruchomości. W rzeczywistości zawsze dzieliły los nieruchomości sąsiednich, tj. działek nr (...). Tak też traktowali tę nieruchomość posiadacze oraz inne osoby postronne.

Otóż fakt stałego ogrodzenia działki nr (...) i jej wspólnego zagospodarowania z działką (...) występował zarówno w latach 1958 do 1978 (kiedy to jej samoistnym posiadaczami byli S. i J. Ś.), jak i w latach 1978-2000 i 2007 (kiedy to współwłaścicielką, a potem jej właścicielką stałą się wnioskodawczyni B. C.). We wszystkich tych latach nieruchomość ta była wyraźnie odgraniczona od innych nieruchomości, była zagospodarowana przez jej posiadaczy. Potwierdzają to zeznania świadków, w szczególności zeznania T. K. (2), która była sąsiadką rzeczonej nieruchomości. W ten sam sposób odnieść należy się do działki gruntu nr (...). Początkowo działka ta stanowiła (od 1958 roku) własność E. i I. D.. Następnie została przekazana w drodze darowizny P. D.. Nieruchomość była ogrodzona od strony południowej i stanowiła – w postrzeganiu ówczesnych posiadaczy – część złączoną z działką (...). Również po sprzedaży nieruchomości w roku 1997, a potem przejściu na własność wnioskodawczyni i wnioskodawcy działka była traktowana jako własność ww. osób. Jednocześnie działka była wykorzystywana jako przydomowy ogródek. Poprzednicy prawni wnioskodawców i sami wnioskodawcy nigdy nie występowali do uczestnika Gminy M. L. o udzielenie zgody na ogrodzenie nieruchomości, zmianę jej przeznaczenia, czy też zagospodarowania.

Powyższe okoliczności wskazują, że każdoczesny posiadacz nieruchomości, w sposób czytelny swoim zachowaniem manifestował na zewnątrz wolę posiadania dla siebie całej nieruchomości i wolą z odsunięciem od władztwa innych, ewentualnych właścicieli. Za początek posiadania samoistnego Sąd uznał 4 września 1978 roku. Co najmniej bowiem od tego dnia poprzednicy prawni wnioskodawców traktowali nieruchomość jak właściciele i posiadali nieruchomość w sposób samoistny.

Zgodnie z art. 176 § 1 k.p.c., jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści. Stosownie zaś do § 2 cyt. artykułu, przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy obecny posiadacz jest spadkobiercą poprzedniego posiadacza.

Uznać należy, że wnioskodawczyni i wnioskodawca przejęli posiadanie ww. działek od poprzedników prawnych, tj. w zakresie działki nr (...) od K. H. oraz L. H. (którzy posiadali ją od 4 września 1978 roku) oraz w zakresie działki nr (...) od I. D., E. D., P. D., C. H.. Posiadanie wszystkich tych osób było posiadaniem samoistnym.

Pojęcia dobrej i złej wiary nie posiadają jakichkolwiek prawnych definicji. Niemniej orzecznictwo sądów nakazuje przyjmować, że dobra wiara zasiadującego posiadacza występuje wówczas, gdy ingerowanie w cudzą własność rozpoczęło się w takich okolicznościach, które usprawiedliwiały przekonanie posiadacza, że nie narusza on cudzego prawa (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2014 r., II CSK 472/13, nie publ.), względnie, gdy posiadacz powołując się na przysługujące mu prawo błędnie przypuszcza, że prawo to mu przysługuje, jeśli tylko owo błędne przypuszczenie w danych okolicznościach sprawy uznać należy za usprawiedliwione. Z kolei w złej wierze jest ten, kto powołując się na przysługujące mu prawo wie, że prawo to mu nie przysługuje albo też ten, kto wprawdzie ma świadomość co do nie przysługiwania mu określonego prawa, jednakże jego niewiedza nie jest usprawiedliwiona w świetle okoliczności danej sprawy. Dobrą wiarę wyłącza zarówno pozytywna wiedza o braku przysługującego prawa, jak i brak takiej wiedzy wynikający z braku należytej staranności, a więc niedbalstwa (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lipca 2017 r., I CSK 360/14, nie publ.). Posiadanie w niniejszej sprawie było posiadaniem w złej wierze.

Zwrócić bowiem należy uwagę, że o złej wierze w niniejszej sprawie decyduje przede wszystkim fakt łatwości w dowiedzeniu się o statusie nieruchomości, prowadzenia publicznych postępowań wobec ww. nieruchomości (vide k. 53-56), z których posiadacze mogli się dowiedzieć o jej statusie. Niewiedza wnioskodawców i posiadaczy nie była zatem uzasadniona. Wobec powyższego każdoczesny właściciel winien był znać stan właścicielski nieruchomości, brak jest jakichkolwiek względów usprawiedliwiających niewiedzę w tym zakresie.

Zważywszy na moc opisanych dowodów już tylko ubocznie należy podnieść, że argumentacja podniesiona w piśmie pełnomocnika uczestnika z dnia 23 marca 2021 roku czy też zarzucana w tym piśmie i w odpowiedzi na wniosek sprzeczność stanowiska wnioskodawców z zeznaniami świadków i dokumentami składanymi w toku postępowania sądowego z lat 80-tych ubiegłego wieku jest pozorna i nadinterpretowana. W szczególności z mapy biegłego sądowego C. obrazującej faktyczne władanie na gruncie nie sposób miarodajnie opisać i to według stanu na datę zasiedzenia pełnego zagospodarowania tych działek np. co do podnoszonego przebiegu ogrodzenia. Równie uprawiony jest wniosek, że mapa nie obejmowała obszaru całej wyjściowej nieruchomości, ponieważ ówczesny zakres zlecenia był po prostu węższy. To rozumowanie obrazuje argumentacja, iż przy okazji sporządzania spisów inwentaryzacyjnych nie potwierdzono istnienia żadnych budynków i urządzeń w tym ogrodzenia gdy jest to oczywiście sprzeczne ze zgodnymi zeznaniami kilku naocznych świadków w niniejszej sprawie.

Z powyższych względów Sąd Rejonowy uznał, że zaszły materialne przesłanki zasiedzenia nieruchomości stanowiących działki nr (...) (w części określonej przez biegłego na k. 121).

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł w oparciu o art. 520 § 2 k.p.c., wkładając na uczestnika Gminę L. całość kosztów postępowania. Wynika to z faktu sprzeczności interesów w postępowaniu oraz nieuwzględnienia stanowiska uczestnika w postępowaniu w całości. Na koszty postępowania należne wnioskodawcom składają się opłata od wniosku (2000 zł), koszt opłaty skarbowej od pełnomocnictwa (17 zł), koszt wynagrodzenia pełnomocnika będącego radcą prawnym (§ 5 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych – 1800 zł), a także kwota wpłaconej zaliczki w wysokości 1000 zł (k.112) - łącznie 2408,50 zł na rzecz każdego z wnioskodawców. Dodatkowo Sąd Rejonowy nakazał pobrać – na podstawie art. 113 ust. 1 w zw. Z art. 83 ust. 1 u.k.s.c. - od uczestnika tytułem nieuiszczonych kosztów opinii biegłego w wysokości 3755,60 zł.

Wobec powyższego orzeczono jak w wyroku.

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE