UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 10 marca 2020 r., skierowanym przeciwko (...) Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W., I. B. i D. B. wnieśli o:

1. zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwoty 45.514,95 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 stycznia 2020 r. do dnia zapłaty – z tytułu zwrotu wszystkich świadczeń otrzymanych od strony powodowej przez pozwanego i jego poprzednika prawnego (...) Bank (...) S.A. w okresie od 15 kwietnia 2010 r. do 15 kwietnia 2013 r. na postawie umowy o kredyt nr (...), jako świadczeń nienależnych z uwagi na bezwzględną nieważność ww. umowy w całości.

2. ustalenie nieistnienia stosunku prawnego między stronami wynikającego z umowy o kredyt nr (...) zawartej 16 marca 2010 r. między powodami a poprzednikiem prawnym pozwanego ( (...) Bank (...) S.A.);

3. zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesu według norm przepisanych (w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 7.200 jako dwukrotności stawki minimalnej oraz opłat skarbowych od pełnomocnictw w wysokości 34 zł) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia zasądzającego te koszty do dnia zapłaty.

Ewentualnie, w przypadku nieuznania powyższych żądań, powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz łącznie kwoty 44.209,28 zł wraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 16 stycznia 2020 r. do dnia zapłaty – z tytułu zwrotu świadczeń strony powodowej w części nienależnie pobranej przez pozwanego i jego poprzednika prawnego (...) Bank (...) S.A. w okresie od 15 kwietnia 2010 r. do 15 listopada 2019 r. na podstawie abuzywnych postanowień umowy o kredyt nr (...) dotyczących zawartej w niej klauzuli waloryzacyjnej.

Powodowie podnieśli, że w przedmiotowej umowie zostały zawarte postanowienia abuzywne w rozumieniu art. 385¹ k.c., w szczególności dotyczące indeksacji kredytu kursem CHF, które nie wiążą ich jako konsumentów, a ponadto mogą być ocenione w świetle art. 58 k.c. jako przesłanki nieważności tej umowy. Wyjaśnili, że dochodzona kwota 45.514,95 złotych stanowi sumę rat spełnionych w okresie od 15 kwietnia 2010 r. do 15 kwietnia 2013 r. przy założeniu, że umowa jest nieważna, a ewentualnie dochodzona kwota 44.209,28 zł stanowi różnicę pomiędzy świadczeniem spełnionym w wykonaniu umowy w okresie od 15 kwietnia 2010 r. do 15 listopada 2019 r. a świadczeniem, które by spełnili w razie wyeliminowania z umowy klauzul abuzywnych. Szczegółowe wyjaśnienie żądań pozwu i podniesionych dla jego poparcia twierdzeń powodowie przedstawili w uzasadnieniu pozwu i pozostałych pism procesowych ( pozew – k. 1-22, pismo procesowe z 2 listopada 2020 r. – k. 162-169).

(...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł
o oddalenie powództwa w całości, kwestionując roszczenie co do zasady i wysokości,
a z ostrożności podnosząc zarzut przedawnienia roszczeń powodów. Z daleko posuniętej ostrożności procesowej, w przypadku uznania umowy kredytu za nieważną, pozwany, na podstawie art. 496 w zw. z art. 497 k.c. podniósł zarzut zatrzymania do czasu zwrotu przez powodów na rzecz pozwanego kwoty 221.800 zł wypłaconej powodom w związku z podpisaniem umowy kredytu. Pozwany wniósł o zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Szczegółowe wyjaśnienie swojego stanowiska pozwany przedstawił w uzasadnieniu odpowiedzi na pozew (odpowiedź na pozew – k. 97-119).

Do czasu zamknięcia rozprawy stanowiska stron nie uległy zmianie (protokół z rozprawy z dnia 5 lutego 2024 r. – k. 338-338v).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 17 lutego 2010 r. I. B. i D. B. złożyli do (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G. (poprzednika prawnego (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W.) wniosek o udzielenie kredytu w wysokości 250.000 zł, wybierając jako walutę kredytu CHF. W trakcie procedury kredytowej I. B. i D. B. zostali poinformowani przez pracownika banku o ryzyku zmiany kursu waluty obcej, którego wzrost powoduje wzrost raty i kwoty zadłużenia wyrażonego w walucie polskiej oraz ryzyku zmiany stopy procentowej, której wzrost może spowodować wzrost raty spłaty kredytu oraz oświadczyli że poniosą te ryzyka (wniosek o udzielenie kredytu – k. 121-122, oświadczenie o ryzyku – k. 122).

W dniu 16 marca 2010 r. I. B. i D. B. zawarli z (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G. umowę kredytu mieszkaniowego nr (...), na mocy której bank udzielił im kredytu w kwocie 86089,12 CHF (z zastrzeżeniem, że jednak nie więcej niż 221,800 zł).

Umowa składała się z Części Szczególnej Umowy (dalej CSU) - sporządzonej w formie tabeli zawierającej pozycje dotyczące przeznaczenia, wysokości, warunków cenowych, zabezpieczenia, uruchomienia i spłaty, terminów wykonania obowiązków przez strony. CSU zawierała ponadto oświadczenia składane przez kredytobiorcę.

Część Ogólna Umowy (dalej COU) stanowiła zaś Część nr 2a „Regulaminu udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego (...)” i zawierała ogólne postanowienia dotyczące zasad udzielania, wypłaty, spłaty, zasad wykonywania umowy, w tym klauzule przeliczeniowe. Treść COU nie zawierała postanowień indywidualizowanych dla konkretnego kredytobiorcy.

Umowa przewidywała również zastosowanie zasad określonych w „Ogólnych warunkach udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego (...), a kredytobiorca oświadczał, że otrzymał ich treść i zapoznał się z nimi (vide zapis w umowie – k. 27-29).

Jako przeznaczenie kredytu wskazano cel mieszkaniowy: finansowanie kosztów nabycia nieruchomości położonej w W. (76.773,80 CHF) oraz remont ww. nieruchomości (6.908,87 CHF), a także „inny cel” w kwocie 9.315,32 CHF.

Okres kredytowania zostało określony od 16 marca 2010 r. do 15 marca 2040 r.

W § 2 ust. 1 pkt 1 CSU określono, że całkowity koszt udzielonego kredytu wynosi szacunkowo 162.038,49 zł.

Zabezpieczeniami spłaty kredytu (§ 3 CSU) były: hipoteka kaucyjna na nieruchomości położonej w W. 32, działce ne (...) ((...)-(...) Ś.) oraz na nieruchomości położonej przy ul. (...), działce nr (...) ((...)-(...) Ś.) do kwot: 109.867 zł oraz 222.833 zł na zabezpieczenie spłaty kapitału, odsetek i innych kosztów; cesja na rzecz Banku praw z umowy ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych. Jako przejściowe zabezpieczenie spłaty kredytu wskazano ubezpieczenie w (...) S.A. oraz umowę poręczenia przez J. B. i M. B.. (§ 3 ust. 4 i 5 CSU).

Całkowita wypłata kredytu miała nastąpić w transzach (§ 4 ust. 3 CSU), przelewem na wskazany rachunek (§ 4 ust. 4 CSU).

Spłata kredytu następować miała zgodnie z harmonogramem spłat doręczanym kredytobiorcom w ratach równych kapitałowo-odsetkowych (§ 5 ust 1 i 4 CSU).

Wypłata środków z kredytu denominowanego odbywać się miała na zasadach określonych w COU, podobnie zasady spłaty kapitału.

Zgodnie z § 1 ust. 1 części ogólnej umowy dalej jako: „COU” kredyt mieszkaniowy(...) udzielany był w złotych. W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, kwota kredytu wypłacana w złotych zostać miała określona poprzez przeliczenie na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany, wg kursu kupna tej waluty zgodnie z Tabelą kursów, obowiązującą w banku, w dniu uruchomienia środków w momencie dokonywania przeliczeń kursowych (§ 1 ust. 2 COU). W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej: 1) zmiana kursu waluty wpływała na wypłacane w złotych przez bank kwoty transz kredytu oraz na spłacane w złotych przez kredytobiorcę kwoty rat kapitałowo-odsetkowych i 2) ryzyko związane ze zmianą kursu waluty ponosić miał kredytobiorca z uwzględnieniem § 13 ust. 3 oraz § 20 ust. 6 (§ 1 ust. 3 COU).

W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, wypłata środków następowała w złotych, w kwocie stanowiącej równowartość wypłacanej kwoty wyrażonej w walucie obcej (§ 13 ust. 1 COU). Do przeliczeń kwot walut uruchamianego kredytu stosowany był kurs kupna waluty obcej wg Tabeli kursów obowiązującej w banku w dniu wypłaty środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych (§ 13 ust. 2 COU).

Na mocy § 15 ust. 1 COU spłata kredytu powinna następować w terminach i kwotach określonych w doręczanym kredytobiorcy i poręczycielom harmonogramie spłat. Harmonogram spłat ulegał aktualizacji każdorazowo w przypadku zmiany oprocentowania kredytu, z zastrzeżeniem § 4 ust. 9 (§ 15 ust. 2 COU). W przypadku nie uruchomienia kredytu w miesiącu, w którym podpisano umowę, ilość rat mogła ulec zmniejszeniu, a spłata przebiegać miała zgodnie z harmonogramem spłat (§ 15 ust. 3 COU). Za datę spłaty uważano datę wpływu środków na rachunek obsługi kredytu określony w § 4 ust. 2 CSU (§15 ust. 4 COU). Zgodnie z § 15 ust. 6 COU w przypadku spłaty kredytu w systemie równych rat kapitałowo-odsetkowych, ostatnia rata jako rata wyrównująca mogła być różna od rat pozostałych.

W przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej: 1) harmonogram spłat kredytu wyrażony był w walucie obcej, 2) spłata następować miała w złotych w równowartości kwot wyrażonych w walucie obcej, 3) do przeliczeń wysokości rat kapitałowo-odsetkowych spłacanego kredytu stosowało się kurs sprzedaży danej waluty wg Tabeli kursów obowiązującej w banku w dniu spłaty, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych (§ 15 ust. 7 COU). Bank zobowiązał się do rozliczenia kwoty kredytu z kredytobiorcą w terminie 14 dni od dnia dokonania całkowitej spłaty kredytu (§ 15 ust. 8 COU) (umowa – CSU – k. 27-29, COU – k. 30-41).

D. B. i I. B. zapoznali się z treścią umowy w dniu jej podpisania, zrozumieli jej treść i nie negocjowali jej postanowień (zeznania powódki 258-259, zeznania powoda – k. 263-264).

Środki z kredytu zostały wypłacone w dniach:

: 29 marca 2010 r. w wysokości 77.999,54 CHF, co stanowiło równowartość 204.000 zł (zastosowany kurs: 2,6154);
: 27 kwietnia 2010 r. w wysokości 6.852,48 CHF, co stanowiło równowartość 17.800 zł (zastosowany kurs 2,5976) (zaświadczenie k. 58-62).

W okresie od 29 marca 2010 r., tj. od dnia uruchomienia kredytu do dnia 15 listopada 2019 r. (tj. do ostatniej raty kapitałowo-odsetkowej ujętej w zaświadczeniu bankowym z 25 listopada 2019 r.) powodowie uiścili na rzecz pozwanego Banku kwotę 153.276,76 zł. Spłaty rat dokonywane były w walucie PLN.

Przy wyłączeniu z umowy nr (...) z dnia 16 marca 2010 r. klauzul indeksacyjnych, łączna wysokość rat odsetkowych oraz rat kapitałowo-odsetkowych należnych pozwanemu Bankowi od powodów wynosiłaby 108.795,18 zł (opinia biegłego ds. rachunkowości i bankowości – k. 3223-333).

Pismem z dnia 20 grudnia 2019 r. I. B. i D. B. złożyli reklamację dot. umowy nr (...) z dnia 16 marca 2010 r. i wezwali (...) Bank (...) S.A. do zapłaty kwoty 153.276,86 zł bądź kwoty 44.209,28 zł. W odpowiedzi, Bank nie uznał roszczeń powodów (wezwanie – k. 73-74, odpowiedź – k. 75-75v.)

Bank (...) S.A. z siedzibą w W. jest następcą prawnym Banku (...) S.A. z siedzibą w G. na podstawie połączenia dokonanego w trybie art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h. z dniem 11 września 2014 r. (okoliczność bezsporna).

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły wskazane wyżej dowody z dokumentów, których treść i autentyczność nie była przez strony kwestionowane i również Sąd nie znalazł podstaw do podważenia waloru dowodowego tych materiałów.

Sąd, ustalając stan faktyczny opierał się również na zeznaniach świadków: M. O., J. Z. i I. W.. Świadkowie dysponowali ogólną wiedzą o mechanizmie udzielania kredytu oraz standardowym, wzorcowym przebiegu tej procedury.

Sąd dopuścił dowód z przesłuchania stron, z ograniczeniem do przesłuchania powodów (art. 299 k.p.c. w zw. z art. 302 § 1 k.p.c.). Dowód ten ze swej istoty ma subsydiarny charakter i powinien być oceniony z ostrożnością, jako że strona powodowa niewątpliwie była bezpośrednio zainteresowana uzyskaniem korzystnego dla siebie rozstrzygnięcia. Tak przeprowadzony dowód dostarczył jednak istotnych informacji na okoliczności związane z zawarciem przedmiotowej umowy.

Wysokość świadczenia uiszczonego przez pozwanych Sąd ustalił także na podstawie opinii biegłego sądowego M. M. ( opinia biegłego – k. 323-333), która była rzetelna, poparta rzeczową, logiczną i spójną argumentacją oraz zgodna z określoną przez Sąd tezą dowodową.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w zakresie roszczenia ewentualnego.

Objęte pozwem roszczenie o ustalenia nieistnienia stosunku prawnego z powodu nieważności umowy kredytowej oraz zasądzenie zwrotu świadczenia nienależnego przy założeniu nieważności umowy, ewentualnie zwrotu świadczenia nienależnego przy założeniu niezwiązania powodów niektórymi postanowieniami umownymi, należy ocenić w świetle przesłanek określonych w art. 189 k.p.c. oraz art. 410 w zw. z art. 405 k.c.

Będący przesłanką powództwa o ustalenie interes prawny jest obiektywną w świetle obowiązujących przepisów prawa, wywołaną rzeczywistym naruszeniem albo zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzebą uzyskania wyroku, który wprowadzi jasność co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (patrz: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 1972 r., III CRN 607/71, OSNC 1973, nr 4, poz. 64 i z dnia 22 września 1999 r., I PKN 263/99, OSNAP 2000, nr 2, poz. 36 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2014 r., III CZP 121/13, orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1987 roku, III CRN 57/87, OSNPG 1987, nr 7, poz. 27). Powód nie posiada interesu prawnego, gdy obok powództwa o ustalenie istnieje inna forma ochrony jego praw podmiotowych, a więc np. w procesie o świadczenie lub ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa (patrz: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia z 6 czerwca 1997 roku, II CKN 201/97). Istnienie interesu prawnego należy oceniać na dzień orzekania (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2019 r., sygn. III CSK 237/18).

W ocenie Sądu powodowie posiadają interes prawny w żądaniu ustalenia, czy zawarta przez nich umowa kredytu jest nieważna, bowiem według umowy ostateczny termin spłaty przypada na rok 2040, a wyrok ustalający mógłby wprowadzić jasność co do sytuacji prawnej powodów, w szczególności co do istnienia uprawnienia banku do dalszego żądania od powodów spłaty zadłużenia i sposobu ustalania wysokości rat kapitałowo-odsetkowych.

Mimo posiadania przez powodów interesu prawnego uzasadniającego co do zasady dochodzenie roszczenia o ustalenie, powództwo o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego z powodu nieważności przedmiotowej umowy kredytu okazało się niezasadne, bowiem nie zostało wykazane, żeby umowa ta była dotknięta wadami powodującymi jej nieważność.

W myśl art. 58 § 1-3 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest też czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Umowa kredytu bankowego jest umową nazwaną uregulowaną w art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. Zgodnie z art. 69 ust. 1 tej ustawy w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia przez powodów umowy kredytowej, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do ust. 2 cytowanego przepisu, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Zawarta przez powodów umowa kredytu zawiera elementy wskazane w art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego, w szczególności określa kwotę udzielonego kredytu (86.089,12 CHF), zasady i termin spłaty kredytu (spłata w okresie do 15 marca 2040 r.), wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany (oprocentowanie stanowiące sumę stawki bazowej LIBOR i marży banku).

Do przedmiotowej umowy strony wprowadziły modyfikację ustawowego typu umowy, która nie sprzeciwia się właściwości (naturze) umowy kredytu, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art. 353¹ k.c.), ustalając, że w przypadku kredytu denominowanego w walucie obcej, bank dokona wypłaty po przeliczeniu na złote kwoty wyrażonej w walucie, w której kredyt jest denominowany, według kursu kupna tej waluty z tabeli banku, zaś przy spłacie z rachunku prowadzonego w PLN przy zastosowaniu kursu sprzedaży danej waluty z tabeli banku.

W dacie zawarcia przedmiotowej umowy obowiązywały art. 3 ust 3 i art. 9 ust. 1 pkt 15 Prawa dewizowego z dnia 27 lipca 2002 r. (tj. Dz.U. z 2017 r. poz. 679), zgodnie z którymi ograniczenie w zawieraniu umów oraz dokonywaniu innych czynności prawnych, powodujących lub mogących powodować dokonywanie w kraju rozliczeń w walutach obcych, a także dokonywaniu w kraju takich rozliczeń określonych, nie stosuje się do obrotu dewizowego dokonywanego z udziałem banków lub innych podmiotów mających siedzibę w kraju, w zakresie działalności podlegającej nadzorom: bankowemu, ubezpieczeniowemu, emerytalnemu lub nad rynkiem kapitałowym, sprawowanym na podstawie odrębnych przepisów, prowadzonej przez te podmioty na rachunek własny lub rachunek osób trzecich uprawnionych na podstawie ustawy lub zezwolenia dewizowego do dokonania obrotu dewizowego podlegającego tym ograniczeniom.

W świetle przytoczonych przepisów dopuszczalne było zawarcie z bankiem umowy o kredyt wyrażony w walucie obcej i skutkujący koniecznością spłaty zobowiązania wyrażonego w walucie obcej, bowiem nie wykluczają one takiego zastrzeżenia w umowie kredytu. Zawarciu w umowie takich postanowień nie sprzeciwiały się przepisy prawa, a przyjęcie takiego rozwiązania uzasadnione było celem umowy kredytu, który miał sfinansować budowę domu jednorodzinnego w Polsce i miał być spłacany przez kredytobiorców osiągających dochody w PLN.

Brak jest również podstaw, by uznać przedmiotową umową za zawartą w celu obejścia ustawy, skoro była dopuszczalną w granicach swobody umów modyfikacją ustawowego typu umowy kredytu, i nie są znane Sądowi przepisy bezwzględnie obowiązujące, które przedmiotowa umowa miałaby obchodzić.

Nie zachodzi podstawa do uznania umowy za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. W kontekście stosunków prawnych łączących bank z jego klientami (stosunków umownych o charakterze ekonomicznym) przyjąć trzeba, że zasady współżycia społecznego wymagają od stron tych stosunków uczciwości (uczciwego obrotu) oraz lojalności. Skoro zaś powodowie wiedzieli, że z umową związane jest ryzyko kursowe i ryzyko zmiany stopy procentowej, brak jest podstaw dla twierdzenia, że umowa ta narusza zasady współżycia społecznego.

Z okoliczności sprawy nie wynika, iżby pozwany w zamian za swoje świadczenie przyjął albo zastrzegł dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jego własnego świadczenia. Powodowie nie wykazali też, iżby pozwany w zamiarze ich pokrzywdzenia zawarł z nimi umowę kredytu, mając świadomość realnej groźby nieuniknionego znacznego wzrostu kursu waluty, a nawet, iżby znaczny wzrost kursu waluty przyniósł pozwanemu korzyść rażąco przewyższającą korzyści uzyskane przez powodów na skutek zawarcia przedmiotowej umowy kredytu.

Brak jest podstaw do czynienia pozwanemu zarzutu, że nie udzielił powodom informacji o ryzyku kursowym w określonej formie, a w szczególności w postaci scenariusza prezentującego znaną obecnie skalę ryzyka, bowiem regulacje zawarte w prawie powszechnym i rekomendacjach KNF obowiązujące w dacie zawarcia umowy nie nakładały na bank obowiązku udzielania informacji o ryzyku kursowym w ściśle określonej formie i treści. Informacje o ryzyku znalazły się natomiast w treści samej umowy, a strony podpisując ją, oświadczyły, że są tego ryzyka świadome.

Zważyć nadto trzeba, mając na uwadze stanowiący element wiedzy powszechnej fakt, że po wejściu Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. kredyty hipoteczne powiązane z walutą obcą były udzielane na masową skalę, iż wg stanu na dzień zawarcia przedmiotowej umowy za dyskryminujące (sprzeczne z zasadami obrotu) można by uznać zachowanie banku polegające na tym, że kredytobiorcom świadomym ryzyka kursowego (a z okoliczności tej sprawy jednoznacznie wynika, że powodowie byli świadomi ryzyka kursowego) odmawia udzielenia kredytu denominowanego w CHF, którego oprocentowanie, a zatem i obciążenie wynikające z comiesięcznej raty było znacząco niższe od obciążenia związanego z kredytem złotówkowym niepowiązanym z CHF – oprocentowanym w oparciu o wyższą stopę bazową WIBOR.

Mając powyższe na uwadze, brak było podstaw do ustalenia, że powodów nie wiąże w całości umowa kredytu z powodu jej rzekomej nieważności, a w konsekwencji uwzględnienia roszczenia głównego o zapłatę (pkt I wyroku).

Przechodząc do rozważań dotyczących zarzutu abuzywności klauzul zawartych w umowie kredytu podkreślić należy, że zgodnie z art. 385¹ § 1 i 2 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Przyjąć należy, że zawierając umowę kredytu, której dotyczy niniejsze postępowanie, I. B. i D. B. działali jako konsumenci, bowiem takiemu twierdzeniu zawartemu w pozwie pozwany nie zaprzeczył i nie przedstawił dowodów przeczących konsumenckiemu charakterowi umowy.

W ocenie Sądu abuzywne w rozumieniu art. 385¹ § 1 k.c. są te postanowienia umowne, które prowadziły przy wypłacie kwoty kredytu denominowanego w walucie obcej do przeliczenia na złote kwoty wyrażonej w walucie zgodnie z kursem kupna CHF opublikowanym w tabeli banku oraz ustalenia w PLN równowartości raty wyrażonej w CHF przy zastosowaniu kursy sprzedaży CHF z tabeli banku.

Kredytobiorcy nie mieli wpływu na sposób ustalania przez bank kursu CHF, a czynniki obiektywne, sprawdzalne, jak wysokość rynkowych kursów wymiany CHF jedynie częściowo wpływały na wysokość kursu, bowiem kurs określony w tabeli banku zawierał także marżę, której wartość była zależna wyłącznie od woli banku. Taka regulacja stanowi, co do zasady, o naruszeniu dobrych obyczajów, bowiem daje jednej stronie umowy – bankowi dowolność w zakresie określania sytuacji prawnej i faktycznej drugiej strony – kredytobiorcy.

Powodowie zawarli przedmiotową umowę na podstawie wzorca sporządzonego przez pozwany bank, na którego treść nie mieli wpływu. W tych okolicznościach klauzule opierające przeliczenia świadczeń stron na kursie z tabeli banku nie wiążą powodów, skoro zaś, zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem sądów powszechnych, Sądu Najwyższego i TSUE, brak jest podstaw do zastąpienia kursu ustalanego przez bank innym kursem, należy przyjąć, że powodów nie wiążą w całości postanowienia umowne dotyczące denominacji kredytu w walucie obcej CHF.

Mając na uwadze treść art. 65 k.c., zgodnie z którym oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje, a w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu, a także biorąc pod uwagę fakt, że we wniosku o kredyt powodowie wnioskowali o wypłacenie kredytu na rachunek w PLN i kredyt został wypłacony PLN, przyjąć należało, że zgodny zamiar stron obejmował udzielenie kredytu w PLN, zaś denominacja kredytu w walucie CHF miała na celu jedynie obniżenie kosztów jego obsługi.

Umowa kredytu może być wykonywana z pominięciem denominacji, a przy zachowaniu pozostałych postanowień umownych (w tym opierających zmienne oprocentowanie na stawce LIBOR), bowiem kontrakt ten zachowuje istotne warunki umowy kredytu, zgodnie z którymi bank oddaje kredytobiorcy określony kapitał za wynagrodzeniem w postaci odsetek. Wprawdzie w obrocie gospodarczym zasadniczo nie występują umowy o kredyt złotowy oprocentowany w oparciu o stopę bazową ustalaną dla waluty obcej, w tym CHF, jednakże funkcją instytucji prawnej uregulowanej w art. 385¹ k.c. nie jest przekształcenie umowy zawierającej postanowienia abuzywne w występującą w obrocie gospodarczym umowę pozbawioną tych postanowień, lecz eliminacja postanowień tego typu, co stanowi pewnego rodzaju dolegliwość dla przedsiębiorcy stosującego postanowienia abuzywne.

W ocenie Sądu wykładania i zastosowanie instytucji prawnej uregulowanej w art. 385¹ § 2 k.c. w sposób prowadzący do nieważności umowy kredytu nie znajdują uzasadnienia w treści tego przepisu i jego funkcji. Przepis ten jednoznacznie wskazuje na potrzebę utrzymania umowy z pominięciem klauzul abuzywnych, jeżeli umowa oczyszczona z postanowień niedozwolonych nadal zawiera istotne elementy umowy, którą strony zawarły. Jak wcześniej zaznaczono, umowa o kredyt złotowy oprocentowany wg stawki LIBOR nadal odpowiada typowi umowy uregulowanej w art. 69 ustawy – Prawo bankowe, a zatem nie ma przeszkód, aby utrzymać w mocy umowę na takich okrojonych warunkach.

Z powyższych względów Sąd oddalił powództwo w zakresie roszczenia głównego, o czym orzekł w pkt I wyroku, natomiast uznał za zasadne roszczenie ewentualne o zapłatę świadczenia nienależnego w kwocie 44.209,28 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 16 stycznia 2020 r. do dnia zapłaty. Kwota dochodzona przez powodów, mieści się w kwocie wyliczonej przez biegłego, stanowiącej różnicę pomiędzy dokonanymi przez powodów wpłatami na rzecz Banku w wyniku zawartej umowy, a tymi które powinni oni uiścić przy wyłączeniu z umowy klauzul indeksacyjnych.

O odsetkach za opóźnienie Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c., przyjmując jako początek naliczania odsetek dzień, w którym pozwany ustosunkował się do przedsądowego wezwania do zapłaty.

Jako niezasadny ocenić należało zarzut przedawnienia roszczenia objętego pozwem. Przedmiotem żądania było spełnienie świadczenia polegającego na zwrocie spełnionego ratalnie świadczenia nienależnego (art. 405 k.c. w związku z art. 410 k.c.), a w tej sytuacji termin przedawnienia wynosi 10 lat [patrz: art. 118 k.c. w zw. z art. 5 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 13 kwietnia 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104)]. Podnieść przy tym należy, że za początek biegu przedawnienia uznać należy nie datę zawarcia umowy, czy też uiszczenia przez kredytobiorcę pierwszej raty kapitałowo-odsetkowej, lecz dzień, w którym konsument powziął wiedzę lub powinien był racjonalnie rzecz biorąc powziąć wiedzę o abuzywnym charakterze klauzuli, mającym uzasadniać jego roszczenie restytucyjne ( patrz: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., sygn. akt III CZP 6/21 oraz przywołane tam orzecznictwo TSUE).

W ocenie Sądu pozwany nie wykazał, iżby powodowie już w dacie zawarcia przedmiotowej umowy lub spełnienia pierwszej raty mieli świadomość abuzywności odesłania do tabeli kursowej banku.

O kosztach procesu w pkt III wyroku, znosząc je między stronami, Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. z uwagi na częściowe uwzględnienie pozwu.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE