Sygn. akt I ACa 612/23





WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 października 2023 r.


Sąd Apelacyjny w Szczecinie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Edyta Buczkowska-Żuk

Protokolant: st. sekr. sąd. Emilia Misztal

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2023 r. w Szczecinie na rozprawie

sprawy z powództwa M. S. i S. S.

przeciwko (...) Bank (...) spółce akcyjnej w W.

o ustalenie i zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 25 stycznia 2023 r. sygn. akt I C 528/21

oddala apelację;

zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 8 100 (osiem tysięcy sto) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego postanowienia tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.




Edyta Buczkowska-Żuk











Sygn. akt I ACa 612/23

UZASADNIENIE


W pozwie z dnia 11 marca 2021 r. skierowanym przeciwko (...) Bankowi (...) S.A z siedzibą w W., powodowie M. S. oraz S. S. wnieśli:

Ewentualnie o:

Ponadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz każdego z nich z osobna kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłatą skarbową od pełnomocnictwa w wysokości 68 zł.

Pozwany (...) Bank (...) S.A. w odpowiedzi na pozew z dnia 31 maja 2021 r. w W. (k. 150 i n.) wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów

zastępstwa procesowego wedle norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictw oraz odsetek przewidzianych w art. 98 § 1 1 k.p.c.

Wyrokiem z 25 stycznia 2023 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie ustalił, że umowa kredytu mieszkaniowego (...) hipoteczny nr (...), zawarta w dniu 12 lipca 2007 r. pomiędzy powodami, M. S. i S. S. a pozwanym, (...) Bankiem (...) Spółką Akcyjną w W., jest nieważna, zasądził od pozwanego, (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej w W., łącznie na rzecz powodów, M. S. i S. S., kwotę 267.692,05 zł, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 czerwca 2020 r., szczegółowe rozstrzygnięcie o kosztach postępowania pozostawił referendarzowi sądowemu przy przyjęciu, że powodowie wygrali proces w całości.


Wydanie wyroku Sąd Okręgowy poprzedził ustaleniami faktycznymi, z których wynikało, że w 2007 r. powodowie M. S. oraz S. S. pozostając w związku małżeńskim, w którym obowiązuje ustawowa wspólność małżeńska (tak też jest do dziś), podjęli decyzję o zaciągnięciu kredytu hipotecznego w celu zakupu nieruchomości, która miała zaspokajać ich potrzeby mieszkaniowe. Powodowie chcieli uzyskać kredyt w wysokości 280.000 zł, w walucie polskiej. W tym celu powodowie udali się do placówki banku (...) S.A, albowiem założyli, że jest to duży polski bank, gwarantujący rzetelność. Formalnościami związanymi z udzieleniem kredytu zajmował się powód M. S.. Powódka S. S. była obecna tylko na podpisaniu umowy.

W pozwanym Banku obowiązywały procedury, według których prezentacja oferty kredytowej każdorazowo winna była zawierać takie czynności jak zapoznanie się z potrzebami i możliwościami klienta w zakresie obsługi spłaty kredytu, okresu kredytowania, sposobu i formuły spłaty; ustalenie z klientem wysokości kwoty kredytu; ustalenie parametrów cenowych produktu; sporządzenie symulacji spłaty kredytu wykorzystując aplikację (...). W symulacji pracownik powinien był uwzględnić różne warianty spłaty kredytu, wydruki symulacji wręczyć klientowi w trakcie trwania rozmowy sprzedażowej. Obowiązkiem było poinformowanie klienta, iż w przypadku wzrostu stawki referencyjnej podwyższeniu ulega oprocentowanie kredytu, które spowoduje wzrost raty spłaty.

Pracownicy pozwanego banku mieli obowiązek przedstawienia w pierwszej kolejności oferty kredytów hipotecznych w walucie PLN, a następnie w walutach obcych. O wyborze danego produktu i waluty kredytu decydował klient.

Do dyspozycji klientów decydujących się na kredyt walutowy w 2007 r. dostępne były broszury informacyjne zatytułowane: „Informacja o ryzyku kursowym i ryzyku stopy procentowej”. W broszurach zawarto informacje czym jest ryzyko walutowe, ryzyko stopy procentowej, jak również przedstawiono symulacje modelowe obrazujące wpływ zmian oprocentowania kredytu i kursu waluty, w której kredyt został udzielony na wysokość miesięcznych rat kapitałowo-odsetkowych.

Pracujący w 2006 r. w banku pozwanego doradcy – R. P. i Ż. I. – nie pamiętali powodów i rozmów przedkontraktowych lub nie brali udziału w procesie zawierania umowy kredytu z powodami.

Podczas kilku pierwszych spotkań w banku powodowie nie byli informowani o tym, że nie ubiegają się o kredyt w złotych, a denominowany do waluty obcej. O fakcie tym dowiedzieli się dopiero po dostarczeniu wymaganych dokumentów, gdzie zostali poinformowani, że nie posiadają zdolności kredytowej do uzyskania kredytu w walucie PLN. Pracownik banku nie poinformował powodów o nieograniczonym ryzyku kursowym związanym z zaciągnięciem kredytu denominowanego do waluty CHF. Pracownik banku wskazywał, że waluta CHF jest stabilna, a raty będą niższe. Nie wytłumaczono powodom na czym polega powiązanie kredytu z waluta CHF. Nie wskazano powodom, że bank do przeliczania zobowiązania będzie stosował dwa kursy walut: kupna i sprzedaży. Nie wiedzieli czym jest spread walutowy.

W dniu 20 czerwca 2007 r. powodowie złożyli w (...) S.A. Oddział (...) w S. wniosek o udzielenie kredytu mieszkaniowego (...) w wysokości 280.000 zł. Jako wnioskowaną walutę kredytu zaznaczono CHF. Jako cel kredytowania wskazano sfinansowanie ceny nabycia lokalu przy ul. (...) w Ś.. Elementem wniosku kredytowego stanowiły oświadczenia kredytobiorców, zgodnie z treścią których oświadczyli, że:

1. nie skorzystali z przedstawionej im w pierwszej kolejności przez (...) SA oferty w walucie polskiej i dokonali wyboru oferty w walucie wymienialnej, mając pełną świadomość ryzyka związanego z kredytami zaciąganymi w walucie wymienialnej, polegającego na tym, iż:

a) w przypadku wzrostu kursów walut podwyższeniu ulega zarówno rata spłaty jak i kwota zadłużenia, wyrażone w walucie polskiej,

b) w przypadku wypłaty kredytu w walucie polskiej kredyt jest wypłacany po ustalonym przez (...) SA kursie kupna dla dewiz,

c) w przypadku spłaty kredytu w walucie polskiej kredyt jest spłacany po ustalonym przez (...) SA kursie sprzedaży dla dewiz,

2) zostali poinformowani o ryzyku zmiany stóp procentowych polegającym na tym, iż w przypadku wzrostu stawki referencyjnej podwyższeniu ulega oprocentowanie kredytu, które spowoduje wzrost raty spłaty,

3) poniosą ryzyko zmiany kursów walutowych oraz zmiany stóp procentowych,

4) zostali poinformowani, iż w przypadku kredytu udzielanego w walucie wymienialnej w rozliczeniach między klientami a (...) SA w obrocie dewizowym stosuje się ustalone przez (...) SA kursy walut obcych w złotych (kursy walut zamieszczane są w Tabeli kursów (...) SA).

Bank wydał pozytywną decyzję.

W dniu 12 lipca 2007 r. powodowie M. S. i S. S. zawarli z pozwaną (...) Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. umowę kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) (spłacanego w ratach annuitetowych, udzielonego w walucie wymienialnej).

Stosownie do § 1 pkt 7 umowy kredytu „Tabela kursów” – to Tabela kursów (...) S.A. obowiązująca w chwili dokonywania przez (...) S.A. określonych w umowie przeliczeń kursowych. Walutą wymienialną była waluta wymienialna, inna niż waluta kredytu, której kursy są zamieszczane w Tabeli kursów (§ 1 pkt 8 umowy) obowiązującej w chwili dokonywania przez (...) SA przeliczeń kursowych.

Na podstawie zawartej umowy Bank zobowiązał się do pozostawienia do dyspozycji Kredytobiorcy kredyt w kwocie 126.150 CHF na sfinansowanie kosztów zakupu lokalu mieszkalnego w Ś. przy ul. (...), z przeznaczeniem na potrzeby własne (§ 2 ust. 1 umowy kredytu).

Stosownie do § 5 umowy kredytu:

– wypłata kredytu będzie dokonana w transzach, w formie przelewu na wskazany rachunek – zgodnie z pisemną dyspozycją Kredytobiorcy z uwzględnieniem postanowień § 4; (ust.1)

– kredyt będzie wypłacany w walucie polskiej – na finansowanie zobowiązań w kraju (ust.3)

– w przypadku wypłaty kredytu w walucie polskiej stosuje się kurs kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązujący w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego. (ust. 4)

– w przypadku wypłaty kredytu w walucie wymienialnej stosuje się kurs kupna/sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązujący w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego (ust. 5).

Stosownie do § 6 ust 1 umowy kredytu (...) S.A. pobiera odsetki od kredytu w walucie kredytu według zmiennej stopy procentowej, w stosunku rocznym, której wysokość jest ustalana w dniu rozpoczynającym pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, jako suma stawki referencyjnej i stałej marży

Zabezpieczeniem spłaty kredytu była m.in. hipoteka zwykła na rzecz Banku do kwoty 126.150 CHF oraz hipoteka kaucyjna do kwoty 29.010 CHF na lokalu mieszkalnym w Ś. przy ul. (...), weksel in blanco, ubezpieczenie niskiego wkładu kredytu (§ 11 ust. 1 pkt 1 – 3 umowy)

Stosownie do § 13 ust 1 umowy kredytu spłata zadłużenia z tytułu kredytu i odsetek kredytobiorcy następuje w drodze potrącania przez (...) S.A. swoich wierzytelności z tytułu udzielonego kredytu z rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowego kredytobiorcy. Potrącanie środków z rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowego w walucie polskiej następuje w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty w walucie wymienialnej, w której udzielony jest kredyt, według obowiązującego w (...) SA w dniu wymagalności, kursu sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów, ust. 7)

Zgodnie z § 30 ustęp 1 umowy kredytu kredytobiorca oświadcza, że został poinformowany o ponoszeniu ryzyka zmiany kursów walutowych, zmiana kursu walutowego będzie miała wpływ na wysokość zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokość rat kredytu oraz iż poniesie to ryzyko.

Zgodnie z § 30 ust 2 kredytobiorcy przystąpili do ubezpieczenia grupowego na wypadek utraty pracy i hospitalizacji. Koszt ubezpieczenia za 60 miesięczny okres wynoszą 3,51 % kwoty kredytu, z uwzględnieniem składki ubezpieczeniowej oraz prowizja banku to jest 4.427,87 zł.

Umowę kredytu za Bank podpisali pełnomocnicy – Ż. I. i R. P..

Powodowie po raz pierwszy zobaczyli umowę w dniu jej podpisania. Pracownik banku nie omawiał z powodami szczegółowo całej umowy. Powodowie nie mieli możliwości negocjowania postanowień umowy. Na dzień zawarcia umowy kredytu powodowie nie mieli świadomości, że jakieś postanowienia umowy kredytu mogą być niezgodne z przepisami prawa. O tym fakcie dowiedzieli się dopiero z doniesień medialnych.

Środki z kredytu zostały wypłacane w dniu 18 lipca 2007 r. w kwocie 280.119,61 zł o równowartości 126.150 CHF według kursu 2,201 zł.

Powodowie wykorzystali środki kredytu zgodnie z umową na zakup mieszkania, w którym nieprzerwanie wspólnie mieszkają. W mieszkaniu nigdy nie była prowadzona działalność gospodarcza.

Wypłata kredytu powiązanego z walutą CHF następowała w złotówkach po przeliczeniu tej kwoty zgodnie z kursem CHF określonym w tabeli kursowej banku. Powodowie nie mieli możliwości wyboru waluty w jakiej nastąpi wypłata kredytu. W każdej chwili po zawarciu umowy klienci mieli możliwość w formie aneksu do umowy podjąć decyzję o zmianie waluty spłaty kredytu z CHF na PLN lub z PLN na CHF.

Nie ustalano, aby powodowie zawierali umowę ramową dotyczącą wysokości kursu, przy zastosowaniu którego doszło do wypłaty kredytu

W dniu 26 października 2012 r. strony zawarły aneks nr (...) do umowy kredytu, mocą którego bank zmienił treść § 11 pkt 1 ppkt 1 umowy w zakresie przedmiotu hipoteki.

W dniu 31 października 2019 r. powodowie zwrócili do pozwanego o wydanie zaświadczenia dot. historii spłaty z tytułu zaciągniętego kredytu. Jednocześnie wskazali, że w umowie znajdują się klauzule waloryzacyjne, które mogą zostać uznane, za niedozwolone.

Powodowie wspólnie spłacają kredyt w złotówkach. Powodowie w okres od dnia 18 lipca 2007 r. do dnia 20 stycznia 2020 r z tytułu umowy kredytu wpłacili na rzecz pozwanego łącznie kwotę 267.692,05 zł, na którą składają się:

- kwota 255.955,44 zł z tytułu rat kapitałowo- odsetkowych

- kwota 9.428,25 zł z tytułu ubezpieczenia na wypadek utraty pracy

- kwota 633,72 zł z tytułu ubezpieczenia pomostowego

- kwota 1674,64 zł z tytułu ubezpieczenia nieruchomości

Pismem z dnia 5 lutego 2020 r. pozwany Bank poinformował powodów, że rozliczenia umowy kredytu dokonywane są w oparciu o kursy walut zaakceptowane przez powodów wskutek podpisania umowy, a sama umowa jest ważnie realizowana.

Pismem z dnia 29 maja 2020 r. powodowie wezwali bank do polubownego zakończenia sporu. W piśmie tym powołali się na nieważność umowy kredytu (...) z dnia 12.07.2007 r. wobec zastosowanie w niej zapisów niedozwolonych (klauzul waloryzacyjnych) wzywając pozwanego do zapłaty kwoty 255.955,44 zł. z tytułu rat kapitałowo-odsetkowych a także m.in kwoty 9.428,25 zł z tytułu ubezpieczenia na wypadek utraty pracy, kwoty 633,72 zł z tytułu ubezpieczenia pomostowego oraz kwoty 1674,64 zł z tytułu ubezpieczenia nieruchomości. w terminie 14 dni od dnia otrzymania powyższego wezwania.

Pozwany odebrał pismo w dniu 1 czerwca 2020 r. a w stanowisku zajętym w piśmie z dnia 26 czerwca 2020 r. odmówił zapłaty.

Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie I Wydział Cywilny prowadził postępowanie o zawezwanie do próby ugodowej pomiędzy stronami (sygn. akt. XVI Co 1000/20). W dniu 17 września 2020 r. do zawarcia ugody nie doszło.

Powodowie są świadomi skutków związanych z unieważnieniem umowy kredytu.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy ocenił, że powództwo główne jest uzasadnione w całości. Podstawą prawną roszczenia powodów o ustalenie nieważności umowy kredytu z dnia 12 lipca 2007 r. jest przepis art. 189 k.p.c.

Sąd Okręgowy uznał, że w okolicznościach niniejszej sprawy po stronie powodowej występuje interes prawny w ustaleniu prawa lub stosunku prawnego. Tylko powództwo o ustalenie może w sposób definitywny rozstrzygnąć niepewną sytuację prawną powodów i zapobiec także na przyszłość możliwym sporom, a tym samym w sposób pełny zaspokoić ich interes prawny. Biorąc pod uwagę aktualną niepewność, co do związania stron postanowieniami umowy jak i potrzebę rozstrzygnięcia sporu także, co do dalszego wykonywania umowy, interes prawny w ustaleniu jest uzasadniony. Samo zaś powództwo o zapłatę nie rozwiązuje sporu na przyszłość i nie rozstrzygałoby kwestii dalszego bytu umowy .

W ocenie Sądu I instancji nie świadczyło o nieważności ww. umowy kredytu na podstawie art. 58 § 1 czy 2 k.c. samo ukształtowanie treści tej czynności prawnej jako kredytu denominowanego do waluty obcej. Taki sposób ustalenia zasad realizacji zobowiązania pieniężnego zaciągniętego w walucie polskiej, który przy obliczeniu wysokości świadczeń, jakie dłużnik ma obowiązek spełnić na rzecz wierzyciela, odwołuje się do kursu waluty obcej, jest dopuszczalnym prawnie sposobem waloryzacji wysokości zobowiązania umownego przewiedzianej w art. 385 1 § 2 k.c.

Sąd Okręgowy podzielił natomiast podniesioną przez stronę powodową argumentację, co do abuzywności postanowień dotyczących sposobu ustalenia kursu waluty waloryzacji określonego w Tabeli kursów walut obowiązującego w dniu wypłaty kwoty kredytu oraz w dniu dokonywania spłaty poszczególnych rat kredytu.

Na podstawie art. 385 1 k.c. Sąd I instancji wskazał następujące przesłanki uznania postanowienia umowy za abuzywne: zawarte zostały w umowie z konsumentem; nie zostały uzgodnione indywidualnie; kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszając jego interesy. Na mocy art. 385 § 2 k.c. dla oceny abuzywności postanowienia nie mają znaczenia okoliczności, które zaistniały po zawarciu umowy. Zgodnie z dyrektywą 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. o nieuczciwych warunkach w umowach konsumenckich kontrola abuzywności postanowień umowy wyłączona jest jedynie w przypadku spełnienia jednej z dwóch przesłanek negatywnych, to jest: gdy postanowienie umowne zostało indywidualnie uzgodnione z konsumentem oraz postanowienie umowne określa główne świadczenia stron i jest sformułowane w sposób jednoznaczny.

Dalej Sąd Okręgowy stwierdził, że bezspornym między stronami było to, że powodowie zawierając z pozwanym umowę kredytu posiadali status konsumenta. Zawarta przez strony umowa miała na celu sfinansowanie nabycia lokalu mieszkalnego z przeznaczeniem na potrzeby własne. Okoliczności te wynikają z treści samej umowy. Nie były zresztą podważane przez stronę pozwaną.

Zdaniem Sądu I instancji przeprowadzone postępowanie wykazało, że kwestionowane klauzule umowne nie podlegały negocjacji, tylko zostały narzucone przez stronę pozwaną. W przedmiotowej sprawie umowa kredytowa przygotowana została przez pracowników pozwanego banku, przy czym pozwany nie przedstawił dowodu na to, iż w czasie zawierania umowy miały miejsce między stronami negocjacje, które mogłyby wpłynąć na treść klauzul przeliczeniowych. Możliwość negocjacji warunków umowy zawartej w niniejszej sprawie nie potwierdziły zeznania świadków (pracowników banku) R. P. jak i Ż. I., którzy nie pamiętali powodów, lub też nie brali udziału w procesie przedkontraktowym, a zatem nie mogli opisać okoliczności związanych z zawarciem umowy. Co prawda pozwana dołączyła do akt sprawy przykładowe umowy ramowe w sprawie indywidualnej negocjacji kursu CHF do jego wypłaty, niemniej bezspornym jest, że powodowie takiej umowy z pozwanym nie zawierali, a z ich zeznań wynika, że o takiej możliwości nie zostali poinformowani. W tym stanie rzeczy należało przyjąć, że pozwany nie sprostał wymogowi dowiedzenia, że kwestionowane przez powodów postanowienia umowne były przedmiotem indywidualnych uzgodnień. Stwierdzić należy przy tym, że okoliczność, iż konsument znał i rozumiał treść postanowienia oraz zgodził się na wprowadzenie go do umowy nie stoi na przeszkodzie uznaniu, iż nie zostało ono indywidualnie uzgodnione, jeśli jego treść nie została sformułowana w toku negocjacji z konsumentem. Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, iż pozwany Bank nie zdołał obalić domniemania braku indywidualnych uzgodnień postanowień zaciągniętych z wzorca umowy.

Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że kwestionowane przez powodów postanowienia umowy dotyczące przeliczania kursów walut na podstawie tabeli kursowych banku uznać należy za sprzeczne z dobrymi obyczajami. Na podstawie tych postanowień pozwany Bank uzyskał prawo do samodzielnego ustalenia kursu walut, który wypływał na wysokość zarówno wypłaconego kredytobiorcom kredytu jak i poszczególnych rat kapitałowo-odsetkowych. Jednocześnie kredytobiorcy nie mieli wiedzy w jaki sposób kurs ten został ustalony, co powodowało, że nie mieli świadomości jaka jest pozostała do spłacenia kwota kredytu oraz jaka będzie wysokość raty kapitałowo-odsetkowej. Zatem nie byli w stanie ani przewidzieć wysokości swojego zobowiązania, jak również zweryfikować czy wysokość ta ustalona przez pozwany bank została prawidłowo obliczona. Zwrócić należy uwagę, że ani umowa ani związane z umową dokumenty nie wskazują w jaki sposób pozwany bank ustalał wysokość kursu franka szwajcarskiego, a tym samym wysokość zobowiązania powodów. Powodowie nie uzyskali w tym zakresie informacji również przy zawieraniu umowy. Przyznanie sobie przez bank uprawnienia do jednostronnego określenia wysokości zobowiązania drugiej strony stosunku prawnego należy uznać za naruszenie równowagi kontraktowej stron, a tym samym za sprzeczne z dobrymi obyczajami. Nie było bowiem wiadome w jaki sposób, w oparciu o jakie czynniki, kurs ten był ustalany.

Następnie Sąd Okręgowy wysnuł wniosek, że przed zawarciem umowy Bank nie dopełnił obowiązku informacyjnego, który uświadamiałby powodom jaka jest realna skala ryzyka związanego z kredytem denominowanym w szczególności w zakresie zmiany kursu waluty, do której kredyt był denominowany. Pozwany nie przedstawił w istocie żadnych dowodów, które pozwalałyby ustalić jaki był zakres przekazanej powodom informacji o skali ryzyka związanego ze wzrostem kursu waluty. W szczególności dowodu tego nie stanowią zeznania świadków (byłych lub obecnych pracowników pozwanego banku), albowiem jak zostało wyżej wskazane nie pamiętali oni powodów i nie potrafili przytoczyć żadnych szczegółów dotyczących rozmów poprzedzających zawarcie spornej umowy. Poprzestanie przez bank na odebraniu (zawartych we wniosku kredytowym jak i w umowie) oświadczeń dotyczących ryzyka związanego z kredytami zaciąganymi w walucie wymienialnej, nie spełnienia kryterium rzetelności o jakim mowa powyżej. Z ustalonego stanu faktycznego wynika, że ani z wniosku kredytowego, umowy kredytu, jak i z ustnych informacji udzielanych przez pracownika Banku – nie wynika, aby przekazano konsumentom rzetelne informację o ryzyku kursowym, jego skali, wpływu tego ryzyka na zakres zobowiązania w całym okresie kredytowania. Wszystkie informacje przedstawione przez pozwanego utwierdzały tylko powodów w przekonaniu, że postępują słusznie zaciągając zobowiązanie. Ponadto, pozwany nie wykazał, aby powodom prezentowano jakiekolwiek symulacje obrazujące wpływ zmian oprocentowania kredytu i kursu waluty na wysokość miesięcznych rat kapitałowo – odsetkowych czy salda kredytu. Broszury, które zostały przedłożone przez pozwanego do akt sprawy nie zostały powodom zaprezentowane. Odnosząc się jednak do treści broszury informującej o skali ryzyka związanego ze wzrostem kursy waluty, należało wskazać, że przedstawiały jedynie w sposób poglądowy na podstawie zaprezentowanego wykresu jak kształtował się kurs Euro i CHF w stosunku do złotego w latach 2000 r. – 2006 r. W broszurze tej nie zamieszczono żadnych symulacji modelowych obrazujących wpływ zmian oprocentowania kredytu i kursu waluty na wysokość miesięcznych rat kapitałowo – odsetkowych dla kredytu zaciągniętego przez powodów w kwocie 126.150 CHF.

Mając na uwadze powyższe, Sąd I instancji zważył, iż niedozwolony charakter mają zarówno postanowienia przewidujące stosowanie kursów wyznaczanych przez bank przy wykonywaniu mechanizmu denominacji jak i klauzul denominacyjnych w całości, dotyczących zapisów: § 5 ust. 3 pkt 1-2, ust 4 i ust 5 oraz § 13 ust. 7 umowy kredytu (...) nr (...) z dnia 12 lipca 2007 r.

Sąd Okręgowy podkreślił, że rozważenia wymagało w dalszej kolejności jaki wpływ dla bytu umowy ma zastrzeżenie klauzul abuzywnych. Pozwany twierdził bowiem, że abuzywność niedozwolonego postanowienia umownego dotyczącego spreadu walutowego i mechanizmu denominacji nie może powodować nieważności całej umowy, a nieważną klauzulę należy zastąpić poprzez odpowiednie stosowanie przepisu prawa materialnego, której Sąd i instancji ostatecznie nie podzielił.

Kierując się stanowiskiem Sądu Najwyższego, Sąd Okręgowy przyjął, że postanowienia przewidujące przeliczenie oddawanej do dyspozycji kwoty kredytu oraz spłacanych rat na inną walutę określają główne świadczenia stron, a jeżeli po wyeliminowaniu tego rodzaju postanowień niedozwolonych utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, to przemawia to za jej całkowitą nieważnością (bezskutecznością). Brak związania konsumenta niedozwolonym postanowieniem, o którym mowa w art. 385 1 §1 zd. 1 k.c. oznacza, że nie wywołuje ono skutków prawnych od początku i z mocy samego prawa, co sąd ma wziąć pod uwagę z urzędu. Świadczenie spełnione przez kredytobiorcę na podstawie postanowienia abuzywnego jest świadczeniem nienależnym. Przy tym niemożliwym jest utrzymywanie umowy kredytu poprzez jej przekształcenie w kredyt złotówkowy oprocentowany według stawki LIBOR (tzw. odfrankowienie), a to z kolei skutkuje jej nieważnością. Wreszcie zaś wprowadzenie do umowy kredytu zmian spowodowanych ustawą antyspreadową nie stanowi przesłanki do uznania, iż kredytobiorca zgodził się na pierwotne klauzule abuzywne, chyba że kredytobiorca świadomie zrezygnował z możliwości powoływania się na ich postanowienia oraz na ich zastąpienie postanowieniem dozwolonym.

Za zasługujący na aprobatę Sąd Okręgowy uznał także wypracowany w orzecznictwie pogląd, iż art. 385 1 §2 k.c. wyłącza stosowanie art. 58 § 3 k.c. co uzasadnia stanowisko, że nieuczciwe postanowienia indeksacyjne lub denominacyjne nie powinny być zastępowane innym mechanizmem przeliczeniowym opartym na przepisach kodeksu cywilnego. Działania sądu w razie stwierdzenia klauzuli abuzywnej mają mieć charakter sankcyjny, co oznacza osiągnięcie swoistego skutku zniechęcającego profesjonalnych kontrahentów zawierających umowy z konsumentami do zawierania w umowach z nimi nieuczciwych postanowień umownych. Skutek ten nie mógłby zostać osiągnięty, gdyby umowa mogła zostać uzupełniona w niezbędnym zakresie przez sąd krajowy przez wprowadzenie do umowy warunków uczciwych. Kontrahent konsumenta niczym by bowiem nie ryzykował, narzucając nieuczciwe postanowienia umowne, skoro mógłby liczyć na to, że sąd uzupełni umowę przez wprowadzenie uczciwych warunków, które powinny być przez niego zaproponowane od razu.

Dalej Sąd Okręgowy stwierdził, że nie ma możliwości zastępowania zawartych w umowie postanowień niedozwolonych poprzez odwoływanie się do reguł ogólnych czy przepisów o charakterze dyspozytywnym. W niniejszej sprawie nie znajduje bowiem zastosowania art. 358 § 2 k.c. który wszedł w życie w dniu 24 stycznia 2009 r., mocą nowelizacji kodeksu cywilnego z dnia 23 października 2008 r. (Dz. U Nr 228, poz. 1506). Przepis ten odnosi się bowiem do możliwości ustalenia kursu waluty obcej (w której wyrażono zobowiązanie) w przypadku spełnienia świadczenia w walucie polskiej, natomiast nie reguluje sytuacji, w której dochodzi do przeliczenia wysokości zobowiązania z waluty polskiej na obcą – a przecież bez takiego przeliczenia nie byłoby możliwe wykonywanie umowy kredytu, w którym indeksacja polegała na przeliczeniu kwoty wykorzystanego kredytu wyrażonej w złotych na walutę obcą.

W ocenie Sądu I instancji nie może stanowić argumentu wyłączającego bezprawność klauzuli odwołanie się do art. 4 ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 165, poz. 984) w zw. z art. 69 ust. 4a ustawy Prawo bankowe w brzmieniu obowiązującym do dnia 26 sierpnia 2011 r. Ustawa ta weszła w życie po dacie podpisania umowy będącej przedmiotem sporu. W orzecznictwie wyrażono zaś stanowisko, że wejście w życie tych przepisów nie wyłącza możliwości powoływania się na abuzywność klauzul związanych z niejasnym i jednostronnym sposobem określania kursu waluty, po jakim ma być dokonywana spłata, zawartych w umowach kredytowych, które podpisane i realizowane były jeszcze przed wejściem w życie tej nowelizacji.

Sąd Okręgowy zaznaczył, że w realiach niniejszej sprawy nie może być mowy o konwalidowaniu postanowień abuzywnych przez stronę powodową, gdyż powodowie stali na stanowisku, że umowa jest nieważna. Ponadto mając na uwadze wyrażone wprost w niniejszej sprawie stanowisko powodów, które potwierdzili także na rozprawie w dniu 25 listopada 2022r., iż żądają unieważnienia umowy kredytu zawartej z pozwanym (...) Bankiem (...) Spółką Akcyjną w W., oraz że są świadomi skutków takiego ustalenia, w tym ryzyka w zakresie ewentualnych przyszłych roszczeń banku w przypadku uznania umowy za nieważną Sąd Okręgowy uznał umowę za nieważną w całości.

W świetle tych wszystkich okoliczności Sąd I instancji wysnuł wniosek, że roszczenie powodów o zapłatę okazało się być uzasadnione w całości. Sąd Okręgowy przychylił się ku temu stanowisku, które zakłada odrębność i samodzielność wzajemnych roszczeń stron nieważnej umowy o zwrot spełnionych świadczeń (teoria dwóch kondykcji). Strona pozwana nie zgłaszała przy tym powództwa wzajemnego ani zarzutu potrącenia, a zatem wobec braku takiego zarzutu strony pozwanej dokonywanie jakichkolwiek rozliczeń w oparciu o teorię salda nie mogło mieć miejsca.

Następnie Sąd Okręgowy podkreślił, że pozwany nie może skutecznie bronić się przed obowiązkiem zwrotu powodom nienależnie uiszczonych świadczeń z tytułu nieważnej umowy kredytu powołując się na art. 409 k.c. z tej przyczyny, że nie jest już wzbogacony. Pozwany nie wykazał w niniejszej sprawie, że środki wpłacone przez powodów zużył bezproduktywnie, tj., że nie uzyskała za nie żadnej korzyści. Wyklucza to możliwość powołania się na regulację z art. 409 k.c. w celu zwolnienia od odpowiedzialności.

Sąd I instancji miał na uwadze również fakt, że w przypadku świadczenia na poczet umowy, która okazała się nieważna, nawet świadomość braku zobowiązanie nie wyłącza możliwości dochodzenia zwrotu (art. 411 pkt 1 in fine k.c.). Ponadto, strona, która swoim zachowaniem spowodowała, że świadczenie zostało spełnione nienależnie (w realiach niniejszej sprawy taką stroną jest pozwany bank, który zastosował niedozwolony wzorzec umowny), nie może z powołaniem się na art. 411 pkt 1 k.c. odmawiać zwrotu nienależnej części świadczenia. Zupełnie nieuprawniona pozostaje wiec teza, zgodnie z którą konsument spłacający kredyt udzielony mu na podstawie umowy dotkniętej nieważnością, czyni zadość zasadom współżycia społecznego w rozumieniu art. 411 pkt 2 k.c. Przepis ten jest w orzecznictwie interpretowany wąsko i stosowany w praktyce w odniesieniu do świadczeń quasi-alimentacyjnych czy związanych ze stosunkiem pracy. Skrajnie nieuzasadnione jest podnoszenia takiego zarzutu w sytuacji, w której konsument dochodzi zwrotu świadczenia, a pozwanym jest przedsiębiorca odpowiedzialny za ukształtowanie stosunku zobowiązaniowego w sposób rażąco naruszający interes konsumenta w sposób skutkujący nieważnością czynności prawnej.

Za chybiony Sąd Okręgowy uznał także zarzut przedawnienia zgłoszony przez pozwanego. Podkreślić trzeba, że roszczenia powodów nie wynikały ani z umowy rachunku bankowego, ani z umowy kredytu, ale ich podstawą jest podniesiony przez nich zarzut stosowania przez pozwanego niedozwolonych klauzul przeliczeniowych i związane z tym roszczenie o zwrot nienależnych świadczeń uiszczanych w wykonaniu nieważnej umowy. Oznacza to, że zastosowanie w tej sprawie będzie mieć ogólna regulacja zawarta w przepisie art. 118 k.c., który w brzmieniu obowiązującym do dnia 8 lipca 2018 r. przewidywał, że jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a w brzmieniu obowiązującym od dnia 9 lipca 2018 r. przewiduje 6-letni termin przedawnienia. Ze zgromadzonego w przedmiotowej sprawie materiału dowodowego wynika, że powodowie w piśmie z dnia 31 października 2019 r. zwrócili do pozwanego o wydanie zaświadczenia dot. historii spłaty z tytułu zaciągniętego kredytu wskazując jednocześnie, że w umowie znajdują się klauzule waloryzacyjne, które mogą zostać uznane, za niedozwolone. W związku z tym najwcześniej od dnia następnego po otrzymaniu przez pozwanego powyższego pisma można najwcześniej liczyć termin przedawnienia, który na dzień złożenia pozwu niewątpliwie nie upłynął.

Sąd I instancji nie zgodził się z twierdzeniami pozwanego, który zakwestionował wyliczenia dokonanego przez powodów, lecz nie przedłożył żadnego wyliczenia. Sąd Okręgowy samodzielnie dokonał zliczenia kwot wskazanych w w/w dokumentach i uzyskał kwotę jakiej dochodzili powodowie w pozwie. Wobec łączącego powodów węzła małżeńskiego kwotę jakiej dochodzili zasądzono na ich rzecz łącznie.

Sąd Okręgowy przyjął, że żądanie zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie w płatności ww. kwot znajdowało podstawę w art. 455 k.c. i 481 k.c. Mając na uwadze, że pozwany odebrał pismo z dnia 29 maja 2020 r. wzywające go do zapłaty kwot dochodzonych w pozwie w dniu 01 czerwca 2020 r., odsetki od przyznanej powodom kwoty 267.692,05 zł, zostały zasądzone od dnia następnego po upływie 14-dniowego terminu do zapłaty wskazanego ww. piśmie, tj. od dnia 16 czerwca 2020 r. (zgodnie z żądaniem pozwu).

Stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd I instancji ustalił na podstawie dokumentów złożonych do akt sprawy, zeznaniach świadków i strony powodowej. Dowody z dokumentów uznano za wiarygodne. Te dokumenty, które nie zostały wymienione w stanie faktycznym, zdaniem Sądu Okręgowego pozbawione były mocy dowodowej dla ustalenia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Przesłuchani na piśmie w sprawie świadkowie R. P. oraz Ż. I. – jako osoba zawodowo związane z pozwanym bankiem – prezentowały informacje dotyczące głównie praktyki stosownej przez bank przy zawieraniu umów kredytu, stąd ich zeznania co do zasady nie budziły wątpliwości.

Na rozprawie w dniu 25 listopada 2022 r. Sąd Okręgowy pominął dowód z opinii biegłego, ponieważ wysokość żądania podlegała weryfikacji w oparciu o proste działanie matematyczne, nie wymagające wiadomości specjalnych, a wysokość spełnionych przez obie strony świadczeń nie była sporna, wynikała nadto z dokumentów banku.

Sąd I instancji dał wiarę zeznaniom powodów w całości. Powodowie w sposób szczegółowy, wyczerpujący i spójny przedstawili okoliczności zawarcia umowy z pozwanym bankiem. Wspomniana szczegółowość utwierdziła Sąd Okręgowy w przekonaniu co do wiarygodności przedstawionych w przebiegu przesłuchania informacji. Bank zaś nie przedstawił jakichkolwiek dowodów przeciwnych świadczących o tym, aby zeznanie powodów należało uznać za niewiarygodne.

Sąd Okręgowy zasądził na rzecz powodów od pozwanego zwrot wszystkich kosztów procesu, gdyż wygrali oni sprawę w całości, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu (art. 108 § 1 k.p.c.).


Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się pozwany bank, zaskarżając wyrok w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi na podstawie art. 368 § 1 pkt 2 k.p.c. zarzucono:

naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

art. 235 2 § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. w zw. art. 278 § 1 k.p.c. i art. 227 k.p.c. poprzez pominięcie przez Sąd zawnioskowanego w Odpowiedzi na pozew dowodu z opinii biegłego, na skutek przyjęcia, iż okoliczności, na które został zgłoszony są nieprzydatne, jak i nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy w sytuacji uznania, iż umowa nie może obowiązywać po eliminacji z niej klauzul abuzywnych, podczas gdy dowód z opinii biegłego miał na celu ustalenie faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy i dodatkowo wymagających wiedzy specjalnej,