UZASADNIENIE

wyroku z dnia 8 sierpnia 2022 r.

(żądanie pozwu i podstawa faktyczna powództwa)

1. Powód G. W. wniósł pozew przeciwko Gminie M. G. o ustalenie, że wstąpił w stosunek najmu lokalu mieszkalnego położonego w G. przy ulicy (...) w miejsce zmarłego najemcy T. C. (1).

2. W uzasadnieniu pozwu powód podniósł, iż dotychczasowy najemca przedmiotowego lokalu był jego dziadkiem. Powód zamieszkał w przedmiotowym lokalu jeszcze za życia babci, a od 5 października 2007 r. miał zgodę pozwanego na zamieszkiwanie, został również zameldowany w tym lokalu. Od śmierci babci powód dbał o potrzeby dziadka, robił zakupy, sprzątał, zajmował się remontami i drobnymi naprawami w lokalu. Powód prowadził wraz z dziadkiem wspólne gospodarstwo domowe, przez pewien czas dziadek wspierał finansowo powoda, gdy ten stracił pracę, rozwiódł się i miał problemy finansowe. Dziadek uczestniczył w kosztach utrzymania powoda. T. C. (1) zmarł w dniu 25 listopada 2020 r. Po jego śmierci powód złożył wniosek o uzyskanie tytułu prawnego, lecz spotkał się z odmową. Jako podstawę swojego żądania powód wskazał art. 691 k.c.

(pozew, k. 3-4)

(stanowisko pozwanej)

3. Pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości. Zdaniem pozwanej powód jako wnuk nie należy do kręgu osób uprawnionych do wstąpienia w stosunek najmu po zmarłym najemcy. Zdaniem pozwanej powód nie pozostawał również faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą, gdyż zgodnie ze stanowiskiem orzecznictwa wspólne pożycie należy rozumieć jako więź łączącą dwie osoby pozostające w relacjach jak małżonkowie. Nadto, nie sposób uznać, że najemca był zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych względem powoda. W ocenie pozwanej użyte w art. 691 k.c. sformułowanie oznacza nie potencjalny, lecz konkretny obowiązek alimentacyjny. Momentem miarodajnym dla zastosowania art. 691 k.c. pozostaje data śmierci najemca, co eliminuje z kręgu wskazanego w tym przepisie osoby, względem których powinność świadczeń alimentacyjnych ustała (np. wskutek zmiany sytuacji życiowej, usamodzielnienia się dziecka). Pozwana zakwestionowała także fakt istnienia urzędowego dokumentu ustalającego obowiązek alimentacyjny dziadka względem powoda, nadto zwróciła uwagę, że w korespondencji kierowanej do pozwanej G. W. wskazywał, że zmarły najemca nie był zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych wobec niego. Bez znaczenia, zdaniem pozwanej, pozostaje także kwestia regularnego ponoszenia opłat (zresztą lokal jest zadłużony), jak też zameldowania powoda w spornym lokalu.

(odpowiedź na pozew, k. 49-50v)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

4. Na podstawie umowy najmu z dnia 15 lipca 1999 r. zmienionej aneksem z dnia 18 października 2007 r. T. C. (1) była najemcą lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku mieszkalnym przy ul. (...) w G.. Umowa najmu została zawarta na czas nieokreślony. Przedmiotowy lokal stanowi własność pozwanej Gminy M. G..

(dowód: umowa najmu z dnia 15 lipca 1999 r., k. 12 wraz z aneksem z dnia 18 października 2007 r., k. 11)

5. Powód G. W. jest wnukiem T. C. (1).

(fakt bezsporny)

6. W 2007 roku, za zgodą pozwanej, powód zamieszkał w lokalu mieszkalnym nr (...) przy ul. (...) w G..

(dowód: pismo z dnia 5 października 2007r., k. 10)

7. Powód zamieszkiwał w przedmiotowym lokalu do chwili śmierci swojego dziadka T. C. (2). Powód opiekował się dziadkiem, zawoził go do lekarza, wspólnie spędzał z nim święta. Na czas swojej nieobecności spowodowanej wyjazdami służbowymi, powód zatrudniał opiekunkę dla dziadka. T. C. (1) utrzymywał powoda, gdy ten stracił pracę. Jeszcze za życia dziadka powód zawarł drugi związek małżeński.

(dowód: zeznania świadka M. K., płyta CD k. 92, przesłuchanie powoda, płyta CD k. 92)

8. W dniu 5 listopada 2020 r. T. C. (1) zmarł.

(dowód: odpis skrócony aktu zgonu, k. 13)

9. W chwili śmierci dziadka powód miał 39 lat, był żonaty i posiadał zatrudnienie. Nadto, w momencie śmierci najemcy, przy życiu pozostawali rodzice powoda. T. C. (1) nie był zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych względem powoda na podstawie wyroku sądu.

(dowód: przesłuchanie powoda, płyta CD k. 92)

10. Po śmierci dziadka, w dniu 3 sierpnia 2021 r. powód wystąpił do Gminy M. G. z wnioskiem o uzyskanie tytułu prawnego do ww. lokalu na podstawie art. 691 k.c. Pismem z dnia 10 września 2021 r. pozwana odmówiła potwierdzenia uprawnień powoda do lokalu, wskazując, że powód nie należy do kręgu osób uprawnionych do wstąpienia w stosunek najmu po śmierci najemcy.

(dowód: wniosek powoda z dnia 3 sierpnia 2021 r., k. 7-8, pismo z dnia 10 września 2021 r., k. 5-6)

Sąd zważył, co następuje:

11. Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów, dowodu z zeznań świadka M. K., a także dowodu z przesłuchania powoda.

(ocena dowodów)

12. Oceniając zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy Sąd nie dopatrzył się żadnych podstaw do kwestionowania wiarygodności i mocy dowodowej dokumentów wymienionych w ustaleniach stanu faktycznego. Podkreślić bowiem należy, iż dokumenty w postaci odpisów aktów stanu cywilnego mają charakter dokumentów urzędowych, które zgodnie z art. 244 k.p.c. korzystają z domniemania autentyczności i zgodności z prawdą wyrażonych w nich oświadczeń, zaś w toku niniejszego postępowania żadna ze stron nie kwestionowała tychże domniemań w trybie art. 252 k.p.c. W przypadku pozostałych przedłożonych przez strony dokumentów mających charakter dokumentów prywatnych w postaci korespondencji stron, czy też umowy najmu Sąd również nie znalazł podstaw do odmowy przyznania im waloru autentyczności i wiarygodności, tym bardziej, że strony nie zgłaszały w tym względzie żadnych zarzutów.

13. Za wiarygodne Sąd uznał również zeznania świadka M. K.. W ocenie Sądu zeznania świadka były szczere, wewnętrznie spójne i nie budziły żadnych wątpliwości w świetle zasad doświadczenia życiowego czy logicznego rozumowania. Zwrócić należy uwagę, iż jako sąsiadka powoda, świadek miała możliwość codziennej obserwacji tego, kto zamieszkiwał w przedmiotowym lokalu, kto wchodził i wychodził z tego lokalu. Zważyć należy, iż świadek kilkukrotnie w ciągu tygodnia widywała powoda o różnych porach dnia, gdy szedł do spornego mieszkania bądź z niego wracał, czy też widywała go jak robił zakupy dziadkowi. Jako osoba obca w stosunku do powoda świadek nie miała także żadnego interesu, aby składać zeznania na jego korzyść.

14. Sąd nie znalazł także podstaw do kwestionowania zeznań powoda G. W.. Zważyć bowiem należy, iż zeznania powoda były wewnętrznie spójne, a także zbieżne z zeznaniami świadka. Strona pozwana nie przedstawiła w toku niniejszego postępowania żadnego dowodu, który podawałby w wątpliwość wiarygodność zeznań powoda co do faktu jego zamieszkiwania w spornym lokalu w dacie śmierci dziadka.

15. Na podstawie art. 235² § 1 pkt 2 k.p.c., Sąd pominął dowód z akt lokalowych, a także zeznań świadka H. Z.. Zważyć należy, iż fakt ponoszenia przez T. C. (1) opłat związanych z korzystaniem z lokalu był nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy, natomiast okoliczność, że dziadek powoda zamieszkiwał w spornym lokalu była bezsporna. Z kolei, fakt zamieszkiwania powoda w ww. lokalu – na jaki miała zostać przesłuchana H. Z. – został dostatecznie wykazany za pomocą innych dowodów.

(rozstrzygnięcie i podstawa prawna powództwa)

16. Powództwo podlegało oddaleniu.

17. Podstawę powództwa stanowił przepis art. 691 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 189 k.p.c. Jak stanowi art. 691 §1 k.c. w razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstępują: małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą. Z kolei wedle art. 691 §2 k.c. osoby wymienione w § 1 wstępują w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, jeżeli stale zamieszkiwały z najemcą w tym lokalu do chwili jego śmierci. Stosownie do treści art. 189 k.p.c. Powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

18. W ocenie Sądu brak było podstaw do uwzględnienia powództwa, albowiem powód nie należy do określonego w przytoczonym powyżej przepisie art. 691 k.c. kręgu osób wstępujących z mocy prawa w stosunek najmu po śmierci najemcy.

19. Przede wszystkim należało mieć na względzie, że powód jest wnukiem najemcy T. C. (1). Przepis art. 691 k.c. w brzmieniu obowiązującym w dacie śmierci najemcy nie zaliczał wnuka najemcy do kręgu osób wstępujących w stosunek najmu. Nadto, zgodnie ze stanowiskiem judykatury wnuk zmarłego najemcy nie należy do osób wymienionych w art. 691 §1 k.c. także wtedy, gdy łączyła go z najemcą więź gospodarcza i uczuciowa ( vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2002r., III CZP 26/02, OSN 2003, Nr 2, poz. 20).

20. Po drugie, nie sposób uznać, aby powód i najemca pozostawali we wspólnym pożyciu w rozumieniu powołanego powyżej przepisu. Jak wskazuje się w orzecznictwie chodzi tu o osoby pozostające w związkach nieformalnych. Faktyczne wspólne pożycie oznacza więź łączącą dwie osoby pozostające w takich relacjach jak małżonkowie, a więc osoby pozostające w związku heteroseksualnym obejmującym więź emocjonalną, gospodarczą i fizyczną ( vide: uchwała Sądu Najwyższego z 20 listopada 2009 r., III CZP 99/09, L.), jak również więź łączącą osoby tej samej płci pozostające we wspólnym faktycznym pożyciu ( vide: wyrok Europejskiego Trybunału Praw C. z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie 13102/02, K. v. Polska, L.; uchwała Sądu Najwyższego z 28 listopada 2012 r., III CZP 65/12, L.). W orzecznictwie odrzuca się natomiast pogląd, w myśl którego za pozostającą we wspólnym pożyciu z najemcą może być uważana osoba inna niż konkubent np. osoba spokrewniona z najemcą (wnuk, rodzeństwo, rodzice), dziecko w rodzinie zastępczej, jeżeli utrzymywała się między tą osobą a najemcą wspólnota domowa, duchowa i gospodarcza, albowiem do istotnych elementów relacji określanej jako wspólne pożycie należy także więź fizyczna ( vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2002r., III CZP 26/02, OSNC 2003, Nr 2, poz. 20, L.; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2009 r., III CZP 99/09, OSNC 2010, Nr 5, poz. 74). Podkreślić należy, iż wedle stanowiska judykatury we wspólnym pożyciu nie pozostają także osoby pozostające w relacjach opiekuńczych ( vide: wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 6 października 2016 r., II Ca 626/16, L.). W związku z powyższym fakt prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego przez powoda i najemcę, a także fakt opieki powoda nad dziadkiem nie mogły stanowić podstawy do uznania, że pozostawali oni we wspólnym pożyciu w powyższym rozumieniu.

21. Wreszcie, należy wskazać, że w świetle zebranego materiału dowodowego należało uznać, że zmarły najemca nie był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych względem powoda. Jak wskazuje się w orzecznictwie "osobą, wobec której najemca był zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych" jest osoba, względem której zmarły najemca realizował obowiązek alimentacyjny dobrowolnie (na podstawie ugody, a nawet bez żadnych sformalizowanych porozumień) lub na podstawie orzeczenia sądu ( vide: wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 lipca 2003 r., P 31/02, OTK-A 2003, Nr 6, poz. 58). Należy zatem przyjąć, że chodzi tutaj o konkretny, a nie tylko potencjalny stosunek alimentacyjny wynikający z samego faktu zaliczenia danej osoby do kręgu uprawnionych ( vide: K. Osajda (red. serii), W. Borysiak (red. tomu), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 30, Warszawa 2022).

22. Jak wynika z zeznań powoda, do chwili swojej śmierci T. C. (1) nie był zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych względem powoda na podstawie wyroku sądu. Ponadto, również sytuacja osobista i materialna powoda w chwili śmierci dziadka nie uzasadniała przyznania mu świadczenia alimentacyjnego. Powód był bowiem dorosłym, żonatym, 39 – letnim mężczyzną, pracującym zawodowo. Wreszcie, należy zauważyć, że w momencie śmierci dziadka, przy życiu pozostawali rodzice powoda. W art. 129 § 1 k.r.o. ustawodawca ustalił kolejność zobowiązanych do alimentacji. W związku z tym, obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności, albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi, lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami. Stosownie do art. 129 §1 k.r.o. obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem; jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych - obciąża bliższych stopniem przed dalszymi. Zatem, nawet gdyby hipotetycznie sytuacja powoda uzasadniała powstanie obowiązku alimentacyjnego, to dziadek powoda jako wstępny dalszy stopniem byłby zobowiązany wobec powoda do świadczeń alimentacyjnych dopiero w przypadku braku możliwości uzyskania takowych świadczeń od osób bliższych stopniem (np. rodziców). Wreszcie wskazać należy, że w dacie śmierci dziadka powód pozostawał w związku małżeńskim i na małżonce spoczywał obowiązek alimentacyjny wobec powoda stosownie do art. 27 k.r.o. Zatem, w niniejszym przypadku nie ma żadnych podstaw do stwierdzenia, jakoby zmarły najemca był zobowiązany względem powoda do świadczeń alimentacyjnych.

23. Odmowa uwzględnienia roszczenia powoda nie narusza zasad współżycia społecznego. Podkreślić bowiem należy, iż wstąpienie w stosunek najmu po zmarłym najemcy następuje z mocy prawa przy spełnieniu przesłanek określonych w art. 691 k.c., a nadto reguły wynikające z art. 691 k.c. nie mogą zostać zmodyfikowane ani wyłączone w umowie najmu (por. K. Osajda, Kodeks cywilny. Komentarz, 2019). Wstąpienie w stosunek najmu nie zależy od swobodnego uznania właściciela lokalu, ani też Sądu, lecz wynika wprost z przepisów prawa.

24. W tych okolicznościach powództwo podlegało oddaleniu na podstawie art. 691 § 1 i 2 kc a contrario i art. 189 k.p.c.

(koszty procesu)

25. O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. i zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy zasądził od przegrywającego niniejszy spór powoda na rzecz pozwanej kwotę 90 zł, co stanowi opłatę za czynności profesjonalnego pełnomocnika pozwanego, ustaloną na podstawie §2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018 r., poz. 265, t.j.).

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE