UZASADNIENIE

Powódka K. F. domagała się zasądzenia na rzecz małoletniego powoda W. F. od pozwanego B. F. alimentów w wysokości po 500 zł miesięcznie, płatnych do 10 – go każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki oraz na swoją rzecz alimentów w wysokości po 300 zł miesięcznie, płatnych do 10 – go każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki. Dodatkowo strona powodowa wniosła o zabezpieczenie powództwa na czas trwania procesu w kwocie równej proponowanym alimentom.

W uzasadnieniu podała, że małoletni powód W. F. pochodzi ze związku małżeńskiego stron, ma orzeczony stopień niepełnosprawności i jest poddawany rehabilitacji. Powódka wraz z małoletnim na początku listopada 2012 roku wyprowadziła się od pozwanego i zamieszkała u swoich rodziców, a pozwany nie współuczestniczy w kosztach utrzymania i rehabilitacji małoletniego i sporadycznie odwiedza syna.

Pozwany uznał żądanie pozwu odnośnie małoletniego powoda do kwoty po 300 zł miesięcznie, w pozostałej części wniósł o oddalenie powództwa.

Wyrokiem z dnia 26 lipca 2013 roku Sąd Rejonowy w Rybniku zasądził od pozwanego B. F. na rzecz małoletniego powoda W. F. alimenty w kwocie po 300 zł miesięcznie płatne z góry począwszy od 1 sierpnia 2013 roku do dnia 10-go każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w płatności którejkolwiek z rat, do rąk matki małoletniego powoda K. F., w pozostałej części powództwa oddalił, przyznał od Skarbu Państwa na rzecz adwokata A. M. wynagrodzenie w kwocie 456 zł tytułem zwrotu części kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, przyznał od Skarbu Państwa na rzecz adwokata A. G. wynagrodzenie w kwocie 60 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, Odstąpił od obciążania stron kosztami postępowania oraz wyrokowi w punkcie 1 nadał rygor natychmiastowej wykonalności i klauzulę wykonalności odnośnie tego punktu.

Podstawą tej treści rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego było ustalenie, że powódka i pozwany zawarli związek małżeński 19 października 2011 roku. Ze związku powódki i pozwanego pochodzi małoletni powód W. F. urodzony w dniu (...) w R.. Poza małoletnim małżonkowie F. nie posiadają dzieci. Po zawarciu związku małżeńskiego strony zamieszkiwały razem w domu rodziców pozwanego wraz z siostrą pozwanego i jej dzieckiem nie ponosząc wówczas kosztów utrzymania domu i korzystając z pomocy rodziny w czynnościach dnia codziennego.

Powódka wraz z małoletnim wyprowadziła się od pozwanego w listopadzie 2012 roku, albowiem czuła się wyobcowana i zamieszkała w mieszkaniu rodziców w R.. Małoletni powód ma 2 lata i cztery miesiące, posiada orzeczenie o niepełnosprawności. Jest dzieckiem leżącym, opóźnionym w rozwoju. Ma stwierdzoną padaczkę lekoodporną, regularnie musi przyjmować leki, których miesięczny koszt wynosi 100 zł. Małoletni 5 dni w tygodniu od 8.00 do 12.30 przebywa w ośrodku rehabilitacyjnym, który mieści się w R. przy ul. (...) II. Dowóz i powrót z ośrodka jest bezpłatny. Dodatkowo małoletni dwa razy w tygodniu jest rehabilitowany w R. - N., gdzie 45 minut rehabilitacji kosztuje 50 zł. Miesięczny koszt jego rehabilitacji wynosi 400 zł; kiedy małoletni choruje nie uczestniczy we wszystkich zajęciach rehabilitacyjnych. Małoletni powód nie posiada żadnego własnego majątku. Od listopada 2012 roku małoletni powód zamieszkuje z matką w mieszkaniu komunalnym dziadków macierzystych w R.. Łącznie z małoletnim i jego matką zamieszkuje tam 5 osób tj. powód, jego matka, pełnoletni brat matki powoda oraz dziadkowie macierzyści. Babcia macierzysta małoletniego powoda M. S. pracuje jako sprzątaczka i zarabia 580 zł miesięcznie netto. Brat powódki również pracuje. Koszty utrzymania mieszkania zajmowanego przez powodów wynoszą: czynsz 400 zł miesięcznie, woda 150 – 200 zł kwartalnie tj. 60 zł miesięcznie, gaz 174 zł co dwa miesiące tj. 87 zł miesięcznie, energia elektryczna 178 zł co dwa miesiące tj. 89 zł miesięcznie. Łączny miesięczny koszt utrzymania mieszkania wynosi ok. 636 zł, co w przeliczeniu na jedną osobę stanowi wydatek rzędu 127 zł. Na utrzymanie mieszkania powódka miesięcznie przekazuje rodzicom około 100 złotych, te pieniądze są jej zwracane, a rodzice powódki partycypują w kosztach rehabilitacji małoletniego. Brat powódki na utrzymanie mieszkania miesięcznie przekazuje 200 – 250 złotych. Wyżywienie małoletniego powoda to koszt 100 – 150 zł miesięcznie, zakup pampersów 90 zł miesięcznie , zakup środków pielęgnacyjnych tj. kremów, balsamów i szamponów 50 zł. Małoletniemu powodowi został przyznany zasiłek pielęgnacyjny wysokości 157 zł miesięcznie, a ponadto zasiłek rodzinny w wysokości 60 zł miesięcznie.

Powódka ma 20 lat, ukończyła specjalną zasadniczą szkołę zawodową, ma zawód kucharza, jej sprawność intelektualna kształtuje się na poziomie upośledzenia w stopniu lekkim. Nie posiada orzeczenia o niepełnosprawności. Powódka nigdy nie pracowała zawodowo. Z pomocą matki powódka ubiega się o przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego, albowiem małoletni powód wymaga całodobowej opieki.

Miesięcznie na środki czystości dla siebie przeznacza 25 zł. Przypadające na powódkę koszty utrzymania mieszkania wynoszą 127 zł. Powódka pozostaje obecnie na utrzymaniu swoich rodziców.

Pozwany ma 24 lata, ukończył zasadniczą szkołę zawodową, ma zawód piekarza. Pracuje w swoim zawodzie w K. w zakładzie (...), w wymiarze ½ etatu, z średnim miesięcznym wynagrodzeniem w wysokości 716,56 zł netto. Pozwany pracuje zawodowo od ukończenia szkoły, pytał pracodawcę o możliwość świadczenia pracy w pełnym wymiarze, uzyskał odpowiedź odmowną.

Pozwany mieszka u swoich rodziców w domu jednorodzinnym. Nie przekazuje rodzicom żadnych środków na opłaty, jedynie przynosi im pieczywo. Na swoje wyżywienie przeznacza 200 – 300 zł miesięcznie. Nie zażywa żadnych leków. Opłaca telewizję (...) - 69,90 zł miesięcznie i telefon - 40 – 45 zł miesięcznie. Pozwany prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z rodzicami i siostrą i wymiennie raz z pieniędzy rodziny, a raz z pieniędzy pozwanego robione są zakupy żywnościowe. Pozwany średnio trzy, cztery razy w miesiącu odwiedza małoletniego powoda. Do syna zawozi go siostra. Wraz z siostrą zakupuje dla niego owoce i desery, a także pampersy, na co łącznie wydaje jednorazowo od 30 – 35 zł. Dodatkowo wspólnie z siostrą zakupuje dla małoletniego potrzebne rzeczy tj. buty czy sweter lub bluzkę na urodziny czy na święta.

Pozwany od listopada 2012r. dobrowolnie przekazuje powódce na rzecz małoletniego powoda po 300 zł miesięcznie. Powiatowy Urząd Pracy w G. posiada oferty pracy dla osób z orzeczonym stopniem niepełnosprawności na stanowiska: pracownik sprzątający, robotnik gospodarczy i sprzątaczka. Powiatowy Urząd Pracy w J. posiada oferty pracy dla osób z orzeczonym stopniem niepełnosprawności na stanowiska: osoba do sprzątania i pracownik ochrony fizycznej. PUP w W. Śl. dysponował dwiema ofertami pracy dla osób w zawodzie kucharza i nie posiadał ofert dla osób w zawodzie piekarza z lekkim stopniem niepełnosprawności oraz bez zawodu. Ofert takich nie posiadał PUP w R..

W tak ustalonym stanie faktycznym przywołał Sąd Rejonowy regulację art. 133 § 1 krio oraz art. 135 § 1 krio wskazując, że powód W. F. jest małoletni, nie posiada majątku, nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać. W konsekwencji koszt utrzymania małoletniego powoda, wynoszący około 900 złotych miesięcznie, w całości obciąża oboje jego rodziców. Mając na względzie przyznany powodowi zasiłek pielęgnacyjny w kwocie 157 zł miesięcznie i zasiłek rodzinny w kwocie 60 zł, na zaspokojenie potrzeb małoletniego potrzebna jest kwota około 683 zł miesięcznie.

Możliwości zarobkowe pozwanego są aktualnie bez wątpliwości wyższe niż matki małoletniego, ponieważ matka powoda obecnie nie pracuje, a obowiązek alimentacyjny względem syna realizuje poprzez osobiste starania w zakresie wychowania oraz leczenia i rehabilitacji niepełnosprawnego dziecka jakim jest małoletni.

Pozwany posiada natomiast stałe zatrudnienie, pracuje w K. (...) na ½ etatu, z średnim miesięcznym wynagrodzeniem z ostatnich trzech miesięcy w wysokości 933,33 zł brutto tj. 716,56 zł netto. Uwzględniając przy tym ustalone przez sąd, łączne koszty jakie obecnie ponosi pozwany związane z jego bieżącym utrzymaniem w kwocie 400 zł , pozwanemu pozostaje aktualnie do dyspozycji kwota ok. 316 zł miesięcznie, z czego dobrowolnie przekazuje matce małoletniego po 300 zł miesięcznie, tytułem kosztów utrzymania syna.

Zgodnie z utrwaloną w orzecznictwie zasadą, dzieci mają prawo do równej stopy życiowej z rodzicami i to zarówno wtedy, gdy żyją z nimi wspólnie, jak i wtedy, gdy żyją oddzielnie. Wskazana dyrektywa oznacza zatem, że rodzice powinni zapewnić swoim dzieciom warunki materialne odpowiadające tym warunkom, w jakich sami żyją.

Żądanie strony powodowej odnośnie alimentów na rzecz małoletniego powoda uznał Sąd Rejonowy za uzasadnione, ale nie w wysokości określonej pozwem, a to do kwoty 300,00 złotych miesięcznie.

Odnośnie żądania powódki K. F. zauważył Sąd I instancji, iż zgodnie z art. 23 zdanie pierwsze k.r.io. małżonkowie mają równe prawa i obowiązki w małżeństwie. Art. 27 k.r.io. stanowi przy tym, że oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli, przy czym zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.

Możliwości zarobkowe powódki i powoda są niższe od przeciętnych, z uwagi na ich obniżoną sprawność intelektualną. Mimo, że mają dziecko oraz zawarli związek małżeński w większości spraw życia codziennego muszą korzystać ze wsparcia innych osób dorosłych – w tym przypadku obu rodzin. Powódka w miarę swoich możliwości zajmuje się całodobowo opieką nad małoletnim, chociaż przy wydatnym wsparciu i kierowaniu przez osoby najbliższe. Tym samym racjonalnym jest wystąpienie przy pomocy rodziny, o przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego należnego osobom znajdującym się w takiej sytuacji życiowej jak powódka.

Pozwany zaś należycie wykorzystuje swoje możliwości zarobkowe. Mimo ograniczeń związanych ze stopniem niepełnosprawności wykonuje pracę zgodnie z wyuczonym zawodem. Należy podkreślić, że pobliskie urzędy pracy nie dysponowały ofertami pracy dla osób w zawodzie pozwanego. Tym samym nie sposób czynić pozwanemu zarzutu, że pracuje w niepełnym wymiarze czasu pracy, albowiem jego pracodawca nie ma takiego zapotrzebowania (i takiego zapotrzebowania nie zgłaszają pracodawcy z R. i okolicznych miast), a dla pozwanego i tak sporym wysiłkiem jest funkcjonowanie w życiu zawodowym.

Porównując zatem możliwości majątkowe i zarobkowe powódki i pozwanego, ich priorytetowe zobowiązanie w postaci konieczności utrzymania małoletniego powoda, uznać należy, że brak jest podstaw do tego, aby pozwany łożył alimenty na rzecz powódki. Mając na uwadze powyższe na mocy art. 23 krio i art. 27 krio Sąd oddalił żądanie powódki w całości.

Z wyżej wskazanym orzeczeniem nie zgodzili się powód i powódka, wywodząc apelację i zaskarżając wyrok w części tj. odnośnie punktów 2 i 3. Skarżący domagali się zmiany zaskarżonego wyroku w jego zaskarżonym zakresie poprzez : - zasądzenie od pozwanego na rzecz małoletniego powoda W. F. alimentów w kwocie 500,00 złotych miesięcznie płatnych z góry począwszy od 1 sierpnia 2013 roku do 10-go każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki płatności którejkolwiek z rat, do rąk matki małoletniego powoda K. F.; - zasądzenie od pozwanego na rzecz K. F. alimentów w kwocie 300,00 złotych miesięcznie płatnych z góry począwszy od 1 sierpnia 2013 roku do 10-go każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki płatności którejkolwiek z rat. Nadto skarżący domagali się zasądzenia na rzecz adwokata świadczącego pomoc prawną z urzędu na rzecz powodów kosztów postępowania za I i II instancję według norm prawem przewidzianych, powiększonych o należny podatek VAT w stawce 23%.

Podstawą apelacji były następującej treści zarzuty: - błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż pozwany czyni osobiste starania o wychowanie małoletniego, a nadto ponosi dodatkowe wydatki na utrzymanie syna poprzez kupowanie środków czystości, ubrań czy artykułów spożywczych, zaś jego możliwości zarobkowe pomimo, że są niższe od przeciętnych są wykorzystywane w pełni; - błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że decyzja powódki o wyprowadzeniu się do swoich rodziców spowodowała pogorszenie sytuacji materialnej strony powodowej; - naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art. 133 § 1 krio w zw. z art. 135 § 1 krio poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, iż wobec pozwanego, który nie wykorzystuje w pełni swoich możliwości zarobkowych nie istniały podstawy do zasądzenia roszczenia w zakresie obowiązku alimentacyjnego na rzecz powoda w postulowanej wysokości; - naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art. 23 krio w zw. z art. 27 krio poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, iż sytuacja majątkowa oraz możliwości zarobkowe powódki i pozwanego przemawiają za brakiem podstaw do orzeczenia obowiązku alimentacyjnego pozwanego względem powódki w postulowanym przez nią zakresie.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 12 marca 2014 roku pełnomocnik pozwanego wniósł o oddalenie apelacji oraz przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powodów musiała odnieść spodziewany skutek.

Trafnie w motywach zaskarżonego orzeczenia przywołał Sąd Rejonowy przepisy art. 133 § 1 krio, art. 135 krio, oraz art. 23 i 27 tego kodeksu. Zgodnie z treścią art. 135 § 1 krio zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Zatem rolą Sądu rozpoznającego roszczenie o charakterze alimentacyjnym jest ustalenie z jednej strony jakie są usprawiedliwione potrzeby osoby uprawnionej do alimentacji, z drugiej zaś strony ustaleniu podlegają okoliczności stanowiące o zarobkowych i majątkowych możliwościach zobowiązanego. W okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie może budzić wątpliwości prawidłowość poczynionych przez Sąd Rejonowy ustaleń co do usprawiedliwionych potrzeb małoletniego powoda W. F.. Ustalenia w tym zakresie poczynione zostały w oparciu o przeprowadzone w sprawie dowody, z których Sąd I instancji wyprowadził prawidłowe wnioski. Dlatego w tym zakresie Sąd Okręgowy w pełni podziela ustalenia wskazane w motywach zaskarżonego orzeczenia i przyjmuje je za swoje. Inaczej rzecz przedstawia się jeśli chodzi o ustalenia dotyczące usprawiedliwionych potrzeb powódki K. F., a przede wszystkim ustalenia dotyczące zarobkowych i majątkowych możliwości pozwanego. Doszedł Sąd Rejonowy do przekonania, że możliwości zarobkowe rodziców W. F. są niższe od przeciętnych z uwagi na ich obniżoną sprawność intelektualną. O ile z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego można wyprowadzić taki wniosek co do powódki, która to okoliczność jest o tyle bez znaczenia, że obecnie powódka z uwagi na stan zdrowia syna i tak nie może podjąć pracy, to w stosunku do pozwanego brak w aktach sprawy dowodów potwierdzających powyższą okoliczność. Nie wynika z akt sprawy by pozwany zaliczony został do osób niepełnosprawnych, brak także podstaw do ustalenia – w oparciu o materiał dowodowy – że pozwany jest osobą o obniżonej sprawności intelektualnej. Okoliczności powyższe wymagają zatem wyjaśnienia. Taka konstatacja prowadzić musi do wniosku, że istota sprawy nie została rozpoznana. Konsekwencją takiego stanu rzeczy jest uchylenie orzeczenia w zaskarżonej części i w tym zakresie przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Dlatego orzeczono jak w sentencji, stosownie do treści art. 386 § 4 kpc oraz art. 108 § 2 kpc.

Ponownie rozpoznając sprawę ustali Sąd Rejonowy możliwości zarobkowe pozwanego, przy czym w razie ustalenia obniżonej sprawności intelektualnej pozwanego ustali Sąd możliwości zatrudnienia osoby o takim właśnie rodzaju niepełnosprawności. Także dokona Sąd ustaleń co do uzasadnionych potrzeb powódki K. F.. Stosownie do wyniku przeprowadzonego w tym zakresie postępowania dowodowego wyda Sąd Rejonowy wyrok, przy uwzględnieniu treści powołanych na wstępie przepisów.

SSR (del.) Anna Hajda SSO Leszek Dąbek SSO Lucyna Morys - Magiera

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE