UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odmówił J. S. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy bowiem
w dziesięcioleciu przed zgłoszeniem wniosku o rentę, jak i w dziesięcioleciu przed powstaniem niezdolności nie udokumentował 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Wobec nieudokumentowania przez ubezpieczonego żadnego okresu składkowego w Polsce, okres sprawowania opieki nad członkiem rodziny nie może zostać uwzględniony przy ustalaniu prawa do renty.

W odwołaniu J. S. domagał się prawa do renty z tytułu niezdolności
do pracy oraz stwierdzenia, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Podniósł, iż wykazał w postępowaniu przed organem rentowym:

- okresy składkowe z tytułu zatrudnienia w Wielkiej Brytanii i Austrii: w okresie
od 6 listopada 2003 r. do 5 listopada 2013 r. – 4 lata, 3 miesiące i 26 dni, od 1 września
2003 r. 31 sierpnia 2013 r. – 4 lata i 6 miesięcy;

- okresy nieskładkowe z tytułu sprawowania opieki nad członkiem rodziny:

- na terenie Polski: w okresie od 2 stycznia 2009 r. do 4 września 2010 r. – 1 rok 8 miesięcy
4 dni;

- na terenie Austrii: od 1 listopada 2004 r. do 31 grudnia 2004 r. – 2 miesiące.

Zarzucił, iż stanowisko organu rentowego odmawiające uwzględnienia okresu sprawowania opieki nad członkiem rodziny jako okresu nieskładkowego jest niezgodne
z obowiązującymi przepisami i orzecznictwem. Podkreślił, iż przy ustalaniu stażu niezbędnego do nabycia prawa do renty przez ubezpieczonego migrującego, polski organ rentowy powinien uwzględnić okresy nieskładkowe ukończone w Polsce w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 sumy okresów składkowych w Polsce i w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie z przyczyn, które stanowiły podstawę wydania zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy w Katowicach ustalił, że urodzony (...) J. S.,
w dniu 6 listopada 2013 r. złożył wniosek o prawo do polskiej renty z tytułu niezdolności
do pracy. Lekarz orzecznik w dniu 23 czerwca 2014 r. uznał ubezpieczonego za całkowicie niezdolnego do pracy na okres do 31 lipca 2015 r. wskazując, iż całkowita niezdolność
do pracy powstała we wrześniu 2013 r. Ubezpieczony nie złożył sprzeciwu do Komisji Lekarskiej ZUS.

Zaskarżoną decyzją z 4 listopada 2014 r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy z polskiego systemu ubezpieczeń społecznych uznając, iż w dziesięcioleciu przed zgłoszeniem wniosku o rentę, a także w dziesięcioleciu przed dniem powstania niezdolności do pracy, ubezpieczony nie udokumentował wymaganych 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Na uzasadnienie organ rentowy wskazał, iż w dziesięcioleciu przed zgłoszeniem wniosku o rentę tj. od 6 listopada 2003 r.
do 5 listopada 2013 r. ubezpieczony udokumentował przebieg zatrudnienia w ilości 4 lat,
5 miesięcy i 26 dni, zamiast 5 lat. W Polsce nie miał okresów składkowych. W Wielkiej Brytanii okres składkowy liczony od 15 lipca 2012 r. do 13 stycznia 2013 r. wyniósł
6 miesięcy. W Austrii okres składkowy liczony od 6 listopada 2003 r. do 31 października 2004 r. wyniósł 11 miesięcy, 26 dni oraz liczony od 1 stycznia 2005 r. do 31 października 2005 r. wyniósł 2 lata i 10 miesięcy. W Austrii okres nieskładkowy liczony od 1 listopada 2004 r. do 31 grudnia 2004 r. wyniósł 2 miesiące. Łącznie 3 lata, 11 miesięcy i 26 dni.
W dziesięcioleciu przed datą powstania niezdolności do pracy tj. od 1 września 2003 r.
do 31 sierpnia 2013 r. ubezpieczony udokumentował łącznie okres składkowy
i nieskładkowy w ilości 4 lat i 8 miesięcy, zamiast 5 lat. Nie wykazał okresów składkowych w Polsce. W Wielkiej Brytanii okres składkowy liczony od 15 lipca 2012 r. do 13 stycznia 2013 r. wyniósł 6 miesięcy. W Austrii okres składkowy liczony od 1 września 2003 r.
do 31 października 2004 r. wyniósł 1 rok i 2 miesiące oraz od 1 stycznia 2005 r.
do 31 października 2005 r., tj. 2 lata i 10 miesięcy. W Austrii okres nieskładkowy liczony od 1 listopada 2004 r. do 31 grudnia 2004 r. wyniósł 2 miesiące. Łącznie 4 lata i 2 miesiące. Organ rentowy wyjaśnił, iż w Polsce w opisywanym dziesięcioleciu ubezpieczony
nie udokumentował żadnego okresu składkowego, wobec czego okres sprawowania opieki nad członkiem rodziny nie może zostać uwzględniony przy ustalaniu prawa do świadczenia.

J. S. od 1991 r. do 2009 r. mieszkał i pracował w Austrii. Wrócił do Polski 2 stycznia 2009 r. z uwagi na sytuację rodzinną, tj. zły stan zdrowia rodziców.

Przebywał w kraju nieprzerwanie do lipca 2012 r. W okresie tym nie podjął żadnej pracy zarobkowej, utrzymywał się z oszczędności i wyprzedawał cenne rzeczy, które wcześniej nabył.

W okresie od 2 stycznia 2009 r. do 4 września 2010 r. ubezpieczony mieszkał razem
z rodzicami w N., sprawował nad nimi opiekę. Ojciec ubezpieczonego przebył amputację nogi (zabieg wykonano w 2008 r.), cierpiał na nowotwór płuc, druga noga też gniła skutkiem postępującej miażdżycy zarostowej. Ojciec ubezpieczonego miał chorobę układu krwionośnego - zanik krwinek czerwonych, co trzy tygodnie miał przetaczaną krew. Matka ubezpieczonego „ma I grupę inwalidzką”. Cierpi na schorzenia psychologiczne, ma także cukrzycę. Rodzice ubezpieczonego nie pracowali, ojciec pobierał emeryturę, a matka rentę. Ojciec zmarł w 2011 r., przez ostatnie dwa lata przed śmiercią wymagał stałej opieki, gdyż nie był w stanie samodzielnie podejmować nawet najprostszych czynności.
Także matka ubezpieczonego potrzebowała jego pomocy w opiece nad ojcem. Ubezpieczony będąc fizjoterapeutą wykonywał ojcu masaże, starał się go rehabilitować. Robił zakupy dla rodziców, pomagał w ich transporcie na wizyty lekarskie, gdyż ojciec ubezpieczonego nie chciał korzystać z wózka, korzystał tylko z kuli, a później tylko leżał w domu. Ubezpieczony pomagał rodzicom w zwykłych czynnościach życiowych. Pół roku przed śmiercią ojca ubezpieczony towarzyszył ojcu jako opiekun na turnusie rehabilitacyjnym. Ubezpieczony ma starszą siostrę, która zamieszkuje w B. wraz ze swoją rodziną. Z uwagi na obowiązki rodzinne i zawodowe siostra ubezpieczonego nie była w stanie sprawować stałej opieki nad rodzicami. Po śmierci ojca mieszkanie rodziców w N. zostało sprzedane, a ubezpieczony wraz z matką przeprowadził się do mieszkania w K..
W latach 2009-2010 poza ubezpieczonym nikt nie opiekował się rodzicami.

Naczelnik Urzędu Skarbowego w N. w piśmie z dnia 23 października 2015 r. poinformował, iż ubezpieczony w tym Urzędzie figurował od 18 czerwca 2012 r., przy czym za lata 2009-2010 nie składał zeznań podatkowych o uzyskanych dochodach. Decyzją z 15 grudnia 2014 r. austriacki organ rentowy przyznał ubezpieczonemu prawo
do renty na okres od 1 grudnia 2013 r. do 30 listopada 2015 r. Austriacki organ rentowy zaliczył do stażu warunkującego prawo do renty okres składkowy z Wielkiej Brytanii.

W piśmie z 10 grudnia 2015 r. organ rentowy poinformował, iż fakt przyznania ubezpieczonemu renty przez austriacką instytucję ubezpieczeniową nie ma wpływu na ocenę prawa do polskiej renty z tytułu niezdolności do pracy. Zgodnie z przepisami rozporządzenia PE i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r., każde z państw Unii Europejskiej ustala prawo do świadczeń emerytalno-rentowych na podstawie własnego ustawodawstwa
i nabycie prawa do świadczenia w innym kraju członkowskim nie przesądza o prawie do świadczenia polskiego.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd Okręgowy stwierdził, że organ rentowy rozpoznając wniosek ubezpieczonego o rentę z tytułu niezdolności do pracy stwierdził,
iż w 10-leciu przed datą zgłoszenia wniosku, tj. 6 listopada 2003 r. - 5 listopada 2013 r. ubezpieczony udokumentował „przebieg zatrudnienia” w ilości 4 lat, 5 miesięcy i 26 dni.
Z kolei w 10-leciu przed datą powstania niezdolności do pracy, tj. od 1 września 2003 r.
do 31 sierpnia 2013 r. ubezpieczony udokumentował łączny okres składkowy i nieskładkowy w ilości 4 lat i 8 miesięcy. Organ rentowy nie uwzględnił okresu nieskładkowego – sprawowania opieki nad członkiem rodziny od 2 stycznia 2009 r. do 4 września 2010 r., wobec braku okresów składkowych na terenie Polski.

Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 6 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.U.E.L.2004.166.1), które znajduje zastosowanie do ubezpieczonego z uwagi
na podleganie ubezpieczonego ustawodawstwu kilku państw członkowskich Unii (Polski, Austrii i Wielkiej Brytanii) - o ile niniejsze rozporządzenie nie stanowi inaczej, właściwa instytucja Państwa Członkowskiego, której ustawodawstwo uzależnia:

– nabycie, zachowanie, przysługiwanie lub odzyskanie prawa do świadczeń,

– objęcie przez ustawodawstwo, lub

– dostęp do lub zwolnienie z ubezpieczenia obowiązkowego, fakultatywnego kontynuowanego lub dobrowolnego,

od spełnienia okresów ubezpieczenia, zatrudnienia, pracy na własny rachunek lub zamieszkania, bierze pod uwagę w niezbędnym zakresie okresy ubezpieczenia, zatrudnienia, pracy na własny rachunek lub zamieszkania spełnione na podstawie ustawodawstwa każdego innego Państwa Członkowskiego, tak jakby były to okresy spełnione na podstawie stosowanego przez nie ustawodawstwa.

Cytowany przepis określa generalną regułę sumowania okresów ubezpieczenia. Uwzględnianie okresów ubezpieczenia czy zamieszkania ma zasadnicze znaczenie przede wszystkim w przypadkach uzależnienia nabycia prawa od posiadania odpowiednio długiego stażu pracy (zamieszkania) w sytuacji, w której osoba zainteresowana podejmowała aktywność zawodową w wielu państwach członkowskich. Stosowanie wyłącznie przepisów prawa krajowego prowadziłoby często do braku możliwości nabycia określonego uprawnienia. Stąd też komentowana regulacja nakazuje traktować okresy ubezpieczenia za granicą na takich samych zasadach, jakby przypadały pod rządami ustawodawstwa krajowego (tak - Krzysztof Ślebzak; Komentarz do art. 6 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego
i Rady (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, Lex).

Poza sporem pozostawało, że ubezpieczony w okresie od 2 stycznia 2009 r.
do 4 września 2010 r. sprawował opiekę nad rodzicami. Organ rentowy jak wynika z Notatki kolegialnej z 29 października 2014 r., na podstawie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności wydanego dla matki ubezpieczonego W. S., orzekającego znaczny stopień niepełnosprawności od 11 października 2005 r. na stałe oraz pisma Oddziału ZUS
w C. potwierdzającego, iż ojciec ubezpieczonego W. S. miał
od 27 grudnia 2007 r. do dnia śmierci orzeczoną niezdolność do samodzielnej egzystencji
i pobierał zasiłek pielęgnacyjny, uznał okres sprawowania przez ubezpieczonego opieki nad rodzicami (od 2 stycznia 2009 r. do 4 września 2010 r.) jako okres nieskładkowy
w ograniczonym wymiarze 1/3 polskich okresów ubezpieczenia. Ponadto, jak wynika
z informacji nadesłanej przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w N., ubezpieczony za lata 2009-2010 nie składał zeznań podatkowych o uzyskanych dochodach, co dowodzi okoliczności, iż ubezpieczony w tym okresie nie osiągał przychodu.

Mając powyższe na względzie Sąd Okręgowy stwierdził, iż okres opieki ubezpieczonego nad rodzicami od 2 stycznia 2009 r. do 4 września 2010 r. stanowi okres nieskładkowy w rozumieniu art. 7 pkt 7 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 748). Okres ten, zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 6 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego podlega uwzględnieniu przy ustalaniu uprawnień rentowych ubezpieczonego na takich samych zasadach, jakby przypadał pod rządami ustawodawstwa krajowego.

Powyższe jednoznacznie potwierdza wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia
3 marca 2011 r. (C – 440/09, opubl. ZOTSiS 2011/3A-/I-1033-1051), w którym stwierdzono, iż artykuł 45 ust. 1 rozporządzenia nr 1408/71 w wersji zmienionej i uaktualnionej rozporządzeniem nr 118/97 ze zmianami wprowadzonymi rozporządzeniem nr 1992/2006 należy interpretować w ten sposób, że przy ustalaniu minimalnego okresu ubezpieczenia wymaganego prawem krajowym w celu nabycia prawa do emerytury przez pracownika migrującego, instytucja właściwa danego państwa członkowskiego powinna uwzględnić, dla potrzeb ustalenia granicy, jakiej nie mogą przekroczyć okresy nieskładkowe w stosunku do okresów składkowych, przewidzianej w uregulowaniu tego państwa członkowskiego, wszystkie okresy ubezpieczenia osiągnięte przez pracownika migrującego w trakcie kariery zawodowej, w tym okresy ubezpieczenia osiągnięte w innych państwach członkowskich.

W ocenie Sądu Okręgowego powyższy pogląd w pełni zachowuje aktualność
w odniesieniu do art. 6 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004
w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego będącego odpowiednikiem
art. 45 rozporządzenia nr 1408/41.

Wbrew stanowisku organu rentowego przepis art. 6 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 nie zawiera żadnych ograniczeń w zakresie sumowania okresów ubezpieczenia, tj. sumowania okresów składkowych
jak i nieskładkowych. To zaś oznacza, iż okres sprawowania przez ubezpieczonego opieki nad rodzicami jako okres nieskładkowy wobec legitymowania się przez ubezpieczonego okresami składkowymi z tytułu zatrudnienia na terenie Austrii i Wielkiej Brytanii podlega uwzględnieniu przy ustalaniu uprawnień rentowych ubezpieczonego na ogólnych zasadach określonych przepisami ustawy emerytalnej.

„Stanowisko organu rentowego, iż wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia
3 marca 2011 r. w sprawie (...) (C – 440/09) narusza generalną zasadę sumowania okresów ubezpieczenia wyrażoną art. 6 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004.”

Sąd Okręgowy zaznaczył także, iż przyznanie ubezpieczonemu prawa do renty przez austriacki organ rentowy nie ma wpływu na prawo ubezpieczonego do renty z polskiego systemu ubezpieczeń społecznych, bowiem przepis art. 10 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004, zawierający zakaz kumulacji świadczeń, rozumiany jako zakaz pobierania kilku świadczeń, dotyczy etapu realizacji prawa do świadczenia,
a nie etapu ustalenia prawa. Powołany przepis znajduje zatem zastosowanie dopiero
w przypadku realizacji świadczeń z systemów ubezpieczenia społecznego różnych państw członkowskich, jeżeli świadczenia te zostały przyznane za jeden i ten sam okres i z tego samego tytułu.

Po wskazaniu dyspozycji art. 57, art. 58 ust.1 i 2 art.12 ust.1, 2 i 3 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Sąd Okręgowy stwierdził, że orzeczeniem lekarza orzecznika z 23 czerwca 2014 r. ubezpieczony został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy do 31 lipca 2015 r., a datę powstania całkowitej niezdolności do pracy ustalono na wrzesień 2013 r.

W świetle ustaleń lekarza orzecznika nie ulega wątpliwości, iż ubezpieczony spełnił przesłankę niezdolności do pracy określoną art. 57 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej
w zw. z art. 12 ust. 1 i 2 tej ustawy. Organ rentowy nie kwestionował spełnienia przez ubezpieczonego przesłanki z art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej. Doliczając zaś nieskładkowy okres sprawowania przez ubezpieczonego opieki nad rodzicami
do uwzględnionego przez organ rentowy stażu warunkującego nabycie uprawnień rentowych (4 lata i 8 miesięcy) z ograniczeniem wynikającym z art. 5 ust. 2 ustawy emerytalnej,
Sąd Okręgowy stwierdził, iż ubezpieczony legitymuje się 5-letnim okresem składkowym
i nieskładkowym. Spełnia zatem przesłankę z art. 57 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 58 ust. 1 pkt 5 cytowanej ustawy.

Stosownie do art. 129 ust. 1 omawianej ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2. Ubezpieczony złożył wniosek o rentę w dniu 6 listopada 2013 r. i jak wynika z ustalonych w sprawie okoliczności faktycznych, na dzień złożenia wniosku spełnił wszystkie ustawowe przesłanki prawa do renty.

Z tych przyczyn Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję i (w punkcie 1 sentencji) przyznał ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na okres od 1 listopada 2013 r. do 31 lipca 2015 r.

Natomiast w kwestii odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, Sąd Okręgowy po wskazaniu dyspozycji art.118 ust.1a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że zmiana tego przepisu miała na celu wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 11 września 2007 r.,
P 11/07 (Dz.U. Nr 175, poz. 1235; OTK-A 2007 nr 8, poz. 97). W wyroku tym Trybunał orzekł, że art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS - rozumiany w ten sposób,
że za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uznaje się dzień wpływu prawomocnego orzeczenia tylko w sytuacji, gdy za nieustalenie tych okoliczności nie ponosi odpowiedzialności organ rentowy - jest zgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji. W uzasadnieniu powołanego wyroku Trybunał Konstytucyjny wywiódł w szczególności, że przez pojęcie „wyjaśnienie ostatniej niezbędnej okoliczności” z art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach trzeba rozumieć wyjaśnienie ostatniej okoliczności koniecznej do ustalenia samego istnienia prawa wnioskodawcy
do świadczenia. Stąd też trzydziestodniowy termin na wydanie decyzji w sprawie świadczenia i jego wypłaty w razie, gdy prawo do świadczenia zostało ustalone przez sąd, powinien być liczony od dnia doręczenia wyroku sądu tylko wtedy, gdy ustalenie prawa do świadczenia dopiero w postępowaniu sądowym nie było następstwem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność organ rentowy. W przeciwnym wypadku, gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia było spowodowane okolicznościami, za które odpowiada organ rentowy (np. błędna interpretacja przepisów, zaniechanie podjęcia określonych działań
z urzędu, błędne orzeczenie lekarza orzecznika ZUS lub Komisji lekarskiej ZUS w sprawie niezdolności do pracy), termin ten będzie liczony od dnia, w którym organ rentowy, gdyby działał prawidłowo, powinien był ustalić prawo do świadczenia.

Z obszernym odwołaniem się do dominującego w orzecznictwie Sądu Najwyższego
i sądów powszechnych poglądu, Sąd Okręgowy stwierdził, że w postępowaniu z wniosku ubezpieczonego o prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy zakończonym odmowną decyzją organu rentowego z 4 listopada 2014 r., organ rentowy dysponował wiedzą o wszystkich okolicznościach uzasadniających przyznanie ubezpieczonemu prawa
do renty, a odmowa przyznania tego prawa była wynikiem błędnej interpretacji przepisów przez organ rentowy. Taki błąd stanowi okoliczność, za którą odpowiada organ rentowy
i uzasadnia stwierdzenie jego odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w przedmiocie wniosku ubezpieczonego o prawo do renty.

Z tych przyczyn, w punkcie 2 sentencji Sąd Okręgowy stwierdził odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji
w przedmiocie wniosku ubezpieczonego o prawo do renty.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł organ rentowy, zarzucając naruszenie prawa materialnego:

- art. 6 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. UE L. 2004.166.1) przez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 3 marca 2011 r.
w sprawie C-440/09 prowadzonej przez (...) Oddział w N. przeciwko S. T. odpowiada sytuacji ubezpieczonego legitymującemu się okresami składkowymi i nieskładkowymi zagranicznymi i uzasadnia zmianę zaskarżonej decyzji, podczas gdy zapadły wyrok dotyczył odmiennego stanu faktycznego, w którym ubezpieczona posiadała z zagranicznych okresów tylko okresy składkowe,

- art. 5 ust. 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.), poprzez niewłaściwe uznanie, że przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy okresy nieskładkowe przebyte
w Polsce uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych zagranicznych, w sytuacji gdy ubezpieczony nie posiada żadnych wymaganych przez ustawodawstwo polskie okresów składkowych, mogących podlegać wyrażonej w art. 6 ww. rozporządzenia regule sumowania, a następnie dopiero uwzględnianych zgodnie z dyspozycją naruszonego przepisu,

- art. 57 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 58 ust. 1 pkt 5 i ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych polegające na przyjęciu, że ubezpieczony spełnia warunek posiadania wymaganego 5-letniego okresu składkowego i nieskładkowego przypadającego w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed dniem powstania niezdolności
do pracy,

- art. 118 ust. la ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez stwierdzenie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w przedmiocie wniosku o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, z powodu przyjęcia, że odmowa przyznania prawa do renty była wynikiem błędnej interpretacji przepisów dokonanej przez organ rentowy.

Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania
w całości, zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów procesu za II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie, w przypadku istnienia podstaw z art. 386 § 4 kpc w zw. z art. 368 § 1 pkt 5 kpc, o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji, zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów procesu za II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Na uzasadnienie organ rentowy podniósł, że powołując wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 3 marca 2011 r. w sprawie (...) Oddział w N. v. S. T., Sąd błędnie stwierdził, że okres opieki ubezpieczonego nad rodzicami podlega uwzględnieniu przy ustalaniu uprawnień rentowych, zgodnie z generalną regułą sumowania okresów ubezpieczenia, o której mowa w art. 6 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego
i Rady (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. UE L. 2004.166.1).

Według powyższego wyroku przy ustalaniu minimalnego okresu ubezpieczenia wymaganego prawem krajowym w celu nabycia prawa do emerytury przez pracownika migrującego, instytucja właściwa danego państwa członkowskiego powinna uwzględnić, dla potrzeb ustalenia granicy, jakiej nie mogą przekroczyć okresy nieskładkowe w stosunku
do okresów składkowych, przewidzianej w uregulowaniu tego państwa członkowskiego, wszystkie okresy ubezpieczenia osiągnięte przez pracownika migrującego w trakcie kariery zawodowej, w tym okresy ubezpieczenia osiągnięte w innych państwach członkowskich.

Powyższe orzeczenie, na które powołał się Sąd w uzasadnieniu wyroku dotyczyło jednak odmiennego stanu faktycznego, w którym ubezpieczona legitymowała się zagranicznymi okresami składkowymi oraz polskimi okresami składkowymi
i nieskładkowymi. Brak analogii rozpatrywanych spraw spowodował błędne uznanie
o możliwości stosowania wyłożonej w wyroku wykładni do ubezpieczonego, który posiadał oprócz zagranicznych okresów składkowych także okresy nieskładkowe.

W ocenie organu rentowego zaprezentowana w wyroku wykładnia nie wiąże Sądu
w przypadku ubezpieczonego, który wykazał zagraniczne okresy składkowe i zrównane
z nimi okresy nieskładkowe. W przypadku ubezpieczonego zagraniczne okresy składkowe ukończone w innych państwach członkowskich nie powinny zostać uwzględnione
w obliczeniu służącym ustaleniu granicy jednej trzeciej, której nie mogą przekraczać okresy nieskładkowe w stosunku do okresów składkowych. Zastosowanie ww. wyroku w świetle powołanej z art. 6 rozporządzenia reguły sumowania okresów ubezpieczenia skutkowało naruszeniem ww. regulacji unijnej oraz art. 5 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z tą ostatnią podstawą polskie okresy nieskładkowe powinny podlegać ograniczeniu do jednej trzeciej udowodnionych polskich okresów składkowych. Ubezpieczony nie legitymował się żadnymi polskimi okresami składkowymi.

Zdaniem organu rentowego w celu spełnienia warunku posiadania 5-letniego okresu składkowego i nieskładkowego, stosownie do treści art. 58 ust. 1 pkt 5 i ust. 2 ww. ustawy, ubezpieczony jest zobowiązany do udowodnienia polskich okresów składkowych.
W konsekwencji Sąd przyznając ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy dopuścił się naruszenia art. 57 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 58 ust. 1 pkt 5

ust. 2 ww. ustawy.

W związku z brakiem zajścia po stronie organu rentowego błędnej wykładni przepisów prawa nieuzasadnione i bezpodstawne jest stwierdzenie w trybie art. 118 ust. la ww. ustawy, odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w przedmiocie wniosku o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Uznając, że organ rentowy wydał prawidłową decyzję odmawiającą ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, niewłaściwie zastosowano art. 118 ust. la ww. ustawy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

apelacja jest bezzasadna.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie pozostawał bezsporny i został prawidłowo przedstawiony przez Sąd Okręgowy który wywiódł zeń logiczne i znajdujące oparcie we właściwie wskazanych przepisach prawa materialnego wnioski. Nie budzą też wątpliwości Sądu Apelacyjnego: trafność rozstrzygnięcia i rozważania przedstawione na jego uzasadnienie, które w całości przyjmuje za swoje, bowiem Sąd I instancji w sposób odpowiadający wymogom art.328 § 2 kpc ustalił fakty oraz wyjaśnił podstawę prawną wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Także w ocenie Sądu Apelacyjnego, w niniejszej sprawie mamy czynienia z sytuacją, w której brak podstaw do odmówienia ubezpieczonemu prawa do renty z tytlu niezdolności do pracy.

Skoro w 10-leciu przed datą zgłoszenia wniosku, tj. od 6 listopada 2003 r.
do 5 listopada 2013 r. udokumentował 4 lat, 5 miesięcy i 26 dni okresów składkowych
i nieskładkowych, w 10-leciu przed datą powstania niezdolności do pracy, tj. od 1 września 2003 r. do 31 sierpnia 2013 r. wykazał 4 lat i 8 miesięcy okresów składkowych
i nieskładkowych, nieuwzględnienie nieskładkowego – sprawowania opieki nad członkiem rodziny od 2 stycznia 2009 r. do 4 września 2010 r., wobec braku okresów składkowych na terenie Polski, nie znajduje oparcia w trafnie wskazanych przez Sąd I instancji przepisach prawa.

Powtórzyć należny, że zgodnie z art.6 (Sumowanie okresów) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, o ile niniejsze rozporządzenie nie stanowi inaczej, właściwa instytucja Państwa Członkowskiego, której ustawodawstwo uzależnia nabycie (…) prawa do świadczeń (…) od spełnienia okresów ubezpieczenia (…), bierze pod uwagę w niezbędnym zakresie okresy ubezpieczenia (…), tak jakby były to okresy spełnione na podstawie stosowanego przez nie ustawodawstwa.

Także w ocenie Sądu Apelacyjnego norma ta nie zawiera ograniczeń wykluczających możliwość sumowania bezspornego okresu nieskładkowego przebytego w Polsce, z okresami składkowymi i nieskładkowymi spełnionymi w innym Państwie Członkowskim, przy ustalaniu przesłanki pięciu lat okresów ubezpieczenia wymaganych przez art.57 ust.1 pkt 2
w zw. z art.58 ust.2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Art.6 cytowanego rozporządzenia nakazuje wszak właściwej instytucji Państwa Członkowskiego branie pod uwagę w niezbędnym zakresie okresów ubezpieczenia spełnionych na podstawie ustawodawstwa każdego innego Państwa Członkowskiego, tak jakby były to okresy spełnione na podstawie stosowanego przez nie ustawodawstwa. Zatem zarówno przebyty w Polsce okres nieskładkowy (sprawowania przez ubezpieczonego opieki nad rodzicami), jak i okresy składkowe z tytułu zatrudnienia na terenie Austrii i Wielkiej Brytanii, podlegają uwzględnieniu przy ustalaniu jego uprawnień do renty
z tytułu niezdolności do pracy, na ogólnych zasadach określonych przepisami ustawy
z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Powołany przez Sąd Okręgowy wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 3 marca 2011 r. w sprawie (...) Oddział w N. v. S. T., wskazuje, że przy ustalaniu minimalnego okresu ubezpieczenia wymaganego prawem krajowym w celu nabycia prawa do emerytury przez pracownika migrującego instytucja właściwa danego państwa członkowskiego powinna uwzględnić, dla potrzeb ustalenia granicy, jakiej nie mogą przekroczyć okresy nieskładkowe w stosunku do okresów składkowych, przewidzianej
w uregulowaniu tego państwa członkowskiego, wszystkie okresy ubezpieczenia osiągnięte przez pracownika migrującego w trakcie kariery zawodowej, w tym okresy ubezpieczenia osiągnięte w innych państwach członkowskich.

Istotnie, w stanie faktycznym w cytowanej sprawie, ubezpieczona ukończyła w Polsce, tytułem stażu ubezpieczeniowego 181 miesięcy okresów składkowych, 77 miesięcy i 11 dni okresów nieskładkowych oraz 56 miesięcy i 25 dni okresów zatrudnienia w gospodarstwie rolnym rodziców, ponadto ukończyła 49 miesięcy okresów składkowych na terytorium byłej Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej. Natomiast w niniejszej sprawie ubezpieczony nie wykazał w ostatnim dziesięcioleciu przed złożeniem wniosku lub przed powstaniem niezdolności do pracy żadnego okresu składkowego w Polsce.

Jednak także w ocenie Sądu Apelacyjnego brak przeszkód, aby przy ustalaniu minimalnego okresu ubezpieczenia wymaganego prawem krajowym w celu nabycia prawa
do renty z tytułu niezdolności do pracy przez pracownika migrującego, instytucja właściwa danego państwa członkowskiego nie uwzględniła, dla potrzeb ustalenia granicy, jakiej nie mogą przekroczyć okresy nieskładkowe w stosunku do okresów składkowych, przewidzianej w uregulowaniu tego państwa członkowskiego, wszystkich okresów ubezpieczenia osiągniętych przez pracownika migrującego w trakcie kariery zawodowej, w tym okresów ubezpieczenia osiągniętych w innych państwach członkowskich. Uznanie bowiem, że okresy nieskładkowe nie mogą przekraczać jednej trzeciej okresów składkowych ukończonych
w Polsce, doprowadziłoby do sytuacji, w której okresy składkowe podlegałyby zaliczeniu
w sposób mniej korzystny w wypadku pracowników migrujących, niż w wypadku osób mogących udowodnić stosunkowo długie okresy składkowe w Polsce. Zatem nie nastąpiło naruszenie art. 5 ust. 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Skoro pozostałe przesłanki prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy zostały bezspornie spełnione, ubezpieczony winien uzyskać prawo do tego świadczenia.

Natomiast wobec ustalenia, że odmowa przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy była wynikiem błędnej interpretacji przepisów dokonanej przez organ rentowy, Sąd Okręgowy zasadnie po myśli art.118 ust.1a stwierdził odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w sprawie wniosku ubezpieczonego o prawo do renty.

Mając na uwadze powyższe, po myśli art.385 kpc orzeczono, jak w sentencji.

/-/ SSA J.Ansion /-/ SSA W.Nowakowski /-/ SSA A.Kolonko

Sędzia Przewodniczący Sędzia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE