UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 19 grudnia 2022r. (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. zażądał zasądzenia od P. S. i D. S. solidarnie kwoty 701.841,64 zł w tym 423.455,25 zł tytułem zwrotu kapitału udostępnionego do ich dyspozycji na mocy umowy kredytu mieszkaniowego (...)hipoteczny nr (...) z dnia 11 września 2008r. (pkt. I.1 pozwu) oraz kwoty 278.386,39 zł z tytułu zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia wynikłego z korzystania przez stronę pozwaną z kapitału udostępnionego na podstawie umowy kredytu w okresie od dnia jego wypłaty, tj. poszczególnych transz do dnia 1 października 2022r. (pkt. I.2 w zw. z pkt V.1 pozwu) – w obu przypadkach wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 20 listopada 2022r. do dnia zapłaty.

W ramach sformułowanego roszczenia ewentualnego (pkt II.1.2. pozwu) – na wypadek nieuwzględnienia przez Sąd żądania sprecyzowanego w punkcie I.2 pozwu, powód domagał się: zmiany wysokości świadczenia (ukształtowania) poprzez dokonanie sądowej waloryzacji roszczenia o zwrot kapitału i ustalenia, że oprócz kapitału powodowi przysługuje od pozwanych dodatkowe świadczenie w kwocie 238.693,47 zł wynikające z istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza (pkt II.1 pozwu) a także zasądzenia solidarnie od pozwanych wskazanej kwoty 238.693,47 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia następnego po doręczeniu pozwanym odpisu pozwu do dnia zapłaty (pkt. II.2 pozwu).

Przy czym w razie przyjęcia przez sąd braku podstaw do zasądzenia kwot wskazanych w pkt I i II pozwu solidarnie, powód wniósł o zasadzenie ich w częściach równych od każdego z pozwanych.

Powód wniósł także o zasądzenie od pozwanych kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty (pkt. VIII pozwu).

Uzasadniając swoje roszczenie powód wskazał, że w dniu 11 września 2008r. strony zwarły umowę kredytu denominowanego do franka szwajcarskiego (CHF). W wykonaniu umowy powodowy bank wypłacił pozwanym łącznie 423.455,25 zł. Tymczasem w sprawie sygn. akt IC 164/21 zawisłej przed Sądem Okręgowym w Sieradzu kredytobiorcy wnieśli między innymi o ustalenie, że umowa kredytu jest od początku nieważna. Bank nie uznał roszczenia kredytobiorców, tym nie mniej sąd pierwszej instancji uwzględnił ich powództwo w tym zakresie. Na dzień wytoczenia niniejszego powództwa wyrok sądu okręgowego w sprawie IC 164/21 był nieprawomocny a postępowanie toczyło się przed Sądem Apelacyjnym w Łodzi (sygn. akt I ACa 827/22). Ponieważ w przypadku prawomocnego uwzględnienia żądania kredytobiorców, stronom nieważnej umowy przysługiwałoby na podstawie art. 405 kc w zw. z art. 410 kc roszczenie o zwrot świadczeń spełnionych w jej wykonaniu, bank w celu zabezpieczenia się przed przedawnieniem roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia, zobligowany był wystąpić z żądaniami sprecyzowanymi w pozwie.

Pismami z dnia 3 stycznia 2024 r. (k.239) a następnie 21 marca 2024r. (k.274-275) strona powodowa cofnęła pozew w zakresie roszczenia wskazanego w pkt. I.2 a także w pkt II.1 i II.2 pozwu zmienionego pismem z dnia 3 stycznia 2024r. (k.239v) oraz częściowo w zakresie roszczenia wskazanego w pkt I.1 pozwu, żądając ostatecznie:

- zasądzenia od pozwanych na swoją rzecz solidarnie kwoty 96.094,67 zł tytułem zwrotu nierozliczonej (w następstwie dokonanych spłat i potrąceń) części udostępnionego kapitału wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 listopada 2023r. do dnia zapłaty.

Powód wniósł także o zasądzenie od pozwanych na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych, w tym także od cofniętej części powództwa w zakresie dobrowolnie spłaconego przez pozwanych świadczenia o zwrot kapitału oraz o nieobciążanie powoda kosztami procesu w zakresie tej części roszczenia z pkt I.1 pozwu.

W odpowiedzi na pozew (k.187-197v) strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na ich rzecz zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje stanowisko pozwani przyznali fakt zawarcia ze stroną powodową umowy kredytu hipotecznego złotowego denominowanego do waluty obcej. Tym nie mniej zdaniem pozwanych, powiązanie wysokości świadczeń stron z Tabelą kursów walut ustalaną jednostronnie przez bank sprawia, że zawarte w umowie klauzule indeksacyjne mają charakter niedozwolonych klauzul abuzywnych i nie wiążą kredytobiorcy jako konsumenta i muszą zostać pominięte. W efekcie w umowie brak jest postanowień pozwalających na ustalenie wysokości świadczeń jakie kredytobiorcy zobowiązani są uiścić w celu wykonania zobowiązania. Umowa kredytu nie zawiera zatem jednego z przedmiotowo istotnych postanowień. Pozwani nie kwestionowali tego, że konsekwencją stwierdzonej w umowie wadliwości dotyczącej elementów przedmiotowo istotnych umowy jest istniejąca od początku jej nieważność – co uzasadnia wzajemne roszczenia stron o zwrot nienależnie pobranych kwot w wykonaniu umowy

Odnosząc się do roszczeń strony powodowej pozwani w zakresie dotyczącym pierwszego z nich tj. z pkt I.1 podnieśli zarzut jego zaspokojenia wskutek potrącenia dokonanego przez nich oświadczeniami złożonymi wobec banku w dniach 6 i 9 listopada 2023r. (łącznie na kwotę 363.806,34 zł) a w pozostałej części tj. do kwoty 59.684,91 zł – wskutek wykonania zobowiązania poprzez wpłatę dokonaną na rzecz powoda w dniu 9 listopada 2023r.

Jednocześnie, w ocenie pozwanych zarówno żądanie wynagrodzenia jak i waloryzacji wypłaconego im kapitału jest bezpodstawne. Po pierwsze żądania te stanowią naruszenie przez bank prawa podmiotowego (art. 5 kc). Po drugie, żądanie zmiany wysokości świadczenia jest bezzasadne albowiem, po powstaniu zobowiązania nie doszło do istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza a nadto z żądaniem takim nie może występować przedsiębiorca w zakresie w jakim świadczenie pozostaje w związku z prowadzonym przedsiębiorstwem (art. 358¹ § 4 kc).

Niezależnie od merytorycznego zakwestionowania powództwa i zarzutu spełnienia świadczenia pozwani podnieśli zarzut (k.188v):

- potrącenia wierzytelności dochodzonej przez stronę powodową w kwocie 423.455,23 zł, dotyczącej zwrotu kapitału udostępnionego przez bank pomniejszonej o wpłatę w kwocie 59.684,91 zł tj. w kwocie 363.806,34 zł z ich wierzytelnością w kwocie 66.332,25 CHF z tytułu zwrotu świadczeń spełnionych przez nich na rzecz banku w wykonaniu nieważnej umowy.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny

W dniu 11 września 2008r. małżonkowie P. S. i D. S. zawarli z (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. umowę kredytu mieszkaniowego Własny K. hipoteczny nr (...) na kwotę 202.819,19 CHF. W wykonaniu umowy bank wypłacił pozwanym w trzech transzach łącznie 423.455,25 zł Wypłacona suma w PLN miała według kursów sprzedaży waluty przyjętych w Tabeli kursowej banku odpowiadać kwocie 202.819,19 CHF. Kredytobiorcy przystąpili do spłaty rat kredytu. Wpłaty dokonywane były z ich majątku wspólnego. Między pozwanymi istniała i nadal istnieje małżeńska wspólność ustawowa. Na mocy aneksu z dnia 6 kwietnia 2013r. powodowie uzyskali możliwość spłaty rat bezpośrednio we franku szwajcarskim. W okresie od 3 listopada 2008 r. do 1 sierpnia 2023 r. pozwani wpłacili na poczet kredytu łącznie 145.276,25zł oraz 66.323,25 CHF.

Dowód: umowa kredytu z załącznikami (k.40-51); aneks (k.35-35v), zaświadczenie o dokonanej wypłacie kredytu (k.57); zaświadczenie o dokonanych spłatach od dnia 3.11.2008r. do dnia 1.03.2023r (k.198-206), potwierdzenie spłat rat kredytu w okresie od 1.03.2023r. do 1.08.2023r. (k.228-229), informacja z banku o istnieniu na dzień 25.09.2023r. roszczenia kredytobiorców w kwocie 66.332,25 CHF (k. 211-212);

W piśmie dnia 10.09.2018r. skierowanym do Sądu Rejonowego w Kaliszu, P. S. i D. S. wezwali (...) S.A. do zawarcia ugody poprzez uznanie, że umowa łącząca strony jest nieważna a stronom przysługują wzajemne roszczenia o zwrot świadczeń spełnionych w jej wykonaniu.

Dowód: zawezwanie do próby ugodowej (akta sprawy IC 164/21 - k. 33- 36)

Wyrokiem z dnia 11 lutego 2022r., prawomocnym od dnia 13 marca 2023r. Sąd Okręgowy w Sieradzu w sprawie IC 164/21 ustalił, że umowa o kredyt mieszkaniowy (...) hipoteczny nr (...) zawarta w dniu 11 września 2008 roku pomiędzy D. S. i P. S. oraz (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. jest nieważna ex tunc.

Dowód: wyrok Sądu Okręgowego w Sieradzu w sprawie IC 164/21 z uzasadnieniem (akta sprawy IC 164/21 - k.408-419), wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 13 marca 2023r. w sprawie IACa 827/22 z uzasadnieniem (akta sprawy IC 164/21 - k. 460, 468-472);

W toku postępowania przed Sądem Okręgowym w Sieradzu w sprawie IC 164/21 kredytobiorcy nie żądali od banku zasądzenia zwrotu kwot spełnionych w wykonaniu nieważnej umowy kredytu. Nie wezwali także banku do zapłaty jakichkolwiek sum. Na rozprawie w dniu 8 lutego 2022r. D. S. i P. S. zostali poinformowani o konsekwencjach prawnych, jakie może pociągnąć za sobą stwierdzenie nieważności i abuzywności umowy kredytu będącej przedmiotem sporu. Kredytobiorcy oświadczyli, że mają świadomość konsekwencji stwierdzenia nieważności umowy oraz związanymi z tym roszczeniami banku i w pełni je akceptują oraz wyrazili wolę usunięcia z umowy postanowień abuzywnych.

Dowód: protokół rozprawy przed Sądem Okręgowym w Sieradzu w sprawie IC 164/21 (akta sprawy IC 164/21 k.404-406v + płyta DVD k. 437),

Pismami z dnia 14 października 2022r. powodowy bank (...) S.A. w W. wezwał każdego z pozwanych do zapłaty (w terminie 1 miesiąca od dnia otrzymania wezwania) świadczenia w kwocie 701.841,64 zł w tym 423.455,25 zł odpowiadającej wysokości kapitału udostępnionego na podstawie nieważnej umowy kredytu oraz 278.386,39 zł stanowiącej równowartość korzyści majątkowej z tytułu korzystania z kapitału udostępnionego przez bank na podstawie w/w umowy w okresie od daty uruchomienia poszczególnych transz do dnia 7 października 2022r. włącznie. Wezwanie do zapłaty zostało pozwanym doręczone w dniu 19 października 2022r. Termin zapłaty upłynął bezskutecznie w dniu 19 listopada 2022r.

Dowód: wezwania z załącznikami (k.76-87), dowody doręczenia (k.88-89v)

Pismem z dnia 7 sierpnia 2023r. D. S. i P. S. wezwali bank (...) S.A. w W. do zapłaty na ich rzecz (w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania) świadczenia w kwocie 145.675,73 zł oraz 67.070,46 CHF tytułem zwrotu świadczeń spełnionych na rzecz banku do dnia 1 sierpnia 2023r., w wykonaniu nieważnej umowy kredytu. Wezwanie do zapłaty zostało do banku doręczone w dniu 9 sierpnia 2023r. Termin zapłaty na rzecz kredytobiorców upłynął bezskutecznie w dniu 23 sierpnia 2023r.

Dowód: wezwanie do zapłaty (k.207-209), dowód doręczenia (k.210)

W piśmie z dnia 25 września 2023r. bank (...) S.A. poinformował kredytobiorców, że roszczenia objęte ich wezwaniem do zapłaty z dnia 7 sierpnia 2023r. uznaje do kwoty 145.276,25 zł oraz 66.332,25 CHF. Jednocześnie tego samego dnia bank przelał na rzecz D. S. i P. S. 145.276,25 zł.

Dowód: pismo banku (k.211-212)

W piśmie z dnia 6 listopada 2023r. skierowanym do (...) S.A. z siedzibą w W. (doręczonym w dniu 7 listopada 2023r.) D. S. i P. S. oświadczyli, że wpłatę banku w kwocie 145.276,25 zł zaliczają na należne im skapitalizowane ustawowe odsetki za opóźnienie obliczone od sumy rat kapitałowo odsetkowych uiszczonych do banku do dnia 2 września 2019r. tj. od kwoty 114.504,28 zł od dnia 9 lutego 2022r. do dnia 25 września 2023r. wynoszące łącznie 21.627,97zł a w pozostałym zakresie na należność główną. Jednocześnie w tym samym piśmie pozwani złożyli oświadczenia o potrąceniu przysługującej im wobec banku wierzytelności z tytułu zwrotu pozostałej części świadczeń spełnionych w wykonaniu nieważnej umowy kredytu w kwocie 339.651,30 zł z dochodzoną pozwem wierzytelnością powodowego banku w wysokości 423.455,25 zł z tytułu zwrotu udostępnionego im kapitału. Swoją wierzytelność powodowie wyliczyli jako sumę kwoty 66.332,25 CHF przeliczonej na kwotę 318.023,33 zł według kursu CHF ogłoszonego przez NBP na dzień 21.11.2022r. tj. 4,7944 PLN oraz kwoty 21.627,97 zł stanowiącej ustawowe odsetki za opóźnienie naliczone od kwoty 114.504,28 zł od dnia 9 lutego 2022r. do dnia 25 września 2023r.

Dowód: oświadczenie o potrąceniu z dnia 6.11.2023r. (k.323-326), dowód doręczenia (k.220), wydruk z kalkulatora odsetek (k.218);

W piśmie z dnia 9 listopada 2023r. skierowanym do (...) S.A. z siedzibą w W. (doręczonym w dniu 10 listopada 2023r.) D. S. i P. S. złożyli oświadczenia o potrąceniu przysługującej im wobec banku wierzytelności z tytułu skapitalizowanych ustawowych odsetek za opóźnienie obliczonych od sumy rat kapitałowo odsetkowych uiszczonych do banku do dnia 1 lutego 2022r. tj. od kwoty 58.407,76 CHF zł od dnia 9 lutego 2022r. do dnia 21 listopada 2022r. (dnia potrącenia) wynoszących łącznie 21.119,04 zł z dochodzoną pozwem wierzytelnością powodowego banku w wysokości 423.455,25 zł z tytułu zwrotu udostępnionego im kapitału. Pozwani należne im odsetki naliczyli od kwoty 58.407,76 CHF przeliczonej na kwotę 280.030,16 zł według kursu CHF ogłoszonego przez NBP na dzień 21.11.2022r. tj. 4,7944 PLN.

Dowód: oświadczenie o potrąceniu z dnia 9.11.2023r. (k.323-326), dowód doręczenia (k.225); wydruk z kalkulatora odsetek (k.224);

W dniu 9 listopada 2023r. P. S. przelał na rzecz (...) S.A. kwotę 59.684,91 zł.

Dowód: pismo banku (k.211-212)

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o zgromadzony w aktach sprawy nieosobowy materiał dowodowy w postaci dokumentów prywatnych i urzędowych przedłożonych przez strony, które wobec braku dowodów przeciwnych Sąd w całości uznał za wiarygodne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje

Poza sporem między stronami pozostawał fakt, zawarcia umowy kredytowej, mocą której bank udzielił kredytobiorcom kredytu w wysokości 202.819,19 CHF denominowanego do PLN, wypłacając im łącznie kwotę 423.455,25 zł.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 11 lutego 2022r. w sprawie IC 164/21 Sąd Okręgowy w Sieradzu ustalił, że umowa kredytu jest od samego początku nieważna.

Wyrok ten z mocy art. 365 § 1 kpc wiąże strony oraz Sąd w niniejszym postępowaniu.

W związku z nieważnością umowy kredytu, strony mogą na podstawie art. 405 - 410 kc, żądać wzajemnie zwrotu spełnionych świadczeń. Zgodnie bowiem z orzecznictwem Sądu Najwyższego, jeżeli umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna (nieważna), świadczenia spełnione na jej podstawie powinny być postrzegane jako świadczenia nienależne w rozumieniu art. 410 § 2 kc ( vide: uchwała 7 Sędziów Sądu Najwyższego - zasada prawna z dnia 7 maja 2021 roku, III CZP 6/21, Legalis nr 2563899; wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 roku, III CSK 159/17, OSP 2019, z. 12, poz. 115, z dnia 9 maja 2019 roku, I CSK 242/18, Legalis nr 1966950 i z dnia 11 grudnia 2019 roku, V CSK 382/18, OSNC zb. dod. 2021/B/20, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 roku, III CZP 11/20, Legalis nr 2532281).

Zgodnie z art. 405 kc, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. W myśl zaś art. 410 § 1 i 2 kc, przepisy artykułów poprzedzających stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

W wykonaniu nieważnej umowy bank uiścił na rzecz kredytobiorców do ich majątku wspólnego łącznie kwotę 423.455,25 zł. W konsekwencji roszczenie banku obejmuje bezpodstawne wzbogacenie pozwanych odpowiadające kwocie wypłaconego im kredytu.

Tak więc realizując własne przysługujące mu prawo bank może od pozwanych domagać się zwrotu spełnionego świadczenia – solidarnie w kwocie 423.455,25 zł.

Ostatecznie w pismach z dnia 3 stycznia 2024 r. (k.239) oraz 21 marca 2024r. (k.274-275) powodowy bank cofnął pozew w zakresie roszczenia głównego wskazanego w pkt. I.2 (tj. kwoty 278.386,39 zł) oraz częściowo w zakresie roszczenia głównego wskazanego w pkt I.1 pozwu (tj. kwoty 327.360,58 zł) z uwagi na wpłatę pozwanego z dnia 9 listopada 2023r. oraz częściowe umorzenie wierzytelności wskutek oświadczenia o potrąceniu z dnia 6 listopada 2023r. a także roszczeń ewentualnych z pkt II.1 i II.2 (tj. kwoty 238.693,47 zł).

Mając powyższe na względzie sąd na podstawie art. 355 kpc w zw. z art. 203 § 1 i 4 kpc częściowo umorzył postępowanie tj. do kwoty 605.746,97 zł (278.386,39 zł + 327.360,58 zł) o czym orzekł w pkt 1 wyroku. Ponieważ cofnięcie pozwu nastąpiło przed rozpoczęciem posiedzenia wyznaczonego na rozprawę, skuteczność czynności procesowej banku nie była uzależniona od zgody pozwanych (art. 203 § 1 kpc).

Jednocześnie na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. a i ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych sąd nakazał Skarbowi Państwa – Sądowi Okręgowemu w Sieradzu zwrócić na rzecz powodowego banku kwotę 15.114 zł stanowiącą połowę opłaty od cofniętej części pozwu, pomniejszonej o opłatę podstawową (((605.747 x 5 %) x 1/2) – 30 zł) o czym orzekł jak w pkt 5 wyroku.

Jako częściowo skuteczne sąd uznał oświadczenie pozwanych doręczone do powodowego banku w dniu 7 listopada 2023r. o potrąceniu przysługującej im wobec banku wierzytelności o zwrot świadczeń nienależnie spełnionych w wykonaniu nieważnej umowy z dochodzoną pozwem wierzytelnością o zwrot wypłaconego kapitału.

Zgodnie z treścią art. 498 § 1 kc gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 § 2 kc).

Jak ustalono, na podstawie nieistniejącego stosunku prawnego (nieważnej ex tunc umowy kredytu) bank wypłacił pozwanym łącznie 423.455,25 zł

W okresie od 3 listopada 2008 r. do 1 sierpnia 2023 r. pozwani na podstawie tej samej umowy wpłacili do banku łącznie 145.276,25zł oraz 66.323,25 CHF.

W związku z nieważnością umowy kredytu, strony mogą na podstawie art. 405 - 410 kc, żądać od siebie zwrotu spełnionych nienależnie świadczeń. Nie ulega przy tym wątpliwości, że ich spełnienie może nastąpić w drodze potrącenia. Przy czym jak wynika z treści art. 498 kc, warunkiem potrącalności wierzytelności jest ich jednorodzajowość, zaskarżalność i wymagalność.

Zarówno wierzytelność banku jak i pozwanych w dacie powstania (tj. spełnienia nienależnego świadczenia) nie miała oznaczonego terminu płatności. Powyższe oznacza, że każde z w/w świadczeń powinno zostać spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do jego wykonania (art. 455 kc) a w dacie wskazanej jako data zapłaty wierzytelność staj się wymagalna.

Wierzytelność banku o zwrot kapitału stała się wymagalna z mocy art. 455 kc z dniem 19 listopada 2022r. tj. z chwilą upływu miesięcznego terminu wyznaczonego kredytobiorcom w wezwaniu do zapłaty z dnia 14 października 2022r. mocą którego bank wezwał każdego z nich do spełnienia świadczenia poprzez zapłatę łącznej kwoty 701.841,64 zł w tym zwrotu udostępnionego kapitału w kwocie 423.455,25 zł. Wspomniane pisma zostały pozwanym doręczone w dniu 19 października 2022r., zaś oznaczony termin miesięczny upłynął 19 listopada 2022r. W tych okolicznościach pozwani pozostawali w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia w kwocie 423.455,25 zł od 20 listopada 2022r.

Natomiast wierzytelność pozwanych o zapłatę przez bank kwoty 145.276,25zł oraz 66.323,25 CHF stała się wymagalna z dniem 23 sierpnia 2023r. tj. z chwilą upływu 14 dniowego terminu wyznaczonego dla banku w wezwaniu do zapłaty z dnia 7 sierpnia 2023r. mocą którego pozwani wezwali bank do spełnienia na ich rzecz świadczenia w kwocie 145.675,73 zł oraz 67.070,46 CHF tytułem zwrotu rat kredytu uiszczonych na rzecz banku do dnia 1 sierpnia 2023r. w wykonaniu nieważnej umowy. Wezwanie do zapłaty zostało do banku doręczone w dniu 9 sierpnia 2023r. Termin zapłaty na rzecz kredytobiorców upłynął bezskutecznie w dniu 23 sierpnia 2023r. W tych okolicznościach bank popadł w opóźnienie ze spełnieniem świadczenia od 24 sierpnia 2023r. i od tej daty pozwanym przysługują ustawowe odsetki za opóźnienie (art. 481 § 1 i 2 kc). Przy czym brak podstaw do żądania przez pozwanych odsetek za okres wcześniejszy, od dnia 8 lutego 2022r. tj. daty założenia na rozprawie w sprawie IC 164/21 oświadczeń woli żądania usunięcia z umowy postanowień abuzywnych. O ile bowiem oświadczenia te skutkowały rozpoczęciem biegu terminów przedawnienia obu stron albowiem po myśli art. 120 § 1 kc strony nieważnej umowy dowiedziały się wówczas o konieczności podjęcia działań w przedmiocie żądania zwrotu nienależnych świadczeń, o tyle oświadczenia te nie mogły wywołać skutku o którym mowa w art. 455 kc, albowiem nie stanowiły wezwania banku do zapłaty. Oświadczenie pozwanych nie zawierało bowiem żądania zapłaty, nie precyzowało wysokości świadczenia, którego wierzyciele oczekują ani terminu jego spełnienia.

W dniu 25 września 2023r. bank (...) S.A. przelał na rzecz D. S. i P. S. 145.276,25 zł. Kwota odsetek ustawowych za opóźnienie naliczonych od w/w kwoty od dnia 24 sierpnia 2023r do dnia 25 września 2023r. wyniosła 1.552,27 zł. W piśmie z dnia 6 listopada 2023r. (k.217) doręczonego do banku w dniu 7 listopada 2023r. powodowie oświadczyli, że dokonaną wpłatę zaliczają w pierwszej kolejności na odsetki a następnie na należność główną. Zgodnie z treścią art. 451 § 1 kc dłużnik mający względem tego samego wierzyciela kilka długów tego samego rodzaju może przy spełnieniu świadczenia wskazać, który dług chce zaspokoić. Jednakże to, co przypada na poczet danego długu, wierzyciel może przede wszystkim zaliczyć na związane z tym długiem zaległe należności uboczne oraz na zalegające świadczenia główne. Pozwani mogli zatem otrzymaną z banku kwotę zaliczyć do kwoty 1.552,27 zł na poczet odsetek, a w pozostałej części na poczet należności głównej.

W tym stanie rzeczy, po dokonanej wpłacie i jej zaliczeniu przez pozwanych powodowy bank miał na dzień 25 września 2023r. wobec pozwanych dług w wysokości 1.552,27 zł (pozostała część należności głównej) oraz 66.323,25 CHF wymagalny od 23 sierpnia 2023r. Kredytobiorcy mieli natomiast wobec banku dług w kwocie 423.455,25 zł wymagalny od 19 listopada 2022r.

W piśmie z dnia 6 listopada 2023r. skierowanym do (...) S.A. z siedzibą w W. (doręczonym w dniu 7 listopada 2023r.) pozwani na podstawie art. 499 kc złożyli oświadczenie o potrąceniu przysługującej im wobec banku wierzytelności z tytułu zwrotu świadczeń spełnionych w wykonaniu nieważnej umowy kredytu z dochodzoną pozwem wierzytelnością powodowego banku w wysokości 423.455,25 zł. Na dzień składania w/w oświadczenia, pozwanym przysługiwała wobec banku wierzytelność w kwocie 1.552,27 zł oraz 66.323,25 CHF.

Zgodnie z treścią art. 499 kc oświadczenie o potrąceniu ma moc wsteczną od chwili kiedy potrącenie stało się możliwe. Potrącenie wierzytelności stało się możliwe od dnia w którym obie stały się wymagalne tj. od dnia 23 sierpnia 2023r. W tej samej dacie wierzytelności umorzyły się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 § 2 kc). Potrącenie skutkuje wykonaniem zobowiązania do wysokości wierzytelności niższej a zatem kwoty umorzone w wyniku potrącenia nie stanowią wierzytelności przeterminowanych, niezależenie od daty założenia oświadczenia o potrąceniu. W konsekwencji od umorzonej części świadczenia stronom nie przysługują odsetki za opóźnienie, od dnia w którym potrącenie stało się możliwe.

W celu ustalenia wysokości wierzytelności niższej należało wierzytelność pozwanych w kwocie 1.552,27 zł oraz 66.323,25 CHF przeliczyć na złotówki. Ponieważ potrącenie stanowi zastępczą formę wykonania zobowiązania należy przyjąć, że w przypadku przedstawienia do potrącenia wierzytelności pieniężnej wyrażonej w walucie obcej, jej wartość należy przeliczyć na PLN według kursu waluty ogłoszonego przez NBP na dzień wymagalności roszczenia (art. 358 § 2 kc). Roszczenie pozwanych stało się wymagalne w dniu 23 sierpnia 2023r. Tego dnia kurs CHF ogłoszony przez NBP wyniósł 4,7067 zł. Wartość wierzytelności pozwanych na dzień umorzenia wynosiła zatem 313.715,93 zł (1.552,27 zł + (66.323,25 CHF x 4,7067 zł)) i do tej kwoty obie wierzytelności umorzyły się, ze skutkiem od dnia 23 sierpnia 2023r.

Na dzień 7 listopada 2023r. do zapłaty na rzecz banku pozostawała więc kwota 109.739,32 zł (423.455,25 zł – 313.715,93 zł).

W dniu 9 listopada 2023r. P. S. przelał na rzecz (...) S.A. kwotę 59.684,91 zł.

Do zapłaty pozostała kwota 50.054,41 zł (109.739,32 zł – 59.684,91 zł).

Od wskazanej kwoty wierzycielowi na podstawie art. 481 k.c. w zw. z art. 359 k.c. należą się odsetki za opóźnienie. Jak ustalono należność banku stała się wymagalna z dniem 19 listopada 2022r (k.88-89). Pozwani pozostają w opóźnieniu od dnia 20 listopada 2022r. Tym nie mniej w piśmie procesowym z dnia 21 marca 2024r (k.274v) bank zmodyfikował roszczenie i zażądał odsetek za opóźnienie od dnia 11 listopada 2023r. Sąd pozostawał związany tym żądaniem (art. 321 kpc).

W konsekwencji, jako zasadne sąd uznał żądanie pozwu do kwoty 50.054,41 zł i w dlatego w pkt 2 wyroku zasądził w/w kwotę od pozwanych solidarnie na rzecz powoda z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 listopada 2023r, do dnia zapłaty.

W pozostałym zakresie Sąd oddalił powództwo orzekając jak w pkt 3.

Jako nieskuteczne sąd uznał oświadczenie pozwanych z dnia 9 listopada 2023r. skierowane do (...) S.A. z siedzibą w W. i doręczone w dniu 10 listopada 2023r. o potrąceniu przysługującej im wobec banku wierzytelności z tytułu skapitalizowanych ustawowych odsetek za opóźnienie obliczonych od sumy rat kapitałowo odsetkowych uiszczonych do banku do dnia 1 lutego 2022r. tj. od kwoty 58.407,76 CHF zł od dnia 9 lutego 2022r. do dnia 21 listopada 2022r. (dnia potrącenia) wynoszących łącznie 21.119,04 zł z dochodzoną pozwem wierzytelnością powodowego banku w wysokości 423.455,25 zł z tytułu zwrotu udostępnionego im kapitału. Pozwani należne im odsetki naliczyli od kwoty 58.407,76 CHF przeliczonej na kwotę 280.030,16 zł według kursu CHF ogłoszonego przez NBP na dzień 21.11.2022r. tj. 4,7944 PLN. Jak ustalono, wierzytelność pozwanych o zwrot spłaconych rat stała się wymagalna w dniu 23 sierpnia 2023r. Pozwanym nie przysługiwały zatem odsetki za okres wcześniejszy. Przy czym w skutek wpłaty dokonanej przez pozwanego na rzecz banku w kwocie 59.684,91 zł w dniu 9 listopada 2023r. oraz złożenia przez pozwanych oświadczenia o potrąceniu z dnia 7 listopada 2023r., wierzytelność pozwanych wygasła w całości ze skutkiem na dzień 23 sierpnia 2023r. W tym stanie rzeczy nie posiadali oni na dzień 9 listopada 2023r wierzytelności odsetkowej nadającej się do potrącenia z wierzytelnością banku.

O kosztach procesu Sąd orzekł w pkt. 3 sentencji na podstawie art. 100 k.p.c. i art. 203 § 2 k.p.c. Zdaniem Sądu powód wygrał sprawę w 60 %. Na dzień wytoczenia powództwa roszczenie banku o zwrot udostępnionego kredytu w kwocie 423.455,25 zł było w pełni zasadne. Kwota ta stanowiła 60 % całego roszczenia (701.841,64 zł). Cofnięcie pozwu w zakresie pkt I.1) nastąpiło w wyniku dokonanej przez pozwanych zapłaty po wytoczeniu powództwa (do kwoty 59.684,91 zł) oraz złożonego po wytoczeniu powództwa oświadczenia o potrąceniu (do kwoty 313.715,93 zł). Bank nie miał możliwości zaspokojenia swoich roszczeń przed wytoczeniem powództwa w drodze potrącenia albowiem wierzytelność pozwanych stała się wymagalna a tym samym potrącalna, dopiero w toku procesu w dniu 23 sierpnia 2023r. Z tych względów Sąd uznał, że pozwani w zakresie kwoty zasądzonej na rzecz banku (50.054,41 zł) a także zapłaconej w dniu 9 listopada 2023r. (59.684,91 zł) i umorzonej w wyniku potrącenia (313.715,93 zł) winni być uznani za przegrywających sprawę w rozumieniu art. 100 kpc. W konsekwencji pozwani powinni w takiej części tj. 60 % pokryć koszty procesu poniesione przez obie strony. Koszty powoda to łącznie 30.796 zł w tym 19.979 zł (opłata od pozwu pomniejszona o zwrot części zgodnie z pkt 5 wyroku) opłata od pełnomocnictwa i substytucji – 17 zł, koszty zastępstwa prawnego obliczone od ustalonej przez sąd wartości przedmiotu sporu – 10.800 zł na podstawie § 2 pkt 7 w zw. z § 19 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Jednocześnie nakład pracy i stopień skomplikowania sprawy nie uzasadniał przyznania powodowi zwrotu kosztów zastępstwa prawnego powyżej stawki minimalnej określonej powołanym rozporządzeniem. Ostatecznie sąd zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powoda 18.478 zł (30.796 zł x 60%). Ponadto stosownie do art. 98 § 1 ¹ k.p.c. Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie, za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE