UZASADNIENIE

Pozwem z 20 października 2017 r. (data nadania), skierowanym przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W., B. S. wniosła o orzeczenie nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym, aby pozwany zapłacił powódce kwotę 100.000 zł tytułem wykupu obligacji serii (...) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W razie wniesienia sprzeciwu, bądź stwierdzenia przez Sąd braku podstaw do wydania nakazu zapłaty, powódka wniosła o zasądzenie ww. kwot wyrokiem.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że 3 września 2015 r. zarząd pozwanego podjął uchwałę w sprawie emisji obligacji na okaziciela serii (...), a ona skutecznie nabyła 100 obligacji zwykłych na okaziciela o wartości nominalnej łącznie 100.000 zł. Obligacje były oprocentowane 8% w skali roku, przy czym odsetki miały być wypłacane w terminach wskazanych w Terminarzu płatności kuponowych zawartego w pkt 17 Propozycji Nabycia (kwartalne okresy odsetkowe). Emitent spełnił jedynie dwa świadczenia odsetkowe, zalegając z zapłatą za kolejne okresy, wobec czego pismem z 20 czerwca 2017 r. zażądała przedterminowego wykupu obligacji. Emitent do dnia wniesienia pozwu nie uregulował należności odsetkowych ani nie wykupił obligacji powódki.

(pozew – k. 2-5)

30 października 2017 r. Sąd Okręgowy nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym nakazał pozwanemu zapłacić na rzecz powódki B. S. kwotę 100.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kwotę 4.867 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania, w tym 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

(nakaz zapłaty – k. 47)

We wniesionym w dniu 29 listopada 2017 r. sprzeciwie od nakazu zapłaty (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym ewentualnych kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany wskazywał w uzasadnieniu na brak winy emitenta w niespełnianiu świadczeń odsetkowych w terminie oraz niedokonaniu wykupu obligacji. Wskazał, że udzielał informacji emitentom, iż głównym aktywem, z którego pozyskiwane będą fundusze na wypłatę odsetek, był (...) S.A., którego właścicielem jest spółka (...) S.A. W spółce tej na dzień sporządzenia Propozycji Nabycia Obligacji pozwany posiadał 49,70% w kapitale zakładowym oraz 49,70% w ogólnej liczbie głosów na walnym zgromadzeniu (...). Decyzją Komisji Nadzoru Finansowego z 25 kwietnia 2017 r. została odebrana licencja na prowadzenie działalności maklerskiej przez (...), a co za tym idzie spółka utraciła główne źródło dochodu. Powyższe – niezależne od emitenta - czynniki, uniemożliwiły spełnianie świadczeń odsetkowych w terminie oraz przedterminowy wykup obligacji. W ocenie pozwanej spółki niezawinione działanie emitenta nie może być podstawą do żądania przedterminowego wykupu obligacji.

(sprzeciw od nakazu zapłaty – k. 57-58v)

Pismem z 18 lutego 2020 r. pozwana spółka reprezentowana przez kuratora Z. B. podtrzymała dotychczasowe stanowisko, wnosząc o zawiadomienie R. W. i T. R. o toczącym się postępowaniu i wezwanie ich do udziału w sprawie. Kurator wskazał, że 27 kwietnia 2017 r. KNF złożyła zawiadomienie o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przez T. R. i R. W. przestępstwa z art. 311 k.k., polegającego na rozpowszechnianiu w dokumentacji związanej z obrotem papierami wartościowymi, tj. obligacjami (...), nieprawdziwych informacji o stanie majątkowym oferenta (emitenta). R. W. i T. R. pełnili obowiązki członków zarządu, ponadto zgodnie ze statutem spółki – byli jedynymi uprawnionymi do powoływania i odwoływania zarządu oraz mogli samodzielnie powoływać i odwoływać członków rady nadzorczej. Kurator podniósł również, że powódka w żaden sposób nie udowodniła, by opłaciła przedmiotowe obligacje na okaziciela, ani też, że była ich właścicielem co najmniej w dniu wniesienia pozwu.

(pismo procesowe kuratora z 18.02.2020 r. - k. 219-219v)

Pismem procesowym z 20 lipca 2023 r. kurator procesowy pozwanej spółki (ustanowiony w trybie art. 69 k.p.c.) wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, a także przyznanie kuratorowi wynagrodzenia według norm przepisanych powiększonego o obowiązującą stawkę podatku od towarów i usług. Kurator w całości poparł stanowisko i twierdzenia zawarte we wcześniej składanych pismach pozwanej.

(pismo procesowe kuratora procesowego z 20.07.2023 r. – k. 272-272v)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 3 września 2015 r. zarząd (...) S.A. z siedzibą w W. (dalej: Emitent) podjął uchwałę nr (...) w sprawie emisji obligacji serii (...) w trybie oferty niepublicznej. Propozycje nabycia obligacji zostały skierowane do inwestorów za pośrednictwem (...) S.A. Zgodnie z pkt 11 uchwały obligacje miały mieć formę dokumentu złożonego w depozycie prowadzonym przez oferującego ( (...) S.A.).

(okoliczności niezaprzeczone, uchwała nr (...) k. 9-10, propozycja nabycia
– k. 11-21)

19 września 2016 r. na skutek złożenia formularza przyjęcia propozycji nabycia obligacji powódka nabyła 100 obligacji serii (...) pozwanej spółki o wartości 1.000 zł każda.

(okoliczność niezaprzeczona, zlecenie kupna papierów wartościowych – k. 22, zawiadomienie o zawarciu transakcji – k. 23)

Zgodnie z pkt. 15 Warunków Emisji Zabezpieczonych Obligacji (dalej: Warunki) Emitent zobowiązał się do następujących świadczeń: świadczenia pieniężnego polegającego na zapłacie kwoty oprocentowania, na warunkach i w terminach określonych w pkt. 17 oraz świadczenia pieniężnego polegającego na zapłacie kwoty odpowiadającej wartości nominalnej Obligacji na warunkach i w terminie określonym w pkt. 16 Warunków.

Zgodnie z pkt. 16 Warunków wykup obligacji miał zostać przeprowadzony w Dniu Wykupu, tj. 16 listopada 2017 r. poprzez wypłatę Obligatariuszom kwoty w wysokości równej wartości nominalnej Obligacji.

Zgodnie z pkt. 17 Warunków odsetki od przydzielonych obligacji w wysokości 8 % w skali roku miały być wypłacane na rzecz posiadaczy obligacji kwartalnie w ciągu ośmiu kwartalnych okresów odsetkowych, począwszy od lutego 2016 r. do listopada 2017 r., zgodnie z harmonogramem.

(okoliczności niezaprzeczone, Propozycja nabycia Obligacji serii (...) – k. 11-21, tabela)

Pozwana wywiązała się ze świadczeń odsetkowych za IV i V kwartał, jednak z opóźnieniem. B. S. otrzymała od pozwanej łącznie kwotę 3.231,12 zł tytułem wypłaconego zysku (odsetek) zgodnie z Warunkami Emisji Zabezpieczonych Obligacji. Kolejne kupony odsetkowe nie zostały zrealizowane.

(okoliczności bezsporne, potwierdzenia przelewów za IV i V okres odsetkowy – k. 24, 25)

W związku z opóźnieniem w zapłacie odsetek pismem z 20 czerwca 2017 r. powódka wezwała pozwaną do pilnego wydania świadectw depozytowych posiadanych przez nią obligacji, a wobec rażącego opóźnienia w wypłacie kuponów odsetkowych wniosła o przedterminowy wykup obligacji i zwrot wypłaconej przez nią sumy pieniędzy.

(okoliczność bezsporna – k. 26)

Pismem z 20 czerwca 2017 r. Emitent poinformował powódkę o zmianie Warunków Emisji Obligacji w związku z Decyzją KNF z 25 kwietnia 2017 r. o cofnięciu zezwolenia na prowadzenie działalności maklerskiej przez (...) S.A. Wobec tego odcinek zbiorowy Obligacji serii (...) 8 czerwca 2017 r. został przekazany przez (...) S.A. do depozytu prowadzonego przez Emitenta Obligacji. W nocie zmieniającej Warunki Emisji wskazano, że podmiotem przechowującym dokumenty jest Kancelaria Notarialna P. W. w O.. Dokumenty powyższe nie zostały jednak fizycznie zdeponowane w ww. kancelarii, ich miejsce położenia pozostaje nieznane.

(okoliczności niezaprzeczone, pismo z 20 czerwca 2017 r. – k. 27, nota zmieniająca nr 1 Warunki Emisji Obligacji – k. 28-29, mail – k 341)

Do dnia wniesienia pozwu pozwana nie wypłaciła powódce należnych odsetek, nie doszło również do wykupu Obligacji.

(okoliczność bezsporna)

Powyższe ustalenia Sąd poczynił w oparciu o powołane dokumenty, które to dokumenty nie były przez strony podważane co do ich prawdziwości, a Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania ich wartości dowodowej z urzędu, a nadto na podstawie twierdzeń stron, przede wszystkim strony powodowej.

Wypada zauważyć, że opisane wyżej okoliczności faktyczne niemal w całości były bezsporne lub co najmniej wynikały z niezaprzeczonych przez pozwanego twierdzeń powódki. Podkreślić przy tym trzeba już w tym miejscu, że na mocy przepisu przejściowego - art. 11 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1469 ze zm.), zastosowanie w sprawie znajdował art. 207 § 6 k.p.c., a także art. 503 § 1 k.p.c. w brzmieniu sprzed 7 listopada 2019 r. Wszystkie twierdzenia i zarzuty pozwanego, które nie zostały przywołane w sprzeciwie od nakazu zapłaty, mimo że nie było przeszkód, aby podnieść je już wówczas, podlegały pominięciu jako spóźnione. Dotyczy to w szczególności argumentacji pozwanego podniesionej po ustanowieniu kuratora dla spółki co do tego, że powódka nie wykazała, że opłaciła obligacje, ani że jest ich posiadaczem.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany wskazał jedynie, że nie ponosi winy za opóźnienie w uiszczeniu odsetek i wykupie obligacji, nie miał zaś wątpliwości co do tego, że powódce przysługują prawa z obligacji zgodnie z jej twierdzeniami ujętymi w pozwie. Późniejsza zmiana stanowiska pozwanego była wyrazem strategii procesowej przyjętej przez kuratorów spółki i wynikała z obowiązków związanych z pełnieniem funkcji kuratora. Natomiast z procesowego punktu widzenia owe spóźnione zarzuty i twierdzenia nie mogły mieć wpływu na wynik sprawy. Ustalając, że powódka jest posiadaczem obligacji, w takim znaczeniu, że przysługują jej prawa ze wskazanych w pozwie obligacji, Sąd miał też na uwadze fakt, że powódka wykazała, że nie jest obecnie znane miejsce położenia dokumentów obligacji, zatem fizyczne objęcie ich w posiadanie przez powódkę, czy choćby przedłożenie zaświadczenia depozytowego nie było możliwe; powódka pomimo podjętych w tym kierunku starań nie była w stanie uzyskać żadnych dokumentów.

Na rozprawie w dniu 24 kwietnia 2018 r. Sąd oddalił wnioski dowodowe strony pozwanej o przesłuchanie świadków A. S., R. W. i K. M. oraz o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron na okoliczności: sposobu, terminu emisji i wykupu obligacji, propozycji zawarcia ugody, zabezpieczenia – okoliczności ustanowienia hipoteki, funkcjonowania i obowiązywania W.. W ocenie Sądu przeprowadzenie dowodów osobowych nie miało znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, a wobec tego mogło spowodować jedynie zwłokę w jej rozpoznaniu. Okoliczności faktyczne, które miały być dowiedzione przy pomocy ww. środków dowodowych nie stanowiły bowiem przesłanek tamujących możliwość natychmiastowego wykupu obligacji, a wynikających z ustawy o obligacjach.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Żądanie powódki zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Powódka zgłosiła roszczenie o zapłatę kwoty 100.000 zł, która miała odpowiadać wartości nominalnej obligacji wyemitowanych przez pozwaną, a posiadanych przez powódkę.

Ponownie w tym miejscu należy zaakcentować, że niniejsza sprawa na podstawie art. 11 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw podlega rozpoznaniu na podstawie przepisów obowiązujących przed wejściem w życie ww. ustawy, to jest przed dniem 7 listopada 2019 r. Sąd nie uwzględnił podniesionych przez pozwanego zarzutów braku wykazania przez powódkę opłacenia i posiadania przedmiotowych obligacji co najmniej w dniu wniesienia pozwu. W ocenie Sądu, okoliczności te zostały milcząco przyznane przez stronę pozwaną w samym sprzeciwie – pozwana spółka nie zaprzeczyła jakoby powódka była posiadaczem 100 sztuk Obligacji serii (...), przyznając, że do wypłaty świadczeń odsetkowych ani do wykupu obligacji nie doszło z uwagi na problemy finansowe spółki. Z uwagi na treść obowiązującego przed 7 listopada 2019 r. art. 207 § 6 k.p.c., a także art. 503 § 1 k.p.c., pozwany nie był uprawniony do zmiany stanowiska w ww. zakresie i podniesienia twierdzeń i zarzutów nie ujętych w sprzeciwie, chyba że wykazałby, że nie zostały one zgłoszone w pierwszym piśmie bez winy strony – takiej próby jednak pozwany nawet nie podjął. W ocenie Sądu, okoliczności niniejszej sprawy – a więc fakt, że obligacje miały formę dokumentową, a w związku z decyzją KNF wszelka dokumentacja została przekazana innemu podmiotowi – który to zaprzeczył jej posiadaniu (mail – k. 341) – obciążają stronę pozwaną. Nie sposób jednocześnie pominąć, że powódka pismem z 20 czerwca 2017 r. zażądała od emitenta świadectw posiadanych przez nią obligacji, którego to żądania emitent nie spełnił. Uznać należało więc, że powódka na dzień składania pozwu była posiadaczem 100 obligacji serii (...) wyemitowanych przez pozwaną spółkę.

Pozwana nie kwestionowała faktu, że nie wywiązała się ze zobowiązania umownego polegającego na uiszczeniu na rzecz powódki odsetek umownych za szósty, siódmy i ósmy okres odsetkowy, ani nie wykupiła obligacji mimo wezwania obligatariusza. Wskazywała natomiast na brak zawinienia w opóźnieniu spełnienia świadczeń, do których była zobowiązana.

Sąd obowiązany był do rozstrzygnięcia czy na stronie pozwanej ciążył obowiązek zrealizowania wykupu obligacji po zgłoszeniu takiego żądania przez powódkę.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 15 stycznia 2015 r. o obligacjach (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 483) obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia.

Zgodnie zaś z art. 74 ust. 2 ustawy o obligacjach jeżeli emitent jest w zwłoce z wykonaniem w terminie, w całości lub części, zobowiązań wynikających z obligacji, obligacje podlegają, na żądanie obligatariusza, natychmiastowemu wykupowi w części, w jakiej przewidują świadczenie pieniężne. Obligatariusz może żądać wykupu obligacji również w przypadku niezawinionego przez emitenta opóźnienia nie krótszego niż 3 dni, chyba że warunki emisji wskażą krótszy okres.

Wbrew stanowisku pozwanego, art. 74 ust. 2 ustawy o obligacjach przyznaje obligatariuszowi możliwość żądania wykupu obligacji przez emitenta, nawet jeśli ten ostatni nie znalazł się w zwłoce, czyli nie ponosi winy za opóźnienie w spełnieniu świadczenia. Pozwany w swoim stanowisku prezentowanym w niniejszej sprawie całkowicie pominął zdanie drugie przepisu art. 74 ust. 2 ustawy o obligacjach, które mówi o możliwości żądania wykupu obligacji przez emitenta w przypadku niezawinionego opóźnienia, które trwa nie krócej niż 3 dni, chyba że warunki emisji wskazują krótszy okres. W Warunkach Emisji Zabezpieczonych Obligacji, które wiązały strony niniejszego sprawy, nie zmodyfikowano terminu, o którym mowa w art. 74 ust. 2 zdanie drugie ustawy o obligacjach. W tej sytuacji powódka mogła zgłosić swoje żądanie wcześniejszego wykupu obligacji przez emitenta o ile doszło do wystąpienia co najmniej 3-dniowego opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego, o którym mowa w pkt. 15 Warunków Emisji Zabezpieczonych Obligacji, polegającego na zapłacie kwoty oprocentowania na warunkach i w terminach określonych w ust. 17 Warunków Emisji Zabezpieczonych Obligacji. Przesłanka ta bezspornie została w sprawie spełniona.

Podane w uzasadnieniu sprzeciwu od nakazu zapłaty przyczyny, dla których pozwany nie wykonał ciążącego na nim zobowiązania, nie mogły skutkować oddaleniem powództwa jako przedwczesnego czy bezzasadnego. Z istoty zobowiązania wynikającego z wystawienia papieru wartościowego wynika, że pozwany jest zobowiązany do zapłaty należności obligatariuszowi bez względu na przywoływane przez siebie okoliczności faktyczne wskazujące na trudności finansowe czy toczące się postępowania karne przeciwko osobom pełniącym funkcję członków zarządu spółki. Należy podkreślić, że powódka nie jest akcjonariuszem pozwanej spółki, a uiszczone jej w zamian za obligacje środki pieniężne winny być zwrócone zgodnie ze wskazanymi wyżej propozycjami nabycia obligacji. Ciężaru zarówno finansowania działalności gospodarczej pozwanej spółki, jak również jej odpowiedzialności względem innych podmiotów nie sposób przenosić na obligatariuszy.

Na dzień wniesienia pozwu opóźnienie pozwanej w zapłacie odsetek na rzecz powódki przekraczało: co do VI okresu odsetkowego – 5 miesięcy, za VII - 2 miesiące, a w toku postępowania upłynął termin na wypłatę świadczenia odsetkowego za okres VIII (16 listopada 2017 r.). Powódka wykazała więc, że zaistniały przesłanki umożliwiające jej przedterminowe domaganie się wykupu obligacji. Bezsprzeczne natomiast pozostawało, że pozwany tego wykupu nie dokonał.

W świetle powyższego, żądanie powódki zasądzenia na jej rzecz od pozwanego kwoty 100.000 zł (wartości nominalnej posiadanych przez nią obligacji) podlegało uwzględnieniu w całości. O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § k.c., zasądzając odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu, zgodnie z żądaniem powódki. Powódka wystąpiła z pisemnym żądaniem wcześniejszego wykupu obligacji już w czerwcu 2017 r., wobec czego nie ulegało wątpliwości, że na dzień wniesienia pozwu (20 października 2017 r.) roszczenie jej było wymagalne.

Z tych przyczyn orzeczono jak w pkt. I wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł w pkt. II wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Należało zasądzić od pozwanej spółki na rzecz powódki kwotę 10.417 zł, na którą składały się: opłata od pozwu w wysokości 5.000 zł, koszty zastępstwa procesowego w wysokości 5.400 zł zgodnie z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804 ze zm.) oraz 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W pkt. III wyroku Sąd przyznał adw. A. J. – ustanowionej kuratorem procesowym pozwanej (...) S.A. z siedzibą w W. - tytułem wynagrodzenia kwotę 2.656,80 zł na podstawie § 1 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz. U. z 2018 r., poz. 536) w zw. z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.), jako 40% od 5.400 zł, z uwzględnieniem stawki podatku VAT. Na podstawie art. 113 u.k.s.c. wynagrodzenie przyznano od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie.

Sędzia Agnieszka Nakwaska-Szczepkowska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE