UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 29 listopada 2022 r. strona powodowa Bank (...) S.A. w W. domagała się zasądzenia od pozwanej R. Ł. łącznej kwoty 124.935,65 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, liczonymi od 13.11.2022 r. do dnia zapłaty.

Na dochodzoną pozwem kwotę 124.935,65 zł składają się:

- kwota 85.023,01 zł z tytułem kapitału udostępnionego pozwanej na podstawie umowy kredytu hipotecznego nr (...) (...) z dnia 18.03.2008 r. zawartej przez pozwaną z Bankiem (...) S.A. w W., wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od tej kwoty od dnia 13.11.2022r. do dnia zapłaty

- kwota 39.911,64 zł tytułem należnego stronie powodowej wynagrodzenia związanego z korzyścią majątkową uzyskaną przez pozwaną w związku korzystaniem z kapitału udostępnionego jej przez Bank na podstawie ww. umowy kredytu za okres od dnia wypłaty kapitału do dnia 19.09.2022 r. włącznie, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od tej kwoty od dnia 13.11.2022 r. do dnia zapłaty,

Ponadto strona powodowa wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych powiększonych o kwotę 17,00 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictw wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu żądania pozwu strona powodowa wskazała, że strony w dniu 18 marca 2008 r. zawarły umowę kredytu hipotecznego indeksowanego kursem franka szwajcarskiego, na mocy której kredyt w łącznej kwocie 85.023,01 zł został udostępniony pozwanej. Spłata należności głównej wraz z należnościami ubocznymi miała następować w wysokości zależnej od zmieniającego się kursu franka szwajcarskiego. Umowa kredytu wykonywana była w niezakłócony sposób przez wiele lat. Strona pozwana powołując się na abuzywność postanowień w dniu 29 listopada 2019 r. wystąpiła przeciwko Bankowi (...) S.A. z pozwem o uznanie za bezskuteczną umowę kredytu hipotecznego nr (...) (...). Nieprawomocnym wyrokiem z dnia 19 października 2022 r. wydanym w sprawie I C 743/22 Sąd Okręgowy w (...) ustalił nieistnienie między stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy kredytu nr (...) (...) z dnia 17.03.2008 r. Strona powodowa wskazała, że z uwagi na treść uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r. III CZP 6/21 przyjmującej jako podstawę rozliczeń stron umowy teorie dwóch kondycji występuje z pozwem celem rozliczenia pomiędzy stronami umowy na wypadek przyjęcia przez Sąd jej nieważności, bądź bezskuteczności. Podstawą roszczenia strony powodowej, które jest roszczeniem o charakterze restytucyjnym są przepisy art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c. Roszczenia Banku nie zamykają się jednak w zwrocie świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu umowy w ich nominalnej wysokości, co w sprawie jest bezsporne i obejmują dodatkowo przysporzenie wynikające z korzystania przez pozwaną z udostępnianego jej na podstawie umowy kapitału kredytu. Pozwana korzystając z kapitału kredytu uzyskała wymierną korzyść (wzbogacenie). Wartość tego przysporzenia Bank określił jako koszt alternatywnego kredytu zlotowego oprocentowanego stawką WIBOR powiększona o średnią marżę rynkową Banku, który musiałby zostać zaciągnięty przez pozwana by możliwe było dysponowanie przez nią kapitałem oddanym do korzystania przez Bank od momentu jego rzeczywistego udostępnienia. Bank spełnił świadczenie w postaci udostępnienia kapitału kredytu w PLN i umożliwienia korzystania z tego kapitału. Kredytobiorczyni wzbogaciła się bezpodstawnie w ten sposób, że nie musiała wydatkować własnych środków na pozyskanie kwoty kapitału w PLN, natomiast bank doznał zubożenia wyrażającego się w utracie wartości udostępnionego kapitału i braku zapłaty za świadczona przez wiele lat w sposób ciągły usługę. Nie jest wystarczające w ramach rozliczenia kredytobiorcy z bankiem zwrócenie przez niego jedynie kwoty udostępnego kapitału kredytu, bowiem oznaczałoby to korzystanie przez pozwaną przez wiele lat z cudzego kapitału i jej wzbogacenie kosztem banku. Korzyść uzyskana przez pozwaną ma wartość pieniężną odpowiadającą zdaniem Banku zaoszczędzonym przez nią wydatkom na pozyskanie kredytu w złotych. Obiektywnym miernikiem korzystania przez pozwaną ze środków pieniężnych udostępnionych w PLN przez Bank jest wskaźnik WIBOR 3M powiększony o średnią marżę rynkową. Szczegóły obliczeń oprocentowania kwoty kapitału Bank przedstawił w pkt 10 uzasadnienia pozwu i w oparciu o nie ustalił średni rynkowy koszt korzystania przez pozwaną z udostępnionego jej kapitału kredytu. Strona powodowa podniosła tez, że z uwagi na treść powołanej wcześniej uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r. III CZP 6/21 należy przyjąć, że jej roszczenie wobec pozwanej nie jest przedawnione.

Pozwana w odpowiedzi na pozew z dnia 27.01.2023 r. wniosła o oddalenie powództwa w całości jako oczywiście bezzasadnego oraz o zasadzenie na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania według norm prawem przypisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej oraz kosztów uiszczonych opłat skarbowych od pełnomocnictw wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Pozwana podnosła, że sprawa z jej powództwa przeciwko Bankowi dotycząca spornej umowy kredytu nie została prawomocnie zakończona i w związku z tym powództwo Banku jest przedwczesne, bowiem nie doszło jeszcze do prawomocnego stwierdzenia nieważności umowy. Nie ma zatem podstaw do domagania się przez Bank rozliczenia należności z umowa, bowiem Bank twierdzi, że umowa kredytu jest ważna i łączy strony. Ponadto Bank udzielający jako przedsiębiorca nie może powoływać się na abuzywny charakter postanowień umowy zawartej z konsumentem, a zatem jego powództwo jest przedwczesne.

Pozwana podniosła zarzut przedawnienia roszczenia kondykcyjnego Banku
o zwrot kapitału wypłaconego kredytu na podstawie nieważnej umowy kredytu, a także wszelkich innych potencjalnych roszczeń Banku. Roszczenia zgłoszone przez Bank jako związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (wynikające z nieważnej umowy zawartej w ramach tej działalności) podlegają bowiem zgodnie z art. 118 k.c. trzyletniemu terminowi przedawnienia, zaś bieg przedawnienia należy wiązać z datą wypłaty pozwanej kredytu. W realiach sprawy minęły natomiast już 3 lata od kiedy pozwana zaczęła kwestionować ważność i skuteczność spornej umowy. Pozwana podniosła, że w przypadku stwierdzenia nieważności umowy kredytu, Bankowi nie służy roszczenie wynagrodzenie za korzystanie z kapitału. Zaznacza, że przeciwko temu przemawia przede wszystkim treść i cele dyrektywy 93/13 oraz orzecznictwo (...). Ponadto z przepisów praw krajowego nie można wywieść , ze Bankowi służy takie prawo.

Pismem z dnia 5 grudnia 2023 r. strona powodowa częściowo cofnęła pozew w zakresie żądania zapłaty kwoty 85.023,01 zł i wniosła o umorzenie postępowania w zakresie tego żądania wskazując, że w dniu 19 października 2023 r. zawarła z pozwaną porozumienie dotyczące rozliczenia umowy kredytu w związku z prawomocnym zakończeniem toczącego się pomiędzy stronami postępowania o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego kredytu z uwagi na nieważność łączącej strony umowy. W pozostałym zakresie podtrzymała powództwo o zapłatę kwoty 39.911.64 zł. Wniosła o zasądzenie od pozwanej na rzecz strony powodowej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podniosła, że w zakresie cofniętego powództwa należy się jej zwrot kosztów procesu przez pozwaną, bowiem powództwo było niezbędne do celowego dochodzenia praw Banku, zaś wierzytelność banku została dopiero w toku postępowania w drodze potracenia wierzytelności obydwu stron na mocy zawartego przez nie porozumienia.

Strona pozwana pismem z dnia 29 grudnia 2023 r. wyraziła zgodę na częściowe cofnięcie powództwa oraz wniosła o odstąpienie od obciążania jej kosztami procesu w zakresie cofniętego powództwa, powołując się na przedawnienie roszczenia banku, oraz na to, że to strona pozwana zamieszczając w umowie postanowienia niedozwolone doprowadziła do powstania sporu będącego przedmiotem sprawy. Rozstrzygnięcie o kosztach procesy w części dotyczącej cofniętego powództwa zdaniem pozwane powinno nastąpić w oparciu o art. 102 k.p.c. pomimo tego, że zwrot na rzecz strony powodowej kapitału kredytu nastąpił dopiero w toku procesu na skutek zawarcia porozumienia kompensacyjnego. Ponadto sprawa o zapłatę kwoty 39.911.64 zł nie zakończyła się i nie można przyjąć, że pozwana jest stroną przegrywającą sprawę co do tego roszczenia Banku.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 17 marca 2008 r. pozwana R. Ł. zawarła ze stroną powodową - Bankiem (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. umowę o kredyt konsolidacyjny o nr (...)/ (...) w kwocie 73.023.00 zł. Umowa została zawarta na 360 miesięcy. Kredyt zgodnie z §1 umowy miał być przeznaczony na:

1) potrzeby konsumpcyjne kredytobiorcy w wysokości 3.000,00 zł;

2) spłatę kart kredytowych w wysokości 5.600,00 zł;

3) spłatę kredytu konsumpcyjnego w wysokości 5.700,00zł;

4) spłatę linii debetowej/ linii kredytowej w wysokości 3.000,00 zł;

5) spłatę pożyczki hipotecznej/kredytu konsolidacyjnego w wysokości 55.000 zł;

6) kosztów wliczonych w kredyt w wysokości 723 zł.

W dniu 25 sierpnia 2008 roku powódka zawarła aneks nr (...) do umowy kredytu konsolidacyjnego nr (...)/ (...) sporządzonej w dniu 17 marca 2008 roku. Zgodnie jego § 1 ust. 1 kwota kredytu została powiększona o 12.000 zł i wynosiła na dzień podpisywania aneksu 85.023,00 zł. Ostatecznie łączna kwota kredytu wypłaconego pozwanej wyniosła 85.023,01 zł.

Dowody: zaświadczenie w banku z 22.08.2022 r. , (k. 26-77), zawarte w aktach I C 2073/22 umowa o kredyt konsumpcyjny z 17.03.2008 r. ( k. 25-27 tych akt), aneks nr (...) z dnia 25.08.2008r. ( k. 28-29 tych akt).

Powódka pismem z dnia 19 kwietnia 2019 roku złożyła reklamację u strony pozwanej dotyczącą umowy kredytu nr (...)/ (...) z dnia 17 marca 2008r. wnosząc o zapłatę przez stronę pozwaną na rzecz powódki kwoty 76.204,53 zł z tytułu nienależnie pobranych świadczeń wynikających z umowy kredytowej w okresie od 27 kwietnia 2009r. do dnia 26 marca 2019r. w związku z zastosowaniem w umowie niedozwolonych klauzul umownych z uwagi na nieważność przedmiotowej umowy w świetle przepisów prawa, ewentualnie w przypadku uznania przez Bank stanowiska powódki w zakresie abuzywnego charakteru kwestionowanych zapisów umownych przy jednoczesnym zanegowaniu nieważności całej umowy, powódka wniosła o zapłatę kwoty 30.800,20 zł z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w okresie od 27 kwietnia 2009r. do dnia 26 marca 2019r. W uzasadnieniu pisma powódka wskazała w szczególności na niedozwolone w jej ocenie klauzule umowy: § 2 ust. 2, § 4 ust. 6, § 7 ust. 1, umowy oraz § 7 ust. 13, § 8 ust. 3 § 9 ust. 4, § 10 ust. 4-5, § 11 ust. 4,11, § 12 ust. 3, § 13 ust. 4 regulaminu.

W odpowiedzi na powyższe strona pozwana w piśmie z dnia 13 maja 2019 r. poinformowała powódkę o negatywnym rozpatrzeniu jej reklamacji. Wskazała, że zapisy zawartej przez strony umowy są zgodne z przepisami prawa, zarówno ustawy – Prawo bankowe jak i Kodeksu cywilnego, wobec czego zawartą umowę należy uznać za ważną.

Dowody : zawarte w aktach I C 2073/22 reklamacja powódki z dnia 19.04.2019., k. 49-54 tych akt , pismo strony pozwanej z dnia 13.05.2019 r., k. 55-58 tych akt.

W dniu 29 listopada 2019 r. pozwana wniosła przeciwko Bankowi (...) S.A. w W. pozew o zapłatę domagając się zasądzenia na jej rzecz kwoty 29.647,20 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 14.05.2019 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych przez pozwaną na rzecz Banku w okresie od dnia 28.12.2009 r. do dnia 26.03.2019 r. w związku z zastosowaniem w umowie kredytu hipotecznego nr (...) (...) z dnia 17.03.2008 r. niedozwolonych postanowień umownych. Powódka wskazywała wówczas na konieczność utrzymania łączącej strony umowy kredytu, przy jednoczesnym wyeliminowaniu z niej postanowień niedozwolonych. Pismem z dnia 01 grudnia 2021 r zmieniła żądanie pozwu domagając się zasądzenia od Banku kwoty 82.491,16 zł wraz z odsetkami sądowymi za opóźnienie oraz ustalenia nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy kredytu hipotecznego nr (...) (...). Powódka powołała się wtedy na nieważność umowy kredytu spowodowaną zawarciem w niej postanowień niedozwolonych.

Sąd Okręgowy w (...) wyrokiem z dnia 19 października 2022 r. wydanym w sprawie IC 743/22 zasądził od strony pozwanej Banku (...) S.A. w W. na rzecz powódki R. Ł. kwotę 82.491,16 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 76.204,53 zł od dnia 14 maja 2019 roku do dnia zapłaty i od kwoty 6.286,63 zł od dnia 5 stycznia 2022 roku do dnia zapłaty oraz ustalił nieistnienie między stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy kredytu nr (...) (...) z dnia 17 marca 2008 roku. Powyższy wyrok zaskarżył apelacją Bank i w wyniku jej rozpoznania Sąd Apelacyjny (...) wyrokiem z dnia 5 lipca 2023r. wydanym w sprawie I ACa 236/23 zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że

w punkcie I oddalił powództwo o zapłatę oraz w punkcie III zniósł koszty procesu między stronami, oddalił apelację w pozostałym zakresie. Nie obciążył też powódki obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz strony pozwanej w postępowaniu apelacyjnym. W uzasadnieniu powyższego wyroku Sądu Apelacyjny nie zgodził się przyjętym przez Sąd I instancji sposobem rozliczenia należności kredytobiorczyni w związku z nieważnością umowy kredytu. Wskazał, że przepisy art. 405 do 409 k.c. nie przesądzają jak mają być realizowane wzajemne roszczenia stron nieważnej czynności prawnej. Roszczenie co do zasady jest postacią prawa podmiotowego, które nie musi być w zrealizowane poprzez zgłoszenie konkretnego roszczenia procesowego. Roszczenie to może być zrealizowane w różny sposób: w drodze roszczenia procesowego, w procesie w warunkach przepisu art. 203¹ k.p.c. w formie zarzutu potrącenia, jak i pozaprocesowego zarzutu potrącenia lub zarzutu zatrzymania zobowiązania poprzez zaliczenie na jego poczet własnego świadczenia. Przepis art. 410 § 1 k.c. wskazuje jednoznacznie, że instytucja nienależnego świadczenia stanowi postać bezpodstawnego wzbogacenia, a w związku z tym wszelkie rozliczenia stron nieważnej czynności winny zostać dokonane przy odpowiednim zastosowaniu przepisów art. 405-409 k.c. Fakt ten oznacza, że Sąd rozpoznając żądanie zwrotu jednego z nienależnych świadczeń - stosownie do treści przepisu art. 410 § 1 k.c. winien odpowiednio zastosować te przepisy, w szczególności ustalić w jakim zakresie Bank został wzbogacony świadczeniem nienależnym. Problemu wzajemnych rozliczeń między stronami nieważnej czynności zdaniem Sądu nie można ograniczać do stwierdzenia, że między nimi istnieją dwie kondykcje, które mogą być rozliczone w dwóch oddzielnych sprawach. Sąd zaś rozpoznając konkretną sprawę winien dążyć definitywnego rozliczenia stron nieważnej czynności. Mnożenie między stronami spraw sądowych nie jest pożądane z uwagi na interes publiczny, jak i indywidualny interes uczestników procesu sądowego. Z niekwestionowanego przez bank zestawienia spłaty poszczególnych rat kredytu przez kredytobiorczynię wynika, że w następstwie zawarcia umowy kredytu otrzymała ona od banku kwotę 85.023 PLN, zaś w okresie objętym żądaniem pozwu świadczyła na rzecz pozwanego banku 82.491,16 PLN. Porównanie tych kwot świadczy o tym, że roszczenie powódki o zapłatę nie ma uzasadnienia prawnego. Bank nie jest bowiem wzbogacony w następstwie uzyskania świadczeń od powódki.

Dowody : zawarte w aktach sprawy IC 743/22 pozew z 29.11.2019 r. k.4-20, pismo powódki z 01.12.2021 r. k. 517-523, wyrok Sądu Okręgowego w (...) z 19.10.2022 r, k. 602 oraz wyrok Sąd Apelacyjnego (...) z 05.07.2023 r. z uzasadnieniem k. 703 i 724-728 tych akt.

Pismem z dnia 03 października 2022 r. strona powodowa wezwała pozwaną R. Ł. w związku z toczącym się postępowaniem sądowym w sprawie dotyczącej roszczeń związanych z zawartą przez strony umową kredytu z dnia 18 marca 2008 r. i podnoszonymi przez pozwana twierdzeniami o nieważności tej umowy do zapłaty na rzecz strony powodowej kwoty 124.934,65 zł na która składają się kwota 85.023,01 zł odpowiadająca wysokości kapitału udostępnionego pozwanej przez bank w PLN i kwota 39.911,64 zł stanowiąca równowartość korzyści majątkowych uzyskanych przez pozwaną w związku z korzystaniem z kapitału udostępnionego przez bak na podstawie umowy kredytu, liczona za okres od daty rzeczywistego uruchomienia poszczególnych transz do 19 września 2022 r. Strona powodowa domagał się uiszczenia powyższej kwoty w terminie do 30 dni od dnia otrzymania przez pozwaną wezwania. Przesyłkę zawierającą ww. wezwanie dręczono pozwanej w dniu 13 października 2022 r

Dowody: pismo z 03.10.2022 r. wraz z pełnomocnictwem i potwierdzeniem doręczenia, k. 27-31.

W dniu 19 października 2023 r. strony zwarły porozumienie dotyczące spornej umowy kredytu nr (...) (...) w którym ustaliły, że łączna wierzytelność pozwanej (kredytobiorcy) wobec strony powodowej (Banku) wynosi 120.043,07 zł stanowiąca równowartość wszystkich wpłat uiszczonych przez pozwaną na podstawie umowy kredytu. Natomiast wierzytelność Banku z tytułu udostępnionego Kredytobiorcy kredytu wynosi 91.671,68 zł, na którą to kwotę składają się kwota 85.023 zł stanowiąca równowartość kapitału udostępnionego pozwanej przez bank i kwota 6.684,68 zł stanowiąca równowartość odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 85.023 zł liczonych od dnia 13 listopada 2022 r. do dnia 05 lipca 2023 r. Strony postanowiły, że aby rozliczyć swoje roszczenia związane ze spełnionymi świadczeniami w związku z uznana za nieważną umową kredytu dokonują wzajemnego potrącenia ww. wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej. W wyniku potrącenia Bank zobowiązuje się do zapłaty na rzecz Kredytobiorcy kwoty 28.371,39 zł w terminie do 30 dni od daty podpisania porozumienia. Bank zobowiązał się też do cofnięcia pozwu wniesionego przeciwko pozwanej o zwrot kwoty 85.023 zł udostępnionego kapitału kredytu. Strony ustaliły też, że powyższe porozumienie obejmuje jedynie roszczenie banku o zwrot świadczenia nienależnego w postaci nominalnej kwoty wypłaconego pozwanej kapitału kredytu, nie obejmuje natomiast roszczeń Banku wobec pozwanej w związku z korzystaniem przez nią z kapitału kredytu w szczególności roszczeń na podstawie przepisów o świadczeniu nienależnym, ani nie wyłącza prawa Banku do żądania waloryzacji sądowej kwoty udostępnionego Kredytobiorcy kapitału.

Dowód: porozumienie stron z dnia 19.10.2023 r. k.91-92.

Ustalony w sprawie stan faktyczny w zasadzie jest niesporny i oparty na niekwestionowanym przez strony nieosobowym materiale dowodowym zgromadzonym w aktach sprawy w postaci dokumentów związanych z udzieleniem kredytu i jego późniejszą spłatą, a także wyroków sądów wydanych w wyniku rozpoznani sporu pomiędzy stronami dot. ważności (skuteczności) spornej umowy oraz zawartego przez strony porozumienia z dnia 19 października 2023 r. Pominięciu w oparciu o przepis art. 235²§ 1 pkt 2 k.p.c. podlegał dowód z opinii biegłego zawnioskowany przez stronę powodową, gdyż miał wykazać fakty nieistotne dla rozstrzygnięcia o żądaniu pozwu zgłoszonym przez stronę powodową jako główne i ewentualne. Sąd bowiem oparł to rozstrzygniecie wyłącznie na ocenie zasadności dochodzonego roszczenia. Nie było zatem potrzeby ustalania wysokości żądanego wynagrodzenia za korzystanie z kapitału kredytu lub wysokości jego zwaloryzowanej kwoty. W świetle powyższych okoliczności nie zachodziła też potrzeba przeprowadzenia dowodu z przesłuchania stron bowiem nie miał on znaczenia dla rozstrzygnięcia spornych zagadnień w niniejszej sprawie i dowód ten na podstawie wyżej powołanego przepisu również podlegał pominięciu.

Sąd zważył, co następuje:

W toku procesu strona powodowa cofnęła pozew w części, tj. w zakresie kwoty 85.023 zł i żądanych od niej odsetek w związku z zawarciem przez strony pozasądowego porozumienia, na mocy którego dokonały one rozliczenia wzajemnych wierzytelności wynikających z ustalenia nieważności spornej umowy kredytu ( z wyłączaniem roszczenia Banku wskazanego w pkt 2 pozwu).

Zgodnie z art. 355 k.p.c., Sąd umorzy postępowanie, jeżeli powód ze skutkiem prawnym cofnął pozew, strony zawarły ugodę lub została zatwierdzona ugoda zawarta przed mediatorem albo z innych przyczyn wydanie wyroku stało się zbędne lub niedopuszczalne. Cofniecie pozwu nastąpiło przed wyznaczeniem rozprawy i w związku z tym nie wymagało zgody pozwanej (art.. 203 § 1 k.p.c.) O umorzeniu postępowania z uwagi na cofnięcie w tym zakresie powództwa, Sąd orzekł zatem w punkcie II sentencji wyroku na podstawie art. 355 k.p.c.

Odnosząc się do pozostałej części powództwa o zapłatę kwoty 39.911,64 zł tytułem należnego stronie powodowej wynagrodzenia związanego z korzyścią majątkową uzyskaną przez pozwaną w związku korzystaniem z kapitału udostępnionego jej przez Bank na podstawie umowy kredytu nie zasługiwało ono na uwzględnienie.

Stwierdzenie nieważności umowy kredytu waloryzowanego kursem franka szwajcarskiego wskutek abuzywności klauzuli indeksacyjnej/denominacyjnej otwarło drogę do rozliczenia stron zgodnie z art. 410 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. z tytułu świadczeń spełnionych na podstawie tej umowy - vide uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r. sygn. akt III CZP 6/21.

Stosownie do koncepcji określanej, jako teoria dwóch kondykcji każde roszczenie o wydanie korzyści należy traktować niezależnie, a ich kompensacja jest możliwa tylko w ramach instytucji potrącenia. W judykaturze i doktrynie niepodzielnie panuje teoria dwóch kondykcji (R. Trzaskowski: Komentarz do art. 405 k.c., t. 29 oraz cytowane tam liczne poglądy na ten temat, sip Lex). Teoria salda nie ma jednoznacznego oparcia w przepisach kodeksu cywilnego. Dlatego ewentualne wzajemne rozliczenia stron nieważnej umowy kredytowej możliwe są w ramach instytucji potrącenia, a ponadto prawa zatrzymania świadczenia (art. 496 k.c. w zw.
z art. 497 k.c.), z kolei w ramach instytucji procesowych można wskazać na powództwo wzajemne. Strony w ramach potrącenia swoich wierzytelności wynikających ze spornej umowy ostatecznie dokonały wzajemnego rozliczenia, poza dochodzonymi przez Bank kwotami z tytułu wynagrodzenia za korzystanie z kapitału.

Zdaniem Sądu brak jest jednak podstaw do tego, by kredytobiorca w ramach rozliczenia nieważnej umowy na podstawie przepisów o nienależnym świadczeniu zobowiązany był do zapłaty na rzecz banku jakichkolwiek innych kwot poza zwrotem udzielnego mu kapitału kredytu i ewentualnie odsetek za opóźnienie.

Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów stwierdził, że bankom nie przysługuje prawo do żądania wynagrodzenia za udostępnienie konsumentowi kapitału w sytuacji uznania przez sąd umowy za nieważną, z uwagi na stosowanie
w niej przez bank niedozwolonych postanowień umownych. Według UOKiK
w przeciwnym razie negatywne konsekwencje klauzul niedozwolonych, które
w umowie umieścił bank, dotknęłyby wyłącznie konsumenta. Urząd zwrócił uwagę, że takie stanowisko prezes UOKiK prezentuje od 2019 r.

Domaganie się przez bank wynagrodzenia za korzystanie ze środków udzielonego kredytu lub kwot z tytułu waloryzacji udzielonego kredytobiorcom kapitału kredytu w przypadku unieważnienia umowy kredytowej stoi w sprzeczności z odstraszającym wobec banków charakterem zapisów dyrektywy 13/93, którego wymaga art. 7 ust. 1 dyrektywy. Zgodnie z art. 6 ust. 1 dyrektywy nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków. Z regulacji tej wynika, że to przedsiębiorca stosujący w umowach niedozwolone klauzule ponosi ryzyko związane z ich wyeliminowaniem i musi się wystrzegać takich zapisów. Gdyby uznać, że bankowi należy się wynagrodzenie za korzystanie z kapitału przez kredytobiorcę, choć nieważność zawartej umowy wynika z działania banku, bo to bank wzorce umów przygotował, doszłoby do sytuacji, w której bankowi opłacałoby się zawierać umowy niezgodne z prawem, bo zawsze z tytułu takiej umowy uzyskałby zarobek, albo poprzez stosowanie klauzul niedozwolonych, albo otrzymałby wynagrodzenie, gdyby umowa została unieważniona, zaś kredytobiorca w żadnej z tych sytuacji nie byłby chroniony. Stałoby to w sprzeczności z przewidzianymi celami dyrektywy jakimi jest ochrona konsumentów i osiągnięcie efektu odstraszającego przedsiębiorców od stosowania niedozwolonych praktyk. Z tych samych względów nie zasługiwało na uwzględnienie żądanie waloryzacji kapitału kredytu. Nadto roszczenie banku o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału można również ocenić na podstawie art. 224 k.c., który stanowi, że samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest zobowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy. Pozwani w momencie zawierania umowy kredytowej nie mogli przypuszczać, że umowa ta jest nieważna, czyli uzyskali środki z kredytu w dobrej wierze, a wszelkie roszczenia strony powodowej o wynagrodzenie nie mają uzasadnienia prawnego.

W zakresie ww. roszczenia o zapłatę zgłoszonego przez stronę powodową w niniejszej sprawie należy je uznać za bezzasadne ze względu na to , że w kolizji z sankcją nieważności czynności prawnej, pozostaje konstruowanie roszczeń, analogicznych do tych, które istniałyby, gdyby czynność prawna była ważna. Jak wskazywał w swoich orzeczeniach (...) na kanwie dyrektywy 93/13, sąd krajowy, procedując w przedmiocie niedozwolonych postanowień umownych, nie jest uprawniony do podejmowania jakichkolwiek działań, które osłabiałyby negatywne konsekwencje, jakie ich bezskuteczność przynosi bankowi. Stąd eliminacja postanowień abuzywnych i doprowadzenie do upadku umowy nie może z drugiej strony prowadzić do powstania roszczeń analogicznych do postanowień upadłej umowy. Przyjęcie takiego rozwiązania pozwoliłoby uniknąć bankom negatywnych konsekwencji nieuczciwego traktowania konsumentów, niwecząc efekt zniechęcający dyrektywy 93/13.

Zgodnie z wyrokiem (...) z dnia 15 czerwca 2023 r. sygn. akt C–520/21: w kontekście uznania umowy kredytu hipotecznego za nieważną w całości ze względu na to, że nie może ona dalej obowiązywać po usunięciu z niej nieuczciwych warunków, art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że:

- nie stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą konsument ma prawo żądać od instytucji kredytowej rekompensaty wykraczającej poza zwrot miesięcznych rat i kosztów zapłaconych z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty, pod warunkiem poszanowania celów dyrektywy 93/13 i zasady proporcjonalności, oraz że:

- stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą instytucja kredytowa ma prawo żądać od konsumenta rekompensaty wykraczającej poza zwrot kapitału wypłaconego z tytułu wykonania tej umowy oraz poza zapłatę ustawowych odsetek za zwłokę od dnia wezwania do zapłaty.

Wątpliwości dotyczące stosowania ww. zasad rozwiało postanowienie (...) z dnia 11 grudnia 2023 r. wydane w sprawie C-756/23.Trybunał orzekł, że Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że w kontekście uznania umowy kredytu hipotecznego zawartej z konsumentem przez instytucję bankową za nieważną w całości ze względu na to, że umowa ta zawiera nieuczciwe warunki, bez których nie może ona dalej obowiązywać, stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa państwa członkowskiego, zgodnie z którą instytucja ta ma prawo żądać od tego konsumenta zwrotu kwot innych niż kapitał wpłacony na poczet wykonania tej umowy oraz ustawowe odsetki za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty.

W świetle powyższego Bank nie ma podstaw do konstruowania w stosunku do konsumenta roszczeń o zwrot wyższych nominalnie kwot niż otrzymane od banku:

- czy to na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu tytułem kosztu poniesionego przez powoda w związku z bezumownym korzystaniem z kapitału (art. 405 i następne k.c.);

- czy też w oparciu o waloryzację określoną w art. 358¹§3 k.c.

Jeżeli uznać upadek umowy, a więc wyeliminowanie instrumentów zapewniających Bankowi wynagrodzenie za korzystanie z udostępnionej kwoty - to mając na uwadze cel dyrektywy - nie można na innej podstawie prawnej przyznawać Bankowi korzyści związanych z korzystaniem przez klientów z pieniędzy Banku, skutek Dyrektywy polega bowiem na pozbawieniu Banku w/w korzyści.

W kontekście podniesionego przez pozwaną zarzutu przedawnienia roszczeń Banku wskazać należy na najnowsze orzecznictwo (...). W wyroku z dnia 14 grudnia 2023 r. wydanym w sprawie C 28/22 trybunał orzekł, że artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich w związku z zasadą skuteczności należy interpretować w ten sposób, iż stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą w następstwie uznania za nieważną umowy kredytu hipotecznego zawartej przez przedsiębiorcę z konsumentem z uwagi na zawarte w tej umowie nieuczciwe warunki termin przedawnienia roszczeń tego przedsiębiorcy wynikających z nieważności rzeczonej umowy rozpoczyna bieg dopiero od dnia, w którym staje się ona trwale bezskuteczna, podczas gdy termin przedawnienia roszczeń tego konsumenta wynikających z nieważności tej umowy rozpoczyna bieg w chwili, w której dowiedział się on lub powinien dowiedzieć się o nieuczciwym charakterze warunku powodującego tę nieważność. W świetle tego orzeczenia należało przyjąć, że przedawnienie roszczeń Banku rozpoczęło bieg nie z datą prawomocności wyroku rozstrzygającego o ważności umowy kredytu, tylko wcześniej. Należy mieć na uwadze, że wyrok taki ma charakter deklaratoryjny, a nie konstytutywny. Ogólnie należy przyjąć, że termin przedawnienia roszczeń stron w sporze frankowym powinien rozpocząć się dla obydwu stron w tożsamym momencie, który wiążę się z zachowaniem konsumenta świadczącym, że kwestionuje ważność całości zawartej z bankiem umowy np. w postaci złożenia reklamacji do banku lub wezwania do zapłaty. Pozwana w stosunku do strony powodowej zakwestionowała ważność całości umowy dopiero w piśmie zmieniającym żądanie pozwu w sprawie IC 743/22 z dnia 01 grudnia 2021 r. (wcześniej domagała się jedynie uznania abuzywnych postanowień umowy za niewiążące i utrzymania umowy pozbawionej tych postanowień), zaś pozew w niniejszej sprawie wniesiony został w grudniu 2022r., a zatem nie mogło dojść do upływu trzyletniego okresu przedawnienia roszczenia banku działającego jako przedsiębiorca (art. 118 k.c.).

Mając na uwadze wskazane wyżej okoliczności sąd oddalił powództwo o zapłatę kwoty 39.911,64 zł, o czym orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

Przy rozstrzygnięciu o kosztach procesu sąd miał na uwadze ugruntowany i nie budzący większych wątpliwości pogląd, że cofniecie powództwa przez powoda na skutek spełnienia przez pozwanego świadczenia w toku procesu nie może prowadzić do uwzględnienia przewidzianego w art. 203 § 2 k.p.c. żądania pozwanego w zakresie zwrotu kosztów procesu od powoda. W ocenie sądu wytoczenie powództwa przez bank należało uznać za celowe, bowiem tylko w ten sposób bank mógł chronić się przed przedawnieniem jego roszczenia wynikającego z umowy. Należy przy tym zwrócić uwagę, że pozwana w toku procesu podniosła zarzut przedawnienia roszczenia banku, co wskazuje, że mogła z niego skorzystać, gdyby bank nie wytoczył swojego powództwa. Należy przyjąć, że potrącenie jest formą zapłaty długu przez kompensację wzajemnych roszczeń stron, a zatem w niniejszej sprawie sąd przyjął, że pozwana w ten sposób zaspokoiła w toku procesu dług wobec banku, co uzasadniło przyznanie bankowi od niej zwrotu kosztów postępowania w zakresie cofniętego powództwa. Jak wskazano wyżej roszczenie banku o zapłatę kapitału kredytu nie było też przedawnione. Uwzględnione powództwo stanowiło zatem 68.05 % całego roszczenia strony powodowej Strona powodowa przegrała natomiast proces co do kwoty 39.911,64 zł. (tj. w 31,95 %)

Koszty zastępstwa procesowego po każdej ze stron wynosiły po 5.400 zł i zostały ustalone na podstawie § 2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych i Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie. Strona powodowa poniosła dodatkowo opłatę od pozwu w kwocie 3121,50 zł (połowę z 6.247 zł pierwotnie uiszczonej opłaty w związku z częściowym cofnięciem pozwu). Obie strony poniosły opłaty skarbowe od pełnomocnictw (po 17 zł). Po wzajemnym rozliczeniu tych kwot pozostałaby kwota 4.063,44 zł kosztów należnych stronie powodowej od pozwanej. Sąd jednak przychylił się do stanowiska strony pozwanej co do zastosowania do rozliczenia kosztów art. 102 k.p.c. na korzyść pozwanej. Sąd miał przy tym na uwadze, że strony dokonały wzajemnych rozliczeń w drodze polubownej, zaś w wyniku zawartego przez nie porozumienia Bank zwrócił pozwanej dodatkowo kwotę 28.371, 39 zł, która gdyby miała zostać rozliczona w toku niniejszego procesu pomniejszyłaby kwotę należną bankowi. Ponadto to bank przez zastosowanie w umowie klauzul niedozwolonych spowodował powstanie sporu między stronami. Z tych względów Sąd na podstawie powołanego przepisu orzekł jak w pkt III sentencji wyroku.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE