UZASADNIENIE

(wyroku z dnia 16 stycznia 2024 roku – k. 237)

Powód A. K. wniósł pozew przeciwko pozwanej G. K. o opróżnienie, opuszczenie i wydanie lokalu przy ul. (...) w terminie 14 dni od daty uprawomocnienia się wyroku, a także zasądzenie od pozwanej na swoją rzecz kwoty 12.600,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwot szczegółowo wskazanych.

W uzasadnieniu podał, że uzyskał prawomocny wyrok nakazujący pozwanej złożenie oświadczenia woli dotyczące przeniesienia na powoda spółdzielczego prawa do ww. lokalu. Powód nigdy nie wyrażał zgody, aby pozwana mieszkała w jego odzyskanym mieszkaniu, o czym ją wielokrotnie informował. Próba polubownego rozwiązania sporu nie była skuteczna. Powód wskazał na swoją trudną sytuację materialną.

(pozew – k. 3-5v., pismo z dnia 16.08.2022r. – k. 26)

Pozwana w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenia powództwa w całości w oparciu o art. 5 k.c., ewentualnie o ustalenie, że przysługuje jej prawo do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu. Opisała przebieg relacji z powodem (byłym mężem) i wskazała na trudną sytuację materialną, zdrowotną oraz rodzinną.

(odpowiedź na pozew – k. 38-42)

Interwencję uboczną po stronie powodowej zgłosiła Gmina M. G., wnosząc o uwzględnienie powództwa, w przypadku ustalenia, że pozwana nie legitymuje się tytułem prawnym do zajmowania spornego lokalu, ustalenie, że pozwanej nie przysługuje prawo do najmu socjalnego lokalu oraz zasądzenie na swoją rzecz kosztów interwencji ubocznej według norm przepisanych.

Gmina podała, że nie są jej znane okoliczności, które uzasadniałyby ustalenie, że pozwanej przysługuje prawo do lokalu socjalnego, poza informacją, że pozwana posiada orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Art. 14 ust. 7 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie kodeksu cywilnego wyłącza stosowanie ustawy w wypadku utraty tytułu prawnego do lokalu niewchodzącego w skład publicznego zasobu mieszkaniowego. Pozwana składała wnioski o ustalenie prawa do najmu socjalnego lokalu, ale nie została umieszczona na liście osób zakwalifikowanych do wynajęcia lokalu z zasobu interwenienta.

(interwencja uboczna – k. 155-155v.)

Na rozprawie dnia 16 stycznia 2024 roku powód cofnął pozew o zapłatę, na co pozwana wyraziła zgodę.

(protokół rozprawy – k. 234-236, płyta – k. 238)

Stan faktyczny:

Strony zawarły związek małżeński w 2013 roku. W 2007 roku powód darował pozwanej prawo do spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w G. przy ul. (...). W trakcie trwania małżeństwa pomiędzy stronami zaczęło dochodzić do nieporozumień, kłótni i przemocy. W 2015 roku w sprawie o sygn. akt II C 2198/14 Sądu Okręgowego w Gdańsku orzeczono rozwód z winy obu stron. Prawomocnym postanowieniem z dnia 10 listopada 2015 roku w sprawie o sygn. akt VII Ns 959/15 zobowiązano powoda do opuszczenia ww. lokalu z uwagi na stosowanie przemocy domowej wobec pozwanej. Dnia 5 października 2018 roku pozwana sporządziła testament notarialny, w którym do całości spadku jako jedynego spadkobiercę powołała powoda.

(fakty bezsporne nadto potwierdzone: postanowieniem z dnia 10.11.2015r. w sprawie VII Ns 959/15 – k. 55, aktem notarialnym z dnia 05.10.2018r., Rep. A nr 3047/2018 – k. 150-151, zaświadczeniem z dnia 22.10.2015r. – k. 151-151v., zeznaniami powoda – k. 234-235, płyta – k. 238, w tym informacyjnie – k. 145-145v. płyta – k. 147, zeznaniami pozwanej – k. 235-235v., płyta – k. 238, w tym informacyjnie – k. 145-146, płyta – k. 147)

Wyrokiem z dnia 21 sierpnia 2020 roku Sądu Okręgowego w Gdańsku w sprawie o sygn. akt I C 622/19 nakazano pozwanej złożenie oświadczenia woli o treści, iż pozwana G. K. przenosi na powoda A. K. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w G. przy ul. (...), znajdującego się w zasobach (...) Spółdzielni Mieszkaniowej z siedzibą w G.. Wyrok uprawomocnił się dnia 27 maja 2021 roku po rozpoznaniu apelacji.

(fakt bezsporny nadto potwierdzony: wyrokiem z dnia 21.08.2020r. w sprawie I C 622/19 – k. 6, wyrokiem z dnia 27.05.2021r. w sprawie V ACa 40/21 – k. 6-6v., postanowienie z dnia 24.09.2021r. w sprawie V ACa 40/21 – k. 6v.-7, k. 8)

Powód wielokrotnie zarówno pisemnie jak i ustnie wzywał pozwaną do opuszczenia, opróżnienia i wydania zajmowanego jedynie przez nią lokalu. Pozwana odmówiła.

(fakt bezsporny nadto potwierdzony: wezwaniem z dnia 17.12.2021r. – k. 9, potwierdzeniem odbioru – k. 9v., wezwaniem z dnia 11.01.2022r. – k. 11, potwierdzeniem odbioru – k. 11v., zeznaniami powoda – k. 234-235, płyta – k. 238, zeznaniami pozwanej – k. 235-235v., płyta – k. 238)

Na dzień 31 września 2021 roku, w związku z utratą spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu przez pozwaną, lokal nie był obciążony długiem z tytułu jego użytkowania.

(dowód: zaświadczenie z dnia 31.10.2022r. – k. 109)

Pismem z dnia 22 października 2021 roku Gmina M. G. poinformowała powódkę, że przysługuje jej prawo do ubiegania się o najem socjalny lokalu, ale nie oznacza to, że została umieszczona na liście osób zakwalifikowanych do wynajęcia mieszkania z zasobów Gminy M. G.. Poinformowano ją, że aktualnie realizowane są zobowiązania wobec osób umieszczonych na listach zatwierdzonych przez Prezydenta Miasta G. na lata 2020-2022. Przy tworzeniu nowych list wnioski miały być ponownie weryfikowane.

(dowód: pismo z dnia 22.10.2021r. – k. 52)

Pismem z dnia 25 stycznia 2023 roku pozwana zwróciła się do Gminy M. G. o możliwość przyśpieszenia sprawy o ubieganie się o wynajęcie lokalu na podstawie jej wniosku złożonego w dniu 17 czerwca 2021 roku.

(dowód: pismo z dnia 25.01.2023r. – k. 106-107)

Pismem z dnia 22 września 2023 roku Gmina M. G. poinformowała powódkę, że nie została umieszczona na liście osób zakwalifikowanych do najmu socjalnego lokalu na lata 2023-2025, ponieważ przy ocenie wniosku nie przekroczyła ustalonego poziomu punktów.

(dowód: pismo z dnia 22.09.2023r. – k. 210)

Pozwana ma 63 lata. Mieszka w lokalu objętym pozwem, za który ponosi miesięczne opłaty w wys. 350 zł. W S. mieszka jej córka, z którą od 10 lat nie ma kontaktu. Utrzymuje się ze świadczenia emerytalnego w wysokości 1.115 zł netto. Poza opłatami na rzecz spółdzielni pozwana ponosi koszt energii elektrycznej 120 zł i paliwa gazowego 65 zł - oba wydatki co 2 miesiące. Na leki wydaje średnio 200 zł miesięcznie. Kontynuuje leczenie psychiatryczne. Pozwana nie ma żadnych nieruchomości ani wartościowych ruchomości. Nie ma też osób bliskich, u których mogłaby zamieszkać.

(dowód: zeznania pozwanej – k. 235-235v., płyta – k. 238)

Pozwana cierpi na chorobę zwyrodnieniową stawu kolanowego, zaburzenia funkcjonowania tarczycy, cukrzycę insulinozależną, dnę moczanową, dychawicę oskrzelową, kamicę nerek i moczowodu, miażdżycę, nadciśnienie samoistne (pierwotne), nietrzymanie moczu, otyłość, polineuropatię w przebiegu chorób sklasyfikowanych gdzie indziej, zaburzenia depresyjne nawracające, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, żylaki kończyn dolnych. Oczekuje na zabieg alloplastyki stawu kolanowego prawego. Wymaga stałego i systematycznego leczenia farmakologicznego.

(dowód: skierowanie – k. 47, zaświadczenie lekarskie – k. 48-49)

Pozwana zaliczona jest do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności od dnia 22 kwietnia 2014 roku. Odpowiednie zatrudnienie pozwanej powinno odbywać się w warunkach chronionych.

(dowód: orzeczenie z dnia 14.05.2014r. – k. 45-46)

Pozwana otrzymuje pomoc z Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w G. w formie pomocy celowej z przeznaczeniem na zakup żywności lub w formie zasiłku specjalnego na dofinansowanie do zakupu leków.

(dowód: zaświadczenie z dnia 15.03.2023r. – k. 120)

Pozwana objęta była wsparciem psychologicznym w Ośrodku Interwencji Kryzysowej i (...) dla O. Przemocy w Rodzinie przy Zespole (...) w G.. Pierwsze konsultacje odbywała w 2012 roku. W okresie od dnia 21 listopada 2014 roku do dnia 20 maja 2015 roku odbyła 16 konsultacji psychologicznych. Dnia 4 grudnia 2014 roku odbyła konsultację kwalifikującą do Grupy (...) dla osób doświadczających przemocy. Wzięła udział w 15 spotkaniach grupowych. W okresie od dnia 21 kwietnia 2015 roku do dnia 6 maja 2015 roku otrzymała wsparcie w postaci umieszczenia w hostelu dla osób doświadczających przemocy.

(dowód: zaświadczenie z dnia 05.05.2023r. – k. 191)

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów, a także uzupełniająco zeznań stron.

W ocenie Sądu powyższe dokumenty nie budzą wątpliwości, co do swej prawdziwości oraz wiarygodności, a nadto ostatecznie nie były kwestionowane przez żadną ze stron, nawet te złożone w kopii, a zatem brak było podstaw do odmowy dania im wiary i mocy dowodowej.

Podobnie uznać należało w odniesieniu do stron, które były spontaniczne, logiczne, spójne i niesprzeczne, a strona przeciwna nie podważała ich wiarygodności, a zatem stanowiły pełnoprawny materiał dowodowy, na podstawie którego ustalono stan faktyczny sprawy, przede wszystkim co do faktu zajmowania nieruchomości powoda przez pozwaną bez tytułu prawnego. Szczegółowe ustalenia dotyczące przyczyn konfliktu między nimi nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, dlatego ocena zeznań stron pomija rozbieżności stron co do kwestii przyczyn rozpadu ich związku.

Podstawę prawną roszczenia powoda stanowił przepis art. 222 § 1 k.c., zgodnie z którym właściciel może żądać od osoby, która włada jego rzeczą, aby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela prawo do władania rzeczą.

Uprawnienia właścicielskie powoda do spornej nieruchomości nie budziły wątpliwości – pozwana nie kwestionowała tego i przyznała wprost, że zdawała sobie sprawę, że po uprawomocnieniu się wyroku w przedmiocie złożenia oświadczenia woli związanego z zajmowanym lokalem, przebywa tam bez tytułu prawnego.

Sąd zważył, iż nie sposób uznać by żądanie zgłoszone przez powoda stanowiło nadużycie prawa. W orzecznictwie Sądu Najwyższego za utrwalony można uznać obecnie pogląd, zgodnie z którym możliwość nieuwzględnienia roszczenia windykacyjnego na podstawie art. 5 k.c. może mieć miejsce tylko w sytuacjach wyjątkowych. Oddalenie powództwa na podstawie art. 5 k.c. oznacza bowiem pozbawienie właściciela ochrony przysługującego mu prawa własności, którego ochrona jest zasadą konstytucyjną (por: orz. SN z 22.11.1994r. II CRN 127/94 LEX nr 82293; wyrok SN z 27.01.1999r. II CKN 151/98, OSNC 1999/7-8/134, wyrok SN z 22.03.2000r. I CKN 440/98, LEX nr 521753). Sąd Najwyższy trafnie stwierdził, że zasady współżycia społecznego chronią wprawdzie przed nadużyciem prawa, ale nie mogą tego prawa w ogóle unicestwić. W szczególności przy żądaniu eksmisji mogą one jedynie powodować odroczenie eksmisji, a nie pozbawienie uprawnionego jego prawa podmiotowego w zupełności (wyrok SN z dnia 25 maja 1973 roku III CRN 86/73, OSNC 1974/12/204).

Niewątpliwie małżeństwo stron zostało rozwiązane, a na powodzie nie ciąży obowiązek alimentacyjny wobec pozwanej.

Skoro zatem pozwanej nie przysługuje uprawnienie do władania rzeczą, żądanie powoda nakazania jej opuszczenia przedmiotowej nieruchomości i wydania jej powodowi, zasługiwało na uwzględnienie i na podstawie art. 222 § 1 k.c. orzekł jak w punkcie I. wyroku.

W dalszej kolejności natomiast Sąd, zgodnie z dyspozycją przepisu art. 14 ust. 1 i ust. 3 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego z dnia 21 czerwca 2001 roku (Dz.U. Nr 71, poz. 733 ze zm. – dalej „u.o.p.l”) zbadał z urzędu przesłanki w zakresie orzeczenia o uprawnieniu do zawarcia najmu socjalnego lokalu wobec pozwanego.

Wprawdzie sporna nieruchomość nie wchodziła w skład publicznego zasobu mieszkaniowego nie miał zastosowania ust. 4 przedmiotowego przepisu regulujący przypadki rodzące obowiązek orzeczenia o uprawnieniu do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego osobom spełniającym kryteria w nim wskazane (art. 14 ust. 7 u.o.p.l.). Powołany przepis art. 14 ust. 7 nie wyłącza natomiast obowiązku sądu rozważenia przytoczonych wyżej przesłanek przyznania lokalu socjalnego określonych w art. 14 ust. 3 ustawy. Na sądzie nadal ciąży obowiązek rozważenia z urzędu przesłanek uprawnienia osoby, która była lokatorem, do otrzymania lokalu socjalnego oraz stosownego do wyniku tego badania orzeczenia w wyroku eksmisyjnym (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 14.02.2008 r., II CSK 484/07, LEX nr 496377).

Sąd, badając z urzędu, czy zachodzą przesłanki zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu, orzeka o uprawnieniu osób, o których mowa w ust. 1, biorąc pod uwagę dotychczasowy sposób korzystania przez nie z lokalu oraz ich szczególną sytuację materialną i rodzinną (art. 14 ust. 3 u.o.p.l.).

W niniejszej sprawie, Sąd doszedł do przekonania, że pozwana spełnia przesłanki do zawarcia z nią umowy najmu socjalnego lokalu. Pozwana jest osobą samotną, obciążoną licznymi schorzeniami i utrzymującą się z niskiej emerytury wynoszącej około 1.115 zł. Jest to niewątpliwie kwota pozwalająca na zaspokojenie jedynie podstawowych potrzeb egzystencjonalnych. Dodatkowe świadczenia w postaci 13. czy 14. emerytury znacząco faktu tego nie zmieniają. Mowa bowiem o kwocie niższej niż 200 zł w ujęciu średniomiesięcznym. Pozwana musi korzystać z dodatków celowych z ośrodka pomocy społecznej. Prima facie wiadomym jest, że pozwana nie ma możliwości najęcia na wolnym rynku lokalu, czy nawet pokoju (to wydatek około 1.000 zł). Nie może umykać uwadze Sądu, że osobie starszej z licznymi chorobami trudniej jest nająć pokój na wolnym rynku, gdyż wynajmujący preferują osoby młodsze, czy zatrudnione w ramach umowy o pracę. Dolegające pozwanej schorzenia uniemożliwiają jej zwiększenie uzyskiwanego dochodu. Dotychczasowy sposób korzystania z lokalu przez pozwaną należało ocenić pozytywnie. Pomimo skromnych dochodów nie doprowadziła ona do zadłużenia lokalu dokonując bieżących opłat czynszowo-eksploatacyjnych. Warto również zwrócić uwagę, że lokal zajęła jako ówczesna małżonka powoda, a zatem jej pierwotne uprawnienie do zajmowania lokalu wynikało z art. 28¹ k.r.io., a następnie z przejściowego uprawnienia właścicielskiego.

Z tej przyczyny na podstawie art. 14 ust. 1, 3 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego orzeczono jak w punkcie II. wyroku.

Rozstrzygnięcie zawarte w punkcie III. wyroku Sąd oparł na treści art. 14 ust. 6 ustawy o ochronie praw lokatorów (...), zgodnie z którym orzekając o uprawnieniu do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu, sąd nakazuje wstrzymanie wykonania opróżnienia lokalu do czasu złożenia przez gminę oferty zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu.

W punkcie IV. wyroku na podstawie art. 355 k.p.c. w zw. z art. 203 § 1 i 4 k.p.c. na skutek cofnięcia przez powoda pozwu o zapłatę. Pozwana wyraziła na to zgodę, a żadne okoliczności sprawy nie wskazywała, że wymieniona czynność jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie V. wyroku na podstawie art. 102 k.p.c. odstępując od obciążania pozwanej kosztami procesu. Zważyć należało, iż nieskonkretyzowanie w tym przepisie „wypadków szczególnie uzasadnionych” oznacza, że to sądowi rozstrzygającemu sprawę została pozostawiona ocena, czy całokształt okoliczności pozwala na uznanie, że zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek, przemawiający za nieobciążaniem strony przegrywającej spór kosztami procesu w całości lub w części.

W ocenie Sądu pozwana znajduje się w trudnej sytuacji materialnej, rodzinnej i zdrowotnej, która opisana została wcześniej. Pozwana nie jest w stanie bez uszczerbku dla swojego utrzymania uiścić kosztów procesu nawet w części.

O kosztach wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu orzeczono w punkcie VI. wyroku na podstawie art. 22³ ust. 1 ustawy o radcach prawnych z dnia 6 lipca 1982 roku (Dz.U. Nr 19, poz. 145 ze zm.) według stawek określonych w § 9 ust. 1 pkt 5 oraz § 13 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. 2016 poz. 1715 ze zm.). Wynagrodzenie należało powiększyć o stawkę podatku od towarów i usług zgodnie § 4 ust. 3 ww. Rozporządzenia.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE