POSTANOWIENIE

Dnia 25 października 2022 r.

Sąd Rejonowy w Sopocie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSR Anna Potyraj

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2022 r. w Sopocie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku G. G. (1) i S. Z.

o stwierdzenie nabycia spadku po F. R. (z domu M.)

postanawia:

1. na podstawie art. 1099 § 1 k.p.c. w zw. art. 4 i 15 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr (...) z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego (Dz. Urz. UE.L nr 201, str. 107) odrzucić wniosek;

2. na podstawie art. 79 ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych zwrócić wnioskodawczyniom G. G. (1) i S. Z. solidarnie ze środków Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Sopocie kwotę 70,00 złotych (siedemdziesiąt pięć złotych i 0/100) tytułem zwrotu opłaty sądowej od wniosku obniżonej o kwotę równą opłacie minimalnej oraz kwotę 5 zł opłaty za wpis do Rejestru Spadkowego.

zwięzłe zasadnicze powody rozstrzygnięcia

sporządzone

w oparciu o art. 357 § 5 k.p.c.

Wnioskodawczynie wystąpiły do Sądu Rejonowego w Sopocie z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku po F. M. R., zmarłej dnia 16 grudnia 2020 r. w B., ostatnio zamieszkałej w B.. W uzasadnieniu wniosku wskazano, że spadkodawczyni od wielu lat na stałe zamieszkiwała aż do śmierci w Niemczech.

W sprawach spadkowych o charakterze transgranicznym, w relacjach z państwami Unii Europejskiej, podstawy jurysdykcji wyznaczają przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr (...) z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego (Dz.Urz. UE L Nr 201, s. 107 ze zm.). Rozporządzenie to stosuje się do spraw spadkowych osób, które zmarły w dniu lub po 17 sierpnia 2015 r. Spadkodawczyni zmarła w dniu 16 grudnia 2020 r., zatem do niniejszej sprawy mają zastosowanie przepisy rozporządzenia nr 650/2012.

Przepisy jurysdykcyjne w sprawach spadkowych (art. 4, 7, 10 i 11 rozporządzenia nr 650/2012) są zamieszczone w rozdziale II rozporządzenia nr 650/2012. Podstawowy w tej mierze jest art. 4 rozporządzenia nr 650/2012, który określa tzw. jurysdykcję ogólną do orzekania co do ogółu spraw dotyczących spadku. Jeżeli spadkodawca miał miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci w państwie członkowskim, sądy tego państwa mają jurysdykcję do orzekania w sprawie spadkowej. Jurysdykcja na podstawie art. 4 rozporządzenia nr 650/2012 została oparta na jednym łączniku, którym jest miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy w chwili jego śmierci. U podstaw takiego rozstrzygnięcia leżało przekonanie, że sprawy spadkowe wykazują ścisły związek z państwem, w którym spadkodawca miał zwykły pobyt w chwili śmierci.

Pobyt zwykły określa się jako miejsce ześrodkowania życiowych interesów osoby fizycznej miejsce, w którym znajduje się główne centrum egzystencji danej osoby, przy czym uwzględnienia wymagają okoliczności natury osobistej i zawodowej, a mniejsze znaczenie ma element czasu miejsce w którym znajduje się główny punkt więzi danej osoby i jej stosunków życiowych. Istotnych wskazówek dotyczących okoliczności, które wymagają uwzględnienia dostarcza motyw 23 i 24 rozporządzenia nr 650/2012.

Unormowaniu jurysdykcji zawartemu w art. 4 rozporządzenia nr 650/2012 odpowiada art. 21 ust. 1 rozporządzenia nr 650/2012, który wyraża zasadę, że prawem właściwym dla ogółu spraw dotyczących spadku jest prawo państwa, w którym spadkodawca miał miejsce zwykłego pobytu (wyjątek przewiduje art. 21 ust. 2 rozporządzenia nr 650/2012). Prawo to odnosi się do dziedziczenia wszystkich składników majątku spadkowego, w tym do nieruchomości, niezależnie od tego, w którym państwie znajdują się lub są położone (zasada jednolitości statutu spadkowego).

Kwestii badania jurysdykcji dotyczy art. 15 rozporządzenia nr 650/2012. Jeżeli do sądu państwa członkowskiego zostanie wniesiona sprawa, co do której sąd ten nie ma jurysdykcji zgodnie z rozporządzeniem, sąd ten jest zobowiązany do stwierdzenia z urzędu braku jurysdykcji, czego następstwem jest postanowienie o odrzuceniu pozwu lub wniosku.

Jak wskazuje treść wniosku o stwierdzenie nabycia spadku jak i dokumenty do niego dołączone w postaci odpisów skróconych aktów stanu cywilnego, spadkodawczyni miała ostatnie miejsca zamieszkania na terenie Niemiec. Tam stale mieszkała, prowadziła życie rodzinne i tam też zmarła. Tym samym w świetle definicji zawartych w Rozporządzeniu sądy niemieckie posiadają jurysdykcję w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku po spadkodawczyni F. R.. Jurysdykcji tej nie posiada w konsekwencji sąd polski, co oznacza, iż wniosek podlega odrzuceniu, o czym orzeczono w pkt. 1 postanowienia.

Sygnatura akt I Ns 180/22

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Rejonowego w Sopocie z dnia 25 października 2022 roku

Wnioskodawczynie G. G. (2) oraz S. Z. wystąpiły do Sądu Rejonowego w Sopocie z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku po F. M. R., zmarłej dnia 16 grudnia 2020 r. w B., ostatnio zamieszkałej w B.. W uzasadnieniu wniosku wskazano, że spadkodawczyni od wielu lat na stałe zamieszkiwała aż do śmierci w Niemczech. Właściwość miejscową Sądu w Sopocie wnioskodawczynie uzasadniały tym, iż w skład majątku spadkowego wchodzi udział we współwłasności nieruchomości położonej w S. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Sopocie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). We wniosku wskazano również, że zgodnie z najlepszą wiedzą wnioskodawczyń spadkodawczyni posiadała ostatnie miejsce zwykłego pobytu również w S. choć od wielu lat na stałe zamieszkiwała aż do śmierci w Niemczech.

Postanowieniem z dnia 25 października 2022 roku Sąd Rejonowy w Sopocie odrzucił powyższy wniosek, stwierdzając brak jurysdykcji krajowej w przedmiotowej sprawie.

Sąd zważył, że w sprawach spadkowych o charakterze transgranicznym, w relacjach z państwami Unii Europejskiej, podstawy jurysdykcji wyznaczają przepisy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr (...) z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego (Dz.Urz. UE L Nr 201, s. 107 ze zm., zw. dalej Rozporządzeniem nr 650/2012). Rozporządzenie to stosuje się do spraw spadkowych osób, które zmarły w dniu lub po 17 sierpnia 2015 r. Spadkodawczyni zmarła w dniu 16 grudnia 2020 r., zatem do niniejszej sprawy mają zastosowanie przepisy rozporządzenia nr 650/2012.

Zgodnie z art. 4 Rozporządzenia nr 650/2012, jeżeli spadkodawca miał miejsce zwykłego pobytu w chwili śmierci w państwie członkowskim, sądy tego państwa mają jurysdykcję do orzekania w sprawie spadkowej.

W doktrynie i orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że unormowana w treści art. 4 Rozporządzenia nr 650/2012 jurysdykcja ma charakter wyłączny . „Stanowi ona nieodzowny element kompleksowego systemu unijnego wprowadzonego rozporządzeniem Nr 650/2012. Jej modyfikacja przez prawa krajowe państw członkowskich nie wydaje się celowa ani tym bardziej możliwa [podobnie M. M., Wyłączny charakter jurysdykcji wynikającej z art. 4 unijnego rozporządzenia spadkowego (analiza na kanwie pytania prejudycjalnego w sprawie C-20/17, O.), (...) 2017, Nr 3, s. 440]. Okoliczność ta wynika z podstawowego założenia unijnego prawodawcy, wyrażającego się w dążeniu do zapewnienia jednolitości orzeczeń w sprawach spadkowych, m.in. właśnie poprzez ujednolicenie norm jurysdykcyjnych, obejmujących każde postępowanie spadkowe, niezależnie od charakteru i trybu rozpoznawania spraw (tak: M. Załucki (red.), Unijne Rozporządzenie spadkowe Nr 650/2012. Komentarz, Wyd. 2, Warszawa 2018, uwagi do art. 4). W uzasadnieniu postanowienia Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 27 marca 2017 roku w sprawie XVI Cz 249/17 wskazano, że "kwestie jurysdykcji w rozporządzeniu uregulowane zostały w art. 4–19 Rozdziału II (…). W tym zakresie regulacja unijna zastępuje normy jurysdykcyjne zawarte w ustawie Kodeks postępowania cywilnego, a także normy kolizyjne zawarte w ustawie (…) Prawo prywatne międzynarodowe oraz łączących Polskę z innymi państwami niektórych umowach międzynarodowych stosownie do art. 75 rozporządzenia spadkowego.”

Jurysdykcja na podstawie art. 4 rozporządzenia nr 650/2012 została oparta na jednym łączniku, którym jest miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy w chwili jego śmierci. U podstaw takiego rozstrzygnięcia leżało przekonanie, że sprawy spadkowe wykazują ścisły związek z państwem, w którym spadkodawca miał zwykły pobyt w chwili śmierci.

Pobyt zwykły określa się jako miejsce ześrodkowania życiowych interesów osoby fizycznej, miejsce, w którym znajduje się główne centrum egzystencji danej osoby, przy czym uwzględnienia wymagają okoliczności natury osobistej i zawodowej, oceniane głównie pod katem czynników obiektywnych. Istotnych wskazówek dotyczących okoliczności, które wymagają uwzględnienia dostarcza motyw 23 i 24 Rozporządzenia nr 650/2012. Motywy te wskazują po pierwsze, że „ aby ustalić miejsce zwykłego pobytu, organ zajmujący się sprawą spadkową powinien dokonać ogólnej oceny okoliczności życia zmarłego w latach poprzedzających jego śmierć i w chwili śmierci, uwzględniając wszystkie istotne elementy faktyczne, w szczególności czas trwania i regularność obecności zmarłego w danym państwie oraz warunki i powody tej obecności". Dalej w motywie 24 preambuły do Rozporządzenia Nr 650/2012 dodano, że miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy określa " ośrodek interesów jego życia rodzinnego i społecznego". Pojęcie "miejsca zwykłego pobytu" było analizowane w orzeczeniach Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w kontekście rozporządzeń Brukselskich I, II, II bis i III. W wyroku z 22.12.2010 r. w sprawie C-497/10, Barbara Mercredi v. R. C. ( (...):EU:C:2010:829) Trybunał wskazał na konieczność odróżnienia "zwykłego pobytu" od jedynie czasowej obecności w danym miejscu. W ocenie Trybunału, zwykły pobyt musi się charakteryzować pewną długością, która odzwierciedli dostateczny stopień trwałości osoby z określonym miejscem. Przy długim czasie przebywania w danym miejscu, dla ustalenia miejsca zwykłego pobytu powinny wystarczyć kryteria obiektywne. W wyroku z 25.2.1999 r. w sprawie C-90/97, Robin Swaddling v. A. O. ( (...):EU:C:1999:96) Trybunał wskazał, że ustalając miejsce zwykłego pobytu należy brać pod uwagę rozmaite kryteria, jak np. sytuację rodzinną podmiotu, przyczynę przesiedlenia, długość pobytu, stabilność pobytu, posiadanie stałego zatrudnienia itp.

W ocenie Sądu już na podstawie treści wniosku i załączonych do niego dokumentów należało ustalić, że spadkodawczyni miała ostatnie miejsca zamieszkania i zwykłego pobytu na terenie Republiki Federalnej Niemiec. Spadkodawczyni zmarła w B. w dniu 16 grudnia 2020 roku (k. 13-14 – odpis aktu zgonu z tłumaczeniem). W 1998 roku w B. zmarł mąż spadkodawczyni K. W. A. R.. Z aktu zgonu spadkodawczyni wynika, że B. był miejscem jej ostatniego zamieszkania. Powyższe dokumenty wskazują na to, iż spadkodawczyni także po śmierci męża dalej mieszkała w Niemczech, w B., aż do momentu śmierci (tj. co najmniej przez 22 lata). Tam stale mieszkała, prowadziła życie rodzinne i tam też zmarła. Kilkudziesięcioletni okres zamieszkania w Niemczech, założenie w Niemczech rodziny, mieszkanie z mężem w Niemczech i dalej po jego śmierci również w Niemczech wskazują na to, iż spadkodawczyni miała trwałą życiową więź z państwem niemieckim. Tam ześrodkowało się jej życie rodzinne, osobiste, jej miejsce zamieszkania przez długi okres, w tym ostatni okres przed śmiercią. Dlatego w ocenie Sądu należało uznać, iż ostatnie stałe miejsce zwykłego pobytu spadkodawczyni mieściło się w Republice Federalnej Niemiec, a nie w Polsce. Fakt dysponowania udziałem we współwłasności nieruchomości położonej w S. przez spadkodawczynię nie świadczy w żaden sposób o jej trwałym związaniu z S. i Polską w okresie przed śmiercią.

Tym samym w świetle definicji zawartych w Rozporządzeniu 650/2012 wyłącznie sądy niemieckie posiadają jurysdykcję w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku po spadkodawczyni F. R.. Jurysdykcji tej nie posiada zaś sąd polski. Z uwagi na brak jurysdykcji krajowej wniosek o stwierdzenie nabycia spadku należało więc odrzucić na podstawie art. 1099 § 1 k.p.c. w zw. z art. 4 i 15 nr (...).

Z uwagi na odrzucenie wniosku Sąd zwrócił na rzecz wnioskodawczyń opłatę od wniosku pomniejszoną o kwotę równą opłacie minimalnej na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 79 ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, tj. kwotę 70 zł, jak również kwotę 5 zł opłaty za wpis do Rejestru Spadkowego.