UZASADNIENIE

wyroku z dnia 3 listopada 2022 r.

(żądanie i podstawa faktyczna pozwu)

1. Powód A. Z. wystąpił z powództwem przeciwko K. Z. i M. M. o nakazanie pozwanym, aby solidarnie wydały mu lokal mieszkalny położonego w G. przy ulicy (...) o łącznej powierzchni 62 m², dla którego Sąd Rejonowy w Gdyni prowadzi księgę wieczystą nr (...), w szczególności zapewniły powodowi możliwość dostępu do ww. lokalu i możliwość korzystania z całego lokalu, zgodnie z treścią i zakresem ustanowionej służebności osobistej mieszkania, a także zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kosztów procesu.

2. W uzasadnieniu pozwu powód podniósł, że na podstawie umowy darowizny powód i jego ówczesna małżonka darowali pozwanym udziały w prawie własności ww. lokalu mieszkalnego, natomiast pozwane ustanowiły na rzecz darczyńców służebność osobistą mieszkania. W 2013 r. w związku z napiętą sytuacją rodzinną związaną ze sprawą rozwodową powoda i jego małżonki, został on zmuszony do opuszczenia mieszkania. Opuszczenie lokalu nie miało charakteru dobrowolnego, lecz wiązało się z wolą uniknięcia napiętej relacji z żoną i pozwanymi. Po orzeczeniu rozwodu powód został całkowicie pozbawiony dostępu do mieszkania. Niemożność realizacji uprawnień wynikających ze służebności osobistej była następstwem wymiany zamków w drzwiach, wymiany kłódki w piwnicy. Pozwane odmówiły powodowi dostępu do lokalu w celu możliwości realizacji praw wynikających ze służebności. Jako podstawę swojego roszczenia powód wskazał art. 222 § 1 k.c. i art. 251 k.c.

(pozew, k. 3-9)

(stanowisko pozwanych, żądanie pozwu wzajemnego)

3. Pozwane wniosły o oddalenie powództwa, a także wytoczyły powództwo wzajemne o zniesienie bez wynagrodzenia dożywotniej służebności osobistej mieszkania ustanowionej umową darowizny z dnia 11 października 2012 roku. Zdaniem pozwanych już przed zawarciem umowy darowizny powód dobrowolnie wyprowadził się ze spornego mieszkania i od tego czasu trwale nie wykonuje służebności, która od początku nie była powodowi potrzebna. Powód bowiem wyprowadził się i zamieszkał ze swoją nową partnerką, nie kontaktował się w żaden sposób z córkami, nie przyjmował żadnej korespondencji, a od 2012 r. nie chciał podać im swojego adresu zamieszkania. Ponadto, wskazały, że pomiędzy powodem a J. Z. istnieje konflikt, który uniemożliwia wykonywanie ww. prawa przez powoda. Zdaniem pozwanych uwzględnienie żądania powoda byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, gdyż doprowadziłoby do nieodwracalnych skutków na zdrowiu matki pozwanych oraz sytuacji stresowych. Służebność mieszkania musi być wykonywana w taki sposób, aby jak najmniej utrudniała korzystanie z nieruchomości obciążonej, co w niniejszym przypadku nie jest realne. Jak wskazały pozwane, służebność utraciła dla powoda wszelkie znaczenie, albowiem od 2012 r. nie był ani razu w lokalu, nie interesował stanem mieszkania, nie pomagał w jego utrzymaniu, nie partycypował w kosztach jego utrzymania. Nadto, zachowanie powoda niezgodne z zasadami współżycia społecznego nie pozwala na wykonywanie służebności. Ustanowienie tego prawa miało stanowić formę rekompensaty dla matki pozwanych oraz zabezpieczenie jej na przyszłość. W tych okolicznościach, zdaniem pozwanych, zgodnie z art. 295 k.c. w zw. z art. 297 k.c. służebność powinna zostać zniesiona bez wynagrodzenia.

(odpowiedź na pozew, k. 86-91)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

4. Powód A. Z. i J. Z. byli małżeństwem i właścicielami na prawach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej stanowiącego odrębną nieruchomość lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku przy ul. (...) w G., objętego księgą wieczystą nr (...).

(fakt bezsporny)

5. W 2012 roku powód wyprowadził się z mieszkania. Później powód wrócił do ww. lokalu, zajmując jeden z pokoi w ww. lokalu. Z pozostałych pomieszczeń ówcześni małżonkowie korzystali wspólnie.

(dowód: zeznania świadka D. K. (1), płyta CD k. 217, zeznania świadka J. Z., płyta CD k. 217, zeznania świadka M. K., płyta CD, k. 217, przesłuchanie powódki K. Z., płyta CD k. 217, przesłuchanie powoda A. Z., płyta CD k. 217)

6. Na podstawie umowy zawartej w dniu 11 października 2012 r. przed notariusz D. K. (2) prowadzącą kancelarię notarialną w G. (rep. A 1308/2012) małżonkowie J. Z. i powód A. Z. darowali pozwanej K. Z. udział w wysokości 3/5 części, a pozwanej M. M. udział w wysokości 2/5 części we współwłasności stanowiącego odrębną nieruchomość lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku przy ul. (...) w G., objętego księgą wieczystą nr (...). Jednocześnie, pozwane ustanowiły nieodpłatnie na ww. lokalu mieszkalnym na rzecz swojej matki J. Z. i na rzecz swojego ojca powoda A. Z. dożywotnią służebność osobistą mieszkania, której treść sprowadza się do korzystania razem z obdarowanymi z całego przedmiotowego lokalu mieszkalnego. Przedmiotowe ograniczone prawo rzeczowe zostało ujawnione w dziale III. księgi wieczystej nr (...).

7. Zgodnie z treścią umowy J. Z. i powód A. Z. zobowiązali się względem obdarowanych, że do czasu wygaśnięcia służebności ponosić będą wszelkie koszty i opłaty związane z eksploatacją ww. lokalu mieszkalnego, należności na fundusz remontowy, podatek od nieruchomości oraz opłatę roczną z tytułu współużytkowania wieczystego gruntu.

(dowód: umowa darowizny oraz ustanowienie służebności z dnia 11 października 2012r., rep. A 1308/2012, k. 33-37, wydruk aktualnej treści księgi wieczystej nr (...), k. 38-42)

8. W 2013 roku A. Z. ostatecznie wyprowadził się z przedmiotowego lokalu, zabierając z niego swoje rzeczy osobiste. Od tego czasu nie utrzymywał kontaktów z byłą żoną i córkami, nie uczestniczył w uroczystościach rodzinnych, nie informował ich o swojej sytuacji życiowej.

9. Nadto, od chwili opuszczenia mieszkania powód nie partycypuje w kosztach utrzymania mieszkania. Powód przyjeżdżał jedynie w porze wieczornej odbierać korespondencję ze skrzynki pocztowej.

10. Wyrokiem z dnia 28 listopada 2014r. wydanym w sprawie o sygnaturze akt II C 4213/12 Sąd Okręgowy w Gdańsku rozwiązał związek małżeński zawarty przez J. Z. i A. Z. przez rozwód z winy powoda. Jednocześnie, Sąd zasadził od A. Z. na rzecz byłej małżonki alimenty w kwocie po 400 zł płatne do 10-ego dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek raty.

(dowód: skan wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 28 listopada 2014r., k. 115)

11. Po opuszczeniu lokalu przez powoda, w drzwiach wejściowych do tego mieszkania zostały wymienione zamki. Powód nie został zawiadomiony o wymianie zamków ani też nie wydano mu kompletu kluczy.

12. Obecnie, w przedmiotowym lokalu mieszkalnym nr (...) przy ul. (...) w G. mieszka wyłącznie J. Z.. Koszty utrzymania mieszkania ponosi J. Z. z pomocą córek.

(dowód: zeznania świadka D. K. (1), płyta CD k. 217, zeznania świadka J. Z., płyta CD k. 217, zeznania świadka M. K., płyta CD, k. 217, przesłuchanie powódki K. Z., płyta CD k. 217)

13. Powód A. Z. jest najemcą lokalu mieszkalnego położonego w R. przy ul. (...), w którym zamieszkuje wraz ze swoją partnerką. Utrzymuje się z emerytury w kwocie 2.200 zł, wcześniej pracował jako taksówkarz. Ponosi wydatki w postaci czynszu najmu w kwocie 1400 zł. Powód był hospitalizowany w związku z zachorowaniem na C.-19. Powód ma zobowiązania, m.in. wobec ZUS, prowadzone są przeciwko niemu postępowania egzekucyjne m.in. o zapłatę zaległych alimentów na rzecz byłej małżonki.

(dowód: dokumentacja medyczna leczenia powoda, k. 140, przesłuchanie powoda A. Z., płyta CD k. 217)

Sąd zważył, co następuje:

14. Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów, dowodu z zeznań świadków J. Z., M. K. i D. K. (1), a także dowodu z przesłuchania stron.

(ocena dowodów)

15. Oceniając zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy Sąd nie dopatrzył się żadnych podstaw do kwestionowania prawdziwości i wiarygodności wymienionych w ustaleniach stanu faktycznego dokumentów. Podkreślić bowiem należy, iż dowody w postaci aktu notarialnego (umowy darowizny) oraz wyroku rozwodowego stanowiły dokumenty urzędowe w rozumieniu art. 244 k.p.c., co oznacza, że korzystają one z domniemania autentyczności i zgodności z prawdą wyrażonych w nich oświadczeń, a w toku niniejszego postępowania żadna ze stron nie kwestionowała powyższych domniemań w trybie art. 252 k.p.c.

16. Brak było również podstaw do kwestionowania wiarygodności zeznań przesłuchanych w niniejszej sprawie świadków J. Z., M. K. i D. K. (1), a także dowodu z przesłuchania pozwanych (powódek wzajemnych) K. Z. i M. M.. Zdaniem Sądu zeznania wymienionych osób były szczere, wewnętrznie spójne, zbieżne ze sobą w zakresie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, a także nie budziły żadnych wątpliwości w świetle zasad doświadczenia życiowego oraz logicznego rozumowania. Zeznania wymienionych osób tworzą spójny obraz sposobu wykonywania służebności osobistej mieszkania przez powoda, a także wzajemnych relacji stron po opuszczeniu przez powoda spornego lokalu mieszkalnego. Nadto, wymienione osoby zgodnie wskazały, że po opuszczeniu mieszkania przez powoda zostały zmienione zamki w drzwiach wejściowych do lokalu i nie wydano uprawnionemu z tytułu służebności nowego kompletu kluczy.

17. Nadto, w części swoje ustalenia faktyczne w niniejszej sprawie Sąd oparł także na dowodzie z przesłuchania powoda. Zważyć bowiem należy, iż powód przyznał, że wyprowadził się ze spornego lokalu w 2012 roku, by uniknąć konfliktu z byłą żoną oraz córkami. Nie budzą także wątpliwości Sądu zeznania powoda co do jego aktualnej sytuacji osobistej i materialnej. Nie zasługują natomiast na wiarę zeznania powoda, iż umowa darowizny nie odzwierciedla uzgodnień poczynionych przez powoda, jego byłą żonę oraz pozwane i akt został w sposób błędny sformułowany przez notariusza. Powód wskazywał, że jego intencją było, aby pozwane (obdarowane) „nie miały prawa do mieszkania i mogły tylko przychodzić w gości”. Poza gołosłownymi zeznaniami powoda okoliczność ta nie została wykazana za pomocą żadnych innych dowodów. W akcie notarialnym bowiem wprost wskazano, że uprawnieni z tytułu służebności mieszkania mają prawo do korzystania z całego przedmiotowego lokalu mieszkalnego razem z obdarowanymi.

18. Na podstawie art. 235² § 1 pkt 2 k.p.c. Sąd pominął dowód z protokołów znajdujących się w aktach sprawy Sądu Okręgowego w Gdańsku o sygnaturze II C 4213/12 oraz zaświadczeń komornika sądowego o zaległościach powoda, uznając, że okoliczności, jakie miały zostać wykazane za pomocą ww. dowodów zostały dostatecznie wykazane za pomocą innych dowodów. Z kolei, na podstawie art. 235² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. Sąd oddalił wniosek o zwrócenie się do Komisariatu Policji w G. C. i pominął dowód z zaświadczeń o interwencjach, gdyż wnioskowany dowód miał zostać przeprowadzony na okoliczności nie mające znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, a jego uwzględnienie spowodowałoby jedynie nieuzasadnioną zwłokę w rozpoznaniu sprawy.

(rozstrzygnięcie i podstawa prawna powództwa głównego)

19. Powództwo główne nie zasługiwało na uwzględnienie.

20. Przechodząc do kwestii merytorycznych, zważyć należy, iż powód oparł powództwo główne na przepisach art. 222 § 1 k.c. w zw. z art. 251 k.c. Zgodnie z treścią pierwszego z powołanych przepisów właściciel może żądać od osoby, która włada jego rzeczą, aby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela prawo do władania rzeczą. Stosownie zaś do art. 251 k.c. do ochrony praw rzeczowych ograniczonych stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie własności. W świetle przytoczonych powyżej przepisów przesłankami roszczenia odpowiadającego treścią roszczeniu windykacyjnemu są: (1) przysługiwanie uprawnionemu ograniczonego prawa rzeczowego, (2) faktyczne władanie rzeczą przez podmiot, przeciwko któremu kierowane jest roszczenie, a także (3) brak skutecznego względem powoda uprawnienia do władania rzeczą, które przysługiwałoby osobie, która rzeczą faktycznie włada.

21. Na podstawie zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodowego nie budzi wątpliwości, że powód jest uprawnionym z tytułu służebności osobistej mieszkania. Przedmiotowe ograniczone prawo rzeczowe zostało przez pozwane ustanowione na jego rzecz na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego w dniu 11 października 2012r. Treść ww. prawa sprowadzała się do możliwości korzystania razem z obdarowanymi z całego przedmiotowego lokalu mieszkalnego. Ustanowione w drodze umowy z dnia 11 października 2012 r. ograniczone prawo rzeczowe zostało także ujawnione w księdze wieczystej nr (...).

22. W okolicznościach niniejszej sprawy nie sposób uznać, aby stosownie do art. 293 § 1 k.c. w zw. z art. 297 k.c. ww. służebność mieszkania wygasła w stosunku do powoda na skutek niewykonywania przez niego tego prawa przez okres 10 lat. Jak bowiem wynika z zeznań świadków powód wyprowadził się z przedmiotowego mieszkania w 2013 roku. Co prawda, już wcześniej (2012 r.) opuścił ww. lokal, wyprowadzając się do nowej partnerki, jednak po pewnym czasie wrócił i ponownie zamieszkał w lokalu przy ul. (...) w G.. Zatem niewątpliwie do dnia wyrokowania nie upłynął termin o jakim mowa w art. 293 § 1 k.c.

23. Przesądziwszy powyższe, w dalszej kolejności należało rozważyć, czy pozwane faktycznie władają przedmiotową nieruchomością. Zważyć bowiem należy, iż odpowiednie zastosowanie przepisu art. 222 § 1 k.c. do ochrony ograniczonych praw rzeczowych oznacza, że uprawnionemu z tytułu służebności mieszkania służy roszczenie o wydanie nieruchomości obciążonej służebnością przeciwko każdemu, kto faktycznie włada nieruchomością. Jednocześnie zaznaczyć należy, iż właściciel nieruchomości jest obowiązany do wydania nieruchomości uprawnionemu z tytułu służebności mieszkania, jeżeli faktycznie tą nieruchomością włada – w przeciwnym razie właścicielowi nie przysługuje legitymacja bierna.

24. W niniejszej sprawie powód skierował powództwo przeciwko K. Z. i M. M.. Z treści umowy darowizny z dnia 11 października 2012 roku wynika, ze obie pozwane są współwłaścicielkami przedmiotowego lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w G., przy czym K. Z. przysługuje udział w wysokości 3/5 części, zaś M. M. w wysokości 2/5 części. Jednocześnie, z zeznań świadków oraz pozwanych wynika, że przedmiotowy lokal mieszkalny jest zajmowany wyłącznie przez byłą małżonkę powoda, tj. J. Z., która również jest uprawniona z tytułu służebności mieszkania na mocy powołanego powyżej aktu notarialnego. Podkreślić należy, iż strony nie zawarły umowy dożywocia, lecz umowę darowizny, przy czym obdarowane ustanowiły jednocześnie na rzecz darczyńców służebność osobistą mieszkania. Zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy nie wskazuje w żaden sposób, aby pozwane właścicielki nieruchomości faktycznie władały tym lokalem. Nie ulega bowiem wątpliwości, że pozwane nie zamieszkują w tym lokalu ani nie sprawują bezpośredniego władztwa nad sporną rzeczą. Przedmiotową nieruchomością włada jedynie J. Z..

25. Oznacza to, że powództwo zostało skierowane przeciwko innemu podmiotowi aniżeli obowiązany na gruncie norm prawa materialnego, stąd wobec braku legitymacji biernej po stronie pozwanych roszczenie podlegało oddaleniu na podstawie art. 222 §1 k.c. w zw. z art. 251 k.c. a contrario.

(koszty procesu w zakresie powództwa głównego)

26. O kosztach procesu w zakresie powództwa głównego Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 98 k.p.c. i zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy zasądził od przegrywającego tenże spór powoda na rzecz każdej z pozwanych kwotę po 450 zł. Nadto, na podstawie art. 98 § 1¹ k.p.c. Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty. Mimo, że obie pozwane były reprezentowane przez tego samego pełnomocnika Sąd przyznał wynagrodzenie w wysokości jednokrotności stawki określonej w §2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. poz. 1800 ze zm.). Zważyć także, że przyznania zwrotu kosztów w wysokości odpowiadającej dwukrotności opłaty przewidzianej w ww. rozporządzeniu nie uzasadnia nakład pracy pełnomocnika. Skoro sytuacja obu pozwanych była jednakowa, to nie było potrzeby podnoszenia odmiennych zarzutów, składania różnych wniosków dowodowych, czy też podnoszenia odmiennej argumentacji prawnej. W toku sprawy pełnomocnik posługiwał się tą samą argumentacją w przypadku obu mocodawców, każdorazowo składał jedno wspólne pismo procesowe, w którym odnosił się do zarzutów i twierdzeń powoda wspólnych dla obojga pozwanych.

(rozstrzygnięcie i podstawa prawna powództwa wzajemnego)

27. Powództwo wzajemne nie zasługiwało na uwzględnienie.

28. Z kolei, podstawę prawną powództwa wzajemnego wytoczonego przez pozwane w odpowiedzi na pozew stanowiły przepisy art. 295 k.c. w zw. z art. 297 k.c. Zgodnie z treścią art. 295 k.c. jeżeli służebność gruntowa utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności bez wynagrodzenia. Stosownie zaś do treści art. 297 k.c. do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów rozdziału niniejszego. Podkreślić należy, iż Kodeks cywilny nie wskazuje expressis verbis, które z przepisów o służebnościach gruntowych należy stosować do służebności osobistych. Przepis posłużył się ogólnym odesłaniem do odpowiedniego stosowania przepisów o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów rozdziału II zatytułowanego "Służebności osobiste". Odpowiednie stosowanie polega na tym, że niektóre przepisy, do których prawodawca odsyła, mogą być stosowane wprost, inne wymagają korekty, a zastosowanie pewnych z nich jest wykluczone ( vide: K. Osajda (red. serii), W. Borysiak (red. tomu), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 30, Warszawa 2022). Kwestia odpowiedniego stosowania do służebności osobistych przepisu art. 295 k.c. pozostaje sporna, przy czym większość autorów stoi na stanowisku, że przepis ten znajdzie zastosowanie także do służebności osobistych, gdyż jeżeli utraci ona swoje znaczenie, utraci również sens swego istnienia ( vide: K. Osajda, Kodeks…; M. Załucki (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 3, Warszawa 2023; E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 10, Warszawa 2021).

29. Zdaniem Sądu należy przychylić się do powyższego, przeważającego w doktrynie poglądu prawnego, uznając, że odpowiedniemu stosowaniu art. 295 k.c. do służebności osobistych nie stoi temu na przeszkodzie specyfika stosunku prawnego służebności osobistej. W konsekwencji, należało przyjąć, że właścicielowi nieruchomości lokalowej co do zasady może przysługiwać roszczenie procesowe o zniesienie bez wynagrodzenia służebności osobistej, jeśli utraciła ona dla uprawnionego z tytułu tej służebności wszelkie znaczenie.

30. Stwierdzenie, czy służebność mieszkania utraciła dla uprawnionego wszelkie znaczenie wymagało uprzedniego ustalenia, czy powód ze służebności mieszkania w jakikolwiek korzysta i czy ustały przyczyny, dla których została ona ustanowiona. W świetle zebranego materiału dowodowego należało uznać, że przedmiotowa służebność osobista mieszkania miała przede wszystkim służyć zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych powoda po rozstaniu byłych małżonków. Z tego względu, mając na względzie cel ustanowienia tej służebności, okolicznościami świadczącymi o tym, że służebność utraciła dla uprawnionego wszelkie znaczenie mogłyby być w szczególności takie okoliczności powstałe po ustanowieniu służebności mieszkania jak: nabycie przez uprawnionego tytułu prawnego do innego lokalu, czy też szczególnie korzystna sytuacja materialna powoda, pozwalająca na zaspokojenie przez niego potrzeb mieszkaniowych we własnym zakresie, bez uszczerbku dla jego utrzymania. Zdaniem Sądu, w takich przypadkach brak byłoby po stronie uprawnionego jakiejkolwiek potrzeby zamieszkiwania w nieruchomości obciążonej służebnością wspólnie z byłą małżonką, skoro bez uszczerbku mógłby realizować swoje potrzeby mieszkaniowe w inny sposób.

31. Mając powyższe na względzie, Sąd uznał, że zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia, że ustanowiona na rzecz powoda służebność mieszkania utraciła dla niego jakiekolwiek znaczenie. Przede wszystkim, jak wynika z zeznań powoda, którym Sąd dał wiarę, powód nie jest właścicielem żadnej innej nieruchomości. Aktualnie zamieszkuje w lokalu wynajmowanym na wolnym rynku i przeznacza na ten cel znaczną część swoich dochodów. Powód utrzymuje się bowiem z emerytury w kwocie 2.200 zł, natomiast czynsz najmu stanowi dla niego wydatek w kwocie 1.400 zł. Nadto, po ustanowieniu przedmiotowej służebności nie doszło do znaczącej poprawy sytuacji materialnej powoda, która wskazywałaby na to, że nie ma on potrzeby korzystania z lokalu obciążonego służebnością na jego rzecz. Po opuszczeniu spornego mieszkania powód zaprzestał wykonywania zawodu taksówkarza, przeszedł na emeryturę, a dodatkowo pogorszył się stan jego zdrowia. Partnerka powoda nie uzyskuje żadnych dochodów.

32. Uzasadniając powództwo wzajemne, powódki wzajemne (pozwane) wskazywały na naganne zachowania powoda (pozwanego wzajemnego) w stosunku do byłej żony podczas wspólnego zamieszkiwania w przedmiotowym lokalu, podnosząc, że wszczynał on awantury będąc pod wpływem alkoholu, stosował przemoc słowną i fizyczną i w związku z tym wspólne zamieszkiwanie z nim będzie dla J. Z. sytuacją stresogenną. W ocenie Sądu kwestia negatywnego zachowania powoda wobec byłej małżonki J. Z. mogłaby ewentualnie uzasadniać zastosowania art. 303 k.c. Zgodnie z tym przepisem jeżeli uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zamiany służebności na rentę. W niniejszej sprawie powódki wzajemne jednak nie zgłosiły takiego żądania, toteż okoliczności związane z relacjami byłych małżonków nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia.

33. Reasumując tę część rozważań należało uznać, że służebność osobista mieszkania nie utraciła dla powoda wszelkie znaczenie. Powyższemu przeczy już sam fakt wytoczenia niniejszego powództwa z powołaniem się na okoliczności związane z jego sytuacja materialną i zdrowotną. Dobrowolne opuszczenie lokalu nie przesądza o utracie przez służebność wszelkiego znaczenia dla powoda. Zaprzestanie wykonywania służebności może co prawda prowadzić do jej wygaśnięcia na podstawie art. 293 §1 k.c., jednak – jak wskazano powyżej – w realiach niniejszej sprawy nie doszło do upływu dziesięcioletniego terminu o jaskim mowa w powyższym przepisie. Podkreślić także należy, iż A. Z. utracił dostęp do lokalu na skutek wymiany zamków w drzwiach wejściowych do lokalu. Zarówno pozwane, jak też świadkowie zgodnie wskazali, że po opuszczeniu mieszkania przez A. Z. wymieniono zamki w drzwiach do mieszkania, o czym powód nie został powiadomiony, nadto nie udostępniono mu kompletu kluczy. Po opuszczeniu lokalu nie nastąpiła również zmiana sytuacji majątkowej i zdrowotnej powoda, która przesądzałaby o braku potrzeby zamieszkiwania w nieruchomości obciążonej służebnością.

34. W tym stanie rzeczy, powództwo wzajemne na podstawie art. 295 k.c. w zw. z art. 297 k.c. a contrario podlegało oddaleniu.

(koszty procesu w zakresie powództwa wzajemnego)

35. O kosztach procesu wywołanych wytoczeniem powództwa wzajemnego Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. i zgodnie zasądził od pozwanych (powódek wzajemnych) K. Z. i M. M. solidarnie na rzecz powoda (pozwanego wzajemnego) kwotę 900 z, którą stanowiła opłata za czynności fachowego pełnomocnika w stawce minimalnej. Nadto, na podstawie art. 98 § 1¹ k.p.c. Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE