Sygn. akt I C 1086/15
Dnia 12 kwietnia 2024 r.
Sąd Okręgowy w Rzeszowie I Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący: SSO Tadeusz Strzyż
Protokolant: protokolant Ewa Mikrut
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 kwietnia 2024 r. w Rzeszowie
sprawy z powództwa A. I.
przeciwko (...) S.A. V. (...) w W.
o zapłatę
I. zasądza od pozwanego (...) S.A. V. (...) w W. na rzecz powódki A. I.:
1. tytułem zadośćuczynienia kwotę 460.000,00 zł (czterysta sześćdziesiąt tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:
- od kwoty 300.000 zł od dnia 7 marca 2015 r. do dnia zapłaty,
- od kwoty 160.000 zł od dnia 5 listopada 2020 r. do dnia zapłaty,
2. tytułem odszkodowania - zwrotu kosztów leczenia kwotę 18.398,73 zł (osiemnaście tysięcy trzysta dziewięćdziesiąt osiem złotych 73/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:
- od kwoty 9.203,85 zł od dnia 13 czerwca 2015 r. do dnia zapłaty,
- od kwoty 9.194,88 zł od dnia 5 listopada 2020 r. do dnia zapłaty,
3. tytułem odszkodowania - zwrotu koszów opieki osób trzecich kwotę 38.640 zł (trzydzieści osiem tysięcy sześćset czterdzieści złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:
- od kwoty 21.000 zł od dnia 13 czerwca 2015 r. do dnia zapłaty,
- od kwoty 17.640 zł od dnia 5 listopada 2020 r. do dnia zapłaty,
4. tytułem odszkodowania – zwrotu kosztów dojazdów kwotę 2.455,50 zł (dwa tysiące czterysta pięćdziesiąt pięć złotych 50/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:
- od kwoty 1.271,66 zł od dnia 13 czerwca 2015 r. do dnia zapłaty,
- od kwoty 1.173,84 zł od dnia 5 listopada 2020 r. do dnia zapłaty,
5. tytułem skapitalizowanej renty obejmującej zwiększone potrzeby powódki za okres od 1 lipca 2015 r. do 31 sierpnia 2017 r. kwotę 33.709,52 zł (trzydzieści trzy złote siedemset dziewięć złotych 52/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, z tym że:
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 lipca 2015 r. do dnia zapłaty,
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 sierpnia 2015 r. do dnia zapłaty,
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 września 2015 r. do dnia zapłaty,
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 października 2015 r. do dnia zapłaty,
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 listopada 2015 r. do dnia zapłaty,
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 grudnia 2015 r. do dnia zapłaty,
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 lutego 2016 r. do dnia zapłaty,
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 marca 2016 r. do dnia zapłaty,
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 kwietnia 2016 r. do dnia zapłaty,
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 maja 2016 r. do dnia zapłaty,
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 czerwca 2016 r. do dnia zapłaty,
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 lipca 2016 r. do dnia zapłaty,
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 sierpnia 2016 r. do dnia zapłaty,
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 września 2016 r. do dnia zapłaty,
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 października 2016 r. do dnia zapłaty,
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 listopada 2016 r. do dnia zapłaty,
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 grudnia 2016 r. do dnia zapłaty,
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 stycznia 2017 r. do dnia zapłaty,
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 lutego 2017 r. do dnia zapłaty,
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 marca 2017 r. do dnia zapłaty,
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 kwietnia 2017 r. do dnia zapłaty,
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 maja 2017 r. do dnia zapłaty,
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty,
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 lipca 2017 r. do dnia zapłaty,
- co do kwoty 1.296,52 zł od dnia 10 sierpnia 2017 r. do dnia zapłaty,
6. tytułem skapitalizowanej renty obejmującej zwiększone potrzeby powódki za okres od 1 września 2017 r. do 31 sierpnia 2020 r. kwotę 63.180 zł (sześćdziesiąt trzy tysiące sto osiemdziesiąt złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 grudnia 2020 r. do dnia zapłaty,
7. tytułem renty obejmującej zwiększone potrzeby powódki kwotę 2.555 zł (dwa tysiące pięćset pięćdziesiąt pięć złotych) płatną miesięcznie, począwszy od 1 września 2020 r. do 10-ego dnia każdego następującego po sobie miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami na wypadek zwłoki w płatności którejkolwiek z rat,
II. w pozostałej części powództwo oddala,
III. zasądza od pozwanego na rzecz powódki tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę 7.355,82 zł (siedem tysięcy trzysta pięćdziesiąt pięć złotych 82/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty,
IV. nakazuje ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w Rzeszowie od:
1. powódki - kwotę 3.151 zł (trzy tysiące sto pięćdziesiąt jeden złotych) z roszczenia zasądzonego w pkt. I., a to tytułem zwrotu części wyłożonych tymczasowo wydatków;
2. pozwanego – kwotę 39.872,42 zł (trzydzieści dziewięć tysięcy osiemset siedemdziesiąt dwa złote 42/100), a to tytułem zwrotu części wyłożonych tymczasowo wydatków oraz części opłaty od pozwu, od której powódka była zwolniona;
V. odstępuje od obciążenia powódki pozostałą brakującą częścią opłaty od pozwu.
Sygn. akt I C 1086/15
Uzasadnienie wyroku z dnia 12 kwietnia 2024 r.
Powódka A. I. w dniu 4 sierpnia 2015 r. (data prezentaty) wystąpiła z powództwem o zapłatę przeciwko (...) S.A. V. (...) z siedzibą w W.. Po ostatecznym sprecyzowaniu roszczeń pozwu i rozszerzeniu powództwa (k. 791-795 - pismo procesowe powódki z 7 sierpnia 2020 r. modyfikujące żądanie pozwu; k. 841-845 - pismo procesowe powódki z 14 października 2020 r. odnoszące się do stanowiska pozwanej) wniosła o zasądzenie na rzecz powódki od pozwanej:
1) tytułem zadośćuczynienia kwoty 680.000 zł wraz z odsetkami liczonymi następująco:
od kwoty 300.000 zł - z ustawowymi odsetkami liczonymi od 7 marca 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. i z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,
od kwoty 380.000 zł - z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia rozszerzenia powództwa do dnia zapłaty;
2) kwoty 18.398,73 zł tytułem zwrotu kosztów leczenia wraz z odsetkami liczonymi następująco:
od kwoty 9.203,85 zł - z ustawowymi odsetkami liczonymi od 7 marca 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. i z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,
od kwoty 9.194,88 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia rozszerzenia powództwa do dnia zapłaty;
3) kwoty 38.640 zł tytułem skapitalizowanej renty obejmującej koszty opieki osób trzecich wraz z odsetkami liczonymi następująco:
od kwoty 21.000 zł - z ustawowymi odsetkami liczonymi od 13 czerwca 2015 r. do 31 grudnia 2015r. i z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,
od kwoty 17.640 zł - z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia rozszerzenia powództwa do dnia zapłaty;
4) kwoty 2.445,50 zł tytułem zwrotu kosztów dojazdu wraz z odsetkami liczonymi następująco:
od kwoty 1.271,66 zł - z ustawowymi odsetkami liczonymi od 13 czerwca 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. i z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,
od kwoty 1.173,84 zł - z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia rozszerzenia powództwa do dnia zapłaty;
5) kwoty 1.296,52 zł płatnej miesięcznie, począwszy od 1 lipca 2015 r. do 31 sierpnia 2017 r., tytułem renty obejmującej zwiększone potrzeby obejmujące koszty opieki osoby trzeciej, koszty leczenia i rehabilitacji i dojazdy do placówek medycznych, płatnej do 10-tego dnia każdego następującego po sobie miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami na wypadek zwłoki w płatności którejkolwiek z rat;
6) kwoty 112.140 zł tytułem skapitalizowanej renty obejmującej zwiększone potrzeby wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia rozszerzenia powództwa do dnia zapłaty (01.09.2017 r.-31.08.2020 r.)
7) kwoty 3.115 zł płatnej miesięcznie, począwszy od 1 września 2020 r., tytułem renty na zwiększone potrzeby obejmujące koszty' opieki osoby trzeciej, koszty leczenia i rehabilitacji i dojazdy do placówek medycznych, płatnej do 10-tego dnia każdego następującego po sobie miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami na wypadek zwłoki w płatności którejkolwiek z rat;
Nadto strona powodowa wnosiła o zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od udzielonych pełnomocnictw.
Powódka wywodziła powyższe roszczenia z odpowiedzialności pozwanego za skutki wypadku z dnia (...)r. w R. przy ul. (...). Kierujący M. R., posiadający ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej u strony pozwanej, znajdował się w stanie nietrzeźwości i umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że poruszał się z nadmierną prędkością, na skutek czego stracił panowanie nad pojazdem, a następnie opuścił koronę jezdni i uderzył w betonowy mostek.
W trakcie powyższego A. I. znajdowała się w przedmiotowym pojeździe na tylnej kanapie pośrodku. Na skutek zdarzenia doznała wielonarządowych, rozległych obrażeń ciała z licznymi następstwami, skutkującymi dolegliwościami natury fizycznej, a także bólem i cierpieniem psychicznym. Powódka była wielokrotnie hospitalizowana, przeszła szereg zabiegów operacyjnych. Przed wypadkiem poszkodowana była wesołą, aktywną, pełną życia młodą kobietą. W dniu zdarzenia miała zaledwie 18 lat. Na skutek doznanych obrażeń, poszkodowana stała się niezdolna do samodzielnej egzystencji; już do końca życia będzie zdana na pomoc i opiekę osób trzecich - nawet przy wykonywaniu podstawowych czynności życia codziennego. Długotrwałe leczenie i intensywna rehabilitacja nie przyniosły do tej pory zadowalających efektów.
W zakresie dochodzonych kosztów leczenia powódka wskazała, że powinny one uwzględniać wszelkie koszty, które - biorąc pod uwagę aktualny stan wiedzy medycznej - dają realne szanse na poprawę stanu zdrowia poszkodowanego. Całościowa kwota wyniosła 30.679,54 zł, którą należało pomniejszyć o stopień przyczynienia się poszkodowanej.
W oparciu o art. 444 § 2 kc, strona powodowa dochodziła kwoty 38.640 zł jako skapitalizowanej renty z tytułu zwiększonych potrzeb, bowiem po wypadku powódka wymagała opieki i pomocy osób trzecich. Wyliczając ww. koszty, przyjęto stawkę 10 zł za roboczogodzinę opieki. Zakres wymaganej opieki wyliczono następująco: przez pierwsze 90 dni po wypadku - 12 godzin dziennie, przez następne 510 dni - 8 godzin dziennie, przez następne 120 dni - 6 godzin dziennie. Jak sprecyzowała powódka (k. 842-844), roszczenie to obejmuje okres od dnia opuszczenia przez powódkę placówki szpitalnej za okres 720 dni liczonej od 14 maja 2013 r. do 30 kwietnia 2015 r. i są to koszty opieki osób trzecich przed wytoczeniem powództwa.
Żądanie powódki obejmowało także kwotę 2.445,50 tytułem kosztów dojazdów – wydatków poniesionych w związku z przewozem poszkodowanej do szpitala i na zabiegi, z przejazdem osób bliskich celem odwiedzin chorej w szpitalu, związane z koniecznością specjalnej opieki i pielęgnacji). W dokonanych ustaleniach przyjęto średnie spalanie średniej klasy pojazdu (8l/100km) oraz średnią cenę paliwa obowiązującą w czasie ustalania odszkodowania (5 zł). W oparciu głównie o oświadczenia ojca powódki, ustalono, że w związku z wypadkiem do momentu wytoczenia powództwa przejazdy objęły 9782 km.
Powódka dochodziła ponadto miesięcznej renty z tytułu zwiększonych potrzeb związanych głównie z opieką świadczoną na rzecz poszkodowanej i kosztami leczenia (art. 444 § 2).
Powyższe strona powodowa podzieliła niejako na 3 roszczenia obejmujące:
rentę w wysokości 1.296,52 zł płatną miesięcznie, od 1 lipca 2015 r. do 31 sierpnia 2017 r.,
skapitalizowaną rentę w wysokości 112.140 zł za okres od 1 września 2017 r. do 31 sierpnia 2020 r. (36 miesięcy x 3.115 zł),
rentę w wysokości 3.115 zł płatną miesięcznie, począwszy od 1 września 2020r.
Przyjmując, iż w miesiącu (30 dni) powódka wymaga 6 godzin opieki dziennie, przy stawce 10 zł za godzinę ustalono ten koszt na 1.800 zł. W pierwotnym żądaniu pozwu do ww. dodano sumę kosztów dojazdów oraz leczenia poniesionych przez 24 miesiące, a następnie podzielonych, co dało odpowiednio kwotę 163 zł i 1.278,30 zł miesięcznie. Suma wskazanych wydatków wyniosła 3.241,30 zł miesięcznie. Uwzględniając 60% przyczynienia się, powódka dochodziła z tego tytułu 1.296,52 zł miesięcznie za okres od 1 lipca 2015 r. do 31 sierpnia 2017 r.
W zmodyfikowanym żądaniu powódka nie dochodziła renty w sposób wyliczony pierwotnie - nowe ustalenia pozostały tożsame jedynie w zakresie opieki, zaś rehabilitację - stosownie do wyliczeń biegłej z zakresu rehabilitacji - powódka wyceniła na kwotę 2.000 zł miesięcznie, dodając do powyższych ustalone w sposób szacunkowy 150 zł tytułem dojazdu oraz 500 zł tytułem kosztów leczenia. Wszystkie powyższe pozwoliły ustalić sumę dochodzonej renty na kwotę 3.115 zł (4.450 zł - 30% przyczynienia). Taką stawkę powódka przyjęła od 1 września 2017 r.
Odsetek ustawowych oraz odsetek ustawowych za opóźnienie powódka dochodziła częściowo od 7 marca 2015 r., tj. od dnia następującego po 37-mym dniu od zgłoszenia roszczenia pozwanemu oraz częściowo od dnia rozszerzenia powództwa. W piśmie precyzującym wskazała nadto, iż w zakresie kosztów opieki osób trzecich oraz kosztów dojazdów domaga się odsetek od dnia 13 czerwca 2015 r.
W toku postępowania likwidacyjnego pozwana przyznała powódce kwotę 200.000 zł tytułem zadośćuczynienia, 30.679,54 zł tytułem kosztów leczenia, 25.200 zł tytułem kosztów opieki osób trzecich (90 dni x 12h x 7 zł; 510 dni x 4h x 7 zł; potem jeszcze 120 dni x 4h x 7 zł) oraz kwotę 2.934,60 zł z tytułu poniesionych kosztów dojazdu. Jednak po uwzględnieniu 90% przyczynienia się poszkodowanej do powstania szkody, ubezpieczyciel wypłacił jej odpowiednio: 20.000 zł, 3.067,95 zł, 2.520 zł oraz 293,46 zł.
Początkowo powódka w swoim żądaniu uwzględniała 60% przyczynienia się poszkodowanej (przy omyłce pisarskiej w zakresie kwoty dochodzonego zadośćuczynienia - k. 842). Dokonana w toku procesu zmiana, polegająca na przyjęciu zadośćuczynienia powódki w zakresie 30%, umotywowana była ustaleniami biegłych (którzy wskazali, iż zapięcie pasów przez powódkę nie uchroniłoby jej od doznanych obrażeń) oraz treścią uzasadnienia orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 16 stycznia 2020 r. (sygn. akt I ACa 446/18), w której dochodzono zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej zmarłej w wyniku tego samego wypadku. Orzekający we wskazanej sprawie Sąd ocenił przyczynienie tamtej poszkodowanej do zaistnienia szkody na poziomie 30%.
Pismo procesowe rozszerzające powództwo zostało doręczone pozwanemu w dniu 11 września 2020 r. (k. 831). k. 841-845 - pismo procesowe powódki z 14 października 2020 r. odnoszące się do stanowiska pozwanej - doręczone 14 października 2020 r.)
W odpowiedzi na pozew (k. 263-268) oraz na pismo rozszerzające powództwo (k. 832, k. 848- 849), pozwana (...) S.A. V. (...) w W. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Strona pozwana wyjaśniła, że w wyniku połączenia z (...) S.A. V. (...) w W., owa spółka stała się stroną umów ubezpieczenia zawartych przez (...) S.A. V. (...) w W. z dniem (...) r. (wydruk z KRS - k. 276-279). Zdaniem pozwanej, żądania powódki są w całości nieuzasadnione, gdyż wypłacone już przez ubezpieczyciela kwoty w całości kompensują doznane szkody i krzywdę poszkodowanej A. I. związane ze zdarzeniem z (...). Przyjęte przyczynienie na poziomie 90% jest adekwatne - niższe stałoby w sprzeczności z art. 5 kc. Według pozwanej ten, kto korzysta z samochodu jako pasażer ze świadomością, że kierowca jest pod wpływem alkoholu, powinien w razie doznania szkody w wypadku zostać uznany za osobę, która przyczyniła się do wypadku w takim samym lub zbliżonym stopniu jak kierujący pojazdem. Powódka musiała liczyć się z tym, że z uwagi na stan nietrzeźwości kierowcy może dojść do wypadku, w którym poniesie obrażenia ciała lub nawet śmierć. Co więcej, powódka przyczyniła się także poprzez jazdę bez zapiętych pasów bezpieczeństwa.
Pozwana wypłaciła powódce 10% wskazanych kosztów leczenia, nie podważając ich wysokości, a jedynie przyjmując odmienny stopień przyczynienia się poszkodowanej. W zakresie kosztów opieki osób trzecich, strona pozwana podniosła, iż powódka długo przebywała w szpitalu, a zatem nie była potrzebna opieka w tak szerokim zakresie, jak wskazywany w pozwie. Według (...), po wypisaniu do domu, A. I. wymagała opieki w zakresie 4 godzin dziennie, co dało łączną sumę 25.200 zł. Odnosząc się do roszczenia obejmującego koszty dojazdów, strona pozwana wskazała, że w wyliczeniach należało przyjąć spalanie 61/100 km, jako średnie; jeśli powódka dochodzi kosztów przy przyjęciu wyższego spalania, powinna to była udowodnić. Pozwana spółka nie kwestionowała ani sumy kilometrów przejazdów, ani przyjętej średniej stawki za litr paliwa, tj. 5 zł. Zakres dochodzonej przez A. I. renty z tytułu zwiększonych potrzeb od 1 lipca 2015 r. według pozwanej nie został należycie udowodniony - powódka nie wykazała, że wymaga 6 godzin opieki dziennie, ani jakie koszty leczenia czy rehabilitacji aktualnie ponosi. Przyjęte do wyliczeń koszty, jakie powódka miała ponieść przez pierwsze 2 lata po wypadku, jest nieadekwatne, ponieważ oczywistym jest, że są one najwyższe właśnie w pierwszym okresie.
Wskazała, iż powódka nie przedstawiła uzasadnienia dla podwyższenia kwoty renty ani w jaki sposób powyliczała poszczególne jej składniki i za jakie okresy są dochodzone.
Pozwana wnosiła także o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa procesowego oraz zawiadomienie przypozwanego M. R., który jednak ostatecznie nie przystąpił do sprawy jako interwenient uboczny.
Postanowieniem z 13 września 2018 r. (k.608) Sąd udzielił zabezpieczenia roszczenia o rentę uzupełniającą poprzez zobowiązanie pozwanej do zapłaty na rzecz powódki kwoty 1.200 zł miesięcznie tytułem renty, płatnej do dnia 10-go każdego następującego po sobie miesiąca z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia płatności którejkolwiek z rat w terminie, na czas trwania tego postępowania, począwszy od dnia 1 września 2018 r.
Sąd ustalił następujący stan faktyczny.
W dniu (...). w R., woj. (...), na ul. (...), znajdując się w stanie nietrzeźwości l,55‰ alkoholu etylowego we krwi, kierując samochodem osobowym marki A. (...) nr rej. (...)EJ, umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że poruszał się z nadmierną prędkością, tj. ok. 90 km/h, podczas gdy dopuszczalna prędkość administracyjna w tym miejscu wynosi 50 km/h, w ten sposób nie dostosowując jej do istniejących warunków ruchowo-drogowych oraz w wyniku niewłaściwej obserwacji drogi i oceny sytuacji (art. 19 ust. 1 PoRD) na drodze, stracił panowanie nad pojazdem, a następnie opuścił koronę jezdni, co skutkowało utratą stateczności kierunkowej, w następstwie czego uderzył w betonowy mostek i ogrodzenie posesji przy ul. (...) w R.. Na skutek powyższego nieumyślnie spowodował u A. I. uraz wielonarządowy, stan po poza szpitalnym zatrzymaniu krążenia, stłuczenie i obrzęku mózgu, liczne złamania twarzoczaszki obustronnie, wielomiejscowe złamanie żuchwy, złamanie kości ciemieniowej lewej, odmy opłucnowej obustronnej, stłuczenie płuc, złamanie wyrostka poprzecznego lewego kręgu L3, złamanie kości krzyżowej, złamanie kości biodrowej prawej, złamanie przezakrętowe kości udowej prawej z odłamaniem krętarza mniejszego, złamanie II, III, V kości śródstopia lewego, złamanie paliczka bliższego palca II stopy lewej, zwichnięcie w stawie Lisfranca, zwichnięcie kciuka lewego i podejrzenie złamania paliczka dalszego kciuka lewego, które to obrażenia ciała wyczerpują znamiona „choroby realnie zagrażającej życiu”, o jakiej mowa z art. 156 § 1 pkt 2 kk, co stanowi przestępstwo z art. 177 § 2 kk i art. 177 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 178 § 1 kk.
Za powyższy czyn M. R. został prawomocnie skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w R. X Wydziału Karnego z dnia (...) r. o sygn. akt (...) częściowo zmienionym wyrokiem Sądu Okręgowego w Rzeszowie Wydziału II Karnego z (...). o sygn. akt (...).
W punkcie III ww. wyroku Sądu Rejonowego przyznano A. I. 10.000 zł tytułem zadośćuczynienia.
Dowód: Wyrok Sądu Rejonowego w R.z (...) r. sygn. akt (...) (k. 3 77-3 79 v.); Wyrok Sądu Okręgowego w R. z (...) r. o sygn. akt (...)(k. 380-380 v.).
Sprawca wypadku posiadał ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej u pozwanej spółki. W toku postępowania likwidacyjnego pozwana przyznała powódce kwotę 200.000 zł tytułem zadośćuczynienia, 30.679,54 zł tytułem kosztów leczenia, 25.200 zł tytułem kosztów opieki osób trzecich (90 dni x 12h x 7 zł; 510 dni x 4h x 7 zł; potem jeszcze 120 dni x 4h x 7 zł) oraz kwotę 2.934,60 zł z tytułu poniesionych kosztów dojazdu. Jednak po uwzględnieniu 90% przyczynienia się poszkodowanej do powstania szkody, ubezpieczyciel wypłacił jej odpowiednio: 20.000 zł, 3.067.95 zł, 2.520 zł oraz 293,46 zł.
Dowód: Okoliczności bezsporne, Zgłoszenie szkody (k. 214-216), Pismo ubezpieczyciela z (...)r. (k. 219), Dodatkowe roszczenia z (...)r. (k. 210-211), Odwołanie powódki (k. 212-213), Pismo ubezpieczyciela z (...)r. (k.217-218)
Powódka podczas zdarzenia zajmowała środkowe miejsce na tylnym siedzeniu pojazdu. Samochód A. (...) o nr rej. (...) był wyposażony na środku tylnego siedzenia w pas biodrowy. A. I. w momencie zdarzenia nie miała zapiętych pasów bezpieczeństwa, jednakże nawet jeśli miałaby zapięty pas bezpieczeństwa biodrowy, to nie zabezpieczał on górnej części ciała powódki przed znacznym przemieszczeniem wskutek działania sił bezwładności. Ponadto wskutek swojej specyfiki przytrzymywania osoby, ten pas sam byłby przyczyną obrażeń.
Dowód: Opinia biegłego ds. rekonstrukcji wypadków drogowych i techniki samochodowej (k. 657-679), Opinia z przeprowadzonych badań wypadku drogowego ze sprawy karnej (k. 391-407), Protokół z przeprowadzonych powypadkowych oględzin pojazdu (k.412-428)
Pierwszej pomocy udzielono powódce na miejscu zdarzenia, ponieważ doszło do zatrzymania krążenia. Następnie w stanie bardzo ciężkim przetransportowano ją do Szpitala Wojewódzkiego nr (...) w R.. A. I. w związku z doznanymi obrażeniami przeszła szereg operacji: - 11 maja — stabilizacja kości udowej prawej, - 15 maja - obustronne zespolenie trzonu żuchwy, - 21 maja - tracheostomia oraz drenaż prawej jamy opłucnowej,
W trakcie hospitalizacji jej stan uległ nieznacznej poprawie - powódka spontanicznie otwierała oczy, samodzielnie wydolnie oddychała przez tracheostomię, jednak brak było jakiegokolwiek kontaktu logicznego.
W dniu 24 czerwca (...)r. powódka została przetransportowana do oddziału Neurologicznego, gdzie rozpoczęto leczenie usprawniające. W dniu 17 lipca (...) r. powódka została przetransportowana na oddział rehabilitacji.
Powódka była hospitalizowana od dnia wypadku, tj. (...)., do (...) r. Wypisana została w stanie ogólnym dobrym, z szeregiem zaleceń lekarskich.
W dniach (...) r. powódka przebywała na Oddziale Neurologicznym w (...) Szpitalu (...). (...) w R. w związku z napadami padaczkowymi. Wypisano ją ze skierowaniem na wózek inwalidzki stabilizujący głowę i plecy i indywidualny przedmiot pionizujący.
Z powodu zaburzeń połykania po założeniu endoskopowej gastrostomii (P.), powódka w dniu (...) r. przeszła zabieg usunięcia stomii.
W wyniku prowadzonej rehabilitacji i zabiegów fizjoterapeutycznych, powódka do 31 stycznia 2014 r. osiągnęła następujące efekty: powrót ruchów czynnych kolana lewego, ruchy czynne w okolicy szyjnej kręgosłupa i progres podczas nauki chodu. Jednakże wciąż wymagała rehabilitacji oraz terapii mowy pod kierunkiem neurologopedy.
W dniu 24 — 26 kwietnia 2015 r. powódka ponownie przebywała w Szpitalu Wojewódzkim nr (...) w R., gdzie przeszła kolejną operacje, polegającą na usunięciu zespolenia gwoździa metalowego PFNA Synthes.
Powódce zalecono dalszą rehabilitację i terapię mowy pod kierunkiem neurologopedy, celem przywracania możliwości porozumiewania językowego
Dowód: Dokumentacja medyczna powódki (k. 131-202, k. 478-482)
W związku z wypadkiem z (...). powódka A. I. doznała następujących obrażeń ciała: urazu czaszkowo-mózgowego z pozaszpitalnym nagłym zatrzymaniem krążenia ze skuteczną resuscytacją, niewydolnością oddechową, stłuczeniem mózgu, obrzękiem mózgu, licznych złamań twarzoczaszki po obu stronach (kości szczękowe, żuchwa jarzmowa), uszkodzenia ścian klatki piersiowej z odmą opłucną obustronną i stłuczeniem płuc, złamania wyrostka poprzecznego lewego kręgu L3, złamania przezkrętarzowego kości udowej prawej z odłamaniem krętarza mniejszego i jego przemieszczeniem, złamania kości krzyżowej i biodrowej.
W następstwie ww. wypadku u powódki nastąpił trwały uszczerbek na zdrowiu z powodu: zaburzeń funkcji poznawczych po przebytym urazie czaszkowo-mózgowym - 70% (poz. 9b), afazji uniemożliwiającej porozumiewanie się - 60% (poz. 11b), niedowład czterokończynowy uniemożliwiający samodzielne stanie i chodzenie wyraźniej zaznaczony po lewej - 80% (poz. 5b), złamanie kości czaszki - 5% (poz. 2), padaczka pourazowa - 20% (poz. 8c), blizny szpecące - 10% (poz. 19a), złamanie kości twarzoczaszki - szczękowej po obu stronach łuku jarzmowego po lewej 5%+5%=10% (poz. 24a), złamanie żuchwy po obu stronach 5%+5%=10% (poz. 24a), złamanie przezkrętarzowe kości udowej prawej z ograniczeniem ruchomości w stawie biodrowym - 30% (poz. 145b), złamanie kości biodrowej i krzyżowej - 15% (poz. 96b), złamanie wyrostka poprzecznego L3 - 3% (poz. 91), odma opłucnowa i stłuczenie płuc po obu stronach - 10%+10%=20% (poz. 6la). Łącznie trwały uszczerbek na zdrowiu wynosi 333% (w oparciu o Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 18 grudnia 2002 r.).
Rokowania co do odzyskania przez A. I. pełnej sprawności fizycznej są niekorzystne - jej obecny stan neurologiczny nie rokuje spektakularnej poprawy. Powódka będzie wymagała stałej opieki osób trzecich dożywotnio. Odniesione obrażenia mogą skutkować w przyszłości wystąpieniem dodatkowych negatywnych konsekwencji, np. wystąpienie zmian zwyrodnieniowych w obrębie biodra prawego, zaburzenia czynności psychicznych uwarunkowane reaktywnie na sytuację w której powódka się znajduje, detorioracja poznawcza itd.
Dowód: Opinia Biegłego Instytutu (...) wraz z opinią uzupełniającą (k. 548-554, k.)
Tuż po urazie oraz podczas wielomiesięcznej hospitalizacji powódki, nie zaobserwowano u niej zaburzeń motoryki mięśni oczu pod postacią dwojeń. W trakcie badania w dniu 28 września 2017 r. nie stwierdzono u A. I. widzenia podwójnego (ani przez specjalistę chirurgii szczękowo- twarzowej, ani w badaniu neurologicznym). Nie jest możliwe potwierdzenie podwójnego widzenia, ale też nie można kategorycznie odrzucić jego możliwości.
Dowód: Opinia biegłego z zakresu okulistyki wraz z opiniami uzupełniającymi (k. 945-952, k.967, k. 1088-1089), Opinia uzupełniająca Biegłego Instytutu (...) ( (...)-1220)
Powódka od chwili zdarzenia, poza okresami pobytu w szpitalu wymagała i wymaga pomocy osób trzecich w wymiarze około 12 godzin na dobę, przy czym do czynności takich jak kąpiel może być niezbędna pomoc nawet dwóch osób.
Dowód: Opinia Biegłego Instytutu (...) (k. 548-554)
Koszt 1 godziny usług opiekuńczych w Ośrodku Pomocy (...) w U. wynosił 13 zł (w latach 2015-2017) oraz 17 zł w latach 2018-2020 r.
Dowód: Pismo Ośrodka Pomocy (...) z 13.11.2020 r. (k. 855)
Powódka w związku z doznanym urazem ośrodkowego układu nerwowego i niedowładu czterokończynowego połączonego z trakcją głowy i kończyn wymagała specjalistycznej, indywidualnej rehabilitacji neurologicznej metodami specjalnymi takimi jak metoda Vojty czy NDT Bobath ukierunkowanej na reedukację układu nerwowego. Początkowo na pionizację, odzyskanie zakresów ruchów w stawach, które uległy przykurczom ze względu na napięcie spastyczne, naukę siadu, stabilizacji tułowia, przystosowanie do poruszania się za pomocą wózka inwalidzkiego i reedukację chodu.
Wymagała i wymaga rehabilitacji w zakresie specjalistycznych metod neurofizjologicznych (metofa Vojty, NDT Bobath, metoda PNF), rehabilitacji stymulującej układ nerwowy poprzez stymulację sensoryczna, zabiegów fizykalnych przeciwbólowych (krioterapia, laser, ultradźwięki), terapii tkanek miękkich w tym masaż ręczny (początkowo drenaż limfatyczny, aby zlikwidować obrzęki i pobudzić krążenie), zabiegi wodne, elektrostymulację, ćwiczenia czynno-bierne dla utrzymania zakresu ruchu, reedukacja chodu w tym lokomat.
Rehabilitacja jest dla powódki niezbędna i powinna być prowadzona dożywotnio. Ze względu na charakter obrażeń powódka będzie wymagała rehabilitacji do końca życia, codziennie w zakresie minimum 1-2 godzin. Ma na celu utrzymanie zakresu ruchów w stawach kończyn górnych i dolnych, obniżenie patologicznego napięcia spastycznego, odżywienie tkanek miękkich, zapobieganie przykurczom w stawach, zapobieganie zakrzepicom żył głębokich, usprawnienie krążenia krwi, poprawienie wydolności pracy serca, zapobieganie zapaleniu płuc i zatorowości płucnej, odleżynom, infekcjom dróg moczowych, zmianom osteoporotycznym, zwapnieniom tkanek miękkich
okołostawowych. Również ma działać przeciwbólowo, poprawiać perystaltykę jelit, polepszać stan psychiczny powódki.
Powódka wymaga codziennej rehabilitacji w wymiarze 1-2 godzin. Koszt rehabilitacji w województwie (...) to średnio 70-100 zł za godzinę. Rocznie powódce przysługuje 80 godzin rehabilitacji w ramach NFZ.
Dowód: Opinia biegłego w zakresie rehabilitacji i fizjoterapii wraz z opiniami uzupełniającymi (k. 746-752, k. 771-772, k. 919-920);
W dniu zdarzenia powódka miała 18 lat. Przed wypadkiem była typową nastolatką — chodziła do szkoły, spotykała się z koleżankami, była średnią uczennicą. Planowała pójść na studia na kierunku dziennikarstwo. Uczęszczała także do szkoły muzycznej i grała na skrzypcach.
Obrażenia doznane przez powódkę wiązały się i wciąż wiążą ze znacznymi dolegliwościami bólowymi, a także cierpieniem psychicznym związanym z odczuwanymi przez nią ograniczeniami.
Powódka skutki wypadku będzie odczuwała dożywotnio. Jej życie zostało przezeń w istotny zdeterminowane, ograniczając jej aktywność życiową i społeczną. Poszkodowana jest całkowicie niesamodzielna i zależna od osób trzecich we wszystkich czynnościach życia codziennego.
Dowód: Opinia Biegłego Instytutu (...) (k. 548-554), Zeznania świadka A. G. (k. 311-312), Zeznania świadka S. G. (k. 312- 313), Zeznania świadka K. I. (k. 314-315), Zdjęcia powódki przed i po wypadku (k. 33-34); opinie biegłej z zakresu pielęgniarstwa (k. 1242-1245, 1298-1299).
Od czasu wypadku powódka wymaga stałej opieki, którą sprawują rodzice oraz opiekunka (w wymiarze 8 godzin dziennie, w czasie których rodzice są w pracy). A. I. z powodu swojego stanu zdrowia miała nauczanie indywidualne oraz codzienną rehabilitację; wymaga zakupu m. in. tabletek przeciwbólowych, chusteczek kosmetycznych i pieluchomajtek.
W 2016 r. odbywała 4 razy w tygodniu rehabilitację w domu, 2 razy w tygodniu prywatnie i na NFZ w T., 3 razy w tygodniu logopedę. Zajęcia z logopedą kosztowały 70 zł za godzinę, rehabilitacja w T. - 90 zł, rehabilitacja na (...) i w domu - 80 zł i 50 zł.
Obecnie rehabilitowana ambulatoryjnie 4 razy w tygodniu, środowiskowo 1 raz w tygodniu, 2 razy w tygodniu ma zajęcia z logopedą. Uczęszcza także do psychologa, a co pół roku jeździ do Poradni Neurologicznej do W. na kontrole.
Dowód: Zeznania świadka A. G. (k. 311-312),, Zeznania świadka S. G. (k. 312-313), Zeznania świadka K. I. (k. 314-315), Opinia biegłego w zakresie rehabilitacji i fizjoterapii wraz z opiniami uzupełniającymi (k. 746-752, k. 771-772, k. 919-920); Faktury dot. kosztów leczenia (k. 60-61, 65-69, 72, 74-98, k. 290-295, k. 999), Dokumentacja medyczna oraz faktury zw. z wizytami u psychologa (k. 498-504, k. 881-892, k. 983-988, k. 1022-10270, k. 1054-1058, k. 1142-1151); Dokumentacja medyczna oraz faktury zw. z wizytami u neurologopedy (k. 622-631, k. 861-872, k. 873- 877, k. 879, k. 989-994, k. 1009-1014, k. 1029, k. 1031-1040, k. 1132-1138, k. 1159-1164, k. 1201- 1202), Dokumentacja medyczna oraz faktury zw. z rehabilitacją i wizytami u fizjoterapeuty (k. 58-59, k. 62-64, k. 70-73, k. 296-304, k.437-446, k. 478, k. 525-530; k. 612-616, k. 634, k. 893-898, k. 904-912, k. 977-982, k. 995-998, k. 1015-1020, k. . (...)- (...), k. 1127-1131, k. 1153-1158, k. 1203-1209); Pozostała dokumentacja medyczna (k. 498-504, k. 902-903, k. 914-915, k. 1139, k. 1210); Oświadczenia dot. kosztów dojazdu wraz z fakturami (k. 36-49, k. 913, k. 1166-1190); dokumentacja medyczna, faktury, oświadczenia o kosztach dojazdu (k. 1199-1210, 1248-1267, 1302-1358).
Powódka została zaliczona od stopnia niepełnosprawności znacznego od 1 maja 2013 r. do 30 czerwca 2020 r., a następnie do 25 lipca 2024 r.
Dowód: Orzeczenia o stopniu niepełnosprawności (k. 924-925)
A. I. przyznano rentę socjalną od (...)r, w wysokości 698,17 zł brutto którą następnie podnoszono, otrzymując następujące kwoty:
od 1 marca 2014 r .- 709,34 zł brutto,
od 1 marca 2015 r. - 739,58 zł brutto,
Dowód: Pismo ZUS z (k. 207-208), Pismo ZUS z (...) r. (k 205-206), Pismo ZUS z (...) r. (k. 203-204)
Decyzją Prezydenta miasta R. z (...) r. powódce A. I. przyznano zasiłek pielęgnacyjny od 1 września 2013 r. do 31 maja 2015 r. w wysokości 153 zł miesięcznie.
Dowód: Decyzja Prezydenta m. R. (k. 209)
Powyższy stan faktyczny sąd ustalił w oparciu o dowody przytoczone w powyższej części oraz na podstawie dokumentów przedłożonych w toku postępowania, których prawdziwość i wiarygodność nie budziły wątpliwości Sądu i nie zostały zakwestionowane przez strony.
Zgodnie z dyspozycją art. 11 kpc, prawomocny wyrok skazujący Sądu Rejonowego w Rzeszowie z (...) r. (sygn. akt X(...)) był dla Sądu wiążący.
Podstawę ustaleń stanowiły dalej opinie specjalistyczne, w których w sposób wyczerpujący i wiarygodny biegli odpowiadali na zadane pytania. Opinie zostały sporządzone zgodnie z wiedzą fachową i doświadczeniem zawodowym, w oparciu o materiał zebrany w sprawie oraz bezpośrednie badanie poszkodowanej A. I.. Biegli w sposób logiczny odpowiadali na kwestie zgłaszane przez strony w zastrzeżeniach, wyjaśniając lub uzupełniając poszczególne kwestie w pisemnych opiniach uzupełniających. Tak chociażby biegła z zakresu rehabilitacji i fizjoterapii, która po zarzucie strony pozwanej uwzględniła w swoich wyliczeniach możliwość częściowej rehabilitacji w ramach NFZ, przedstawiając konkretne i rzeczowe argumenty przeciwko uwzględnieniu tej opcji, a także motywy, którymi kierowała się przyjmując określoną stawkę za godzinę pracy rehabilitanta. Również biegli z Instytutu (...), choć początkowo do kwestii niezapięcia pasów bezpieczeństwa odnieśli się jedynie w oparciu o akta sprawy oraz doświadczenie sądowo-lekarskie, to ich konkluzje pokryły się ze sporządzoną później opinią biegłego z zakresu rekonstrukcji wypadków drogowych. Zarówno wywody, jak i wnioski opinii biegłych pozwoliły na ustalenie okoliczności sprawy.
Przy ustalaniu okoliczności faktycznych zdarzenia Sąd oparł się także na zeznaniach świadków, oceniając je jako szczere, konsekwentne i pozostające w zgodzie z pozostałym materiałem dowodowym w sprawie. Zeznający w sprawie są osobami bliskimi dla powódki, stąd ich zeznania okazały się przydatne w zakresie opieki, kosztów leczenia i stanu zdrowia powódki.
Sąd zważył, co następuje.
Podstawa prawna odpowiedzialności powódki za skutki zdarzenia z (...)wywodzi się z art. 822 § 1 i § 4 kc w zw. z art. 415 kc i nie była w toku sprawy kwestionowana.
Przedmiotem sporu objęte były natomiast rozmiar doznanej krzywdy i poniesionej szkody przez powódkę (oraz związane z nimi wysokość adekwatnego zadośćuczynienia, odszkodowania i renty), a także stopień przyczynienia się powódki.
1. Przyczynienie
Zgodnie z przepisem art. 362 k.c., jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.
W postępowaniu likwidacyjnym pozwana przyjęła, iż A. I. przyczyniła się do powstania szkody w zakresie 90%. Powódka nie zgadzała się z tym, wskazując początkowo na przyczynienie na poziomie 60%, a następnie, modyfikując powództwo, przyjęła zakres 30%.
Bezsporne było, iż A. I. wsiadła do pojazdu kierowanego przez M. R., o którym wiedziała, że bezpośrednio przed jazdą spożywał alkohol. Powódka przyznała także, iż nie zapięła pasów bezpieczeństwa.
O tym, czy i w jakim stopniu należy obniżyć odszkodowanie i zadośćuczynienie na podstawie art. 362 kc, decyduje sąd w ramach sędziowskiego wymiaru odszkodowania, biorąc pod uwagę każdorazowo okoliczności faktyczne sprawy; przede wszystkim porównując stopień winy obu stron, a nadto wiek poszkodowanego, stopień naruszenia obiektywnych reguł postępowania, rozmiar i wagę uchybień po stronie poszkodowanego, ciężar naruszonych przez sprawcę obowiązków i stopień ich naruszenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 19 września 2019 r., V ACa 394/18 Legalis).
Sprawca zdarzenia M. R. popełnił przestępstwo, prowadząc pojazd w stanie nietrzeźwości oraz z nadmierną prędkością. Swoim zachowaniem naruszył nie tylko obiektywne reguły postępowania, ale także przepisy prawa karnego. Nie budzi wątpliwości Sądu, iż jego zachowanie było przeważającą przyczyną powstania szkody. Jakkolwiek w orzecznictwie przyjmuje się, że zgoda na jazdę z kierującym, znajdującym się w stanie nietrzeźwości, jest równoznaczna z przyczynieniem się do powstania szkody w stopniu znacznym (por. wyrok Sądu Najwyższego z 3 marca 2017 r., I CSK 213/16), to nie można przypisać powódce przyczynienia w stopniu praktycznie zrównującym jej działanie z zachowaniem samego sprawcy zdarzenia. Tak bowiem należy rozumieć decyzję strony pozwanej, określającą przyczynienie się powódki na poziomie 90%. Wbrew zarzutom ubezpieczyciela, przyjęcie mniejszego stopnia przyczynienia się, nie będzie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. A. I., decydując się na jazdę z pijanym kierowcą, zachowała się nadzwyczaj nieodpowiedzialnie i naruszyła obiektywne reguły postępowania, jednakże nie popełniła czynu zabronionego w rozumieniu prawa karnego. Natomiast należy mieć na uwadze, iż w społeczeństwie prezentowana jest duża świadomość zagrożeń płynących z jazdy pod wpływem alkoholu, o czym powódka jako osoba pełnoletnia także powinna zdawać sobie sprawę.
W toku postępowania ustalono, iż fakt niezapięcia pasów bezpieczeństwa przez powódkę nie miał wpływu na rozmiary doznanej przez nią szkody.
Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd ustalił, iż do powstania szkody przyczyniło się zachowanie powódki, określając powyższe na poziomie 30%. W konsekwencji obowiązek naprawienia szkody i zadośćuczynienia krzywdzie winien ulec odpowiedniemu zmniejszeniu.
2. Zadośćuczynienie
Podstawą prawną roszczenia powódki w tym zakresie jest art. 445 § 1 kc w zw. z art. 444 § 1 kc w zw. z art. 822 § 1 i 4 kc (wskazujący na odpowiedzialność pozwanej - ubezpieczyciela). Stosownie do powyższego, sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
Ustawodawca w art. 445 § 1 kc nie wskazuje kryteriów, którymi należy się kierować przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia, pozostawiając wskazane zagadnienie w całości uznaniu sędziowskiemu. Dlatego istotne znaczenie mają w tym zakresie kryteria wypracowane w judykaturze. Wskazuje się, że zadośćuczynienie ma przede wszystkim spełniać funkcję kompensacyjną, a jego wysokość nie może stanowić sumy symbolicznej i powinna być ekonomicznie odczuwalną wartością.
Miarkowanie wysokości zadośćuczynienia przewidzianego w art. 445 § 1 kc wymaga uwzględnienia m. in. wieku poszkodowanego, stopnia cierpień fizycznych i psychicznych, ich intensywności i czasu trwania, nieodwracalności następstw uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia (kalectwa, oszpecenia), rodzaju wykonywanej pracy, szans na przyszłość, poczucia nieprzydatności społecznej, bezradności życiowej oraz innych podobnych czynników (por. wyrok Sądu Najwyższego z 9 listopada 2007 r., V CSK 245/07).
Przy ustalaniu rozmiarów krzywdy powódki Sąd wziął pod uwagę przede wszystkim młody wiek A. I. (powódka w dniu wypadku miała 18 lat, obecnie - (...)), znaczny rozmiar doznanych przez nią cierpień fizycznych i psychicznych oraz wysokość trwałego uszczerbku na zdrowiu (333%). W związku z wypadkiem z (...). powódka A. I. doznała licznych obrażeń ciała (opisane szczegółowo w części dot. ustaleń faktycznych), obejmujących szereg narządów, w tym uraz ośrodkowego układu nerwowego i niedowładu czterokończynowego połączonego z trakcją głowy i kończyn. Sąd uznał, że nie zostało należycie wykazane, aby na skutek wypadku powódka doznała także problemu dwuwidzenia, jednakże nie zmieniało to oceny poniesionych przez nią obrażeń i urazów jako znacznych. Pomimo długiego okresu intensywnej hospitalizacji, a następnie rehabilitacji i fizjoterapii, poszkodowana dalej odczuwa skutki zdarzenia. Powódka powinna już dożywotnio korzystać z rehabilitacji, m.in. dla utrzymania zakresu ruchów w stawach kończyn górnych i dolnych, zapobiegania przykurczom w stawach i zapobiegania zakrzepicom żył Doznane obrażenia miały i wciąż mają negatywny wpływ na codzienne funkcjonowanie oraz samopoczucie powódki. Poszkodowana, na progu dorosłości, wiążącej się przecież z samodzielnością i niezależnością, doznała wypadku, na skutek którego już do końca życia będzie wymagała opieki osób trzecich i pomocy w czynnościach życia codziennego. A. I. z powodu swojego stanu zdrowia przestała uczęszczać do szkoły i miała nauczanie indywidualne, co niewątpliwie wpłynęło negatywnie na jej kontakty ze znajomymi. Rokowania w zakresie odzyskania przez A. I. pełnej sprawności fizycznej są niekorzystne -jej obecny stan neurologiczny nie rokuje spektakularnej poprawy. Powódka będzie wymagała stałej opieki osób trzecich dożywotnio. Co więcej, odniesione obrażenia mogą skutkować w przyszłości wystąpieniem dodatkowych negatywnych konsekwencji, np. wystąpienie zmian zwyrodnieniowych w obrębie biodra prawego, zaburzenia czynności psychicznych uwarunkowane reaktywnie na sytuację w której powódka się znajduje, deterioracja poznawcza.
W świetle powyższego w ocenie Sądu zadośćuczynienie w kwocie 700.000 zł spełni należycie funkcję kompensacyjną, będzie stanowić ekonomicznie odczuwalną wartość dla powódki, a jednocześnie pozostanie utrzymane w rozsądnych granicach. Nie jest to kwota rażąco wygórowana i nie sposób przyjąć, aby prowadziła do nieuzasadnionego przysporzenia w majątku powódki. Choć skutki zdarzenia wywarły obszerne, negatywne i nieodwracalne skutki w sferze zdrowia fizycznego i psychicznego powódki, to jednak dochodzona pozwem kwota 1.000.000 zł była żądaniem w ocenie Sądu wygórowanym.
Powyższą kwotę należało pomniejszyć o 30% przyczynienia powódki, 20,000 zł wypłacone w toku postępowania likwidacyjnego oraz 10.000 zł zasądzone wyrokiem karnym, co dało 460.000 zł.
Mając na względnie powyższe, żądanie w zakresie kwoty przewyższającej 460.000 zł należało oddalić, o czym Sąd orzekł w punkcie II wyroku.
3. Koszty leczenia
Powódka na podstawie art. 444 § 1 kc w zw. z art. 822 § 1 i 4 kc domagała się zasądzenia od pozwanej 18.398,73 zł tytułem zwrotu kosztów leczenia.
Na etapie postępowania likwidacyjnego strona pozwana wypłaciła powódce 3.067,95 zł, uznając jednocześnie za zasadną wysokość dochodzonych przez powódkę kosztów leczenia (przed odjęciem przyczynienia, przyznano z tego tytułu kwotę 30.679,54 zł). W toku procesu pozwana nie podważała sposobu ich wyliczenia; strony różniły się jedynie w ocenie zakresu przyczynienia się A. I..
Konsekwentnie do poczynionych uprzednio ustaleń, Sąd podzielił co do zasady wyliczenia powódki dokonane w zmodyfikowanym żądaniu pozwu i przyjmując 30% przyczynienia oraz uwzględniając wypłaconą już sumę, w punkcie I.2. wyroku zasądził od pozwanej 18.398,73 zł. Wprawdzie 70% z 30.679,54 zł, po odjęciu 3.067,95 zł daje kwotę 18.407,73 zł, a zatem wyższą niż zasądzona, jednak Sąd pozostawał w tej kwestii związany zakresem żądania pozwu i wskazaną w nim stawką.
4. Koszty opieki
Strona powodowa w oparciu o art. 444 § 2 kc w zw. z art. 822 § 1 i 4 kc wnosiła o zasądzenie na jej rzecz kwoty 38.640 zł tytułem skapitalizowanej renty obejmującej koszty opieki osób trzecich.
Powódka przyjęła, że przez pierwsze 90 dni od dnia wypadku opieka była wymagana w zakresie 12 godzin dziennie, przez następne 510 dni - 8 godzin dziennie, a przez następne 120 dni - 6 godzin dziennie. Doprecyzowując swoje roszczenie, powódka wskazała, że powyższe obejmuje okres 720 dni opieki sprawowanej od dnia opuszczenia przez powódkę placówki szpitalnej, tj. od 14 maja 2013 r. do 30 kwietnia 2015 r. i są to koszty opieki osób trzecich przed wytoczeniem powództwa. Wydaje się, że powódka wskazała te daty omyłkowo, przede wszystkim dlatego, że A. I. wyszła ze szpitala dopiero 9 października 2013 r., a poza tym pomiędzy ww. datami upłynęło 716, a nie 720 dni.
Pozwana spółka kwestionowała przyjętą liczbę godzin opieki, podnoszą, iż powódka długo przebywała w szpitalu, a zatem nie była potrzebna opieka w tak szerokim zakresie, jak wskazywany w pozwie. Pozwana w swoich wyliczeniach przyjęła nadto stawkę 7 zł za godzinę opieki. Według ubezpieczyciela, po wypisaniu do domu, A. I. wymagała opieki w zakresie 4 godzin dziennie.
Zatem, jako że przez pierwsze 160 dni od wypadku A. I. była hospitalizowana (także przez dodatkowe 6 dni w zw. z późniejszymi operacjami), Sąd ocenił jako uzasadnione jedynie 626 dni z 720 wyliczanych przez powódkę. Jednakże, w oparciu o opinie biegłych, którzy wskazywali, że powódka wymaga codziennej opieki w zakresie co najmniej 12 godzin (biegła z zakresu rehabilitacji i fizjoterapii wskazywała, że nawet 24) odmiennie niż powódka i pozwana, Sąd ustalił, że zasadne było przyjęcie 12 godzin dziennie opieki.
W ocenie Sądu pozwana niezasadnie kwestionowała stawkę za roboczogodzinę opieki, która została prawidłowo oszacowana przez powódkę. O powyższym świadczy chociażby ustalony w toku postępowania koszt 1 godziny usług opiekuńczych w Ośrodku Pomocy (...) w U., która w latach 2015-2017 wynosiła 13 zł. Przyjęta przez stronę powodową kwota 10 zł jest zatem uzasadniona i niewygórowana.
Stosownie do powyższego, Sąd wyliczył należną kwotę następująco: 626 dni x 12 h x 10 zł = 75.120 zł. Po uwzględnieniu przyczynienia dało to kwotę 52.584, a po odjęciu wypłaconej już sumy 2.520 zł - 50.064. Roszczenie powódki mieściło się w tym przedziale, w związku z czym zasadne było uwzględnienie go w całości w zakresie dochodzonej kwoty.
W ocenie Sądu jednakże należało ocenić powyższe roszczenie jako odszkodowanie z art. 444 § 1 kc, a nie rentę z art. 444 § 2 kc.
Dotychczas przyjmowano w orzecznictwie, że z brzmienia art. 444 § 1 kc nie wynika, aby roszczenie odszkodowawcze przysługiwało poszkodowanemu korzystającemu nieodpłatnie z opieki osób bliskich, które nie ponoszą w związku z tym konkretnych strat majątkowych; zgodnie bowiem z tradycyjnym rozumieniem szkody, koszty, o których mowa w tym przepisie, to wydatki rzeczywiście poniesione, a nie obiektywnie potrzebne. Odmiennie sytuacja przedstawia się w przypadku dochodzenia renty na podstawie art. 444 § 2 kc, obejmującej koszty opieki - w takiej sytuacji nie ma potrzeby wykazywania rzeczywistego ich poniesienia, ponieważ prawo do renty powstaje przed wystąpieniem uszczerbku, a nie - co jest typowe dla roszczenia odszkodowawczego - po jego powstaniu. Konsekwencją powyższego było dochodzenie kosztów opieki nieudokumentowanej lub poniesionej przez osoby najbliższe jako skapitalizowanej renty z tytułu zwiększonych potrzeb.
Jednakże jak przyjął Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z 22 lipca 2020 r. (III CZP 31/19, OSNC 2021, nr 4, poz. 22.) wyniki wykładni językowej, systemowej oraz celowościowej skłaniają do wniosku, że art. 444 § 1 kc może stanowić podstawę zasądzenia odszkodowania obejmującego koszty opieki nad poszkodowanym, które nie zostały przez niego faktycznie poniesione z uwagi na to, iż opieka ta była sprawowana nieodpłatnie przez osoby bliskie. Nie ma przekonywających argumentów pozwalających uznać, że koszty opieki, która była sprawowana nieodpłatnie (za czas przeszły), mogą mieścić się w zakresie szkody kompensowanej rentą, przewidzianą w art. 444 § 2 k.c., (zasadniczo na przyszłość), a nie stanowią natomiast szkody podlegającej naprawieniu na podstawie art. 444 § 1 k.c.
Ponadto powyższa zmiana wydaje się uzasadniona logicznie - powódka w sposób zróżnicowany, znajdujący uzasadnienie w okolicznościach faktycznych, wyliczyła zakres należnej opieki, uwzględniając większą jej intensywność na etapie początkowym z tendencją malejącą. W momencie wytoczenia powództwa można było ustalić w sposób konkretny zakres tej opieki. Konsekwentnie, jeżeli powódka dochodzi zwrotu kosztów dojazdów oraz zwrotu kosztów leczenia w oparciu o normę art. 444 § 1 kc, uwzględniając je następnie łącznie z kosztami opieki w osobnym żądaniu z art. 444 § 2 kc, to nie znajduje uzasadnienia różnicowanie tej podstawy na wcześniejszym etapie.
Powyższe należy do sfery prawa materialnego, która pozostaje w kompetencji Sądu, tak więc dopuszczalna była ingerencja w treść żądania strony w tym zakresie.
5. Koszty dojazdów
Powódka w oparciu o normę art. 444 § 1 kc w zw. z art. 822 § 1 i 4 kc dochodziła od pozwanej zwrotu kosztów dojazdów obejmujące przewóz poszkodowanej do szpitala i na zabiegi, przejazdy osób bliskich celem odwiedzin chorej w szpitalu, związane z koniecznością specjalnej opieki i pielęgnacji
W tym zakresie sporne pomiędzy stronami było przyjęte do wyliczeń spalanie pojazdu. Powódka uznała, że adekwatne będzie średnie spalanie średniego pojazdy wynoszące 81/100 km, pozwana wskazywała zaś na 6l/100 km, podnosząc, że powódka winna wykazać tę wyższą stawkę. Strony nie kwestionowały ani przyjętej szacunkowej ceny za paliwo (5 zł za litr), ani sumy kilometrów (9782). Podług tych ustaleń, w związku z przyjętym przyczynieniem (90%), pozwana wypłaciła powódce 293,46 zł z tego tytułu.
Żądanie powódki obejmowało kwotę 2.445,50 stanowiącej różnicę pełnej - w jej uznaniu - należności (9782 km x 0,08 x 5 zł) z uwzględnieniem 30% przyczynienia oraz wypłaconej uprzednio kwoty.
Odnosząc się do przedmiotu sporu w tym elemencie, Sąd podzielił przyjęte przez powódkę mierniki. W oparciu art. 322 kpc, mając na względzie doświadczenie życiowe, uznał, iż ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe, a spalanie na poziomie 8l/100 km, przy poruszaniu się w większości w mieście, jest zdecydowanie prawdopodobne. W tego typu sprawach przyjętą praktyką przy wyliczaniu należnych kosztów dojazdów jest posługiwanie się tzw. „kilometrówką” (stawką za 1 km przebiegu pojazdu wg Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (Dz. U. Nr 27, poz. 271 z późn. zm.), która dla samochodu osobowego o pojemności skokowej silnika powyżej 900 cm 3 za kilometr przebiegu pojazdu wynosi 0,8358 zł. Stawka w takim rozmiarze obowiązywała już w 2013 r. i przy zastosowaniu jej w niniejszej sprawie, przy 9782 km dałaby kwotę ponad dwukrotnie wyższą. Należało więc przyjąć, że kwota dochodzona przez powódkę jest adekwatna i nie można jej ocenić jako wygórowaną.
Mając na względzie powyższe Sąd uznał za adekwatną kwotę 2.455,50 zł dochodzoną przez powódkę, uwzględniającą konsekwentnie 30% przyczynienia oraz wypłaconą dotychczas część.
6. Renta na zwiększone potrzeby
Powódka wywodziła także żądanie oparte o uregulowanie z art. 444 § 2 kc w zw. z art. 822 § 1i 4 kc.
Stosownie do art. 444 § 2 kc jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty.
Renta z powodu zwiększonych potrzeb przysługuje poszkodowanemu niezależnie od tego, czy owe zwiększone potrzeby są zaspokajane. Prawo poszkodowanego w tym zakresie nie jest uzależnione od wykazania, iż poszkodowany efektywnie wydał odpowiednie kwoty na wskazywane koszty.
W związku ze zdarzeniem potrzeby powódki zwiększyły się w zakresie czterech grup dodatkowych wydatków, których wymaga poszkodowana. Są to: środki na rehabilitację, koszty dojazdów na konsultacje lekarskie i rehabilitacje, koszty opieki osób trzecich oraz koszty leczenia.
Sąd uznał, iż wydatki te są uzasadnione co do zasady, a ich konieczność wynika jednoznacznie z dowodów zgromadzonych w toku postępowania, przede wszystkim z opinii biegłych.
Powyższe roszczenie strona powodowa podzieliła na żądania obejmujące:
1)rentę w wysokości 1.296,52 zł płatną miesięcznie, od 1 lipca 2015 r. do 31 sierpnia 2017 r.,
2)skapitalizowaną rentę w wysokości 112.140 zł za okres od 1 września 2017 r. do 31 sierpnia 2020 r. (36 miesięcy x 3.115 zł),
3)rentę w wysokości 3.115 zł płatną miesięcznie, począwszy od 1 września 2020 r.
Pierwsza z powyższych obejmuje okres przed rozszerzeniem żądania powództwa i wyliczona została następująco. Przy przyjęciu, że w miesiącu (30 dni) powódka wymaga 6 godzin opieki dziennie, przy stawce 10 zł za godzinę ustalono ten koszt na 1.800 zł. Powódka podzieliła sumę kosztów dojazdów oraz leczenia poniesionych przez pierwsze 24 miesiące, co dało odpowiednio kwotę 163 zł i 1.278,30 zł miesięcznie. Suma wskazanych wydatków wyniosła 3.241,30 zł miesięcznie. Uwzględniając 60% przyczynienia się, powódka dochodziła z tego tytułu 1.296,52 zł miesięcznie za okres od 1 lipca 2015 r. do 31 sierpnia 2017 r.
W zmodyfikowanym żądaniu powódka nie dochodziła renty w sposób wyliczony pierwotnie - ustalenia pozostały tożsame jedynie w zakresie opieki (1.800 zł miesięcznie), zaś rehabilitację - stosownie do wyliczeń biegłej z zakresu rehabilitacji - powódka wyceniła na kwotę 2.000 zł miesięcznie, dodając do powyższych ustalone w sposób szacunkowy 150 zł tytułem dojazdu oraz 500 zł tytułem kosztów leczenia. Wszystkie powyższe pozwoliły ustalić sumę dochodzonej renty na kwotę 3.115 zł (4.450 zł - 30% przyczynienia). Taką stawkę powódka przyjęła od 1 września 2017 r.
Według pozwanej powyższe roszczenia nie zostały należycie udowodnione - powódka nie wykazała, że wymaga 6 godzin opieki dziennie, ani jakie koszty leczenia czy rehabilitacji aktualnie ponosi. Nadto wyliczenia w oparciu o koszty, jakie powódka miała ponieść przez pierwsze 2 lata po wypadku, jest nieadekwatne, ponieważ oczywistym jest, że są one najwyższe właśnie w pierwszym okresie. Powódka nie przedstawiła wystarczającego wytłumaczenia dla późniejszego podwyższenia kwoty renty ani w jakiś sposób powyliczała poszczególne jej składniki i za jakie okresy są dochodzone.
Badając zasadność wskazywanych przez powódkę kwot, Sąd uznał że zakres wymaganej opieki został w sposób spójny określony przez biegłych na poziomie co najmniej 12 godzin dziennie. Jak już wskazywano, przyjęta stawka 10 zł za godzinę jest kwotą uzasadnioną. Należało zatem uznać, że suma 1.800 zł miesięcznie z tego tytułu została prawidłowo ustalona.
W kwestii kosztów rehabilitacji Sąd kierował się przede wszystkim opinią biegłej z zakresu rehabilitacji i pielęgniarstwa, która stwierdziła, iż A. I. wymaga 20 godzin rehabilitacji miesięcznie. Biegła określiła, iż stawka za godzinę tego typu usługi wynosi od 70 do 100 zł za godzinę. Biorąc pod uwagę rachunki za rehabilitację u stałego fizjoterapeuty powódki, przedłożone w toku procesu, Sąd uznał, że uzasadniona w wyliczeniach jako niewygórowana i znajdująca odzwierciedlenie w rzeczywistości będzie stawka 90 zł za godzinę rehabilitacji. Zasadnie pozwana zwróciła uwagę, iż powódce przysługuje w tym zakresie możliwość korzystania z tożsamych świadczeń bezpłatnie w ramach NFZ w wymiarze 80 godzin rocznie. Konkludując, Sąd obliczył należne miesięcznie koszty z tytułu rehabilitacji: 160 godzin rocznie (20 godzin miesięcznie przez rok minus 4 miesiące w ramach NFZ) x 90 zł za godzinę = 1.200 zł miesięcznie.
Jakkolwiek do przyznania renty z art. 444 § 2 kc wystarcza samo istnienie zwiększonych potrzeb jako następstwo czynu niedozwolonego, których poniesienie nie musi zostać przez stronę udowodnione, to jednak należy badać ich zasadność oraz adekwatność, chociażby określone zostały w sposób szacunkowy.
Analizując zasadność kosztów dojazdów i opieki, Sąd wziął pod uwagę wysokość tego rodzaju wydatków wykazanych przez powódkę w okresie od kwietnia do września 2019 r. (k. 977-1059) oraz od maja do października 2020 r. (k. 873-879; 887-898, 913). Sąd posłużył się także wyliczeniami powódki odnoszącymi się do uśrednionego miesięcznego kosztu opartego na wydatkach poniesionych z tego tytułu w pierwszych dwóch latach po zdarzeniu.
Odnośnie ww. okresów strona przedstawiła fakturę za zakup tabletek oraz liczne faktury za koszty wizyt u psychologa. Wprawdzie sam zakup lekarstw stanowił niską kwotę, jednak nie należy tracić z pola widzenia, iż tego typu koszty ponoszone są okresowo, w zależności np. od stopnia nasilenia bólu czy innych dolegliwości. Powódka np. dokonywała uprzednio zakupu pieluchomajtek niejako „na zapas”, wydając jednorazowo wyższą kwotę. Sąd uwzględnił w zakresie kosztów leczenia także wydatki związane z wizytami u psychologa (sama terapia od kwietnia do września 2019 r. kosztowała 630 zł miesięcznie; od maja do października 2020 r. - 280 zł miesięcznie), ponieważ w świetle dokonanych ustaleń faktycznych nie budziło wątpliwości Sądu, iż taka terapia jest powódce niezbędna. Należało zatem uznać, że kwota 500 zł miesięcznie w zakresie kosztów leczenia jest jak najbardziej uzasadniona.
Biorąc pod uwagę koszty dojazdów - powódka wymaga systematycznego transportu na rehabilitację (20 km) oraz inne wizyty u specjalistów oraz w szpitalach (w tym co pół roku wizyta kontrolna w Poradni Neurochirurgii w W., niekiedy także w K.). Przez pierwsze dwa lata dało to średnio 163 zł. W okresie od maja do października dojazdy wyniosły ok. 260 km miesięcznie (przy' przyjętych przez powódkę stawkach 5 zł za litr paliwa oraz spalania 8l/100 km dało to kwotę 104 zł), od kwietnia do września - ok. 313 km miesięcznie (125,20 zł). Biorąc pod uwagę przedstawione w oświadczeniach odległości oraz ceny paliwa, Sąd uznał, że kwota 150 zł miesięcznie z tego tytułu została przez powódkę należycie oszacowana.
Wysokość tych wydatków, wyszczególniona powyżej, odpowiada zwiększonym potrzebom powódki i nie jawi się jako nadmienia lub wygórowana.
Tym samym zwiększone wydatki powódki związane ze skutkami zdarzenia z (...) r. miesięcznie dają łącznie 3.650 zł, co przy 30% przyczynienia przyjętych w zmodyfikowanym powództwie i podzielanym przez Sąd wynosi 2.555 zł.
W ocenie Sądu tę kwotę należało przyjąć jako uzasadnioną już od początkowych dat objętych roszczeniem. Kwota, której domagała się powódka w wysokości 3.115 zł była wygórowana, dlatego należało adekwatnie oddalić roszczenia w zakresie renty w części przewyższającej miesięczną podstawę w wysokości 2.555 zł.
Jednakże Sąd nie mógł automatycznie zasądzić ww. kwoty do pierwszej części roszczenia, gdyż stosownie do pierwszego okresu, tj. od 1 lipca 2015 r. do 31 sierpnia 2017 r., powódka domagała się w pozwie zasądzenia jej jedynie w wysokości 1.296,52 zł miesięcznie. Tylko w tym zakresie został przerwany bieg przedawnienia z dniem wniesienia pozwu, dlatego późniejsze rozszerzanie tej kwoty w modyfikowanym powództwie byłoby nieuzasadnione. Sąd pozostawał w tym zakresie związany wnioskiem strony i zasądził skapitalizowaną rentę obejmującą zwiększone potrzeby powódki za okres od 1 lipca 2015 r. do 31 sierpnia 2017 r. w kwocie 33.709,52 (26 x 1.296,52 zł).
Odnośnie skapitalizowanej renty dochodzonej w wysokości 112.140 zł za okres od 1 września 2017 r. do 31 sierpnia 2020 r., Sąd również musiał zrewidować jej wysokość i uwzględnić zasądzoną w ramach zabezpieczenia tożsamą rentę z tytułu zwiększonych potrzeb. Na czas trwania tego postępowania powódce przyznano rentę w wysokości 1.200 zł miesięcznie począwszy od dnia 1 września 2018 r. Wyliczając, iż za okres od 1 września 2017 r. do 31 sierpnia 2020 r., tj. przez okres 36 miesięcy, powódce winna być przyznana skapitalizowana renta w wysokości 91.980 zł (36 x 2.555 zł), od powyższej sumy należało odjąć kwotę 28.800 zł (24 x 1.200 zł), stanowiącą równowartość wypłacanej przez pokrywające się 24 miesięcy renty w wysokości 1.200 zł.
W świetle powyższego, powódce należało przyznać od pozwanej tytułem skapitalizowanej renty na zwiększone potrzeby za okres od 1 września 2017 r. do 31 sierpnia 2020 r. kwotę 63.180 zł.
7. Odsetki
Na podstawie art. 481 § 1 kc jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Stosownie zaś do art. 455 kc, jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.
Zgodnie z art. 14 ust. 1. Ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie.
Odsetek ustawowych oraz odsetek ustawowych za opóźnienie powódka dochodziła częściowo od 7 marca 2015 r., oraz częściowo od dnia rozszerzenia powództwa. W piśmie precyzującym wskazała nadto, iż w zakresie kosztów opieki osób trzecich oraz kosztów dojazdów domaga się odsetek od dnia 13 czerwca 2015 r. Powódka wyjaśniła, że data 7 marca 2015 r. to dzień następujący po 37-mym dniu od zgłoszenia roszczenia pozwanemu (zgodnie z przytoczonym przepisem 30 dni na likwidację szkody + 7 dni na doręczenie korespondencji). Konsekwentnie, pomimo braku uzasadnienia powódki, należało uznać, że wskazana data 13 czerwca 2015 r. obejmuje adekwatny 37-dniowy termin od dnia rozszerzenia w postępowaniu likwidacyjnym żądań (Dodatkowe roszczenia z 6 maja 2015 r. k. 210-211). Choć powódka nie wskazała tego, precyzując rozszerzenie powództwa, mając na uwadze treść pisma Dodatkowe roszczenia, wskazać należało, że również koszty leczenia zostały dopiero w tej dacie przedstawione w całości ubezpieczycielowi, umożliwiając mu spełnienie świadczenia i stanowiąc początek biegu 30-dniowego terminu do wywiązania się z zobowiązania.
W opozycji do powyższych żądań pozostawały twierdzenia strony pozwanej, gdyż w ocenie ubezpieczyciela odsetki powinny biec od dnia następującego po dniu wyrokowania. Ustalenie wysokości należnego zadośćuczynienia i odszkodowania następuje w dniu ferowania wyroku na podstawie całokształtu materiału dowodowego.
Wbrew pozorom również strona powodowa niejako potwierdzała wnioski pozwanej, zastrzegając w pozwie (k. 10), że ostateczna wysokość roszczenia zostanie określona po przeprowadzeniu postępowania dowodowego w sprawie, w szczególności uzyskaniu opinii biegłych, bowiem dopiero wtedy możliwa będzie całościowa ocena stanu zdrowia strony powodowej i rokowań na przyszłość.
Wnioski pozwanego w ocenie Sądu nie podlegały uwzględnieniu. Strona pozwana jest profesjonalnym podmiotem, zajmującym się zawodowo działalnością ubezpieczeniową. Nie zasługuje więc na uznanie argument, jakoby rozmiar należnego zadośćuczynienia i odszkodowania był możliwy do ustalenia dopiero od daty wyrokowania. Podmiot ten otrzymał pełne informacje o zakresie doznanych obrażeń już na etapie postępowania likwidacyjnego. Przyznana kwota 200.000 zł, pomniejszona później o przyczynienie, jawi się jako rażąco nieadekwatna do rozmiaru poniesionych przez A. I. obrażeń.
Na marginesie trzeba wskazać, że niepotrzebnie powódka wprowadzała rozróżnienie pomiędzy odsetkami sprzed 1 stycznia 2016 r. oraz po tej dacie. Sąd podziela w tej kwestii wyrażony w orzecznictwie pogląd, zgodnie z którym w razie zasądzenia po 1 stycznia 2016 r. odsetek ustawowych, mających swe źródło w treści art. 481 kc., za okres poprzedzający ww. datę, wystarczające jest określenie, że chodzi o "odsetki ustawowe za opóźnienie" (por. Wyrok SA w Warszawie z 12.09.2017 r., VI ACa 620/16, LEX nr 2418161).
Przechodząc następnie do konkretnych ustaleń, Sąd wskazuje, iż wskazane przez powódkę daty wymagalności poszczególnych świadczeń były prawidłowe. Ubezpieczyciel dysponował wszelkimi potrzebnymi informacjami do ustalenia zakresu należnych powódce świadczeń już od etapu przedsądowego. Jako strona procesu był także świadomy dokonywanych ustaleń w zakresie ustalenia braku związku przyczynowego pomiędzy szkodą powódki, a niezapięciem przez nią pasów i mógł dynamicznie rewidować swój pogląd dot. przyczynienia.
Jako że pismo procesowe rozszerzające powództwo zostało doręczone pozwanemu w dniu 11 września 2020 r. (k. 831), a pismo procesowe precyzujące te żądania (k. 841-845) doręczono 14 października 2020 r., Sąd przyjął, że pozwany miał 2 tygodnie od tej daty na spełnienie rozszerzonych żądań strony, a zatem pozostawał w zwłoce od 5 listopada 2020 r.
W pozostałym zakresie Sąd podzielił w całości daty wskazane przez powódkę.
8. Koszty procesu.
Mając na uwadze relację pomiędzy wartością przedmiotu sporu (po rozszerzeniu – 889.005 zł), a wartością zasądzonych świadczeń (647.044 zł) Sąd uznał, że powódka „wygrała” proces w 73 % (tym samym „uległa” w 27 %).
Koszty procesu poniesione przez strony wyniosły w sumie 27.634 zł i obejmowały koszty powódki - 14.817 zł, na które składały się: opłata od pozwu - 1000 zł, zaliczka na wydatki – 3000 zł, „taryfowe” wynagrodzenie pełnomocnika z opłatą od pełnomocnictwa – 10.817 zł oraz koszty pozwanego – 12.817 zł na które składały się: zaliczka na wydatki – 2000 zł, „taryfowe” wynagrodzenie pełnomocnika z opłatą od pełnomocnictwa – 10.817 zł. Ponieważ powódka „przegrała” proces w 27% to w takiej części (27% z 27.634 zł) – czyli kwotą 7.461,18 zł – powinna partycypować w kosztach procesu. Skoro poniosła koszty procesu w kwocie wyższej, tj. 14.817 zł, to należy się jej zwrot różnicy (14.817 zł – 7.461,18 zł) od pozwanego w kwocie 7.355,82 zł wraz z odsetkami za opóźnienie stosownie do art. 100 kpc,- o czym orzeczono w pkt. III. wyroku.
W toku procesu Skarb Państwa wyłożył tymczasowo na wydatki związane ze sprawą kwotę 11.670,42 zł (k. 1381- rozliczenie zaliczek i wydatków). Zgodnie z regułą stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu (art. 100 kpc) należało ściągnąć od powódki – z zasądzonego roszczenia - kwotę 3.151 zł (27% z 11.670,42 zł), zaś od pozwanego kwotę 8.519,42 zł (73% z 11.670,42 zł), a to na podstawie art. 83 ust. 1 i 2 w zw. z art. 113 ust. 1 i 2 uksc.
Powódka była częściowo zwolniona z opłaty od pozwu (k. 253 i 258) uiszczając kwotę 1000 zł. Mając na uwadze wartość zasądzonych świadczeń w wyroku (647.044 zł x 5%), opłata stosunkowa wynosi tu kwotę 32.353 zł, od której należy odjąć kwotę 1000 zł opłaty uiszczonej przez powódkę i otrzymujemy różnicę w wysokości 31.353 zł należną Skarbowi Państwa od pozwanego na podstawie ar. 113 ust. 1 uksc w zw. z art. 100 kpc. Stąd też od pozwanego, Skarbowi Państwa, należy się w sumie (31.353 zł + 8.519,42 zł) kwota 39.872,42 zł.
Z powyższych względów orzeczono jak w pkt. IV.
W pkt. V orzeczono na podstawie art. 113 ust. 4 uksc odstępując od obciążenia powódki pozostałą, związana z oddalonym roszczeniem, częścią opłaty od pozwu.