UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30.03.2015r., nr (...), adresowaną do ubezpieczonej R. Z. oraz płatnika składek Centrum Medycznego (...) Sp. z o.o., Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. stwierdził, iż R. Z., jako pracownik płatnika składek Centrum Medycznego (...) Sp. z o.o., nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu
i wypadkowemu od 1.11.2014r.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że w wyniku przeprowadzonego u płatnika składek postępowania wyjaśniającego stwierdzono,
iż R. Z. nie spełnia warunków do objęcia ubezpieczeniem społecznym pracowników, stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

R. Z. oraz Centrum Medyczne (...) Sp. z o.o. odwołali się
od w/w decyzji (k. 2 a.s. oraz k. 2 a.s. o sygn. XI U 1233/15), wnosząc o jej zmianę
i uznanie, że R. Z., jako pracownik u płatnika składek Centrum Medyczne (...) Sp. z o.o., podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 1.11.2014r. oraz o zasądzenie na rzecz odwołującej spółki kosztów procesu według norm przepisanych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje stanowisko, iż umowa zawarta przez płatnika składek
z ubezpieczoną nie może stanowić dla R. Z. uprawnionego tytułu
do podlegania ubezpieczeniom.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 16 lutego 2016r., sygn. akt XI U 1232/15, Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił odwołania.

Sąd I instancji ustalił, że płatnik składek Centrum Medyczne (...) Sp. z o.o. prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do KRS od 18.09.2013r. Przedmiotem działalności spółki jest praktyka lekarska ogólna, specjalistyczna, działalność fizjoterapeutyczna, praktyka pielęgniarek i położnych oraz pozostała działalność w zakresie opieki zdrowotnej.

Podczas posiedzenia sądowego ubezpieczona zeznała, iż od 9.2008r. pracowała na podstawie umowy o pracę w Centrum (...) Sp. z o.o. w S., jako dyrektor zarządzający w pełnym wymiarze pracy. Zarabiała wówczas ok. 6.000 zł brutto. Płatnik składek Centrum Medyczne (...) Sp. z o.o.
w dniu 31.10.2014r. zawarł z R. Z. umowę o pracę na czas nieokreślony
od dnia 3.11.2013r., rodzaj umówionej pracy - „Dyrektor ds. zarządzania” w wymiarze czasu pracy pełny etat, z wynagrodzeniem 6.005 zł. W dniu 2.12.2014r. zawarto
aneks do umowy o pracę, zmieniając stanowisko pracy na „Prezes Zarządu”
z wynagrodzeniem zasadniczym 10.000 zł. Zmienił się również zakres obowiązków R. Z.. Przed dniem 1.11.2014r. spółka nie zatrudniała na podstawie umowy o pracę Prezesa Zarządu, a podczas nieobecności R. Z. obowiązki przejął prokurent. Ubezpieczona odbyła szkolenie wstępne w zakresie BHP,
a jej zdolność do zatrudnienia na stanowisku Dyrektora potwierdziło zaświadczenie lekarskie z dnia 12.11.2014r. R. Z. została zgłoszona przez płatnika składek Centrum Medyczne (...) Sp. z o.o. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, jako pracownik
od 1.11.2014r., poprzez złożenie dokumentu ZUS ZUA.

Zgodnie z wpisem do KRS (nr KRS (...) z dnia 18.09.2013r.),
R. Z. w okresie od 18.09.2013r. do 16.02.2015r. była jedynym wspólnikiem jednoosobowej spółki Centrum Medyczne (...) Sp. z o.o.
oraz jedynym członkiem zarządu. Nadto, w dniu 6.10.2014r. ubezpieczona
zawarła umowę sprzedaży dwóch (2) udziałów spółki P. Z..

W piśmie z dnia 25.06.2015r. ubezpieczona wskazała, iż została u niej zdiagnozowana choroba nowotworowa. Począwszy od 17.12.2014r. ubezpieczona stała się niezdolna do pracy z powodu choroby. Pierwsze zwolnienie lekarskie obejmowało okres do 25.02.2015r.

Sąd Okręgowy wskazał na sporną okoliczność, jaką było ustalenie, czy R. Z. spełnia warunki do objęcia ubezpieczeniem społecznym pracowników, stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Powołując treść art. 6 ust. 1 pkt 1 i 5, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 1 cyt. ustawy, art. 22 § 1 i § 1¹ k.p., art. 3¹ § 1 k.p. i art. 201 § 1 k.s.h.
oraz wskazując na stanowisko judykatury, Sąd I instancji wskazał, że odwołująca
jest jednocześnie pracownikiem i podmiotem wykonującym za pracodawcę czynności z zakresu prawa pracy, a więc jednocześnie wydaje sobie polecenia, kontroluje ich wykonanie, itd. Z całą pewnością nie jest to podporządkowanie, które jest nieodłączną cechą stosunku pracy. Zatem, już z tego względu, w ocenie Sądu należy uznać,
że pomiędzy nią, a spółką, nie doszło do nawiązania stosunku pracy w rozumieniu
art. 22 k.p., bowiem nie powstał konieczny element, jakim jest pracownicze podporządkowanie. Obecne brzmienie art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wynikające ze zmiany dokonanej przez art. 1 pkt 2 lit. b ustawy z dnia 18.12.2002r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz zmianie niektórych innych ustaw decyduje, że wspólnik jednoosobowej spółki
z o.o. podlega ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej. Ubezpieczoną w niniejszej sprawie należało traktować, jak jedynego wspólnika spółki, mimo, że formalnie pozostawała ona jedynie większościowym udziałowcem. Prokurent, jako udziałowiec mniejszościowy, był w istocie udziałowcem iluzorycznym (2/100). Z perspektywy przywołanej normy prawa ubezpieczeń społecznych, tego rodzaju spółkę należy traktować, jak spółkę jednoosobową, a odwołująca, zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, podlega ubezpieczeniu chorobowemu tylko dobrowolnie. Także
w piśmiennictwie podkreśla się, że jedyny (lub „niemal jedyny”) wspólnik spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością nie powinien uzyskać statusu pracowniczego. Niezależnie od argumentów odwołujących się do braku podporządkowania pracowniczego, zauważa się, że w istocie nie zachodzi przesłanka odpłatności pracy, skoro do przesunięcia majątkowego dochodzi w ramach majątku samego wspólnika (por. Z. Hajn: Zatrudnienie (się) we własnym zakładzie pracy w świetle ustrojowych podstaw prawa pracy w: Współczesne problemy prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, pod red. L. Florka i Ł. Pisarczyka, Warszawa 2011, s. 195 i nast.).

W świetle powyższych uwag, Sąd Okręgowy uznał, że ocena charakteru zatrudnienia dokonana została z naruszeniem art. 22 k.p. Przepis ten zastosowano prawidłowo, negując dopuszczalność zawarcia przez R. Z. stosunku pracy z własną spółką. W przedmiotowej sprawie R. Z. była jedynym wspólnikiem spółki. Nie podważa tego również fakt, iż w dniu 6.10.2014r. ubezpieczona zawarła umowę sprzedaży dwóch (2) udziałów spółki P. Z.. Bowiem, stosownie do wyroku SN z dnia 3.08.2011r., sygn. akt
I UK 8/11, jedyny lub niemal jedyny wspólnik spółki z o.o. nie podlega pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu (udziałowiec iluzoryczny).

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu I instancji, uznanie danego stosunku prawnego za umowę o pracę nie następuje z mocy prawa, ale wymaga ustalenia istnienia umowy o pracę. Strona zainteresowana takim ustaleniem powinna udowodnić, że stosunek prawny nosi cechy umowy o pracę. Ciężar dowodu spoczywa na osobie, która dąży
do ustalenia istnienia umowy o pracę, tj. w niniejszej sprawie, na ubezpieczonej. R. Z., zdaniem Sądu, nie wykazała istnienia cech stosunku pracy.
W stosunku łączącym strony brak jest cechy kierownictwa i podporządkowania pracowniczego. Stosunek pracy charakteryzuje się występowanie dwóch niezależnych podmiotów - pracownika i pracodawcy - a w niniejszej sprawie zarówno pracodawcą, jak i pracownikiem, jest ubezpieczona. Tym samym, umowa o pracę zawarta między stronami, nie wykreowała stosunku pracy skutkującego obowiązkiem objęcia R. Z. ubezpieczeniem społecznym. Zaś organ rentowy, na podstawie art. 68
ust. 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, był uprawniony
do stwierdzenia istnienia obowiązku ubezpieczenia.

Sąd Okręgowy wskazał na fakt, że konsekwencją ustalenia, iż umowa
zawarta przez odwołującą z pracodawcą nie stanowi umowy o pracę i nie nawiązuje stosunku pracy w rozumieniu art. 22 k.p., jest stwierdzenie, że R. Z.
w myśl art. 13 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w okresie
od 1.11.2014r. nie podlega obowiązkowym pracowniczym ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu.

Wobec powyższego, Sąd I instancji nie znalazł podstaw do uwzględniania odwołania i na mocy art. 477¹⁴§ 1 k.p.c. orzekł, jak w sentencji zaskarżonego orzeczenia.

Apelację od wyroku wniosła ubezpieczona.

Apelująca zaskarżając wyrok w całości, zarzuciła błąd w ustaleniach faktycznych Sądu, poprzez uznanie, że:

- pomiędzy pracownikiem R. Z., a pracodawcą Centrum Medyczne (...) Sp. z o.o., nie został faktycznie i skutecznie nawiązany stosunek pracy, a w konsekwencji, że pracownik nie spełnia warunków do objęcia ubezpieczeniem społecznym pracowników w rozumieniu art. 6 ust. l pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i nie podlega od dnia 1.01.2014r. obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu, wypadkowemu u płatnika składek Centrum Medyczne (...) Sp. z o.o., podczas, gdy z analizy akt sprawy wynika wniosek całkowicie odmienny,
a zgromadzony materiał dowodowy potwierdza zarówno skuteczne nawiązanie przez R. Z. stosunku pracy, faktyczne wykonywanie obowiązków pracowniczych oraz opłacanie składek przez pracodawcę;

- w okresie do 16.02.2015r., tj. również w dacie zawarcia umowy o pracę R. Z. była jedynym wspólnikiem Centrum Medycznego (...) Sp. z o. o., podczas, gdy z prawidłowej analizy wynika, iż od dnia 6.10.2014r. odwołująca nie była jedynym wspólnikiem spółki, albowiem w tym dniu sprzedała część swoich udziałów;

- odwołująca pełniła funkcję dyrektora d/s zarządzania, a następnie funkcję prezesa zarządu spółki, podczas, gdy z prawidłowej analizy wynika,
iż odwołująca wykonywała dwie funkcje jednocześnie od 2.11.2014r.

Wskazując na powyższe zarzuty, apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołania oraz o obciążenie organu rentowego kosztami postępowania odwoławczego. Skarżąca podniosła, że wbrew stanowisku Sądu
I instancji, wykazała, iż praca była faktycznie świadczona i istniał stosunek dwóch niezależnych podmiotów pracownika i pracodawcy. Podkreśliła, że po sprzedaży udziałów w spółce P. Z., nie można uznać, że odwołująca była jedynym lub niemal jedynym wspólnikiem spółki, a P. Z. - miałby być udziałowcem iluzorycznym. Takiemu stanowisku przeczy treść umowy spółki, wysokość jej kapitału zakładowego, ilość udziałów, a także faktyczne funkcje sprawowane i wykonujące przez odwołującą. Skuteczność nabycia udziałów
przez P. Z. datuje się od dnia 6.10.2014r., a nie, jak ustalił Sąd,
od 16.02.2015r., albowiem wpis do KRS ma charakter deklaratywny. Zdaniem skarżącej, została ona prawidłowo zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i obowiązkowego ubezpieczenia społecznego, jako pracownik z dniem 21.11.2014r. Z kolei ZUS nie podjął żadnych czynności sprawdzających prawidłowość tego zgłoszenia; nie żądano również od spółki lub pracownika żadnych dodatkowych wyjaśnień lub dokumentów.

Apelująca podniosła również, że stanowisko ZUS w niniejszym postępowaniu uznać należy za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, jeśli zważyć,
że u ubezpieczonej zdiagnozowano chorobę nowotworową, co uczyniło ją niezdolną do pracy, a oczywistym jest, że zdiagnozowanie tego rodzaju choroby z jednej strony zmusza do podjęcia natychmiastowego leczenia, a z drugiej ma charakter zdarzenia nieprzewidywalnego i niemożliwego do zaplanowania.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy, podzielając stanowisko Sądu
I instancji, wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonej jest bezzasadna.

Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do zakwestionowania orzeczenia Sądu
I instancji, który przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe i na jego podstawie wywiódł trafne wnioski.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 oraz art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia
13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2016r., poz. 963), tytułem obowiązkowego ubezpieczenia emerytalnego, rentowego oraz chorobowego
i wypadkowego jest pozostawanie w stosunku pracy (art. 8 ust. 1 cytowanej ustawy).

Natomiast, w myśl art. 13 ust. 1, ubezpieczenie takie trwa od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Według art. 22 § 1 k.p., przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy
i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę,
a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Obowiązek zatrudnienia pracownika generalnie oznacza, że pracodawca jest zobowiązany do umożliwienia mu rzeczywistego wykonywania pracy. Z racjonalnego punktu widzenia niepożądane jest kreowanie stosunku pracy, w którym obowiązki pracownika nie mogą i nie będą mogły być realizowane. Umowa o pracę, zawarciu której towarzyszyły okoliczności wskazujące na jej pozorność lub nieważność -
nie wiąże stron.

Dla wywołania skutków prawnych związanych z istnieniem danego stosunku zobowiązaniowego nie jest wystarczające jedynie zawarcie umowy od strony formalnej, ale decydujące jest rzeczywiste realizowanie i trwanie stosunku pracy
w granicach wyznaczonych treścią art. 22 k.p. Sama wola stron nie jest wystarczająca, skoro nie towarzyszy jej realizowanie umowy.

Do cech pojęciowych pracy stanowiącej przedmiot zobowiązania pracownika
w ramach stosunku pracy należy osobiste i odpłatne jej wykonywanie w warunkach podporządkowania. Zgodnie ze stanowiskiem judykatury, stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany.

W judykaturze utrwalony jest pogląd, że w sytuacji, gdy stosunek
pracy nie powstał, bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje
stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia z dnia 17.01.2006r.,
III AUa 433/2005, Wspólnota 2007/25/51). Podleganie pracowniczemu tytułowi ubezpieczenia społecznego jest uwarunkowane nie tyle opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ile legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 18 października 2005r. o sygn. akt II UK 43/05, OSNAPiUS rok 2006/15 - 16/251).

Zasadnicze znaczenie dla wyjaśnienia istoty sporu miało ustalenie, czy między ubezpieczoną, a spółką Centrum Medyczne (...), został nawiązany stosunek pracy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, stosunek prawny łączący R. Z.
ze spółką (...) nie jest stosunkiem pracy w rozumieniu art. 22 § 1 k.p.

Rację ma Sąd I instancji uznając, że zebrany w sprawie materiał dowodowy
nie daje podstaw do przyjęcia, iż ubezpieczona świadczyła pracę podporządkowaną
na rzecz płatnika składek w granicach powierzonych jej obowiązków i stanowiska pracy.

Dla stwierdzenia, że pracownicze podporządkowanie pracownika pracodawcy występuje w treści stosunku prawnego z reguły wskazuje się na takie elementy,
jak: określony czas pracy i miejsce wykonywania czynności, podpisywanie listy obecności, podporządkowanie pracownika regulaminowi pracy oraz poleceniom kierownictwa co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy oraz obowiązek przestrzegania norm pracy, obowiązek wykonywania poleceń przełożonych, wykonywanie pracy zmianowej i stała dyspozycyjność, dokładne określenie miejsca
i czasu realizacji powierzonego zadania oraz ich wykonywanie pod nadzorem kierownika (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 12.05.2011r., sygn. akt II UK 20/11, OSNP 2012/11-12/145).

Tymczasem w przypadku ubezpieczonej nie można stwierdzić takiego podporządkowania, jako, że równocześnie pełniła funkcję prezesa jednoosobowego zarządu. Podporządkowanie pracownicze nie występuje wtedy, kiedy jedna i ta sama osoba wyznacza zadania pracownicze, a następnie sama je wykonuje (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 15.10.2014r., sygn. akt III AUa 319/15).

Bez znaczenia pozostaje podnoszona przez apelującą okoliczność, że od dnia
6.10.2014r. ubezpieczona nie była jedynym wspólnikiem spółki, bowiem w tym dniu sprzedała część swoich udziałów.

Jak wynika z prawidłowych ustaleń Sądu Okręgowego, w tym dniu ubezpieczona zawarła umowę sprzedaży dwóch (2) udziałów spółki P. Z., jednak i tak posiadała zdecydowaną większość udziałów i tym samym jej pozycja, jako wspólnika, nie uległa zasadniczym zmianom.

Bezzasadnie apelująca powoływała się na zasady współżycia społecznego,
które nie znajdują zastosowania w postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Do złagodzenia rygorów prawa ubezpieczeń społecznych nie stosuje się ani art. 5 k.c., ani art. 8 k.p., bo przepisy prawa ubezpieczeń społecznych mają charakter przepisów prawa publicznego (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia
23.10.2006r., sygn. akt I UK 128/06, OSNP/23-24, poz. 359).

Uwzględniając powyższe, Sąd Apelacyjny na mocy art. 385 k.p.c. oddalił apelację ubezpieczonej, jako pozbawioną słusznych podstaw.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono po myśli art. 98 § 1 k.p.c.
w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015r., poz. 1804 j.t.).

/-/SSA K.Merker /-/SSA J.Ansion /-/SSA M.Małek-Bujak

Sędzia Przewodnicząca Sędzia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE