UZASADNIENIE

Pozwem z 27 grudnia 2021 r. (data nadania) skierowanym przeciwko Wspólnocie Mieszkaniowej (...) przy ul. (...) w W., powód J. P. (1) wniósł o ustalenie na podstawie art. 189 k.p.c. nieistnienia uchwały nr (...) Wspólnoty Mieszkaniowej (...) przy ul. (...) w W., w sprawie powołania Członków Zarządu Wspólnoty oraz zasądzenie od Wspólnoty na jego rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, opłaty sądowej i kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

(pozew – k. 3-15)

W odpowiedzi na pozew z 6 czerwca 2022 r. (data nadania) pozwana Wspólnota Mieszkaniowa (...) przy ul. (...) w W. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości podwójnej stawki minimalnej oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie.

(odpowiedź na pozew – k. 71-77)

W złożonej replice na odpowiedź na pozew powód podtrzymał dotychczasowe stanowisko wnosząc dodatkowo – w zakresie wniosku o zasądzenie kosztów procesu o zasądzenie kwoty 72,20 zł poniesionych przez powoda w celu doręczenia pozwu stronie pozwanej, a w zakresie kosztów zastępstwa procesowego – wniósł o zasądzenie ich w wysokości stanowiącej sześciokrotność stawki minimalnej.

(replika – k. 196-206)

W dalszym toku postępowania stanowiska stron nie uległy zmianie.

(protokół rozprawy – k. 261)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ogół właścicieli lokali w nieruchomości przy ul. (...) w W. tworzy Wspólnotę Mieszkaniową (...) przy ul. (...) w W. (dalej „Wspólnota Mieszkaniowa lub „Wspólnota”). Dla ww. nieruchomości Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie, XIII Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...). W nieruchomości wyodrębnionych jest 194 samodzielnych lokali mieszkalnych oraz jeden lokal niemieszkalny (garaż). Suma udziałów wszystkich odrębnych lokali w nieruchomości wynosi 181792. Lokal niemieszkalny – garaż stanowi współwłasność w częściach ułamkowych.

(księgi wieczyste (...))

J. P. (1) jest członkiem Wspólnoty Mieszkaniowej – jest właścicielem lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w W., dla którego Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie, XIII Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...)) oraz posiada udział nr(...)wynoszący 2/496 w prawie własności lokalu niemieszkalnego – garażu. J. P. (1) przysługuje udział w nieruchomości wspólnej związany z własnością lokalu nr (...) wynoszący 533/181792. J. P. (1) przez 17 lat był członkiem zarządu Wspólnoty Mieszkaniowej. Złożył rezygnację w dniu 30 listopada 2021 r.

(księga wieczysta (...), zeznania powoda – k. 259-259v. )

23 listopada 2021 r. do skrzynki pocztowej J. P. (1) dostarczono:

1. projekt uchwały nr 2/2021 w sprawie odwołania członków zarządu Wspólnoty Mieszkaniowej (...) przy ul. (...) w W.;

2. kartę do głosowania nad uchwałą(...)

3. projekt uchwały nr (...)w sprawie powołania członków zarządu Wspólnoty Mieszkaniowej (...) przy ul. (...) w W.;

4. kartę do głosowania nad uchwałą (...).

W projekcie uchwały nr (...)wskazano m.in. że załącznikiem nr 1 do tej uchwały jest lista właścicieli lokali z ujawnioną wielkością udziałów oraz podpisy.

(projekt uchwały – k. 21, zeznania powoda – k. 259-259v.)

25 listopada w skrzynce pocztowej powoda umieszczono „Informację dotyczącą zmiany zarządu Wspólnoty Mieszkaniowej (...) przy ul. (...) w W., a także 2 załączniki: uchwałę nr (...)Wspólnoty Mieszkaniowej K. Aleja przy ul. (...) w W. z dnia 10 września 2021 r. głosowanej w trybie indywidualnego zbierania głosów w sprawie odwołania dotychczasowych członków zarządu Wspólnoty Mieszkaniowej i uchwałę nr (...) Wspólnoty Mieszkaniowej K. Aleja przy ul. (...) w W. z dnia 10 września 2021 r. głosowanej w trybie indywidualnego zbierania głosów w sprawie powołania członków zarządu Wspólnoty.

Karta do głosowania prócz oznaczenia imienia i nazwiska, lokalu oraz tabeli, w której należało oznaczyć swój głos zawierała również wzór pełnomocnictwa o treści: „ imię i nazwisko ..., adres właściciela..., lok. ... nr dow. osob. .... Upoważniam(y) Panią/Pana .... nr dow. osob. .... do głosowania w moim imieniu nad uchwałą nr(...)Wspólnoty Mieszkaniowej (...) przy ul. (...) w W. dnia 10 września 2021 roku.”

(karty do głosowania – k. 81-187)

Zgodnie z Uchwałą nr (...) głosowaną w trybie indywidualnego zbierania głosów powołano na członków zarządu Wspólnoty Mieszkaniowej W. G., J. K. (1), E. N.. Uchwała miała wejść w życie z dniem jej podjęcia.

W. G., J. K. (1) i E. N. stwierdzili, po podliczeniu głosów, że za uchwałą głosowało 52,23% udziałów, przeciwko uchwale głosowało 0,00% udziałów, wstrzymało się od głosu 0,97% udziałów.

W treści uchwały nie było wzmianki (jaka znalazła się w jej projekcie, który otrzymał J. P. (1)), że załącznikiem jest lista właścicieli z ujawnioną wielkością udziałów oraz podpisami.

(uchwała nr (...) – k. 80)

Głosowanie nad uchwałą prowadzone było w trybie obiegowym. Kilka osób, w tym J. K. (1), W. G. i J. K. (2) chodzili po mieszkaniach i zbierali karty do głosowania. (zeznania J. K. (1) i W. G. – k. 259v-261)

Część lokali znajdujących się w nieruchomości przy ul. (...) w W. stanowi współwłasność w częściach ułamkowych.

Lokal nr (...) przy ul (...) stanowi współwłasność D. U. (2/3), D. D. (1/6) i P. U. (1/6). Na karcie do głosowania nad uchwałą nr (...)podpis (ZA) złożyła jedynie D. U.. Udział należący do D. D. i P. U. w nieruchomości wspólnej wynosi 0,0025430, zaś udział związany z garażem 0,000414136. Za uchwałą głosowała wyłącznie D. U..

(księga wieczysta (...), karta do głosowania – k. 186)

Lokal nr (...) przy ul (...) stanowi współwłasność A. M. (1) (1/2) i I. M. (1/2). Na karcie do głosowania nad uchwałą nr (...)podpis (ZA) złożył jedynie A. M. (1). (k. 167) Udział należący do I. M. w nieruchomości wspólnej wynosi 0,0053376, zaś udział związany z garażem 0,004032258.

(księga wieczysta (...))

Lokal nr (...) przy ul. (...) stanowi współwłasność N. P. (1/2) i R. R. (1) (1/2). Na karcie do głosowania nad uchwałą nr (...) podpis (ZA) złożył jedynie N. P.. (k. 113) Udział należący do R. R. (1) w nieruchomości wspólnej wynosi 0,0054917, zaś udział związany z garażem 0,004032258.

(księga wieczysta (...))

Lokal nr (...) przy ul. (...) stanowi współwłasność M. B. (1/2) i M. B.-R. (1/2). Na karcie do głosowania nad uchwałą nr (...)podpis (ZA) złożyła jedynie M. B.. (k. 116) Udział należący do M. B.-R. w nieruchomości wspólnej wynosi 0,0043127, zaś udział związany z garażem 0,006048387.

(księga wieczysta (...))

Lokal nr (...) przy ul. (...) stanowi współwłasność A. M. (2) (1/2) i Y. K. (1/2). Na karcie do głosowania nad uchwałą nr (...)podpis (ZA) złożyła jedynie A. M. (2). (k. 147) Udział należący Y. K. w nieruchomości wspólnej wynosi 0,0039404, zaś udział związany z garażem 0,004032258.

(księga wieczysta (...))

Lokal nr (...) przy ul. (...) stanowi współwłasność M. Ś. (1/10) i M. S. (9/10). Na karcie do głosowania nad uchwałą nr (...) podpis (ZA) złożyła jedynie M. Ś.. (k. 143) Udział należący M. S. w nieruchomości wspólnej wynosi 0,0164971, zaś udział związany z garażem 0,036290320.

(księga wieczysta (...))

Lokal nr (...) przy ul. (...) stanowi współwłasność W. G. (3/4) i M. G. (1/4). Na karcie do głosowania nad uchwałą nr (...)podpis (ZA) złożył jedynie W. G.. (k.97) Udział należący M. G. w nieruchomości wspólnej wynosi 0,0050241, zaś udział związany z garażem 0,004032258.

(księga wieczysta (...))

25 listopada 2021 r. J. P. (2), E. C. i J. D. zwrócili się do W. G., J. K. (1) i E. N. o przekazanie kart do głosowania w sprawie uchwał nr (...) i (...) oraz załącznika o jakim mowa była w projekcie uchwały nr (...). Prośba ta była ponawiana kilkukrotnie. Pisma pozostały bez odpowiedzi.

(pismo z 25 listopada 2021 r. – k. 26, mail – k. 27, pismo z 30 listopada 2021 r. – k. 29-30, wezwanie – k. 31, okoliczność przyznana przez pozwanego – k. 76)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych dokumentów, w szczególności kart do głosowania oraz informacji wynikających z ksiąg wieczystych poszczególnych lokali i budynków celem ustalenia udziałów w nieruchomości wspólnej głosujących „za” podjęciem uchwały nr (...). Zeznania W. G. i J. K. (1) Sąd uznał za wiarygodne w zakresie w jakim opisywali oni procedurę zbierania i liczenia głosów. Na uwzględnienie natomiast nie zasługiwały ich zeznania w zakresie dotyczącym ustalania, czy w przypadku, gdy osobie podpisującej się pod uchwałą przysługiwał jedynie udział w lokalu, posiadają oni pełnomocnictwa od pozostałych współwłaścicieli. Po pierwsze, nie posiadali oni wiedzy kto jest właścicielem, a kto współwłaścicielem poszczególnych lokali. Po drugie, w ogóle problem współwłasności nie był przez liczących glosy brany pod uwagę w tamtym czasie i pojawił się dopiero po zakwestionowaniu istnienia uchwały.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Podstawą powództwa o ustalenie nieistnienia uchwały jest art. 189 k.p.c. Zgodnie z jego treścią powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Jest to przepis dopuszczający ustalenie w postępowaniu procesowym istnienia lub nieistnienia prawa lub stosunku prawnego. Celem tego postępowania może być zarówno ustalenie pozytywne lub negatywne. Art. 189 k.p.c. można, więc traktować jako przepis, który przyznaje prawo do ochrony praw podmiotowych.

W ocenie Sądu nie ulega wątpliwości, iż powód jako członek Wspólnoty ma interes prawny w ustaleniu nieistnienia uchwały, o którym mowa w art. 189 k.p.c.

Podzielając stanowisko Sądu Najwyższego (wyrok z 30 września 2015 r. sygn. akt I CSK 773/14, publ. OSNC z 2016 r. nr 9 poz. 104) uznać należało, że możliwe jest wystąpienie przez członka wspólnoty mieszkaniowej z powództwem o ustalenie opartym na podstawie art. 189 k.p.c., zmierzającym do ustalenia nieistnienia uchwały. Wystąpienie z takim powództwem nie jest ograniczone ani czasowo, ani podmiotowo.

Źródłem interesu prawnego powoda, będącego materialnoprawną przesłanką uwzględnienia powództwa na podstawie art. 189 k.p.c., jest jego stosunek członkostwa we wspólnocie. Ten status powoda przesądza o związaniu uchwałą podjętą przez organ wspólnoty mieszkaniowej aż do chwili prawomocnego ustalenia nieistnienia takiej uchwały w obrocie prawnym, przeto chęć eliminacji przez powoda stanu niepewności co do jego związania bądź braku związania uchwałą wspólnoty mieszkaniowej przesądza o istnieniu interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie nieistnienia uchwały. Tym samym przyjąć należy, iż każdy członek wspólnoty mieszkaniowej ma interes prawny w ustaleniu nieistnienia uchwały, bo zmierza on w ten sposób do usunięcia stanu niepewności co do funkcjonowania (bytu) w obrocie prawnym mającej wiązać go uchwały organu wspólnoty (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z 15 lipca 2010 r., sygn. akt IV CSK 24/10, i z 14 marca 2013 r., sygn. akt I CSK 382/12, OSNC-ZD z 2013 r. nr 4 poz. 80).

W orzecznictwie wskazuje się, iż w razie żądania ustalenia nieistnienia uchwały na podstawie art. 189 k.p.c. wymagane jest stwierdzenie takich uchybień w procesie podjęcia uchwały, które wykluczają przyjęcie, że doszło do wyrażenia woli w danym przedmiocie przez powołane organy. Termin "uchwała nieistniejąca" nie jest pojęciem ustawowym, lecz określeniem, którym posługuje się doktryna i orzecznictwo i dotyczy szczególnie drastycznych uchybień przy podejmowaniu uchwał tak, że w ogóle trudno mówić o tym, że doszło do wyrażenia woli przez organ podmiotu korporacyjnego. Przykładem uchwały nieistniejącej jest uchwała podjęta bez wymaganego statutem quorum lub bez wymaganej większości głosów (por. orzeczenia Sądu Najwyższego z 30 września 2015 r. I CSK 773/14 OSNC 2016/9/104, z dnia 23 lutego 2006 r., I CK 336/05, Sądu Apelacyjnego w Warszawie - wyrok z dnia 4 listopada 2016 r. VI ACa 679/16).

Przechodząc do oceny żądania pozwu wskazać wypada, iż strona powodowa domagając się ustalenia nieistnienia kwestionowanej uchwały zarzuciła uchybienie polegające na nieuzyskaniu wymaganej większości głosów, a to z uwagi m.in. na nieposiadanie pełnomocnictw współwłaścicieli lokali mieszkalnych dla osób, które w takim charakterze oddały głos. Z uwagi na podnoszone uchybienia, powód twierdził, iż uchwała w ogóle nie uzyskała wymaganej większości. Zarzuty powoda dotyczyły również błędnego automatycznego uwzględnienia przy liczeniu głosów udziałów w nieruchomości niemieszkalnej garażowej.

W ocenie Sądu część zarzutów sformułowanych przez powoda okazała się zasadna.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż w pozwanej Wspólnocie Mieszkaniowej nie obowiązywały odmienne regulacje niż przewidział to ustawodawca w art. 23 ust. 2 u.w.l. zgodnie z którym uchwały zapadają większością głosów właścicieli lokali, liczoną według wielkości udziałów. Z materiału dowodowego nie wynika, że wprowadzono zasadę głosowania „jeden właściciel = jeden głos”.

Fakt, iż część lokali znajdujących się na nieruchomości stanowi współwłasność w częściach ułamkowych w ocenie Sądu rodziła konieczność uwzględnienia głosu tylko tego współwłaściciela, który faktycznie złożył swój podpis na karcie do głosowania. Nie znajduje bowiem uzasadnienia automatyczne uznanie, że wszyscy współwłaściciele głosowali w ten sam sposób, ani że ten z nich, który oddał swój głos posiadał stosowne pełnomocnictwo. Takiego domniemania w zakresie głosowania nad uchwałami Wspólnoty Mieszkaniowej założyć nie sposób. Zwłaszcza, że już w treści samej karty do głosowania znalazł się wzór pełnomocnictwa do głosowania w imieniu współwłaściciela nieruchomości. Z wzoru tego prawidłowo skorzystała część głosujących, np. właściciel lokalu nr (...) przy ul. (...) (k. 110), czy właścicielka lokalu nr (...) przy ul. (...) (k. 148). W przypadku braku pisemnego pełnomocnictwa, w ocenie Sądu, nieprawidłowym było zaliczenie głosu jednego ze współwłaścicieli lokalu na poczet udziału pozostałych. Pełnomocnictwo w tym zakresie nie mogło być dorozumiane. W materiale dowodowym nie ma natomiast żadnej informacji jakoby takie pełnomocnictwa od współwłaścicieli lokali (...) (w budynku przy ul. (...)) i nr (...)(w budynku (...)) istniały. Osoby zajmujące się zliczaniem głosów, w tym odbieraniem kart od właścicieli lokali twierdzili, że pełnomocnictwa były ustne, dorozumiane i automatycznie głos „za” zaliczany był na cały udział wszystkich współwłaścicieli. Jednak na etapie zbierania głosów nie dysponowali oni listą właścicieli (współwłaścicieli), zatem nie byli nawet w stanie dopytać, jaka jest wola współwłaścicieli niepodpisujących się na karcie do głosowania.

Wskazać należy, że za właściciela lokalu w rozumieniu art. 23 ust. 2 u.w.l., należy uważać także współwłaściciela lokalu w częściach ułamkowych. Ma on wobec tego obecnie samodzielny głos - niezależny od głosu pozostałych współwłaścicieli lokalu i może, w związku z tym, brać udział w głosowaniu uchwał niezależnie od innych współwłaścicieli. Wyłączeniem od powyższej zasady, zrównującej prawa właścicieli i współwłaścicieli lokali w zakresie uprawnienia do udziału w głosowaniu, jest sytuacja przewidziana w art. 23 ust. 2a i 2b ustawy o własności lokali, a występująca przy głosowaniu prowadzonym w trybie "jeden właściciel - jeden głos". Głosowanie takie nie zostało jednak wprowadzone w przypadku zaskarżonych uchwał, co stanowi okoliczność bezsporną.

W ocenie Sądu brak było podstaw do przyjęcia, że w odniesieniu do lokali (...) (w budynku przy ul. (...)) i nr (...)(w budynku (...)) współwłaściciele, którzy podpisali karty do głosowania głosowali w imieniu pozostałych uprawnionych.

Sąd dokonując matematycznych obliczeń ustalił, że suma udziałów osób, które głosu de facto nie oddały (współwłaściciele, którzy nie udzielili pełnomocnictwa do głosowania w ich imieniu) w nieruchomości wspólnej wynosi 0,026491615 (0,000847 + 0,00026688 + 0,00274585 + 0,00215635 + 0,0019702 + 0,01484739 +0,001256025), co stanowiło w zaokrągleniu 2,65%. Wyliczenie to dotyczy tylko udziałów przysługujących tym członkom w nieruchomości wspólnej w związku z własnością lokali. Jednak tylko ich odjęcie od ustalonej sumy głosów oddanych za uchwałą – 0,5223 powoduje, że udział ten spada poniżej ½ i wynosił 0,4958. Biorąc natomiast pod uwagę dodatkowo przysługujący udział związany z własnością ułamkowych części garażu, % głosów błędnie zliczonych byłby jeszcze większy.

Prezentowany przez powoda pogląd o potrzebie ustalenia głosów „za” uchwałą uwzględniając tylko głosy przypadające na lokale mieszkalne dlatego, że osoba głosująca wymieniła udział przysługujący jej z lokalu mieszkalnego z pominięciem udziału w lokalu niemieszkalnym (garażu) nie mógł zostać uwzględniony. Oczywistym w ocenie Sądu jest, że właściciel lokalu mieszkalnego oddaje swój głos pod uchwałą zarówno swoim udziałem w lokalu mieszkalnym, jak i udziałem w lokalu garażowym. Nadmiernym formalizmem byłoby oczekiwanie, że każdorazowo członek Wspólnoty oddając swój głos pod jakąkolwiek uchwałą musiałby wskazywać na przysługujące mu udziały w nieruchomości wspólnej. Trudno też byłoby przyjąć, by właściciel miał inaczej głosować w części związanej z udziałem związanym z lokalem mieszkalnym, a inaczej z lokalem garażowym. W ocenie Sądu wystarczającym jest określenie numeru lokalu, zaś kwestie wysokości udziałów związanych z mieszkaniem i garażem określone zostały w księgach wieczystych.

W ocenie Sądu głosy oddane przez współwłaścicieli lokalu garażowego podlegają „zsumowaniu” z ich głosami oddanymi jako właściciele lokali mieszkalnych.

Zarzuty dotyczące niezgodności przedłożonego projektu (dotyczące załącznika do uchwały) z finalną treścią podjętej uchwały okazały się – wobec błędnego ustalenia, że „za” uchwałą głosowała większość udziałów - nieistotne z punktu widzenia rozstrzygania o nieistnieniu uchwały.

Podsumowując, skoro zgodnie z art.. 23 ust. 2 u.w.l. uchwały zapadają większością głosów, liczoną według udziałów (z wyjątkami, które w niniejszej sprawie nie wystąpiły), a „za” uchwałą nr (...) oddano mniej niż 50% udziałów, to uchwała nr (...) nie uzyskała wymaganej większości i nie została podjęta. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem uchwała, która nie uzyskała większości głosów jest uchwałą nieistniejącą, co uzasadnia ustalenie jej nieistnienia przez sąd, zgodnie z art. 189 k.p.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 lutego 2006 r., I CK 336/05, lex nr 424423).

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Powództwo zostało uwzględnione, zatem powód wygrał proces w całości, wobec czego zasadnym było obciążenie pozwanego całością kosztów przez niego poniesionych, na które składały się: opłata od pozwu (200 zł), koszty zastępstwa procesowego (360 zł zgodnie z § 8 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie) oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa (17 zł). W ocenie Sądu jednak zasadnym było uwzględnienie wniosku strony powodowej o podwyższenie stawki kosztów zastępstwa procentowego. Niewątpliwy ogrom pracy pełnomocnika sprowadzający się do szczegółowego wyliczania ułamkowych części udziałów w nieruchomości przemawiał za ustaleniem 4-krotności stawki minimalnej wynoszącej 360 zł (tj. 1.440 zł).

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w sentencji.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE