UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 30 grudnia 2021 roku (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. (dalej: (...) S.A., Bank) wniósł o orzeczenie nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym, aby pozwana K. T. zapłaciła na rzecz powoda kwotę 196 419,10 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (na dzień wniesienia pozwu 2% w stosunku rocznym) od kwoty 86 621,52 zł od dnia 23 grudnia 2020 roku do dnia zapłaty. Jednocześnie powód wniósł o zasądzenie od pozwanej zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów odpisu poświadczonych notarialnie pełnomocnictw.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w dniu 18 grudnia 2007 roku (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G. zawarł z pozwaną umowę nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) (kredyt budowlano-hipoteczny przeznaczony na finansowanie inwestycji budowlanej). Następnie w dniu 25 listopada 2015 roku pomiędzy powodem a pozwaną została zawarta umowa ugody, której przedmiotem było określenie nowych warunków spłaty zadłużenia z tytułu ww. umowy kredytu. W związku z brakiem spłaty powstałego zadłużenia, powód wypowiedział umowę ugody pismem z dnia 13 marca 2018 roku, co miało spowodować, że całe zadłużenie z tytułu zawartej umowy wraz z odsetkami i należnymi opłatami stało się zadłużeniem przeterminowanym i wymagalnym. Na sumę żądania dochodzoną niniejszym pozwem składają się następujące kwoty: należność główna w wysokości 86 621,52 zł, oraz odsetki liczone do dnia 22 grudnia 2020 roku w kwocie 109 797,58 zł (pozew – kk. 3-4).

Pismem z dnia 11 marca 2021 roku powód wskazał, że datą początkową, od której do dnia 22 grudnia 2020 roku naliczono odsetki w kwocie 109 797,58 zł jest data 8 czerwca 2011 roku (pismo – k. 58).

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 26 marca 2021 roku w sprawie III Nc 16/21 Sąd Okręgowy w Warszawie orzekł zgodnie z żądaniem pozwu (nakaz zapłaty – k. 78).

Postanowieniem z dnia 4 października 2021 roku tut. Sąd na podstawie art. 139¹§1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 177§1 pkt 6 k.p.c. zawiesił postępowanie w sprawie (postanowienie – k. 117).

Postanowieniem z dnia 22 marca 2022 roku tut. Sąd podjął zawieszone postępowanie (postanowienie – k. 179).

Postanowieniem z dnia 7 września 2022 roku tut. Sąd ustanowił dla pozwanej K. T. kuratora procesowego w osobie adwokata N. D. (postanowienie – k. 185).

W sprzeciwie od nakazu zapłaty wniesionym w dniu 1 lutego 2023 roku (data stempla pocztowego – k. 204) strona pozwana reprezentowana przez kuratora wniosła o oddalenie powództwa w całości, zasądzenie zwrotu kosztów postępowania oraz przyznanie wynagrodzenia kuratorowi. Podniosła zarzut niewymagalności roszczenia – w ocenie kuratora pozwanej roszczenie powoda jest przedwczesne, gdyż nie doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy kredytu (sprzeciw – kk. 199-203).

Pismem z dnia 19 października 2023 roku stanowiącym modyfikację powództwa powód wniósł o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 196 419,10 zł, na którą składają się kwota 86 621,52 zł tytułem należności głównej oraz kwota 109 797,58 zł tytułem odsetek, zasądzenie od dnia 23 grudnia 2020 roku odsetek umownych za opóźnienie naliczanych od należności głównej w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP.

Powód sformułował też roszczenie ewentualne, w ramach której wniósł o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 206 637,48 zł, na którą składają się:

a) 86 621,52 zł tytułem należności głównej jako kwoty niespłaconego kapitału;

b) 115 450,48 zł tytułem odsetek;

c) 4 565,47 zł tytułem kosztów i opłat z tytułu obsługi zadłużenia.

Wniósł też o zasądzenie od dnia 23 grudnia 2020 roku odsetek umownych za opóźnienie naliczanych od należności głównej w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP. W każdym przypadku wniósł też o zasądzenie kosztów procesu.

Bank zgłosił żądanie ewentualne na wypadek uwzględnienia przez Sąd zarzutu braku skuteczności wypowiedzenia spornej umowy kredytu. Kwota roszczenia ewentualnego została obliczona w oparciu o zapisy w księgach Banku i stanowi kwotę niespłaconego kapitału z tytułu udzielonego kredytu oraz odsetek liczonych od dat wymagalności poszczególnych rat kredyt, a także kosztów operacyjnych związanych z obsługą zadłużenia (pismo z 19.10.2023 – kk. 393-396).

Strona pozwana reprezentowana przez kuratora w piśmie z dnia 6 grudnia 2023 roku podtrzymała dotychczas zajmowane stanowisko i wniosła o oddalenie powództwa w całości, podnosząc także, że roszczenie ewentualne powoda jest nieudowodnione co do zasady i wysokości (pismo – kk. 422-423).

Strony w dalszym toku procesu podtrzymały swoje stanowiska w sprawie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 18 grudnia 2007 roku (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w G. zawarł z K. T. umowę nr (...) o kredyt mieszkaniowy (...) (kredyt budowlano-hipoteczny przeznaczony na finansowanie inwestycji budowlanej). Kwota udzielonego kredytu wynosiła 277 500 zł. Przeznaczeniem kredytu było finansowanie kosztów remontu nieruchomości nie wymagających pozwolenia na budowę zlokalizowanej w W. przy ul. (...), stanowiącej własność kredytobiorcy. Kwota kredytu została powiększona o kwotę 177 500 zł z przeznaczeniem na dowolny cel. Okres kredytowania wyznaczono od 18 grudnia 2007 roku do dnia 30 listopada 2036 roku. Oprocentowanie kredytu wyniosło 6.66% p.a., a marża banku w dniu udzielenia kredytu wyniosła 1% p.a. Rzeczywista roczna stopa procentowa wynosiła 6.97% p.a. Roczna stopa procentowa dla zadłużenia przeterminowanego na dzień podpisania umowy wyniosła 26% p.a. Łączna kwota wszystkich kosztów, opłat i prowizji związanych z zawarciem umowy o kredyt, szacunkowo wyniosła 4 162,50 zł (co stanowiło 1,5% kwoty udzielonego kredytu. Kredyt był zabezpieczony m.in. hipoteką kaucyjną (część szczególna umowy kredytu – kk. 12-14).

Elementem umowy kredytu, oprócz Części Szczególnej Umowy (CSU) była również Część Ogólna Umowy (COU). Zgodnie z §20 ust. 1 (...), niespłacenie przez kredytobiorcę raty kredytu wraz z odsetkami w terminie lub spłacenie jej w niepełnej wysokości powoduje, że należność z tego tytułu staje się zadłużeniem przeterminowanym. Za każdy dzień utrzymywania się zadłużenia przeterminowanego Bankowi należne będą odsetki naliczone według obowiązującej w danym dniu stopy procentowej dla zadłużenia przeterminowanego (ust. 2). Wysokość rocznej stopy procentowej dla zadłużenia przeterminowanego określana jest Zarządzeniem Prezesa Zarządu Banku i stanowi czterokrotność stopy procentowej dla kredytu lombardowego NBP (ust. 3).

(...) Banku (...) S.A. z siedzibą w G. został przejęty przez (...) S.A. na skutek połączenia spółek przez przejęcie (...) Bank (...) S.A., co zostało odnotowane wpisem do KRS z dnia 31 października 2014 roku (KRS – kk. 360-361).

W dniu 25 listopada 2015 roku (...) S.A. zawarło z K. T. (jako klientem) umowę ugody, której przedmiotem było określenie nowych warunków spłaty zadłużenia z tytułu umowy nr (...) (§1 ust. 1). Jako stan zadłużenia z tytułu ww. umowy wskazano kwotę 230 258 zł, w tym z tytułu kapitału – 149 001,15 zł i odsetek – 81 256,85 zł (§1 ust. 3). Klient uznał w całości zadłużenie i zobowiązał się je spłacić na warunkach określonych w ugodzie (§1 ust. 5). Ugodę zawarto na okres 35 miesięcy, szczegółowo określony w harmonogramie spłaty, o którym mowa w §3 ust. 1 (§1 ust. 6). Całkowita kwota do zapłaty przez klienta wyniosła 256 724,45 zł. Rzeczywista stopa oprocentowania wyniosła 8,35%. Oprocentowanie ugody miało nie ulec zmianie w całym okresie spłaty ugody (§2 ust. 1-3).

Zgodnie z §8 ugody, (...) S.A. mogło wypowiedzieć ugodę w przypadku niedotrzymania przez klienta zobowiązań określonych w ugodzie albo negatywnej oceny zdolności kredytowej. Mogło wypowiedzieć ugodę z 30-dniowym terminem wypowiedzenia, a w przypadku zagrożenia upadłością – z 7-dniowym terminem wypowiedzenia. W myśl §9, od całego zadłużenia przeterminowanego i wymagalnego, z wyłączeniem kwoty należnych odsetek, kosztów, prowizji i opłat, za każdy dzień opóźnienia w spłacie Bank miał pobierać od kwoty zaległej raty odsetki według zmiennej stopy procentowej, ustalonej w wysokość przewidzianej dla odsetek ustawowych. Zgodnie z §11 ust. 1, w okresie obowiązywania ugody prowizje i opłaty bankowe mogą ulegać zmianom w przypadku zaistnienia co najmniej jednej z wymienionych okoliczności:

1) wzrostu poziomu cen towarów i usług konsumpcyjnych (wskaźnik publikowany przez Główny Urząd Statystyczny),

2) wzrostu kosztów obsługi rachunku w wyniku zmian cen energii, kosztów połączeń telekomunikacyjnych, usług pocztowych, rozliczeń międzybankowych, zmiany opłat ponoszonych w związku z wykonywaniem umowy za pośrednictwem innych podmiotów współpracujących z Bankiem oraz w wyniku zmiany, uchylenia bądź wprowadzenia nowych przepisów prawa wpływających na koszty;

3) ustanowienia opłaty dotyczących wprowadzonych do oferty Banku nowych usług o charakterze opcjonalnym (umowa ugody – kk. 7-8).

K. T. w okresie od dnia 17 kwietnia 2015 roku do dnia 6 lutego 2018 roku uiściła łączną kwotę 31 000 zł tytułem spłaty kredytu (zestawienie operacji – kk. 9-10v.)

Pismem z dnia 13 marca 2018 roku zatytułowanym „Wypowiedzenie ugody” Bank oświadczył, że w związku z brakiem terminowej spłaty zadłużenia, w oparciu o §8 ust. 1 umowy ugody, wzywa K. T. do zapłaty kwoty 215 174,44 zł (118 001,15 zł – kapitał, 97 173,29 zł – odsetki) oraz dalszych odsetek naliczonych na bieżąco od kwoty kapitału wg zmiennej stopy procentowej obowiązującej w Banku dla kredytów przeterminowanych i kredytów postawionych po upływie terminu wypowiedzenia w stan natychmiastowej wymagalności, która na dzień wysłania pisma wynosiła 5.00% w stosunku rocznym, w terminie 30 dni od dnia doręczenia niniejszego wezwania. Pismo zostało odebrane przez K. T. w dniu 27 marca 2018 roku (wypowiedzenie ugody – k. 33; potwierdzenie odbioru – k. 34v.).

(...) S.A. naliczyło kwotę łączną 115 450,48 zł do dnia 13 października 2023 roku tytułem skapitalizowanych odsetek (zestawienie – kk. 399-416).

Pismem z dnia 4 września 2019 roku, a odebranym w dniu 27 września 2019 roku (...) wezwało K. T. do zapłaty kwoty 207 330,47 zł oraz dalszych należnych odsetek naliczanych na bieżąco wg zmiennej stopy procentowej wynoszącej na dzień sporządzenia pisma 5% w stosunku rocznym w terminie 7 dni roboczych (pismo – k. 5).

Sąd dokonał ustaleń faktycznych w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy w postaci powołanych dowodów z dokumentów (kopii). Dokumenty te nie budziły wątpliwości Sądu co do swej wiarygodności oraz autentyczności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo główne podlegało oddaleniu w całości, natomiast powództwo ewentualne podlegało uwzględnieniu w przeważającej części.

Należy podzielić w całości stanowisko strony pozwanej w zakresie tego, że powództwo główne jest przedwczesne, gdyż nie doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy kredytu. Zgodnie z art. 75c ust. 1 prawa bankowego, jeżeli kredytobiorca opóźnia się ze spłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu, bank wzywa go do dokonania spłaty, wyznaczając termin nie krótszy niż 14 dni roboczych. W myśl ust. 2, w wezwaniu, o którym mowa w ust. 1, bank informuje kredytobiorcę o możliwości złożenia, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Jak wynika z przedstawionego stanu faktycznego, powód w żaden sposób nie wykazał, by kiedykolwiek doręczył stronie pozwanej wezwanie określone w art. 75c ust. 1-2 prawa bankowego, a dopiero po wyczerpaniu takiego trybu powód byłby uprawniony do złożenia oświadczenia woli w przedmiocie wypowiedzenia umowy kredytu. Skoro zaś powód nie dochował trybu określonego ww. przepisami, to brak jest podstaw do uznania, by umowa kredytu została wypowiedziana skutecznie. Nie ma w tym kontekście znaczenia również pismo z dnia 13 marca 2018 roku stanowiące wypowiedzenie ugody, albowiem jest to jedynie wypowiedzenie umowy z 25 listopada 2015 roku, a nie wypowiedzenie całej umowy kredytu z dnia 18 grudnia 2007 roku. Zawarcie ugody nie prowadzi bowiem do zastąpienia przez nią i wygaśnięcia poprzednio istniejącego stosunku prawnego. Ugoda nie może istnieć bez pierwotnego stosunku prawnego między stronami, jednakże pozostają one względem siebie odrębne. Jest to cecha wyróżniająca ugodę od choćby uregulowanej w art. 506 k.c. nowacji. Przez zawarcie ugody nie doznaje zmiany zasadniczy stosunek, jaki istniał wcześniej między stronami (zob. wyrok SO w Łodzi z 17.10.2019r., sygn. II C 383/19, dostęp: https://www.saos.org.pl/judgments/396535, także cytowany w nim: P. Nazaruk [w:] K.c. Komentarz pod red. P. Nazaruka i J. Ciszewskiego; źródło: LEX Omega). Umowa ugody z 25 listopada 2015 roku – w gruncie rzeczy zmieniająca jedynie warunki spłaty zadłużenia, w ramach nowo ustalonego harmonogramu spłat rat kredytu – nie zastąpiła więc samej umowy kredytu, nie stanowi też jej nowacji i należy uznać, że umowa kredytu z dnia 18 grudnia 2007 roku w dalszym ciągu obowiązuje.

Tym samym samo żądanie zapłaty kwot pieniężnych z tytułu umowy kredytu jest przedwczesne, a zatem podlegało oddaleniu, o czym orzeczono jak punkcie I sentencji wyroku.

W przeważającej części podlegało jednak uwzględnieniu roszczenie ewentualne, obejmujące żądanie wymagalnych rat wynikających ze wspomnianego już wyżej harmonogramu, opisanego w §3 ust. 1 przedmiotowej umowy ugody. Mając na uwadze, że ugoda została zawarta na okres 35 miesięcy (§1 ust. 6), a ostatnia rata przewidziana była na dzień 30 września 2018 roku, a także fakt, że K. T. w okresie od dnia 17 kwietnia 2015 roku do dnia 6 lutego 2018 roku spłaciła kredyt jedynie w kwocie 31 000 zł, żądana w ramach powództwa ewentualnego kwota kapitału 86 621,52 zł (przy uwzględnieniu, że wymagalna kwota kapitału określona w umowie ugody wynosiła 149 001,15 zł) nie budziła wątpliwości Sądu.

Roszczenie było zasadne również w zakresie kwoty 115 450,48 zł żądanej tytułem skapitalizowanych odsetek. Została ona obliczona zgodnie z zestawieniem przedłożonym do akt sprawy wraz z pismem modyfikującym powództwo (kk. 399-416) i w oparciu o §20 ust. 3 (...), a także §9 umowy ugody. Zważywszy zaś na to, że strona pozwana nie zakwestionowała w sposób szczegółowy tak przedstawionego obliczenia, Sąd również i w tym zakresie przychylił się do żądania strony powodowej.

Oddaleniu podlegało jednak powództwo w zakresie kwoty 4 565,47 zł (żądanej tytułem kosztów i opłat z tytułu obsługi zadłużenia), a to na podstawie art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. jako że koszty te nie zostały udowodnione ani w żaden sposób przewidziane w umowie ugody, a jak już wskazano wyżej, mogły wynikać co najwyżej z umowy kredytu z dnia 18 grudnia 2007 roku, która nie została skutecznie wypowiedziana.

W przedmiocie odsetek Sąd orzekł mając na uwadze treść art. 481§1, §2, §2¹ i §2² k.c., oddalając jednak w części żądanie powoda w tym zakresie. Powód domagał się bowiem zasądzenia odsetek umownych od dnia 23 grudnia 2020 roku do dnia zapłaty. (...) S.A. naliczyło już wchodzącą w skład dochodzonego pozwem roszczenia kwotę 115 450,48 zł tytułem odsetek obejmujących okres aż do dnia 13 października 2023 roku (zestawienie – kk. 399-416), zatem uwzględnienie żądania powoda w tym zakresie w oczywisty sposób stanowiłoby zasądzenie odsetek w wymiarze podwójnym. Należało zatem zasądzić je od dnia następnego, tj. od dnia 14 października 2023 roku, a ponadto z zastrzeżeniem ograniczenia ich wysokości do wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie, w myśl art. 481§2² k.c.

Mając na uwadze powyższe rozważania, Sąd orzekł jak w punktach II-III sentencji wyroku.

O kosztach postępowania (punkt IV wyroku) Sąd orzekł na podstawie art. 98§1, §1¹ i §3 k.p.c., art. 99 i art. 100 k.p.c. Na koszty poniesione przez powoda, który wygrał sprawę w przeważającej części, złożyły się opłata od pozwu w wysokości 4 332 zł, koszty zastępstwa procesowego w wysokości jednej stawki minimalnej zgodnie z wartością przedmiotu sporu w kwocie 5 400 zł (w myśl §2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł.

W przedmiocie wynagrodzenia kuratora (punkt V sentencji wyroku) Sąd orzekł na podstawie art. 91a ust 1-2 u.k.s.c. oraz §1 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz. U. poz. 536), w zw. z §2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

W przedmiocie nakazania pobrania kosztów od strony powodowej (punkt VI sentencji wyroku) Sąd orzekł na podstawie art. 98§1 k.p.c. w zw. z art. 113 ust. 1 u.k.s.c.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE