UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją z dnia 24 kwietnia 2012 r. odmówił J. B. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na dalszy okres stwierdzając, że ubezpieczony nie jest już osobą niezdolną do pracy.

J. B. w odwołaniu od tej decyzji wniósł o przyznanie mu prawa do świadczenia na dalszy okres. Wskazał przy tym, że stan jego zdrowia pogarsza się i aktualnie został skierowany na leczenie szpitalne na oddziale neurologicznym.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości.

Wyrokiem z dnia 31 stycznia 2013 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie, VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie J. B. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z dnia 24 kwietnia 2012 r.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że J. B. (ur. w (...) r.) legitymuje się wykształceniem zawodowym - stolarz. W czasie swojej aktywności zawodowej pracował w wyuczonym zawodzie w okresie od 4 kwietnia 1970 r. do 30 kwietnia 1994 r. jako stolarz. Następnie od 1 sierpnia 1996 r. prowadził działalność gospodarczą w zakresie usług stolarskich. W okresie od 7 lutego 2003 r. do 31 marca 2010 r. ubezpieczony pobierał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Podstawą przyznania świadczenia było rozpoznanie u J. B. zespołu bólowego kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego w przebiegu spondylopatii. Sąd Okręgowy w Szczecinie prawomocnym wyrokiem z dnia 7 października 2010 r. w sprawie o sygn. akt VI U 543/10 oddalił odwołanie ubezpieczonego od decyzji organu rentowego odmawiającej mu prawa do renty na dalszy okres. W ocenie sądu ubezpieczeń społecznych doszło bowiem do istotnej poprawy funkcji narządu ruchu pod postacią ustąpienia objawów rozciągowych, szczytowego i zwiększenia ruchomości funkcji kręgosłupa we wszystkich kierunkach.

Kolejną decyzją z dnia 10 czerwca 2011 r. organ rentowy przyznał J. B. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od dnia 29 marca 2011 r. (data powstania niezdolności) do dnia 31 grudnia 2011 r. Podstawą przyznania świadczenia było rozpoznanie u ubezpieczonego przewlekłego zespołu bólowo- korzeniowego, bardziej nasilonego po stronie lewej, w przebiegu wielopoziomowej dyskopatii lędźwiowo-krzyżowego odcinka kręgosłupa. Lekarz orzecznik stwierdził istotnie ograniczoną ruchomość kręgosłupa L/S (próba palce - podłoga 65 cm, nachylenie boczne w prawo i lewo po 20 stopni, rotacja w prawo i lewo po 20 stopni).

W okresie od 7 do 30 lipca 2011 r. J. B. korzystał z rehabilitacji leczniczej w ramach prewencji rentowej ZUS. Po zabiegach ubezpieczony nadal zgłaszał dolegliwości bólowe kręgosłupa C i L/S promieniujące do PKD. Przy wypisie stwierdzono spłycenie krzywizn fizjologicznych, wzmożone napięcie mięśni przykręgosłupowych w C i L/S, bolesność palpacyjną przejścia C/Th. Ruchomość kręgosłupa szyjnego zgięcie 3 cm, wyprost ograniczony, rotacja w prawo i lewo 30 cm, dobocznie w prawo i lewo 10 stopni. Ruchomość kręgosłupa L/S: palce - podłoga 30 cm, dobocznie po 10 stopni. Ruchomość kończyn górnych i dolnych zachowana. Bez ubytkowych objawów neurologicznych. Chód utykający.

Na dzień wydania spornej decyzji (24 kwietnia 2012 r.) u J. B. rozpoznano:

- zespół bólowy kręgosłupa w wywiadzie z dyskopatią szyjną i lędźwiowo - krzyżową (radiologicznie) bez cech podrażnienia układu nerwowego centralnego i obwodowego i bez istotnego upośledzenia funkcji;

- nadciśnienie tętnicze II stopnia wg WHO.

Występujące u ubezpieczonego schorzenia i stopień ich nasilenia nie powodowały (także po dniu 31 grudnia 2011 r.) niezdolności do pracy w zawodzie stolarza. Zdaniem sądu pierwszej instancji stwierdzone u J. B. zmiany chorobowe układu nerwowego i narządu ruchu mogą wymagać odpowiedniego postępowania leczniczego i ewentualnie okresowego zwolnienia lekarskiego. Upośledzenie funkcji ruchowej organizmu nie jest jednak nasilone w takim stopniu, aby stanowiło podstawę orzeczenia długotrwałej niezdolności o do pracy. Także nadciśnienie tętnicze jest dobrze kontrolowane, przebiega bez powikłań i nie wpływa w sposób istotny na zdolność do pracy zarobkowej.

Na podstawie art. 12, art. 57, art. 58 ust. 1 pkt 5 i ust. 2 oraz art. 107 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009r., nr 153, poz. 1227 ze zm.; dalej jako „ustawa rentowa”) Sąd Okręgowy uznał odwołanie ubezpieczonego za nieuzasadnione. Miał przy tym na względzie, że w niniejszym postępowaniu spór dotyczył tego, czy na dzień wydawania zaskarżonej decyzji ubezpieczony był w dalszym ciągu osobą niezdolną do pracy i ewentualnie w jakim stopniu oraz czy była to niezdolność trwała czy okresowa. Tym samym ustalić należało, czy stan zdrowia badanego uległ poprawie po dniu zakończenia okresu pobierania przez niego renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy ( tj. po dniu 31 grudnia 2011 r.) w związku z rozpoznaniem przewlekłego zespołu bólowego korzeniowego, bardziej nasilonego po stronie lewej, w przebiegu wielopoziomowej dyskopatii lędźwiowo-krzyżowego odcinka kręgosłupa, z istotnie ograniczoną ruchomością kręgosłupa L/S.

Sąd pierwszej instancji ustaleń w przedmiocie stanu zdrowia ubezpieczonego dokonał w oparciu o analizę dokumentacji medycznej J. B., w szczególności dokumentacji pozostającej w dyspozycji organu rentowego oraz przedłożonej przez ubezpieczonego w toku postępowania sądowego, a także na podstawie przeprowadzonych w toku postępowania sądowego dowodów z opinii biegłych sądowych lekarzy specjalistów z zakresu neurologii, kardiologii oraz ortopedii.

W jasnych i zasadniczo spójnych ekspertyzach biegli przekonywająco wskazali, że rozpoznali u ubezpieczonego zespół bólowy kręgosłupa w wywiadzie z dyskopatią szyjną i lędźwiowo-krzyżową (radiologicznie) bez cech podrażnienia układu nerwowego centralnego i obwodowego i bez istotnego upośledzenia funkcji oraz nadciśnienie tętnicze II stopnia wg WHO. Stwierdzili jednocześnie, że występujące u ubezpieczonego schorzenia i stopień ich nasilenia nie powodowały na dzień wydawania zaskarżonej w sprawie decyzji niezdolności do pracy. Upośledzenie funkcji ruchowej organizmu nie jest nasilone w takim stopniu, aby stanowiło podstawę orzeczenia długotrwałej niezdolności do pracy. Nie stwierdzono podrażnień układu nerwowego: próba Romberga ujemna, próby zbornościowe prawidłowe, objaw szczytowy ujemny, objawy oponowe ujemne, nie stwierdzono niedowładów i odruchów patologicznych. Kończyny wykształcone prawidłowo o zachowanej ruchomości. Kręgosłup: ruchomość odcinka szyjnego ograniczone ku przodowi 1 - 3 cm, lędźwiowego odległość palce - podłoga 30 cm. Nie stwierdzono zaników mięśniowych, czucie powierzchniowe niezaburzone, nie stwierdzono drżeń pęczkowych, objawy rozciągowe ujemne. Zdaniem biegłych stwierdzone zmiany chorobowe układu nerwowego i narządu ruchu mogą jedynie wymagać odpowiedniego postępowania leczniczego i ewentualnie okresowego zwolnienia lekarskiego. Biegły kardiolog wskazał natomiast, że nadciśnienie tętnicze jest dobrze kontrolowane, przebiega bez powikłań i nie wpływa w sposób istotny na zdolność do pracy zarobkowej. Zdaniem Sądu Okręgowego udowodniony klinicznie obraz choroby J. B. na dzień wydawania zaskarżonej decyzji nie dawał podstaw do stwierdzenia niezdolności do pracy po dniu 31 grudnia 2011 r. Ubezpieczony nie przedstawił żadnych dowodów, poza własnymi twierdzeniami, które mogłyby podważyć wiarygodność i rzetelność sporządzonych przez biegłych opinii.

W ocenie sądu pierwszej instancji na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy nie miało wpływu ustalenie, że w okresie od dnia 29 marca do 31 grudnia 2011 r. J. B. miał przyznane prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy z uwagi na schorzenia kręgosłupa. Uznał bowiem, że nastąpiła poprawa stanu zdrowia ubezpieczonego, przejawiająca się brakiem neurologicznych objawów ubytkowych oraz brakiem istotnego upośledzenia funkcji ruchu kręgosłupa (których rozpoznanie było podstawą przyznawania ubezpieczonemu renty w poprzednim okresie).

Nie uszło uwadze Sądu Okręgowego, że J. B. przedłożył zaświadczenie lekarskie o planowanym na lipiec 2013 r. terminie zabiegu operacyjnego i historię choroby poradni neurologicznej z 3 października 2012 r., z których wynikało, że stwierdzone u ubezpieczonego w październiku 2012 r. przez lekarza neurologa zmiany dyskopatyczno-zwyrodnieniowe L3-L5 oraz odcinka szyjnego kwalifikują się do leczenia operacyjnego. Sąd pierwszej instancji dokonał bowiem badania legalności decyzji organu rentowego przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili jej wydawania. Późniejsza ewentualna zmiana stanu zdrowia ubezpieczonego nie mogła być podstawą do uznania decyzji za wadliwą i jej zmiany.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł J. B., który wniósł o zmianę orzeczenia poprzez przyznanie mu prawa do renty na dalszy okres. W ocenie skarżącego Sąd Okręgowy rozstrzygnięcie w sprawie oparł jedynie na opiniach biegłych lekarzy, a nie rozpoznał przedstawionych przez ubezpieczonego dowodów. W apelacji podniesiono, że sąd pierwszej instancji niezasadnie pominął historię choroby z dnia 3 października 2012 r., w której stwierdzono zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa w odcinku szyjnym i lędźwiowym oraz zalecono operację, której termin wyznaczono na lipiec 2013 r. W historii choroby wskazano także na stałe i uciążliwe bóle kręgosłupa.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczonego organ rentowy wniósł o jej oddalenie w całości i zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja J. B. okazała się nieuzasadniona. Po uzupełnieniu poszerzonego materiału dowodowego w sprawie sąd drugiej instancji doszedł do wniosku, że Sąd Okręgowy dokonał prawidłowego rozstrzygnięcia i zasadnie odmówił ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na dalszy okres, tj. po dniu 31 grudnia 2011 r.

Sąd Apelacyjny ocenił rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji jako prawidłowe, choć z uwagi na treść zarzutów sformułowanych przez J. B., dostrzegł potrzebę uzupełnienia postępowania dowodowego na podstawie art. 382 k.p.c. o dowód z opinii innych biegłych z zakresu ortopedii i neurologii oraz specjalisty z zakresu medycyny pracy. Sąd drugiej instancji dopuścił ten dowód w celu jednoznacznego ustalenia czy po dniu 31 grudnia 2011 r. ubezpieczony był nadal częściowo niezdolny do pracy i z powodu jakich schorzeń, czy też zdolność do pracy odzyskał, a jeżeli tak, to na czym polega poprawa jego stanu zdrowia w porównaniu do wcześniejszych okresów, w których stwierdzano jego niezdolność do pracy; czy u ubezpieczonego po 31 grudnia 2011 r. pojawiły się nowe schorzenia, a jeżeli tak to jakie; czy operacja którą przeszedł w 2013 r. wiązała się z wcześniejszymi schorzeniami, czy było to nowe zachorowanie wymagające zabiegu operacyjnego. Mimo tak poszerzonego materiału dowodowego sprawy sąd drugiej instancji nie znalazł podstaw do tego, aby podzielić pogląd J. B. wyrażony w apelacji i przyznać ubezpieczonemu sporne świadczenie.

Jak podkreślili to biegli sądowi w opiniach z dnia 4 listopada 2013 r. (k. 95-97) oraz z dnia 15 lutego 2014 r. (k. 120), skarżący od ponad 10 lat leczy się z powodu nadciśnienia tętniczego oraz bólów kręgosłupa. W dniu 4 września 2013 r. przeszedł operację odbarczenia kanału kręgowego oraz stabilizacji L3/L4 i L4/L5, dzięki czemu doszło do zmniejszenia dolegliwości bólowych. U J. B. występują zmiany zwyrodnieniowo-dyskopatyczne kręgosłupa szyjnego bez zespołu bólowego i neurologicznych objawów ubytkowych, a także nadciśnienie tętnicze. Ubezpieczony jest od dnia 4 września 2013 r. całkowicie niezdolny do pracy, ale nie był nim w okresie pomiędzy tą datą, a 31 grudnia 2011 r. Historia choroby z poradni neurologicznej z dnia 3 października 2012 r. nie daje podstaw do kwestionowania ustalenia, że w dniu wydawania spornej decyzji ubezpieczony był zdolny do pracy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego powyższe opinie biegłych sądowych z zakresu neurologii, ortopedii i medycyny pracy, przy uwzględnieniu poprzednich opinii z 16 lipca 2012 r. oraz z 8 października 2012 r. zespołu trzech lekarzy specjalistów (neurologa, ortopedy i kardiologa), a także dokumentacji medycznej zgromadzonej w aktach sprawy, zasługują w pełni na wiarygodność, ponieważ zostały przedstawione przez biegłych z zakresu schorzeń występujących u ubezpieczonego, a sformułowane wnioski są logicznym następstwem analizy kwalifikacji zawodowych ubezpieczonego i jego stanu zdrowia, w tym dokonanego rozpoznania. Nowy skład biegłych w wydanej opinii jasno i logicznie przedstawił argumentację odnośnie wcześniejszego i obecnego stanu zdrowia J. B., oraz odniósł się do przebytej w 2013 r. operacji potwierdzając przy tym prawidłowość oceny dokonanej przez pierwszy zespół ekspertów.

Pamiętać przy tym należy, że ocena istnienia niezdolności do pracy i jej stopnia należy do kategorii okoliczności, których stwierdzenie wymaga wiadomości specjalnych, tak więc czyni koniecznym przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych (art. 278 k.p.c.), co też sąd pierwszej instancji uczynił, a sąd odwoławczy uzupełnił powołując dodatkowych lekarzy specjalistów. W obliczu jasnych, jednoznacznych i dobrze umotywowanych konkluzji opinii biegłych za prawidłową uznać należało ocenę sądu pierwszej instancji, że w stanie zdrowia J. B. nastąpiła poprawa, która uzasadniała odzyskanie zdolności do pracy po dniu 31 grudnia 2011 r.

W szczególności Sąd Apelacyjny podkreśla, że podstawą przyznania ubezpieczonemu świadczenia było rozpoznanie przewlekłego zespołu bólowo-korzeniowego, bardziej nasilonego po stronie lewej, w przebiegu wielopoziomowej dyskopatii lędźwiowo-krzyżowego odcinka kręgosłupa. U J. B. występowało wówczas istotne ograniczenie ruchomości kręgosłupa L/S (próba palce - podłoga 65 cm, nachylenie boczne w prawo i lewo po 20 stopni, rotacja w prawo i lewo po 20 stopni). Z tego względu ubezpieczony odbył w okresie od 7 do 30 lipca 2011 r. rehabilitację leczniczą, w wyniku której doszło do zmiany stanu jego zdrowia. Po zabiegach skarżący co prawda nadal zgłaszał dolegliwości bólowe kręgosłupa C i L/S promieniujące do PKD, jednak stwierdzono spłycenie krzywizn fizjologicznych, a ruchomość kręgosłupa wyniosła: zgięcie odcinka szyjnego 3 cm, wyprost ograniczony, rotacja w prawo i lewo 30 cm, dobocznie w prawo i lewo 10 stopni; ruchomość kręgosłupa L/S: palce - podłoga 30 cm, dobocznie po 10 stopni. Ponadto brak było ubytkowych objawów neurologicznych. Na dzień wydania spornej decyzji - 24 kwietnia 2012 r. u J. B. rozpoznawano zespół bólowy kręgosłupa w wywiadzie z dyskopatią szyjną i lędźwiowo-krzyżową (radiologicznie) bez cech podrażnienia układu nerwowego centralnego i obwodowego i bez istotnego upośledzenia funkcji. Choć do całkowitego wyleczenia J. B. nie doszło (świadczy o tym chociażby konieczność wykonania w 2013 r. zabiegu operacyjnego), jednak ubezpieczony nie miał już przeciwwskazań zdrowotnych do dalszego wykonywania zatrudnienia. Występujące nadal dolegliwości bólowe mogły być leczone w ramach okresowych zwolnień lekarskich. Nie powodowały jednak chociażby częściowej niezdolności do pracy.

Sąd Apelacyjny za sądem pierwszej instancji wskazuje, że w postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych, którego przedmiotem jest ocena zgodności z prawem decyzji organu rentowego, sąd ocenia legalność decyzji co do zasady według stanu istniejącego w dacie jej wydania. Występująca u J. B. od 4 września 2013 r. całkowita niezdolność do pracy nie wpływa na ocenę, że w dacie wydania zaskarżonej decyzji, a więc w dniu 24 kwietnia 2012 r., ubezpieczony był zdolny do pracy.

Jeszcze raz wskazać należy, że zgodnie z treścią art. 107 ustawy rentowej prawo do świadczeń uzależnionych od niezdolności do pracy ulega zmianie, jeżeli ustalono zmianę stopnia niezdolności do pracy, brak tej niezdolności lub jej ponowne powstanie. Z analizy dokumentacji medycznej zgromadzonej na potrzeby niniejszej sprawy, a także opinii wszystkich biegłych sądowych wynika, że J. B. nie był niezdolny do pracy po dniu 31 grudnia 2011 r., bowiem doszło do istotnej poprawy stanu jego zdrowia. Zestawienie stanu zdrowia ubezpieczonego, wyników analizowanej dokumentacji, a w końcu także poszerzonych opinii biegłych, pozwala jednoznacznie uznać, że po dniu 31 grudnia 2011 r. nie był on nadal osobą częściowo niezdolną do pracy w rozumieniu art. 57 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. art. 12 ust. 3 oraz art. 13 ust. 1 ustawy rentowej.

Mając na uwadze całość materiału sprawy sąd drugiej instancji uznał, że Sąd Okręgowy zastosował właściwe przepisy ustawy rentowej i prawidłowo oddalił odwołanie J. B. od decyzji organu rentowego, zaś apelacja ubezpieczonego okazała się jedynie polemiką strony niezadowolonej z rozstrzygnięcia, która nie dawała podstaw do wzruszenia prawidłowego wyroku sądu pierwszej instancji. Z tego względu na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny oddalił apelację skarżącego jako bezzasadną (pkt 1).

Zarazem sąd drugiej instancji na podstawie art. 102 k.p.c. postanowił odstąpić od obciążania J. B. kosztami postępowania apelacyjnego z uwagi na trudną sytuację majątkową ubezpieczonego oraz obecnie występującą całkowitą niezdolność do pracy (pkt 2 wyroku).

SSA Romana Mrotek SSA Anna Polak SSA Jolanta Hawryszko

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE