UZASADNIENIE

P o w o d o w i e – w połączonych do rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawach - pozwali Towarzystwo (...) Spółkę Akcyjną w W. o poniżej wskazane świadczenia z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od wskazanych dat do dnia zapłaty z tytułu skutków wypadku drogowego z 18.09.2016 r., spowodowanego przez kierującego pojazdem, objętego ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej przez pozwanego:

Ł. G. (1) 4.02.2020 r. (data wpływu):

1. 500 000 zł zadośćuczynienia od daty zgłoszenia szkody ubezpieczycielowi (ponad wypłacone 58 300 zł),

2. 20 843 zł od dnia wytoczenia powództwa kosztów pomocy osób trzecich (za 2372 h po 10 zł, ponad wypłacone 2877 zł), gdyż od 19.09 do 31.12.2016 r. korzystał z 10 h pomocy dziennie, 1.01-31.04.2017 r. po ok. 6 h dziennie, 1.05-30.09.2017 r. średnio 4 h dziennie,

3. ustalenia odpowiedzialności za szkodę, jaka może powstać w przyszłości w związku z wypadkiem, gdyż nie zakończył procesu leczenia (wymaga jest też rehabilitacja), nie może się samodzielnie utrzymać, zatrudniony jest na część etatu i funkcjonuje dzięki wsparciu najbliższych.

F. G. (1) 4.02.2020 r. (data wpływu, początkowo I C 164/20):

1. 500 000 zł zadośćuczynienia od daty zgłoszenia szkody ubezpieczycielowi (ponad wypłacone 16 800 zł),

2. 18 676 zł od dnia wytoczenia powództwa kosztów pomocy osób trzecich /za 105 dni po 16 h x 10 zł od 18.09.2016 r. – 31.12.2016 r. i za 91 dni po 4 h x 10zł 1.01.2017 r. -1.04.2017 r. po rozszerzeniu - k. 303/349 z 10 966 zł w pozwie po 16 h x 10 zł, czyli (...), ponad wypłacone 1 764 zł za 63 dni po 4 h x 7 zł/,

3. ustalenia odpowiedzialności, jaka może powstać w przyszłości w związku z wypadkiem, gdyż proces leczenia nie zakończył się, nie ustały dolegliwości bólowe, nie wiadomo, co może zdarzyć się po tak znacznym urazie.

F. P. (1) 17.03.2020 r. (data nadania, początkowo I C 364/20):

1. 150 000 zł zadośćuczynienia od daty zgłoszenia szkody ubezpieczycielowi (ponad wypłacone 9850 zł),

2. 7898 zł od dnia wytoczenia powództwa kosztów pomocy osób trzecich /18.09.2016 r. – 30.09.2016 r. po 16 h, od 1.10.2016 r. do 31.12.2016 r. po 6 h, 1.01.2017 r. do 28.02.2017 r. 2 h, czyli 878 h po 10 zł ponad wypłacone 882 zł za 42 dni x 3 h x 7 zł/.

K. P. (1) 7.05.2020 r. (data wpływu, początkowo I C 500/20) od daty zgłoszenia szkody ubezpieczycielowi:

350 000 zł zadośćuczynienia (ponad wypłacone 29 800zł),

2. 10 112,56 zł odszkodowania za wydatki na dojazdy do placówek medycznych, kosztów leczenia, rehabilitacji, sprzątania (ponad wypłacone 3466,96 zł),

4 h przez 92 dni, 2 31,28,31 – 120 dni x 2=608 h

3. 15 546 zł kosztów pomocy osób trzecich (za (...) po 10 zł – 18.09.2016 r. – 26.09.2016 r. 3 h, 27.09.2016 r. do 30.11.2016 r. 7 h, 1.12.2016 r. – 31.01.2017 r. 5 h, 1.02.2017r. – 31.05.2017 r. 4 h,1.06.2017 r.-31.10.2017 r. 3 h, ponad wypłacone 1764 zł),

4. 388 689,31 zł odszkodowania wynikającego ze strat/nieuzyskanych korzyści z prowadzonej działalności gospodarczej przy uwzględnieniu danych za lata 2015-2019, gdyż powódka i Ł. G. nie byli w stanie fizycznie prowadzić działalności gospodarczej, jak i ich stan psychiczny utrudnił kontynuację z tą samą intensywnością co poprzednio. Widoczny był bowiem wzrost, średni miesięczny dochód wynosił 10 666 zł i systematycznie rósł. Tymczasem po wypadku zamiast dochodu pojawiała się strata,

5. ustalenia odpowiedzialności za szkodę, jaka może powstać w przyszłości w związku z wypadkiem (rozszerzenie pismem z 13.02.2019 r. k.879).

P o z w a n y wniósł o oddalenie powództwa, wskazując, jakie świadczenia wypłacono i zarzucając niewykazanie zasadności dalszych. Co do ustalenia odpowiedzialności zauważył, że obecna regulacja przedawnienia umożliwia dochodzenie dalszych świadczeń, gdyby takie się pojawiły. Negował też wymagalność odsetek od daty poprzedzającej wyrok.

Co do odszkodowania K. P. (1) za utracony dochód zarzucił niewykazanie wysokości.

Sąd ustalił, co następuje:

18.09.2016 r. kierujący pojazdem ubezpieczonym u pozwanego, spowodował – co potwierdził wyrok sądu I instancji z 27.11.2019 r. (k.67) - wypadek drogowy, zderzając się z samochodem, którym podróżowali powodowie, w wyniku czego zostali poszkodowani.

bezsporne

Powodowie doznali :

Ł. G. (1) – ok. 31 lat w chwili wypadku (ur. (...)) - na początku hospitalizowany od 18.09.2016 r. do 27.09.2017 r., stwierdzono wielomiejscowy uraz, pęknięcie wątroby, stłuczenie płuc ze śladową odmą prawostronną, wieloodołamowe złamania trzonu kości udowej lewej i ramiennej prawej oraz obu kości przedramienia lewego, zwichnięcia stawu PTP I stopy prawej, zespół stresu pourazowego. Rozpoczęto wobec niego ciąg zabiegów chirurgicznych (w obrębie złamań kończyn) z użyciem elementów stabilizujących, a także prowadzono leczenie przeciwbólowe (częściowo był unieruchomiony gipsem, ręką na szynie). Został wpisany z zaleceniem pielęgnacji opatrunków, leczenia przeciwbólowego, poruszania się na wózku inwalidzkim bez obciążania kończyny dolnej lewej i zakazem używania kończyn górnych do przemieszczania się wózka, prowadzenia rehabilitacji i terapii psychologicznej oraz ze skierowaniem do poradni ortopedycznej.

13.11.2016 r. ponownie trafił do szpitala ze względu na obrzęk przedramienia i zalecono dalszą kontrolę.

Jeszcze 9.01.2017 r. lekarz rodzinny wydał zaświadczenie, że powód nie jest zdolny do samodzielnej podróży na komisję lekarską ZUS (k. 22).

Gdy pojawił się ból, sygnalizujący złamanie gwoździa użytego do zespolenia - od 23.01.2017 r. do 3.02.2017 r. powód był hospitalizowany wskutek podobnego zdarzenia i poddano go operacji. Zalecono używanie kuli przy chodzeniu. 9.02.2017 r. był w szpitalu, gdyż pojawił się krwiak. Od 26.02.2017 r. do 2.03.2017 r. był ponownie operowany, gdyż zdestabilizowało się zespolenia ramienia. Następnie – od ok. połowy 2017 r. do połowy 2018 r. - cyklicznie zgłaszał się na konsultacje, sygnalizował ból.

Od 10.04.2017 r. był pod kontrolą psychiatry (k. 34), kontynuował jeszcze pod koniec 2018 r. Do 23.10.2017 r. odbył 5 wizyt u psychiatry, a kolejną 3.10.2018 r. Diagnozowano huśtawki nastrojów. Wpierw rozpoznano zaburzenia adaptacyjne, a potem – epizod depresyjne (nastrój depresyjny, przejawy gniewu). Wdrożono leczenie farmakologiczne.

Pod koniec marca 2017 r. (k. 35) zaczął się poruszać przy pomocy kul. Wcześniej prowadził tryb fotelowy-łóżkowy i był uzależniony od pomocy innych.

22.10.2018 r. w szpitalu usuwano zespolenie kości udowej wobec wygojenia. Zalecono kule. 15.01.2019 r. zgłosił się w szpitalu z dolegliwościami bólowymi, zalecano nieobciążanie nogi, używanie kuli. Stwierdzono zakończenie leczenia ortopedycznego na 15.06.2020 r.

Ze względu jednak na skrócenie kończyny o 3 cm utyka, nosi wkładkę, ale wówczas także nieznaczenie utyka. Pozostały liczne blizny (5 opisano k. 715 w opinii) – od 2 do 16 cm, umiejscowione na nadgarstku, przedramieniu, barku, udzie, kolanie, dobrze zagojone. Lewa kończona ma ograniczony zakres ruchu przedramienia (do 70 ^oprzy normie 80-90^o) i śladowo osłabiona jest siła ścisku pięści lewej. Doszło do zaburzenia rytmu i płynności mowy.

Ł. G. w czasie leczenie wielokrotnie udawał się na badania (np. RTG jak k 146). U lekarza POZ był na wizytach po kwiecień 2019 r.

Stwierdzono 46 % uszczerbku na zdrowiu (36 % wobec złamania i deformacji kości ramiennej bez upośledzenia kończyny, złamania obu kości przedramienia z ograniczeniem ruchu lewego, złamania trzonu kości udowej ze skróceniem 3 cm i 10 % wobec uporczywych zaburzeń adaptacyjnych, depresyjnych).

Powód doznawał bólu 8 pkt w skali VAS przez ok. miesiąc po wypadku, 6 pkt przez kolejne 5 miesięcy, 2-3 pkt pozostał.

Powód potrzebował opieki 6 godzin dziennie od 27.09.2016 r. przez 8 miesięcy (początkowo był na wózku, potem poruszał się z 2 kulami i po reoperowaniu znowu na wózku, a potem kule) i 2 godzin przez kolejne 2 miesiące.

Rokowania na przyszłość sąd dobre, poza tym, że opisane dysfunkcje pozostaną. Można rozważać rehabilitację w zakresie ograniczonej ruchomości przedramienia. Celowe jest terapia dla zdrowia psychicznego, ale jeśli uraz mózgu okazałby się zbyt poważny, może nie być wystarczająca, choć istnieje możliwość regeneracji tkanek.

dowód: dokumentacja medyczna – k. 13-43, 69, 127-130, 136-166, 206-208, 232-236, opinia – k. 710-725

9.03.2017 r. lekarz orzecznik ZUS ustalił co do Ł. G. (1) uprawnienie do świadczenia rehabilitacyjnego na 6 miesięcy od ustania zwolnienia chorobowego. 10.08.2017 r. – na dalsze 4 miesiące, 7.02.2018 r. – na 2, a 27.03.2019 r. stwierdził brak podstaw do dalszego.

dowód : dokumentacja ZUS – k. 44-55

Ł. G. (1) w sierpniu 2018 r. skierowano na rehabilitację w sanatorium.

dowód: skierowanie – k. 51, 206

F. G. (1) – 2 letni w chwili wypadku (ur. (...)) – przywieziony helikopterem nieprzytomny z zaburzeniami oddechu do G. i hospitalizowany (w innym szpitalu niż rodzice) od 18.09.2016 r. do 24.09.2016r. (8 dni w śpiączce) z urazem głowy (w tym ranę powieki górnej zaopatrzono szwami), został podłączony do respiratora, odnotowano niepokój pacjenta. Stwierdzono krwiak podczepcowego w okolicy czołowej i złamania prawej kości piszczelowej (co zauważono z opóźnieniem po interwencji członka rodziny), więc przebywał tam nadal od 24.09.2016r. do 28.09.2016r., a potem skierowano pod kontrolę poradni specjalistycznej.

W październiku i listopadzie 2016 r. konsultowano stan wygojenia, zwłaszcza że pojawiło się krwawienie. Podczas badania w Poradni neurologicznej 22.11.2016 r. stwierdzono zespół stresu pourazowego i zalecono obserwację psychologa. Od kliku do kilkunastu tygodni występował okres ostrej reakcji na stres, zaburzenia adaptacyjne. Mimo doznanego cierpienia, nie doszło do uszczerbku w tym zakresie. W wieku powoda napięcia mają tendencję samoczynnie ustąpić.

W okolicy rogu czołowego lewego pozostała blizna 7x1,5 cm, częściowo w owłosionej skórze głowy, ale w części twarzowej dobrze widoczna, częściowo z niewielkimi zaburzeniami czucia, wysklepiona (5 % uszczerbku). Podudzie prawe zostało zdeformowane w części piszczelowej, ale bez zaburzeń funkcji (5 % uszczerbku) i w związku z tym potrzebował dodatkowej opieki 2 godzin dziennie przez 3 miesiące. Odczuwał ból 8 pkt. skali (...) przez 2 miesiąca, malejący w natężeniu przez kolejne 3 miesiące.

W 2018 r. podjęto weryfikację potrzeby leczenia w zakresie afazji i został objęty terapią logopedyczną. Nie stwierdzono powiązań z wypadkiem.

W 2019 r. uczęszczał na rehabilitację.

dowód : dokumentacja medyczna – k. 209-221,226-7, 229-231, 237-272, opinia biegłych – k. 699-709/ w aktach I C 164/20 – k. 11-30, 33-40, 53, zeznania J. S. – k. 437

F. P. (1) – w chwili wypadku ok. 13,5 roku (ur. (...)) – został przewieziony do szpitala, gdzie po wykonaniu badań i zaopatrzeniu złamanego obojczyka prawego – zalecono dalsza leczenie w poradniach, co nastąpiło i był na kliku wizytach kontrolnych.

Doznał 5 % uszczerbku, gdyż obojczyk zrósł się wadliwie i pozostał niewielki uskok.

Potrzebował opieki 1 rzędu 1 godziny przez 2 miesiące. Odczuwał ból 6 pkt. według skali VAS przez miesiąc i przez następny zanikał. Obecnie sporadycznie mogą pojawić się ból 3-4 pkt.

Sytuacja, w jakiej się znalazł w związku z wypadkiem, wywołuje krzywdę, trudności adaptacyjne, zwłaszcza tuż po zdarzeniu, ale z czasem w naturalny sposób powód wrócił do funkcjonowania.

dowód : dokumentacja medyczna w I C 364/20 – k. 13-23, 44, 61-63, 70-71, opinia biegłych – k. 687-698

K. P. (1) - w chwili wypadku ok. 33 lata - hospitalizowana od 18.09.2016r. do 26.09.2017 r. z powodu urazu wielonarządowego – wstrząśnienia mózgu, złamania łopatki lewej i kręgu L3 oraz ogólnego potłuczenia. Została skonsultowana przez psychologa ze względu na PTSD. Zalecono oszczędny tryb życia, chodzenie w gorsecie, leki przeciwbólowe, kontrolę w poradniach.

Powodem wypisu ze szpitala po 8 dobach hospitalizacji była konieczność podpisania zgody na zabieg operacyjny syna F.. Jechała w gorsecie i z temblakiem (potem też mimo swoich dolegliwości jeździła z nim na kontrole, przenosiła), a po powrocie leczyła się ambulatoryjnie. Leczenie i doleczanie gorsetem trwało ok. 5 miesięcy. Nie skorzystała z rehabilitacji z NFZ wobec odległych terminów, ale korzystała z zabiegów prywatnie. Potrzebne są nadal, by zmniejszyć ryzyko konieczności operacji w związku z urazem kręgosłupa. Zakres zwyrodnienia może się zwiększyć.

Od stycznia 2017 r. pozostawała pod opieką psychiatryczną z farmakoterapią ze względu na reakcję adaptacyjną depresyjną.

Nie pracowała i uzyskiwała świadczenie rehabilitacyjne – od zakończenia zasiłku chorobowego do 14.10.2017 r.

Pozostała jej zmiana w okolicy czołowej centralnie i po lewej stronie, widoczna, guzowata (1,5x4cm) oraz niewielkie punktowe blizny okolicy nasady nosa po prawej stronie ok. 2 cm, kąta zewnętrznego oka prawego – 1 cm, okolicy brody – 1 cm.

Stwierdzono 35 % uszczerbku : 10 % blizny, 5 % uraz łopatki z nieznacznym ograniczeniem ruchu w stawie barkowym i okresowym zespołem bólowym, 15 % łącznie skutki złamania L3 (z pominięciem zmian poprzednich), 5 % w zakresie psychiatrii.

Powódka potrzebowała pomocy osób trzecich 4 h dziennie przez 3 miesiące i 2 h – przez kolejne 3.

Według skali VAS powódka odczuwała ból na 8 pkt przez 2 miesiące, stopniowo malejący do 4 pkt. przez 3 kolejne miesiące i nadal w tym zakresie pojawiają się bóle okresowe.

dowód: dokumentacja medyczna – k. 274-275, w I C 364/20 – k. 106, 111-136v, I C 500/20 – k. 17-33, 42-48, dokumentacja ZUS – k. 49-53, dokumentacja medyczna – k. 124, opinia biegłych - 675-686, zeznania J. S. – k. 437-8

W pomoc powodom zaangażowanych było przez ok. rok wiele osób, by podołać opiece na 4 poszkodowanymi osobami w związku z rozmaitymi potrzebami jaki wywołały ich urazy i unieruchomienie : przewozili do szpitala, pomagali w ubieraniu, myciu, w poruszaniu się, zajmowali się prowadzeniem domu i psem, zakupami, opieką nad najmłodszym powodem, jak i starszemu w obowiązkach szkolnych, nocowali u nich, wspierali.

Rodzice mieli urazy kończyn, więc nie mogli zająć się F. (którym wymagał szczególnej opieki z racji potrzeb tak małego dziecka).

Przed wypadkiem powodowie byli innymi ludźmi. Przedtem dobrze im się wiodło, realizowali swoje pasje, w tym uczestniczyli w wielkiej pasji Ł. G. (1), biorącego udział w wyścigach samochodowych, gdzie mógł liczyć na sukcesy. Zmagania ze skutkami wypadku wypaliły ich. Trudno im się pogodzić ze zmianami wywołanymi urazami ciała, jak i całej ich sytuacji. K. P. próbowała motywować rodzinę do otrząśnięcia się, sama podjęła pierwsze kroki, by uzyskać fachowe wsparcie, ale innych trudno było przekonać.

Pracownicy firmy starali się ją prowadzić, ale podejście kontrahentów uległo zmianie wobec powstałej niepewności w działalności, gdyż K. P. (1) i Ł. G. (1) leczyli się i w tym zakresie mieli problem z organizacją własnego życia (byli osłabieni urazami, leczyli się). Przy tym prężność firmy zapewniała aktywność Ł. G., której zabrakło.

Związek (...) rozpadł się w związku z trudnościami w odnalezieniu się w nowej sytuacji.

F. G. (2) był nieobecny w szkole od 19 do 30 września 2016 r., a jego zachowanie po powrocie uległo zmianie, gdyż stał się niespokojny, impulsywny, co miało wypływ na słabsze wyniki i gorsze relacje z kolegami. Zaprzestał uczęszczania na treningi piłkarskie (do końca stycznia 2017 r.), a w czasie rundy wiosennej sezonu 2016/17 r. (maj-czerwiec) miał problem z powrotem do kondycji, ale starał się.

dowód: oświadczenia – k. 62-66 (oraz w I C 164/20 – k. 31- 32, zaświadczenie – k. 33, IC 364/20 – k. 25-30, w tym zaświadczenie z klubu, informacja wychowawcy klasy, w I C 500/20 – k. 34-39), zeznania świadków – k. 316-331, 433-438, powodów – k. 501-506, wydruki z korespondencji telefonicznej – k. 353-355, zdjęcia – k. 356-399

W okresie 18.09.2016 r. – 18.03.2017 r. K. P. otrzymywała zasiłek chorobowy ok. 1 600 – 1700 zł brutto.

dowód: zaświadczenie z ZUS – k. 598

Powódka zajmowała się transportową działalnością gospodarczą, prowadząc własną firmę (w oparciu o wpis do ewidencji działalności gospodarczej).

Po wypadku była pozywana wobec niemożności wywiązania się z kontraktów i w konsekwencji prowadzone były postępowania komornicze przeciwko niej.

dowód: dokumentacja działalności gospodarczej – w I C 500/20 – k. 54-107, zeznania K. P. i Ł. G. – k. 501-506

Wypadek wywołał szkodę ww. działalności rzędu 137 330,06 zł.

dowód: dokumenty księgowe – k. 601-612, 614-621 i w segregatorach załączonych do akt, opinia biegłego z zakresu księgowości i finansów – k. 654-667, 757-760, zeznania K. P. i Ł. G. – k. 501-506

Pismem z 18.03.2017 r. powodowie zgłosili szkodę pozwanemu, występując o skonkretyzowane kwoty (zgłoszenie nastąpiło już wcześniej i 20.10.2016 r. pozwany uzyskał odpowiedź z policji).

Decyzjami z 10 10.2017 r. oraz kolejnymi, w tym wskutek reklamacji pozwany przyznał:

- Ł. G. - 58 300 zł zadośćuczynienia i 2 877 zł kosztów opieki (a także wypłacono udokumentowane wydatki na zakup środków medycznych i leków ok. 1300 zł,

- F. G. 16 800 zł zadośćuczynienia zł i 1764 zł kosztów opieki ( oraz pokryto inne drobne wydatki),

- F. P. 9850 zł zadośćuczynienia i 882 zł kosztów opieki,

- K. P. - 29 800zł, 3466,96 zł, 1764 zł kosztów opieki

dowód: dokumenty z likwidacji szkody – k. 56-61/w I C 164/20 – k. 41-49/ I C 364/20 – k. 31-38, 101/ I C 500/20 – k. 108-118

Powództwa podlegały uwzględnieniu,

ale nie w pełnym zakresie dochodzonych świadczeń.

Wobec niekwestionowanej odpowiedzialności pozwanego wobec powodów jako ubezpieczyciela (art. 436 kc w zw. z art. 822 kc i art. 19 ust. 1, 34 ust. 1 cyt. ustawy z 22.05.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych … Dz. U. Nr 124, p. 1152 ze zm), spór dotyczył wypłaty dalszych świadczeń w granicach odpowiedzialności cywilnej podmiotu objętego ubezpieczeniem (na podstawie art. 361 kc oraz art. 445 § 1 w zw. z art. 444 § 1 i 2 kc, które zgodnie z art. 13 ust. 2, 36 w/w ustawy ubezpieczeniowej zakreślają ich rozmiar) oraz art. 322 kpc.

Generalnie sąd uznał, że zgromadzone dowody są wiarygodne, zwłaszcza, że : wzajemnie się uzupełniają i potwierdzają, dokumentacja medyczna była dowodem obiektywnym, biegli logicznie przedstawili swój wywód, zeznania - mimo pewnej dozy subiektywizmu także -umożliwiały dokonanie przedstawionych ustaleń. Stąd przy omawianiu poszczególnych przesłanek pozostaje poddać zagadnienia dowodowe dokładniejszej analizie, gdy zachodzi taka potrzeba. Zauważyć można, że zeznania te były tak obszerne, a jednocześnie nieskonkretyzowane dostatecznie co do danych liczbowych, że należało je odnosić do opinii biegłych, którzy podsumowywali stan powodów wskazując okresy, gdy wymagali opieki zanim ich stan się poprawił (stopień opieki ulegał zmianie, a przynajmniej takiej, którą można uznać za pozostającą w związku przycznowo-skutkowym). Jednocześnie tylko lektura całości pozwala na zobrazowanie, czego doświadczyli powodowie. Stąd sąd poprzestał w stanie faktycznym i przeprowadzając ocenę prawną na ogólnym nazwaniu pewnych zauważalnych tendencji w sytuacji powodów

Tu także sąd nadmieni, że świadek A. I. (k. 491) – nie miała istotnych informacji w sprawie (czyli bezpośrednio prowadzących do ustaleń lub z dostateczną do ustaleń dawką wiedzy). Natomiast zeznania (i zaświadczenia) K. G. (k. 550-551/ w I C 164/20 : zaświadczenie k. 33, w I C 364/20 : zaświadczenie – k. 24, zeznania – k. 541) potwierdzały zeznania K. P., że zwróciła się do świadka o terapię dla rodziny na miejscu w domu, gdy jeszcze F. był w gipsie i przychodziła do nich kilka tygodni, rozmawiając głównie z K. P.. Potwierdzały też inne zeznania, że co do oczywistych w zaistniałej sytuacji skutków, że powodowie byli w szoku i przerażeni co będzie z przyszłością, jak i że Ł. G. demonstrował, że sobie sam poradzi, a F. G. (2) wypierał problem. Jednak mimo profesjonalizmu świadka, to w zakresie oceny stanu psychicznego powodów – wiążąca dla sądu była opinia biegłych. Dlatego bezpośrednio w stanie faktycznym sąd nie wskazał na te zeznania, choć miał ja na uwadze jako współpotwierdzające się i współuzupełniające się z pozostałym materiałem dowodowym; podobnie sąd postąpił z zeznaniami świadków o zmianach w działalności gospodarczej, uważając, że bezpośrednią, zasadniczą wiedzę mieli powodowie, zajmujący się tą działalnością.

zadośćuczynienie - art. 445 § 1 kc

Sąd podziela pogląd, iż: „subiektywny charakter krzywdy powoduje, że przydatność kierowania się przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia sumami zasądzonymi z tego tytułu w innych przypadkach jest ograniczona. Jednakże ta przesłanka nie jest całkowicie pozbawiona znaczenia, pozwala bowiem ocenić, czy na tle innych podobnych przypadków zadośćuczynienie nie jest nadmiernie wygórowane. Dodatkowo jednolitość orzecznictwa sądowego w tym zakresie odpowiada poczuciu sprawiedliwości i równości wobec prawa (por. wyrok SN z dnia 26 listopada 2009 r., III CSK 62/09, OSNC-ZD 2010, nr 3, poz. 80, LEX nr 738354).”

Dlatego dokonując szacowania, sąd miał na uwadze inne rozstrzygnięcia, które analizuje w zestawieniu z informacją o średniej wysokości odszkodowania za 1 % uszczerbku na zdrowiu. Z publikacji w Rzeczpospolitej z 21.01.2010 r. w wersji internetowej w artykule „Ubezpieczyciel sam wyliczy rekompensatę” – wynikało, że w sprawach o zadośćuczynienie średnio sądy zasądzają 2.500 zł za 1 % uszczerbku i wniosek ten nie odbiegał od weryfikacyjnych analiz orzecznictwa dokonywanych przez sąd z uwzględnieniem sytuacji rynkowej (tendencji zmian kosztów i dochodów) Uszczerbek jest bowiem podstawą szacowania wysokości roszczenia. Średnia oznacza występowanie odstępstw w górę i w dół przy badaniu konkretnej sytuacji. Dlatego miarkowanie wyliczenia końcowego wysokości szkody, sąd dokonuje, badając ogół okoliczności jak :

a) wiek poszkodowanego (zwykle większą krzywdą jest np. kalectwo u młodej osoby),

b) rodzaj i rozmiar doznanych obrażeń,

c) intensywność (natężenie, nasilenie) i rodzaj cierpień fizycznych i psychicznych, ich oraz czas trwania (ewentualnie stopień kalectwa),

e) nieodwracalność następstw uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia (kalectwo, oszpecenie);

f) skutki uszczerbku w zdrowiu na przyszłość (np. niemożność wykonywania ulubionego zawodu, uprawiania sportów, pracy artystycznej, rozwijania swoich zainteresowań i pasji, zawarcia związku małżeńskiego, posiadania dzieci, utrata kontaktów towarzyskich, utrata możliwości chodzenia do teatru, kina, wyjazdu na wycieczki),

g) rodzaj dotychczas wykonywanej pracy przez poszkodowanego, który powoduje niemożność dalszego jej kontynuowania,

h) szanse na przyszłość, związane np. z możliwością kontynuowania nauki, z wykonywaniem wyuczonego zawodu, życiem osobistym,

i) poczucie nieprzydatności społecznej i bezradność życiowa powstałe na skutek zdarzenia, wywołującego obrażenia ciała,

j) konieczność korzystania ze wsparcia innych, w tym najbliższych, przy prostych czynnościach życia codziennego – oraz szereg innych czynników podobnej natury do wyżej wskazanych,

ł) aktualne warunki oraz stopa życiowa społeczeństwa kraju, w którym mieszka poszkodowany ,

m) konieczność przedstawiania przez sumę zadośćuczynienia odczuwalnej wartości ekonomicznej, przynoszącą poszkodowanemu równowagę emocjonalną, naruszoną przez doznane cierpienia psychiczne – nie będącej jednakże wartością nadmierną w stosunku do doznanej krzywdy, co wynika z kompensacyjnego charakteru zadośćuczynienia.

Z pewnością wpływ na wielkość zasądzanych świadczeń ma także zakres żądań pozwu. W ten sposób powód dookreśla rozmiar odczuwalności swej krzywdy i stąd kwoty w różnych sprawach nie są ze sobą zupełnie proporcjonalnie skorelowane. Szczególnie można to zauważyć, gdy sąd uwzględnia całe powództwo, a strona żądała mniej niż średnia zasądzona w innej sprawie. Szacowanie wielkości krzywdy przez strony jest dość subiektywne, ale z pewnością występują także różnice w odczuwalności krzywdy.

Wobec powyższego zasądzono dopłaty do zadośćuczynienia w wysokości jak w sentencji wyroku, mając na uwadze, że ze względu na stwierdzone uszczerbki na zdrowiu, powiązane z konkretnymi przeżyciami poszczególnych osób, które przy tym, nawet F., przeżyły traumatyczny etap w swym życiu, jakim w rodzinie, której się dobrze powodzi, było wspólne przeżycie wypadku, niemocy z niemożności niesienia sobie pomocy i uzależnienia swej egzystencji od innych, a nadto :

- Ł. G. (1) – jako osoby bazująca na swojej sile życiowej, został złamany niemocą związaną ze skonkretyzowanym cierpieniem wobec odczuwanego bólu, z stała zmianą fizyczną w postaci utykania, blizn, nie mogącą prowadzić w pełni samodzielnego życia w zakresie podstawowym, nie wspominając o dalszej realizacji, poddany został cierpieniu przez ból fizyczny, uciążliwość leczenia (ograniczone poruszanie),

- F. G. (1) – wobec jego wieku trudno określi jego świadomość, ale na pewno przeżył poza dolegliwościami fizycznymi, to że był odseparowany od rodziców, życie domowe uległo zakłóceniu, pozostała mu trwała blizna,

- F. P. (1) – najmniej ucierpiał fizycznie w porównaniu z pozostałymi powodami, ale przez to miał możność bezpośredniego odczucia niepewności losu rodziny tuż po wypadku i później, jak i też pozostała u niego stała zmiana fizyczna,

- K. P. (1) – wprawdzie podjęte przez nią próby szukania wsparcia, umożliwiły jej odbudowywani własnego życia, ale została pokiereszowana zarówno fizycznie, jak i psychicznie.

odszkodowanie za opiekę osób trzecich – art. 444 § 1 kc

Wobec potwierdzonej linii orzeczniczej^¹ potrzeba korzystania z pomocy osób trzecich podlega uwzględnieniu nie tylko z perspektywy doznań poszkodowanego, ale jako odszkodowanie za świadczenie opieki na ich rzecz.

Jak już zostało wspomniane, opinie biegłych dostarczyły sądowi skonkretyzowanych informacji o potrzebie opieki, jaka była potrzebna. Sąd miał na uwadze, że opieka mogła wykraczać poza ramy określone w nawiązaniu do określonych schorzeń, ale jednocześnie to, że pomoc była zintegrowana wobec wszystkich powodów. Dlatego poprzestał na liczbie godzin z opinii biegłych, nie mając możności ustalić, w jakim stopniu czynności mogły w ramach tych godzin nachodzić się czynnościami wobec innych, a na ile wykraczać w związku z czynnościami podejmowanymi dla nie wszystkich w zakresie prowadzenia domu, gdyż sami powodowie, nie mieli takiej możliwość.

Tylko co do F. G. (1) sąd za uzasadniony uznał w całości wymiar dochodzony, uznając argument, że powód był małym dzieckiem, które w ogóle wymaga opieki, a nie tylko w związku z wypadkiem, a skoro rodzice przez swoje urazy, byli ograniczeni, to należało uznać oszacowanie z pozwu, gdyż w pryzmacie doświadczenia życiowego – także wydawało się adekwatne.

Sąd stwierdził, że stawka oczekiwana przez powodów nie była nadmierna, a wskazana przez pozwanego – niedostateczna. Obie kwoty bazowały na liniach orzeczniczych, które nawiązują do kosztu godziny za opiekę organizowaną przez gminę (zwykle 15 zł), czy z przeliczenia z wynagrodzenie minimalnego oraz powiązania z wykładnią, że skoro pomoc świadczona jest nieodpłatnie, to należy stawkę ująć w wartości netto. W tym zakresie skoro sąd co do wymiaru godzin bazował na argumencie kumulacji czynności, to uzasadniało to przyjęcie wyższej ze stawek przyjmowanych w orzecznictwie. Sąd przyjął, że wycena powinna zostać dokonana godzinowa, mimo długotrwałości, gdyż jednak ilość zaangażowanych osób, wskazywała na punktowość czasową opieki, bliższą rozliczeniom godzinowym niż poprzez zaangażowanie osoby do prowadzenia domu i opieki na stałe.

ustalenie odpowiedzialności na przyszłość

Sąd uwzględnił żądanie o ustalenia odpowiedzialności na przyszłość^², mimo że powodowie, którzy tego dochodzili, nie są pozbawieni dalszego dochodzenia swych praw, jeśli ujawni się taka potrzeba^³. Choć opinie biegłych były bowiem raczej dobre co do rokowań, to jednak w przypadku K. P. (1) zagrożenie zostało zauważone. trudności w zdiagnozowaniu F. G. (1) - małego dziecka, które się rozwija, zwłaszcza wobec upowszechnionego poglądu, że okres do 3 roku życia jest ważny – także uzasadnia potwierdzenie już w niniejszym wyroku odpowiedzialności za skutki wypadku na przyszłość, gdyż tezy opinii biegłych nie były tak jednoznaczne, że nie doszło do poważniejszego zakresu skutków urazu. Natomiast co do Ł. G. (1), to zwraca uwagę, że skrócona kończyna, czy blizny, jak i stan psychiczny, w jakim się znalazł - mogą prowadzić do dalszych nakładów/wydatków, które mogą być uznane za uzasadnione.

odszkodowanie dla K. P. (1) za dojazdy do placówek medycznych, koszty leczenia, rehabilitacji, sprzątania

Sąd nie uwzględnił roszczenia ww. zakresie, gdyż analiza materiału dowodowego nie dawała możliwości skonkretyzowania zakresu (art. 6 kc).

odszkodowanie (szkoda w prowadzonej działalności gospodarczej)

Materiał dowodowy potwierdził, że z przyczyn zdrowotnych działalność gospodarcza pod firmą powódki została zakłócona, co prowadziło do szkody po jej stronie. Oszacowanie jest trudne ze względu na trudności w dookreśleniu adekwatnego modelu badania w oparciu o wiedzę ekonomiczną w powiązaniu z art. 361 i 363 kc. Sąd jednak stwierdził, że założenia przyjęte przez biegłego odpowiadały wskazanej podstawie, jak i dostępnemu w sprawie materiałowi dowodowemu. Wyjaśnienie dokładne mogłoby prowadzić do napisania monografii na temat tej wyceny, ale wywód opinii jest dostateczną informacją na ten temat, co także sąd wskazywał omawiając ten dowód ze stronami (w tym zwł. k. 823 – vide pisma dla stron z 12.05.22 r.). Sąd przyjmuje argumentację biegłego więc za własną i stąd nie powtarza jej.

Odsetki zasądzono na podstawie art. 481 § 1 i 2 kc, w zw. art. 14 ust. 1 i 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, czyli że profesjonalista działa na swoje ryzyko, oczekując na rozstrzygnięcie sądu. Jednakże wobec trudności w stwierdzeniu, z jaką datą doszło do zgłoszenia szkody w sposób umożliwiający oszacowanie, a przynajmniej poznanie – jak poszkodowani określają krzywdę i szkodę, sąd – kierował się datą pisma, dołączonego do pozwów z wezwaniem do zapłaty i odpowiedzią, jaka nastąpiła 10.10.2017 r., czyli gdy doszło do przyznania pierwszych wypłat. I tak określił datę wymagalności zadośćuczynień, gdyż zakres zdarzenia był już znany, więc pozwany miał możność standaryzowania świadczenia, by zapobiec sporowi sądowemu. Podobnie sąd zasądził odsetki za koszty pomocy osobom trzecim dla K. P., a skoro pozostali sami określili termin wymagalności na datę późniejszą, to została ona uznana za właściwą. Wymagalność odszkodowania w związku z działalnością gospodarczą sąd przyjął, kierując się datą odpowiedzi na pozew, gdyż nie wynikało ze sprawy, by żądanie było wcześniej odpowiednio skonkretyzowane (art. 455 kc).

Niezależnie od zakresu oddalenia powództw koszty zostały rozliczone na podstawie art. 100 kpc w zw. art. 102 kpc, gdyż mimo, że kwotowo sąd nie podzielił stanowiska powodów, to niewątpliwie dotknęła ich katastrofa życiowa, która była trudna do oszacowania. Obliczenie cywilnoprawnej rekompensaty ma swoje reguły, ale wciąż jest dość niewymierne wobec doznań, jakie ma wyrównać, a nawet określenie skutków w działalności gospodarczej, można oprzeć tylko na pewnych zabiegach rekonstrukcyjnych (koniunktura zależy od różnych czynników, więc i dlatego nieustannego związku przyczynowego z wypadkiem też nie można uznać). Przy tym orzecznictwo dostarcza różnych przykładów. Tu same twierdzenia pozwu wstępnie nie budziły wątpliwości, że są przeszacowane, jak niekiedy się zdarza. Dlatego też sąd nie ściągnął z zasądzonych świadczeń opłat od oddalonych części powództwa (art. 113 ust. 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).

W nawiązaniu do powyższego sąd zasądził koszty, tak jakby powodowie od początku dochodzili kwot, finalnie określonych przez sąd i przy uwzględnieniu § 2 pkt. 5-7 rozporządzenia o opłatach za czynności adwokackie (sprawy były połączone, ale należało ustalić sytuację każdego z poszkodowanych osobno). Obciążył też pozwanego w całości wydatkami w sprawie (co do zasady bowiem przegrał), co wymagało także na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ściągnięcia na Skarb Państwa tymczasowo pokrytych przez niego wydatków, jak i uiszczenia opłat od pozwów – w zakresie uwzględnionych kwot.

1 Uchwała SN z 22 lipca 2020 r ., III CZP 31/19

2 zasada potwierdzona uchwałą SN w sprawie III CZP 34/69

3 w uchwale z dnia 24 lutego 2009 r., III CZP 2/09 (OSNC 2009, Nr 12, poz. 1680) Sąd Najwyższy stwierdził, że pod rządem art. 442¹ § 3 k.c. powód dochodzący naprawienia szkody na osobie może mieć interes prawny w ustaleniu odpowiedzialności pozwanego za szkody mogące powstać w przyszłości. Wyjaśnił, że w stanie prawnym wprowadzonym przez art. 442 można zasadnie twierdzić, że wyeliminowane zostało niebezpieczeństwo upływu terminu przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody na osobie wcześniej niż szkoda ta się ujawniła. Wprowadzenie uregulowania, że bieg terminu przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody na osobie rozpoczyna się z chwilą dowiedzenia się przez poszkodowanego o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia (bo tak należy odczytać § 3 art. 442¹ k.c.) oznacza, że nie został w żaden sposób ograniczony czas, w jakim może ujawnić się szkoda na osobie, prowadząc do powstania (zaktualizowania się) odpowiedzialności pozwanego za skutki danego zdarzeni

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

Przewodniczący:	sędzia Hanna Kaflak-Januszko