UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5.10.2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., na podstawie art. 114 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504 ze zm.) po rozpatrzeniu wniosku z dnia 19.09.2022 r. odmówił W. B. prawa do ponownego przeliczenia emerytury.

W uzasadnieniu decyzji podniesiono, iż ubezpieczony nie przedłożył żadnych nowych dokumentów mających wpływ na zmianę wysokość świadczenia. W celu uwzględnienia okresu pracy w (...) wnioskodawca winien przedłożyć dokument- wpis w legitymacji ubezpieczeniowej, świadectwo pracy angaże potwierdzający okres zatrudnienia z podanymi konkretnymi datami rozpoczęcia i ustania zatrudnienia.

/decyzja k. 46 akt emerytalnych ZUS/

Odwołanie od w/w decyzji złożył W. B., domagając się jej zmiany i uwzględnienia przy wyliczeniu emerytury stażu pracy w zakładzie (...) od 22.10.1973 r. do 31.07.1977 r. oraz kwot uzyskiwanych przez niego wówczas faktycznie wynagrodzeń wskazując, iż powyższe okoliczności potwierdza uzyskana przez niego dokumentacja z Archiwum Państwowego w W. przekazana Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych w Z., nadto zeznania świadków.

/odwołanie k. 3/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację podniesioną w zaskarżonej decyzji. Organ wskazał, iż na podstawie przedłożonej przez wnioskodawcę dokumentacji nie da się ustalić pewnej daty początkowej i końcowej zatrudnienia w (...) oraz wysokości osiąganych wówczas wynagrodzeń.

/odpowiedź na odwołanie k. 5-6 /

Pismem procesowym z dnia 7.03.2023 r. ustanowiony w toku procesu pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie.

/pismo procesowe k. 25/

Na rozprawie w dniu 21.06.2023 r. poprzedzającej wydanie wyroku pełnomocnik wnioskodawcy poparł odwołanie i wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania.

/stanowiska procesowe stron protokół z rozprawy z dnia 21.06.2023 r. 00:04:06 -00:05:38/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

W. B. urodził się (...).

/okoliczność bezsporna/

Decyzją z dnia 25.02.2020 r. ustalono wartość kapitału początkowego dla wnioskodawcy. Wówczas przyjęto za udowodnione 4 lata 9 miesięcy i 6 dni okresów składkowych, okresów nieskładkowych brak. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru przyjęty do obliczenia wysokości kapitału początkowego wyniósł 11,18 % z lat 1971 -1980, a wartość kapitału początkowego na dzień 1.01.1999 r. wyniosła 23.675, 52 zł.

/decyzja k. 3- 5 akt kapitałowych ZUS/

Wobec powyższego decyzją z dnia 20.03.2020 r. przyznano wnioskodawcy prawo do emerytury od 1.01.2020 r., tj. od miesiąca w którym złożono wniosek. Emerytura wyniosła kwotę 542,91 zł, a po waloryzacji od 01.03.2020 kwotę 562,44 zł. Jednocześnie wskazano, że w myśl art. 87 pkt 5a ustawy emerytalnej prawo do podwyższenia świadczenia nie przysługuje, gdyż wnioskodawca ma prawo do emerytury w zbiegu z emeryturą w KRUS (opłacanie składek od 1984 do 2017 r.)

/decyzja o przyznaniu emerytury k. 30 -32 akt emerytalnych ZUS/

W dniu 19.09.2022 r. W. B. złożył wniosek o przeliczenie emerytury, do którego załączył dokumentację nadesłaną mu przez archiwum, dotyczącą zatrudnienia w zakładzie (...) tj.:

-świadectwo pracy 14.09.1973 r. z Przedsiębiorstwa Budownictwa (...) w O.,

- skierowanie z Przedsiębiorstwa (...) z dnia 22.10.1973 r. kierujące go jako pracownika przyjętego na stanowisko spawacza do przeszkolenia w zakresie BHP,

- zaświadczenia z 24.10.1973 r. potwierdzającego, iż ww przeszedł trzygodzinny wstępny instruktaż w zakresie bhp oraz bezpieczeństwa p.poż przeznaczonego dla pracownika fizycznego,

- oświadczenia Przedsiębiorstwa (...) „(...) z dnia 9.12.1977 o rozwiązaniu z W. B. spawaczem (...)1 umowy z dniem 31.07.1977 r. na własną jego prośbę.

/wniosek z załącznikami k. 37- 42 akt emerytalnych ZUS, nadto wskazana dokumentacja w aktach osobowych koperta k. 20/

W rozpoznaniu powyższego wniosku wydano zaskarżoną decyzję.

/bezsporne, decyzja k. 46 akt emerytalnych ZUS/

W okresie od 30.10.1973 r. do 31.07.1977 r. wnioskodawca był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) na stanowisku spawacza w pełnym wymiarze czasu pracy.

/dokumenty w aktach osobowych wnioskodawcy koperta k. 20, zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 21.06.2023 00:02:29-00:04:06 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 5.04.2023 r. 00:03:36-00:25:22/

Za wskazany okres zatrudnienia dostępną jest jedynie szczątkowa dokumentacja pracownicza udostępniona przez Archiwum, w której znajdują się oprócz wyżej opisanych dokumentów przedłożonych do ZUS przez wnioskodawcę:

- karta spawacza z dnia 7.01.1971 r.

- życiorys

- podanie o przyjęcie do pracy z 22.10.1973 r.

- skierowanie na wstępne badania z 22.10.1973 r.

- kwestionariusz osobowy z 22.10.1973 r.

- roczną kartę ewidencji obecności pracy za 1976 r. z wpisem, że W. B. został zatrudniony od dnia 30.10.73r.

- informację z dnia 27.03.1976 r. o traktowaniu nieobecności w dniu 6.03.1976 r. jako nieobecność nieusprawiedliwioną,

- zawiadomienie z 7.05.1976 r. o anulowaniu pisma z 27.03.1976 r.

- podanie ubezpieczonego z dnia 26.06.1976 r. o rozwiązanie umowy o pracę z dniem 31.07.1976 r.

- wniosek z Komisariatu MO w O. o wypełnienie kwestionariusza dot. pracownika W. B. z dnia 13.01.1977 r.

/ wskazane dokumenty w aktach osobowych wnioskodawcy koperta k. 20/

Wskazany okres zatrudnienia poprzedzał okres zatrudnienia wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w O. i ukończenie kursów na spawanie gaz owe i elektryczne.

/oryginał książeczki spawacza k. 56, świadectwo pracy 14.09.1973 r. z Przedsiębiorstwa Budownictwa (...) w O. w aktach osobowych koperta k. 20, karta spawacza w aktach osobowych koperta k. 20, zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 21.06.2023 r. - 00:02:29-00:04:06 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 5.04.2023 r. 00:03:36-00:25:22/

Wnioskodawca w spornym okresie pracował jako ślusarz spawacz w warsztacie na ul. (...) w godzinach 7-15 czasem po godzinach. Wnioskodawca, pracował w jednej brygadzie z B. J. i L. M.. Zajmował się spawaniem. Robiono konstrukcje na budowę, okna, drzwi, konstrukcje stalowe. Spawano elektrycznie, gazowo - elektrycznie. Każdy z 11 spawaczy miał własne stanowisko i urządzenie w warsztacie.

/akta emerytalne B. J. załączone do akt sprawy, zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 21.06.2023 r. - 00:02:29-00:04:06 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 5.04.2023 r. 00:03:36-00:25:22, zeznania świadka B. J. protokół z rozprawy z dnia 5.04.2023 r. 00:27:29-00:41:31, zeznania świadka L. M. protokół z rozprawy z dnia 5.04.2023 r. 00:27:29-00:41:31/

Za wykonaną pracę przysługiwało wynagrodzenie określone w stawce godzinowej.

/zeznania świadka B. J. protokół z rozprawy z dnia 5.04.2023 r. 00:43:37-00:55:20/

Wnioskodawca odszedł z pracy na własną prośbę.

/zeznania wnioskodawcy protokół z rozprawy z dnia 21.06.2023 r. - 00:02:29-00:04:06 w związku z informacyjnymi wyjaśnieniami protokół z rozprawy z dnia 5.04.2023 r. 00:03:36-00:25:22 zeznania świadka B. J. protokół z rozprawy z dnia 5.04.2023 r. 00:27:29-00:41:31/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w Łodzi dokonał na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych. Sąd oparł się w szczególności na zachowanych i dostępnych dokumentach ze spornego okresu zatrudnienia. Nadto ustalenia w sprawie poczyniono w oparciu o zeznania świadków i wnioskodawcy, które ze sobą wzajemnie korespondowały, generalnie nie znajdując podstaw do ich podważenia.

W ocenie Sądu całość zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego pozwala na ustalenie iż wnioskodawca był zatrudniony w spornym okresie od 30.10.1973 r. do 31.07.1977 r. w Przedsiębiorstwie (...) na stanowisku spawacza w pełnym wymiarze czasu pracy. Podkreślić należy że fakt wykonywania przez niego pracy w oparciu o umowę o pracę wskazują świadkowie, nadto okoliczność tę potwierdza szczątkowo dostępna dokumentacja, która jednak koresponduje z zeznaniami przesłuchanych w procesie osób. Zaznaczyć należy, iż wnioskodawca domagał się ustalenia, iż był zatrudniony w ww. zakładzie od 22.10.1973 r. W ocenie Sądu, podnieść należy, iż niewątpliwie pewną datą zatrudnienia może być data 30.10.1973 r., gdyż z załączonej do akt osobowych wnioskodawcy rocznej karty ewidencji obecności pracy za 1976 r. wynika, że W. B. został zatrudniony od dnia 30.10.73r.. Podkreślenia wymaga, że dostępne dokumenty tj. podanie o przyjęcie do pracy z 22.10.1973, skierowanie na wstępne badania z 22.10.1973, kwestionariusz osobowy z 22.10.1973, skierowanie z Przedsiębiorstwa (...) z dnia 22.10.1973 kierujące ubezpieczonego jako pracownika przyjętego na stanowisko spawacza do przeszkolenia w zakresie BHP, zaświadczenia z 24.10.1973 potwierdzające, iż ww. przeszedł trzygodzinny wstępny instruktaż w zakresie bhp oraz bezpieczeństwa p.poż przeznaczonego dla pracownika fizycznego skonfrontowane z zeznaniami wnioskodawcy i świadków potwierdzają, iż na pewno w dacie 30.10.1973 r. pracę spawacza we wskazanym zakładzie, wnioskodawca wykonywał. Co do daty rozwiązania stosunku pracy wskazać należy, iż termin ten potwierdza oświadczenie Przedsiębiorstwa (...) „(...) z dnia 9.12.1977 o rozwiązaniu z W. B. spawaczem (...)1 umowy z dniem 31.07.1977 r. na własną jego prośbę. Zatem i wskazaną datę uznać należy za pewną.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie jest częściowo zasadne i jako takie skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji.

Co do meritum zgodnie z art. 114 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 291 t.j. prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość.

Z cytowanego przepisu wynika, iż warunkiem ponownego ustalenia prawa do świadczeń jest uzyskanie nowych dowodów lub ujawnienie okoliczności, które istniały przed wydaniem decyzji, a nie były znane organowi w chwili orzekania i mają wpływ na prawo do tych świadczeń lub ich wysokość /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN 231/99 - OSNAPiUS 2000 nr 19 poz. 734; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2003 r. III UZP 5/03 - OSNAPiUS rok 2003, Nr 18, poz. 442/.

Zwrot "przedłożenie nowych dowodów" oznacza zgłoszenie każdego prawnie dopuszczalnego środka dowodowego, stanowiącego potwierdzenie okoliczności faktycznych istniejących przed wydaniem decyzji, a mających wpływ na powstanie prawa do świadczenia lub jego wysokość. Natomiast użyte w art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej pojęcie "ujawnienie okoliczności" oznacza powołanie się na fakty dotyczące ogółu wymagań formalnych i materialnych związanych z ustaleniem przez organ rentowy prawa do świadczenia lub wysokości świadczenia. Są to określone w przepisach prawa materialnego fakty warunkujące powstanie prawa do świadczenia lub jego wysokości np. staż pracy, wiek, niezdolność do pracy, ale także uchybienia przez organ rentowy normom prawa procesowego lub materialnego, wpływające potencjalnie na dokonanie ustaleń w sposób niezgodny z ukształtowaną z mocy prawa sytuacją prawną osoby zainteresowanej (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 lutego 2014 r., I UK 322/13, LEX nr 1444596 oraz Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 11 grudnia 2015 r., III AUa 1087/15, LEX nr 1979499).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ma podstaw do ponownego ustalenia emerytury, wyrównania świadczeń, jeśli zainteresowany nie przedstawi dokumentów lub okoliczności zmieniających jego sytuację (por. wyrok. Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2014 r., III UK 150/13, LEX nr 1458793).

Mając powyższe na uwadze należy podkreślić, że skoro przedmiotowe postępowanie zostało wszczęte w oparciu o wniosek z art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, to obowiązkiem organu rentowego a następnie Sądu orzekającego, była w pierwszej kolejności ocena, czy wystąpiły określone w tym przepisie przesłanki umożliwiające merytoryczne rozpoznanie wniosku. Należało zatem ustalić i ocenić, czy wnioskodawca przedłożył nowe dowody mogące mieć wpływ na zmianę poprzedniej decyzji z dnia 25.02.2020 r. w przedmiocie wysokości świadczenia, ewentualnie, czy ujawniły się takie okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mogły rzutować na przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury w wyższej wysokości.

W ocenie Sądu na gruncie rozpoznawanego przypadku powyższa przesłanka została spełniona. W toku procesu wnioskodawca przedłożył dokumenty za okres zatrudnienia, oraz zeznania świadków, które nie były objęte analizą organu rentowego, a w konsekwencji ich wpływ na prawo do świadczeń nie może być kwestionowany.

Zgodnie z treścią przepisu art. 173 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dla ubezpieczonych urodzonych po dniu
31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Stosownie do art. 174 ust. 1 tejże ustawy, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Zgodnie z ust. 2, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Zgodnie z ust. 3 przywołanego artykułu, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Według ust. 3b w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2013 roku (w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 21 czerwca 2013 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Natomiast w myśl ust. 7 analizowanego przepisu do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 roku. Ustęp 8 powyższego przepisu stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku.

Zgodnie natomiast z treścią ust. 8 przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku, według wskazanego w nim wzoru.

Z kolei w myśl art. 15 ust. 1 powyższej ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Natomiast stosownie do brzmienia ust. 2a tego samego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Z kolei na postawie ust. 6 omawianego przepisu na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Jak stanowi art. 15 ust. 4 w/w ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1. oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2. oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3. oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4. mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 rokiem, podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

Przytoczone zasady postępowania – w świetle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 roku w sprawie o sygn. III UZP 2/03 (OSNP 2003/14/338) - tak przy ustalaniu prawa do świadczenia, jak i jego przeliczaniu, pozwalają na ogólną uwagę, iż zamiarem ustawodawcy było umożliwienie ubezpieczonym dokonanie wyboru, w ramach prawa, najkorzystniejszego z ich punktu widzenia okresu, z którego podstawa wymiaru składek ubezpieczeniowych, będzie stanowić podstawę wymiaru świadczenia.

Z kolei ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, a więc dla osób takich jak W. B. określa przepis art. 24 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Stosownie natomiast do treści art. 25 ust 1 ustawy emerytalnej, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa wart 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Z kolei zgodnie z art. 26 ust 1 ustawy emerytalnej, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. W ust. 2 wskazano, ze wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach (ust. 3). Przy czym w ust. 4 i 5 wskazano, że tablice trwania życia ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca Prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Tablice, o których mowa w ust. 4, są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego.

Z powyższych przepisów wynika jednoznacznie, że zasadą obowiązującą przy ustalaniu wysokości emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. jest zasada zdefiniowanej składki, zgodnie z którą wysokość świadczenia zależy z jednej strony od sumy składek emerytalnych jakie zostały zgromadzone na indywidualnym koncie ubezpieczonego w ZUS za okres poczynając od 1 stycznia 1999 r., zaś z drugiej od wysokości kapitału początkowego, tj. od kwoty ustalonej oddzielnie dla każdego ubezpieczonego według ustalonego przez ustawodawcę wzoru, odzwierciedlającej w przybliżeniu stan jego konta ubezpieczeniowego za okres do 31 grudnia 1998 r.

W rozpoznawanej sprawie spór sprowadzał się do możliwości uwzględnia przy wyliczeniu należnych wnioskodawcy świadczeń okresu zatrudnienia od 22.10.1973r. do 31.07.1977r. w Przedsiębiorstwie (...) i wartości wynagrodzenia jakie wówczas otrzymywał.

Zgodnie z treścią § 22 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. nr 237, poz.1412) Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności:

1) legitymacja ubezpieczeniowa;

2) legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia.

2. Jeżeli ustawa przewiduje możliwość udowodnienia zeznaniami świadków okresu składkowego, od którego zależy prawo lub wysokość świadczenia, dowód ten dopuszcza się pod warunkiem złożenia przez zainteresowanego oświadczenia w formie pisemnej lub ustnej do protokołu, że nie może przedłożyć odpowiedniego dokumentu potwierdzającego ten okres.

W konsekwencji ubezpieczony nie może w postępowaniu przed organem rentowym wykazywać okoliczności wpływających na prawo do świadczenia z ubezpieczenia społecznego lub jego wysokość (w tym w szczególności wykazywać okresów zatrudnienia i charakteru pracy) na podstawie dowodów innych niż świadectwo pracy, zaświadczenie pracodawcy albo legitymacja ubezpieczeniowa lub inne dokumenty pracownicze./III AUa 678/13 - wyrok SA Kraków z dnia 26-11-2013/

Wskazana regulacja § 22 ust.1 powołanego rozporządzenia wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza to jednak aby sporne okresy zatrudnienia nie mogły być wykazane w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków. W postępowaniu dowodowym potwierdzającym okresy zatrudnienia w postępowaniu przed organem rentowym dowodem jest tylko to, co prawo za dowód uznaje i jako dowód dopuszcza. Takie ograniczenia nie występują natomiast w procedurze cywilnej, w której okoliczności sporne mogą być wykazywane wszelkimi dowodami. /II UK 94/17 - postanowienie SN - Izba Pracy z dnia 11-01-2018/ W postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe dotyczą wyłącznie postępowania przed organami. /V U 980/13 - wyrok SO Kalisz z dnia 06-12-2013/

Nie należy jednak tracić z pola widzenia, że zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych wymaga dowodów niebudzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych, wobec czego zaliczenie takich spornych okresów składkowych z przebiegu ubezpieczenia do stażu ubezpieczeniowego na podstawie zeznań świadków lub przesłuchania strony zainteresowanej jest dopuszczalne tylko w przypadkach niebudzących żadnych wątpliwości co do spójnego i precyzyjnego - rodzajowego oraz czasowego potwierdzenia się udowadnianych okoliczności. /III UK 52/18 - wyrok SN - Izba Pracy z dnia 20-02-2019/ Zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych. /III AUa 69/13 - wyrok SA Poznań z dnia 13-06-2013 wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 1998 roku, II UKN 440/97, Lex 34199/

Także wysokość uzyskiwanego uposażenia może być ustalona w inny sposób niż przy pomocy wskazanych w wspomnianym rozporządzeniu (§ 21 ust. 1) środków dowodowych stwierdzających wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty tj zaświadczeń pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacji ubezpieczeniowej lub inny dokumentu, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Jednakże wysokości wynagrodzenia lub danego składnika wynagrodzenia nie można ustalać w sposób przybliżony, ale pewny, na podstawie konkretnego dokumentu bądź jego kopii, który zachował się w dokumentacji osobowej ubezpieczonego (ostatecznie w oparciu o wiarygodne i precyzyjne zeznania świadków). W takim wypadku uwzględnić można składniki wynagrodzenia, które są pewne, wypłacane były w danym okresie, stałe i w określonej wysokości (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 18 stycznia 2012 r., III AUa 1555/11, LEX nr 1113058).

Tym samym Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych nie jest związany ograniczeniami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organami rentowymi, co wynika z treści art. 473 k.p.c. i w sprawie każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane i ich dopuszczenie za celowe. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyłączone jest, zastosowanie przepisów ograniczających dopuszczalność dowodów ze świadków i przesłuchania stron (art. 246 i 247 k.p.c.). W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dopuszczalne jest wykazywanie wszelkimi dowodami okoliczności, od których zależą uprawnienia do świadczeń, z ubezpieczenia społecznego, także gdy brak dokumentów na te okoliczność.

Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe obejmujące analizę dostępnej dokumentacji i zeznań świadków oraz wnioskodawcy związanych ze spornym okresem zatrudnienia, co dało podstawę do oceny prawidłowości zaskarżonej decyzji w świetle zarzutów ubezpieczonego.

W ocenie Sądu, w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, zachodzą podstawy do uznania, iż wnioskodawca legitymuje się dodatkowo okresem zatrudnienia w zakresie innym niż ostatecznie przyjęty przez ZUS w zaskarżonej decyzji. Podkreślenia wymaga, iż procesie zostały zaoferowane dokumenty, oryginalna dokumentacja osobowa za okres zatrudnienia od 30.10.1973 r. do 31.07.1977 r. w Przedsiębiorstwie (...) (...), co prawda w formie szczątkowej, jednakże w konfrontacji z zeznaniami świadków i wnioskodawcy pozwalająca jednoznacznie stwierdzić, iż wnioskodawca faktycznie pracował w ww. zakładzie pracy we wskazanym okresie na stanowisku ślusarza spawacza. Świadkowie odnosząc się do wskazanego okresu czasowego opisali jakie obowiązki i w jakim wymiarze wnioskodawca wykonywał. Podali też okoliczności dotyczące jego zatrudnienia i odejścia z pracy, korespondujące z dostępną dokumentacją osobową. Tym samym powyższy okres ubezpieczenia uznać należało za udowodniony. Z wyjątkiem okresu przed 30 października 1973r., do których to okoliczności związanych z żądaniem wnioskodawcy ustalenia zatrudnienia od 22 października 1973 r. Sąd odniósł się oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy.

Za udowodnione nie można jednak uznać osiąganego wówczas faktycznie przez wnioskodawcę wynagrodzenia. Podkreślenia wymaga, iż należnych wnioskodawcy zarobków niewątpliwie w sposób wiarygodny nie potwierdza żadna dokumentacja, a świadkowie jedynie w sposób enigmatyczny wskazali, że wynagrodzenie określone było w stawce godzinowej, nie odnosząc się do żadnej konkretnej kwoty za godzinę i okresu jej obowiązywania. Także wyjaśnienia samego wnioskodawcy w tym przedmiocie w żaden sposób do wskazanej okoliczności się nie odniosły. Wysokość osiąganych faktycznie wówczas zarobków pozostaje zatem nieudowodniona.

Podnieść należy, iż ciężar wykazania spornych wynagrodzeń obciążał wnioskodawcę. Stosownie bowiem do art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Jak już wskazywano w postępowaniu sądowym ubezpieczony może korzystać z wszelkich środków dowodowych potwierdzających okres zatrudnienia i stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty, w szczególności z dowodów dokumentów oraz z przesłuchania świadków (zob. wyrok SN z 25.07.1997 r., II UKN 186/97, OSNP 11/1998, poz. 342).

Nie jest możliwe ustalenie osiąganych wynagrodzeń mających wpływ na wysokość świadczenia jak i obliczenie wysokości emerytury wyłącznie na podstawie twierdzeń wnioskodawcy. Twierdzenia te muszą być udowodnione. Podkreślenia przy tym wymaga , iż nie jest rzeczą sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też Sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Stanowisko takie zawarł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 grudnia 1996r. sygn. akt I CKU 45/96 (opubl. OSNC z 1997r., z.6-7, poz.76). Podobnie, w wyroku z 7 października 1998 r., II UKN 244/98, OSNAPiUS 1999, nr 20, poz. 662, Sąd Najwyższy stwierdził nawet, że od 1 lipca 1996 r. nastąpiło zniesienie zasady odpowiedzialności sądu za wynik postępowania dowodowego, także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Podobny pogląd zaprezentował Sąd Apelacyjny w Łodzi w uzasadnieniu wyroku
z dnia 15 marca 2006 roku, zapadłego w sprawie o sygn. akt III AUa 1096/05, wskazując,
iż ujemne konsekwencje związane z trudnościami w dokumentowaniu wysokości czy to okresów zatrudnienia czy wynagrodzeń z lat odległych nie powinny obciążać wyłącznie ubezpieczonych, jednakże nie można również odpowiedzialności za taki stan rzeczy przenosić wyłącznie na Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Ustawowym wymogiem jest bowiem wykazanie przez ubezpieczonego zarówno okresów zatrudnienia jak i konkretnych kwot otrzymanych przez niego zarobków, jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe lub ubezpieczenie społeczne, przy czym nie może istnieć tu żaden stan niepewności.

Jak już podniesiono powyżej wnioskodawca nie przedłożył żadnych miarodajnych i wiarygodnych dowodów potwierdzających wysokość osiąganych przez niego w spornym okresie wynagrodzeń. I choć oczywiście nie jest winą powoda, że z uwagi na upływ lat i zdarzenie nadzwyczajne, jakim był pożar jego domu, dostęp do jego dokumentacji osobowej płacowej jest obecnie możliwy w bardzo ograniczonym zakresie, nie zmienia to faktu, iż jego twierdzenia w tej materii pozostają gołosłownymi. Nie należy zaś tracić z pola widzenia, iż przepisy prawa ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań pozwalających na ustalanie stażu ubezpieczeniowego czy wypłacanych wynagrodzeń w sposób przybliżony lub prawdopodobny. Ustalenie rzeczywistego zatrudnienia i autentycznych zarobków jest decydujące o rozmiarze opłacanej składki na ubezpieczenia społeczne. Właściwie tylko dokumentacja własna stanowi w postępowaniu sądowym precyzyjny dowód na wysokość wynagrodzenia świadczeniobiorcy. W orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że co do zasady nie ma możliwości wyliczenia wynagrodzenia, a co za tym idzie wysokości składek na ubezpieczenie społeczne oraz wskaźnika podstawy wymiaru emerytury lub renty, w oparciu o wyliczenia hipotetyczne, uśrednione, czy też wynikające z porównania wynagrodzenia innych pracowników (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2007 r., I UK 36/07, Legalis nr 181419). Tym samym tylko pewne zatrudnienie i niewątpliwe dochody w udowodnionej wysokości, od których odprowadzono składki, mogą być uwzględnione do ustalania wysokości świadczeń emerytalno-rentowych.

Sąd ma przy tym na uwadze iż wobec zmiany ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2009 roku - zgodnie z przywoływanym art. 15 ust. 2a . Jeśli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia, proporcjonalnie do okresu podlegającemu ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. A zatem w przypadku wynagrodzenia zasadniczego lub innych obligatoryjnych składników wynagrodzenia, wynikających z obowiązujących przepisów, można przyjąć najniższe wynagrodzenie obowiązujące w czasie, którego dotyczy żądanie uwzględnienia tego okresu do przeliczenia świadczenia. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2007 r., I UK 36/07, LEX nr 390123 Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 22 marca 2022 r., I USKP 96/21). Ustalenie podstawy wymiaru składek, czyli w istocie zarobku pracownika, w okresie pozostawania w stosunku pracy, nie może być dowolne i hipotetyczne, lecz pewne i konkretne. Pewność wynagrodzenia nie musi dotyczyć pełnego wynagrodzenia, jakie pracownik uzyskiwał w minionym, często odległym okresie, lecz może dotyczyć jedynie niektórych elementów wynagrodzenia. To, że pracownik nie dysponuje dowodami na okoliczność wynagrodzenia uzyskiwanego w pełnym zakresie, nie dyskwalifikuje dowodów pozwalających na ustalenie wynagrodzenia w części, ale takiej, która jest pewna i konkretna. /Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 listopada 2021 r., III AUa 187/21/

Wobec tego brak podstaw do ustalenia innego wymiaru należnego wnioskodawcy wynagrodzenia w spornym okresie niż minimalne.

Na mocy art. 129 ust. 1 ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Mając na uwadze powyższe Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. do ustalenia wysokości emerytury W. B. od dnia 1.09.2022 r. przy uwzględnieniu okresu zatrudnienia od dnia 30.10.1973 r. do 31.07.1977 r. w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy i zarobków osiąganych w tym okresie w wysokości najniższego wynagrodzenia w jednostkach gospodarki uspołecznionej, w pozostałym zaś zakresie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołanie jako bezzasadne oddalił.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3 kpc w zw. z §9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r., poz. 1800.) i zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. na rzecz wnioskodawcy kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.