UZASADNIENIE

Małoletni powodowie L. B. i B. B. reprezentowani przez przedstawicielkę ustawową – matkę P. Z. wnieśli pozew przeciwko W. B., w którym domagali się zasądzenia od pozwanego alimentów na rzecz małoletniej L. B. w wysokości po 700 zł miesięcznie, płatnych z góry do dnia 15-go każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat do rąk jej przedstawicielki ustawowej oraz na rzecz małoletniego B. B. w wysokości 1.000 zł, płatnych z góry do dnia 15-go każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat do rąk jego przedstawicielki ustawowej.

Małoletni powodowie domagali się nadto zasądzenia od pozwanego na ich rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, iż w połowie stycznia 2023 roku pozwany wyprowadził się z domu wspólnie zajmowanego z małoletnimi i ich matką, tym samym obciążając w całości P. Z. obowiązkiem pełnowymiarowej opieki nad L. i B. rodz. B. oraz całkowitym kosztem ich utrzymania.

Obecnie przedstawicielka ustawowa małoletnich nie jest w stanie sprostać powyższym obowiązkom samodzielnie.

W odpowiedzi, pozwany W. B. uznał częściowo powództwo o alimenty, tj. co do małoletniego B. B. do kwoty po 500 zł miesięcznie oraz co do małoletniej L. B. do kwoty po 500 zł miesięcznie – łącznie do kwoty po 1.000 zł miesięcznie, płatne z góry do dnia 15-go każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat do rąk przedstawicielki ustawowej małoletnich – matki P. Z..

W pozostałym zakresie pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

Nadto W. B. domagał się nieobciążania go brakującą opłatą od pozwu oraz wzajemnego zniesienia między stronami kosztów zastępstwa procesowego w całości.

Uzasadniając powyższe stanowisko pozwany wskazał, iż opuścił mieszkanie dotychczas wspólnie zajmowane z małoletnimi powodami i ich matką z uwagi na nakaz w tym zakresie P. Z.. Tym niemniej, mimo rozstania z matką powodów, w miarę swoich możliwości finansowych uiszcza na rzecz P. Z. pieniądze na utrzymanie ich małoletnich dzieci. Nadto pozwany czynił starania o doposażanie małoletnich w zakresie odzieży, obuwia, środków czystości, akcesoriów dziecięcych, asortymentu do zabawy i rozrywki. Obowiązek alimentacyjny pozwany wypełnia także poprzez sprawowanie bezpośredniej opieki nad małoletnimi powodami, w czasie ich osobistych kontaktów.

Natomiast jedynym źródłem dochodu pozwanego jest uzyskiwane przez niego wynagrodzenie za pracę świadczoną w Firmie Usługowej (...) w wysokości 2.740,48 zł netto miesięcznie. Miesięczny koszt własnego utrzymania zaś pozwany określił na łączną kwotę 3.350 zł, w tym kwota 1.000 zł uiszcza przez niego tytułem alimentów na rzecz małoletnich powodów.

Wyrokiem z dnia 06 września 2023 roku, sygn. akt: III RC 81/23, Sąd Rejonowy w Olecku III Wydział Rodzinny i Nieletnich zasądził od pozwanego W. B. na rzecz małoletniej L. B. alimenty w kwocie po 500 zł miesięcznie oraz na rzecz małoletniego B. B. alimenty w kwocie po 600 zł miesięcznie, łącznie 1.100 zł miesięcznie, płatne z góry do dnia 15-go każdego miesiąca wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku zwłoki w terminie płatności którejkolwiek z rat do rąk przedstawicielki ustawowej małoletnich – P. Z., poczynając od dnia 06 września 2023 roku (pkt I), w pozostałym zakresie powództwo oddalił (pkt II), odstąpił od obciążania pozwanego W. B. kosztami postępowania w sprawie, od których uiszczenia strona powodowa była zwolniona z mocy ustawy, przejmując je na rachunek Skarbu Państwa (pkt III), odstąpił od obciążania pozwanego W. B. obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz strony powodowej (pkt IV) oraz wyrokowi w pkt I nadał rygor natychmiastowej wykonalności (pkt V).

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Małoletnia L. B. ma obecnie 1 rok i 3 miesiące Jest zdrowa. Nie uczęszcza do żłobka, małoletnią zajmuje się matka. Małoletni B. B. ma
6 lat i 6 miesięcy. Jest zdrowy. Uczęszcza do Szkoły Podstawowej w G..

Do łącznych kosztów utrzymania małoletnich wskazanych przez przedstawicielkę ustawową należą - wyżywienie w kwocie ok. 800 zł miesięcznie, zakup środków czystości i higieny w kwocie ok. 300 zł miesięcznie, zakup leków w kwocie 200 zł miesięcznie, zakup odzieży, obuwia w kwocie 3.000 zł rocznie, zakup zabawek, artykułów szkolnych w kwocie 3.000 zł rocznie.

W dacie orzekania w obecnej sprawie ustawowa przedstawicielka miała 25 lat. Nie ma poważniejszych problemów ze zdrowiem. Posiada mieszkanie własnościowe w G., jednakże aktualnie zamieszkuje wspólnie z dziećmi u swoich rodziców. Rodzice pomagają jej w opiece nad dziećmi, małoletniemu synowi jest też łatwiej stamtąd dojeżdżać do szkoły. Z powyższego tytułu przedstawicielka ustawowa małoletnich dokłada się rodzicom do wydatków w kwotach po 250 zł. Ponosi też koszty utrzymania mieszkania w G..

Przedstawicielka ustawowa ma wykształcenie zawodowe. Aktualnie nie pracuje, pobiera zasiłek dla bezrobotnych w kwocie 600 zł miesięcznie. Otrzymuje też świadczenie wychowawcze „500+” na oboje małoletnich oraz świadczenie z Rodzinnego Kapitału Opiekuńczego w kwocie 1.000 zł. Planuje podjąć zatrudnienie w jednostce wojskowej w G. po powrocie jej matki zza granicy. W utrzymaniu wspomaga ją także jej partner, który pracuje za granicą i odwiedza ją raz w miesiącu, robi wówczas duże zakupy za 1.000-1.200 zł.

Pozwany W. B. miał 26 lat. Nie ma poważniejszych problemów ze zdrowiem. Mieszka wspólnie z rodzicami. Dokłada się rodzicom do utrzymania kwotami 800-900 zł miesięcznie, robi zakupy.

Ma wykształcenie zawodowe. Jest zatrudniony w Firmie Usługowej (...) jako mechanik samochodowy. Zatrudniony od 01 października
2019 roku, otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 3.490 zł brutto miesięcznie (2.740,48 zł netto). Do pracy dojeżdża samochodem około 35 km w jedną stronę, wskazał, iż wydatki związane z dojazdem to kwota ok. 700 zł.

Poza małoletnimi L. B. i B. B., na rzecz których płaci alimenty w kwocie łącznie 1.000 zł miesięcznie (w ramach udzielonego zabezpieczenia) nie ma nikogo na utrzymaniu. Nie ma zaciągniętych pożyczek ani kredytów. Poza samochodem marki P. z 2001 roku nie ma innego majątku. Nie posiada oszczędności.

Pozwany systematycznie widuje się z dziećmi (w dwa weekendy w miesiącu) oraz dodatkowo w Święta, dzień dziecka, urodziny itp. Aktywnie organizuje dzieciom czas, stosownie do ich wieku. W czasie kontaktów z dziećmi zapewnia i finansuje ich potrzeby w tym wyżywienie, odzież, obuwie, zabawki, dokonuje też dodatkowych zakupów prezentów – trampolina ogrodowa na dzień dziecka za kwotę 600 zł, rower dla syna za kwotę 350 zł.

Mając na uwadze powyższe, Sąd I instancji przyjął, iż powództwo jest częściowo uzasadnione.

Wskazując na treść art. 133 § 1 kro, art. 135 § 1 kro oraz uchwały Sądu Najwyższego z dnia 16.12.1987 r., sygn. akt CZP 91/86, Sąd Rejonowy podkreślił, że koszty utrzymania powodów są zobowiązani ponosić oboje rodzice. Oznacza to, iż ciąży on nie tylko na matce, ale także na ojcu powodów. Małoletni powodowie z racji swego wieku, zdaniem Sądu I instancji, z całą pewnością potrzebują wsparcia finansowego ze strony ojca. Z racji postępującego rozwoju psychofizycznego wydatki związane z utrzymaniem małoletnich zmieniają się dynamicznie. Obecnie dzieci potrzebują określonych kwot na wyżywienie, ubranie, obuwie, środki pielęgnacji, wydatki związane z edukacją. Oboje małoletni znajdują się w takim wieku, w którym ich wzrost jest szybki i zauważalny. Konsekwencją powyższego jest konieczność częstszego zakupu odzieży i obuwia, z których dzieci szybko wyrastają.

Sąd Rejonowy obdarzył przy tym w części wiarą zeznania ustawowej przedstawicielki odnośnie ponoszonych kosztów utrzymania małoletnich, jako pozostających w zgodzie z zasadami doświadczenia życiowego oraz logiki.

Przedstawione przez przedstawicielkę ustawową miesięczne koszty utrzymania obojga małoletnich wynoszą łącznie ok. 2.000 zł (wyżywienie - 800 zł, środki higieny -300 zł, leki - 200 zł, zajęcia rekreacyjne –150 zł, zakup obuwia, odzieży – 500 zł, zakup zabawek i artykułów szkolnych – 500 zł). Przy czym koszt utrzymania małoletnich powodów jest nieco niższy, gdyż jak wskazała przedstawicielka ustawowa dzieci nie przyjmują leków na stałe (odpada wydatek 200 zł miesięcznie), kwota zaś 3.000 zł rocznie/250zł miesięcznie na zabawki i artykuły szkolne zdaje się być nieco zawyżona, w szczególności w stosunku do małoletniej L..

Sąd I instancji podkreślił, iż w uwagi na to, że rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, obowiązkiem pozwanego jest łożenie na utrzymanie swoich dzieci, bowiem matka powodów swój obowiązek alimentacyjny względem nich realizuje poprzez osobiste starania o wychowanie, zapewnia także środki finansowe niezbędne do utrzymania.

W czasie orzekania przez Sąd Rejonowy, przedstawicielka ustawowa małoletnich powodów utrzymywała siebie oraz dzieci głównie z otrzymywanego zasiłku dla bezrobotnych oraz świadczeń socjalnych w tym świadczenia wychowawczego „500+” (x2), świadczenia z Rodzinnego Kapitału Opiekuńczego w kwocie 1.000 zł oraz alimentów w kwocie 1.000 zł miesięcznie - ustalonych postanowieniem zabezpieczającym i płaconych przez pozwanego, przy czym Sąd I instancji podniósł, że zgodnie z przepisami prawa świadczenie 500+ nie jest uwzględniane przy ustalaniu wysokości alimentów, lecz nie da się pominąć faktu, iż zostało ono stworzone z myślą o oprawie warunków życia dzieci i to na ich potrzeby ma być przeznaczane. Poprawę poziomu życia stanowią zaś z pewności zajęcia dodatkowe sprzyjające rozwojowi małoletnich, czy też doposażenie ich przestrzeni życiowej.

Oceniając sytuację finansową pozwanego, Sąd Rejonowy zważył, że możliwości finansowe W. B. są nieco niższe, niż wskazywała na to przedstawicielka ustawowa. Zasadniczo pozwany nie kwestionuje konieczności zaspokojenia potrzeb dzieci, uznał powództwo do kwoty po 500 zł na każdego z małoletnich, a jedynie neguje żądanie pozwu, uznając, że jego dochody nie pozwalają na opłacenie kwot wskazanych przez przedstawicielkę ustawową w pozwie.

Pozwany pracuje jako mechanik samochodowy w prywatnym zakładzie, jego miesięczny dochód wynosi 2.700 zł miesięcznie, tj. mniej niż wskazywana w pozwie kwota 4.000 zł miesięcznie, czy 7.000 zł miesięcznie.

Pozwany regularnie płaci alimenty (łącznie w kwocie wynoszącej 1/3 jego miesięcznych dochodów), utrzymuje kontakty z małoletnimi i opłaca koszty ich utrzymania i realizuje ich bieżące potrzeby, kupuje prezenty, organizuje wolny czas odciążając tym samym ich matkę.

Mając na uwadze powyższe, Sąd I instancji nie znalazł podstaw, aby uwzględnić w całości żądania małoletnich powodów odnośnie wysokości alimentów, uznając, że w tym przypadku prawie cały finansowy ciężar utrzymania małoletnich spocząłby na pozwanym – żądana kwota wynosiła łącznie 1.700 zł miesięcznie przy czym łączne wydatki na małoletnich wskazane przez ich matkę wynosiły ok. 2.000 zł miesięcznie.

W świetle powyższych okoliczności Sąd Rejonowy uznał, iż obecna sytuacja materialna pozwanego, ale przede wszystkim usprawiedliwione bieżące potrzeby małoletnich powodów, ocenione w sposób racjonalny pozwalają na przyjęcie, iż winien on łożyć alimenty w kwocie po 600 zł miesięcznie na rzecz małoletniego B. B. oraz po 500 zł miesięcznie na rzecz małoletniej L. B., łącznie 1.100 zł miesięcznie. Zdaniem Sądu I instancji, alimenty we wskazanych kwotach zaspokoją usprawiedliwione potrzeby małoletnich powodów, a jednocześnie pozwolą na zachowanie równego poziomu życia zainteresowanych.

W pozostałym zakresie powództwo jako wygórowane, Sąd Rejonowy oddalił.

Uwzględniając charakter przedmiotowej sprawy, jak i sytuację materialną pozwanego zaś Sąd I instancji odstąpił, na podstawie art. 102 k.p.c. w zw. z
art. 113 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1144), od obciążania go obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego na rzecz strony przeciwnej oraz pozostałymi kosztami sądowymi.

O rygorze natychmiastowej wykonalności orzeczono na podstawie
art. 333 § 1 pkt 1 k.p.c..

Apelację od powyższego orzeczenia wywiedli małoletni powodowie zastępowani przez przedstawicielkę ustawową – P. Z. zaskarżając je w części, tj. w zakresie pkt II i zarzucając mu naruszenie prawa procesowego i materialnego, a mianowicie:

1.  art. 133 kro poprzez błędną interpretację sprowadzającą się do postrzegania i rozumienia obowiązku i wysokości świadczenia alimentacyjnego wyłącznie w postaci prostej redystrybucji zarobków zobowiązanego do alimentacji, w oderwaniu od uzasadnionych potrzeb uprawnionych, co skutkowało w niniejszej sprawie ustaleniem zobowiązania alimentacyjnego pozwanego w wysokości odbiegającej od rzeczywistych potrzeb małoletnich, a co się z tym wiąże braku możliwości powrotu przedstawicielki ustawowej do pracy z uwagi na niewystarczające zaplecze finansowe i niemożność zapisania córki do żłobka;

2.  art. 135 § 1 kro poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie prowadzące de facto do uznania, że przedstawicielka ustawowa w równym stopniu jest zobowiązana do zaspokajania potrzeb małoletnich dzieci, mimo że pełni rolę rodzica pierwszoplanowego, zapewniając dzieciom codzienną opiekę i zaspokajając ich potrzeby, a ponadto z uwagi na brak finansów niezbędnych do zapisania dziecka do żłobka jest też osobą bezrobotną, podczas gdy pozwany wykonuje zawód mechanika samochodowego i posiada umiejętności, które umożliwiają mu osiąganie znacznie wyższego dochodu od deklarowanego w toku postępowania;

3.  art. 135 § 2 kro poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w odniesieniu do ustalenia zakresu osobistych starań każdego z rodziców o wychowanie małoletnich i zmarginalizowanie faktu, że pozwany spędza z dziećmi jedynie dwa weekendy w miesiącu, a kupionych wówczas rzeczy nie przekazuje przedstawicielce ustawowej, co nie jest jednoznaczne z zaspokajaniem potrzeb życiowych dzieci, które potrzebują np. ubrań czy zabawek również w czasie, gdy przebywają z matką, a w konsekwencji nie sposób uznać owych wydatków za osobiste starania i zaangażowanie pozwanego w wychowanie dzieci;

4.  art. 135 § 3 kro poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i wskazanie, że co prawda świadczenie 500+ nie jest uwzględniane przy ustalaniu wysokości alimentów, z jednoczesnym zaznaczeniem, iż stworzone zostało z myślą o poprawie warunków bytowych dzieci, a zatem uwzględnienie przez Sąd owej kwoty przy określaniu wysokości zobowiązania alimentacyjnego, podczas gdy wszelkie dodatkowe oszczędności uzyskiwane przez przedstawicielkę ustawową z ramienia państwa i pomocy socjalnej nie mogą mieć wpływu na ustalenie, jakie potrzeby dzieci są zaspokojone, a które z nich wymagają nakładów finansowych ze strony drugiego rodzica;

5.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przekroczeniu zasady swobodnej oceny dowodów i dokonaniu tej oceny w sposób dowolny i oczywiście wadliwy z punktu widzenia zasad logiki i doświadczenia życiowego, poprzez:

a)  wskazanie, że pozwany pracuje jako mechanik i uzyskuje wynagrodzenie w wysokości 2.700 zł miesięczne, wobec czego alimenty stanowią 1/3 jego dochodu, podczas gdy z doświadczenia życiowego wynika, że zarobki pracowników posiadających umiejętności praktyczne, zajmujących się naprawą pojazdów są zdecydowanie wyższe, a kwota wynagrodzenia wpisana w treści umowy nijak ma się do realnych zarobków, otrzymywanych poza oficjalnym rozliczeniem oraz pracy dodatkowej, którą pozwany wykonuje we własnym zakresie poza zakładem pracy;

b)  nadanie waloru wiarygodności twierdzeniom pozwanego podczas przesłuchania w dniu 6 września 2023 roku wskazującego, że przyszłość zakładu pracy, w którym jest zatrudniony stoi pod znakiem zapytania, a warsztat wystawiony jest na sprzedaż, podczas gdy 21 października 2023 r. na Facebook pracodawca wstawił ogłoszenie, że poszukuje pracownika, a ponadto fanpage funkcjonuje nad wyraz prężnie, a posty prezentujące efekty prac publikowane są niemal codziennie, co dodatkowo wzbudza wątpliwości co do prawdziwości twierdzeń pozwanego w zakresie jego zatrudnienia, wynagrodzenia i funkcjonowania zakładu pracy;

c)  nieuwzględnienie faktu, że pozwany uzyskuje dodatkowy dochód, naprawiając pojazdy, podczas gdy z wydruku wiadomości przedłożonych do akt sprawy jednoznacznie wynika, że wykonywał takowe czynności podczas trwania związku z przedstawicielką ustawową, więc nie istnieją racjonalne powody, dla których aktualnie, posiadając ku temu możliwości, miałby owych czynności nie dokonywać;

d)  wskazanie, że pozwany pokrywa koszty utrzymania małoletnich, kupuje im prezenty i organizuje wolny czas, odciążając matkę, podczas gdy kontakty ojca z dziećmi obejmują zaledwie dwa weekendy w miesiącu, zaś przedstawicielka ustawowa pełni opiekę nad dziećmi we wszelkie pozostałe dni, a prezenty i inne zakupy, które czyni pozwany zostają w jego posiadaniu, przez co dzieci nie mogą z nich realnie korzystać w przeważającej części miesiąca, a zatem pozwany nie partycypuje w koniecznych wydatkach i odciąża tym samym matki w zakresie opieki i incydentalnych, stale rosnących kosztów utrzymania małoletnich;

e)  uznanie, że łączne wydatki na utrzymanie dzieci wynoszą 1.700 zł miesięcznie, podczas gdy kwoty te są znacznie wyższe zważywszy na uzasadnione potrzeby małoletnich i konieczność utrzymania gospodarstwa domowego oraz niemożność powrotu do pracy przedstawicielki ustawowej z uwagi na wiek córki i brak otrzymywania wsparcia finansowego na poczet umożliwienia małoletniej uczęszczania do żłobka;

f)  stwierdzenie, że wskazana w pozwie kwota 1.700 zł miesięcznie na dwoje dzieci w wieku 6 lat i roku wyczerpuje prawie cały koszt utrzymania małoletnich i obowiązek utrzymania potomstwa spocząłby prawie w całości na pozwanym, podczas gdy to przedstawicielka ustawowa jest pierwszoplanowym opiekunem i czyni osobiste starania w zakresie opieki, nie mogąc tym samym świadczyć pracy z uwagi na wiek małoletniej córki i brak osób skłonnych pomóc w opiece nad tak małym dzieckiem oraz brak środków finansowych niezbędnych do zapisania dziecka do żłobka, podczas gdy pozwany spędza z dziećmi jedynie ułamek miesiąca i nie partycypuje w żadnych dodatkowych wydatkach związanych z zapewnieniem dzieciom odpowiedniego standardu życia i prawidłowych warunków rozwoju.

Wskazując na powyższe skarżący wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego tytułem świadczenia alimentacyjnego na rzecz małoletniej L. B. kwoty 700 zł miesięcznie oraz na rzecz małoletniego B. B. kwoty 1.000 zł miesięcznie, płatnych z góry do dnia 15-go każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w wypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat, do rąk przedstawicielki ustawowej - P. Z. oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz przedstawicielki ustawowej małoletnich kosztów procesu w przez Sądem II Instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm prawem przepisanych.

Pozwany w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie w całości i zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za II instancję, jak również nieobciążanie go ewentualnymi kosztami procesu za II instancję, w tym kosztami zastępstwa procesowego.

Podczas rozprawy w dniu 29 stycznia 2024 roku pełnomocnik przedstawicielki ustawowej małoletnich powodów wskazał, iż po wydaniu zaskarżonego orzeczenia P. Z. powzięła wiedzę o osiąganiu przez pozwanego dochodu z tytułu świadczenia dodatkowej pracy oraz pozostawania przez niego w nowym związku partnerskim (k. 271).

Natomiast przedstawicielka ustawowa małoletnich powodów sprecyzowała, iż z tytułu uczęszczania małoletniej córki L. B. od grudnia 2023 roku do żłobka ponosi ona comiesięczny koszt w wysokości 1.100 zł. Obecnie poszukuje pracy, gdyż jej wniosek o przyjęcie do wojska został odrzucony, przy czym jest ograniczona w tej kwestii obowiązkiem sprawowania opieki nad małoletnimi L. i B. rodz. B. (k. 271-272).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja małoletnich powodów zastępowanych przez przedstawicielkę ustawową – matkę P. Z., zasługiwała na częściowe uwzględnienie.

Wstępnie zaakcentowania wymaga, że w obowiązującym w polskim porządku prawnym systemie apelacji pełnej Sąd drugiej instancji ponownie rozpoznaje sprawę merytorycznie, w granicach zaskarżenia. W konsekwencji powyższego, Sąd drugiej instancji dokonuje własnych ustaleń faktycznych prowadząc lub ponawiając dowody albo poprzestając na zaaprobowanym materiale dowodowym zebranym w pierwszej instancji. Przyjęte jest przy tym, że Sąd drugiej instancji może przyjąć ustalenia za własne lub zmienić ustalenia faktyczne stanowiące podstawę wydania wyroku Sądu pierwszej instancji, nawet bez przeprowadzenia postępowania dowodowego uzasadniającego odmienne ustalenia, chyba że szczególne okoliczności wymagają ponowienia lub uzupełnienia tego postępowania.

W nawiązaniu do powyższego zauważenia wymaga, że Sąd Okręgowy na podstawie art. 381 k.p.c. pominął wnioski dowodowe złożone w niniejszej apelacji i dalszych pismach procesowych strony powodowej jako spóźnione, bowiem zarówno możliwość, jak i ewentualna potrzeba ich zgłoszenia zachodziła już w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, a część z nich dowodziła jedynie istnienia w dalszym ciągu potrzeby wydatkowania środków finansowych na zaspokajanie usprawiedliwionych potrzeb życiowych małoletnich powodów w zakresie zapewniania im żywności, środków czystości i higieny osobistej, odzieży i obuwia, zabawek i materiałów edukacyjnych, czy też odpowiednich rozrywek, czego ani pozwany, ani Sądy I i II instancji nie negowały (vide: kserokopia paragonów k.115-117, k. 196,
k. 198-211, k. 246-251v., kserokopia faktury k. 118, k. 120-123, k. 124v.-125, k. 186-195, k. 197, k. 249v., k. 252-253, k. 254v.-256, k. 257v., k. 258v.-259, wydruk wiadomości sms k. 126-127, k. 177-179, k. 259v.-260v., wydruki ze stron internetowych k. 128-134, k. 254, k. 255v., k. 256v.-258, k. 263v., kserokopia recepty k. 119, kserokopia zaświadczenia k. 124, k. 176, kserokopia sprawozdania z czynności detektywistycznych k. 170-172, wydruk zdjęcia k. 245-245v., zeznania świadków W. P., M. B. (1), M. B. (2), J. B.), pozostałe zaś dotyczyły okoliczności bezspornych między stronami lub faktów, które nie miały dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy żadnego znaczenia - były one prawnie irrelewantne w zakresie ustaleń dotyczących możliwości majątkowych, finansowych i zarobkowych pozwanego oraz wysokości kosztów koniecznych do zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb życiowych małoletnich powodów ( vide: zeznana świadka T. M., wiadomości sms k. 180-185,
k. 224, k. 253v., k. 263, wydruki ze stron internetowych k. 128-134, k. 212-216).

Tym niemniej w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy częściowo podzielił zawarte w apelacji strony powodowej zarzuty poczynienia przez Sąd I instancji wadliwej oceny materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy oraz ustaleń faktycznych sprzecznych z tymi dowodami, tj. zarzuty wskazujące na naruszenie
art. 233 § 1 k.p.c..

Ocena wiarygodności i mocy dowodów jest podstawowym zadaniem Sądu orzekającego, wyrażającym istotę sądzenia, a więc rozstrzygania kwestii spornych w warunkach niezawisłości, na podstawie własnego przekonania sędziego, przy uwzględnieniu całokształtu zebranego materiału. Granice swobodnej oceny dowodów wyznaczone są przy tym wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia.

Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez Sąd art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawiane uprawnieniu Sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast w tym zakresie wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął Sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie - innej niż ocena Sądu (por. orzeczenia Sądu Najwyższego: z dnia 06 listopada 1998 r., II CKN 4/98 niepubl., z dnia 10 kwietnia 2000 r., V CKN 17/00, Legalis nr 47441, z dnia 05 sierpnia 1999 r., II UKN 76/99, Legalis nr 47823).

Przenosząc powyższe na grunt sprawy niniejszej, zdaniem Sądu Okręgowego, zgodzić należy się z apelującymi, że Sąd Rejonowy nie rozważył w sposób wszechstronny zebranego w sprawie materiału dowodowego, dokonując jego mało wnikliwej oceny, w sposób dowolny, a nie swobodny, w zakresie możliwości zarobkowych pozwanego, czym naruszył przepis art. 233 § 1 k.p.c. i w konsekwencji obciążył W. B. obowiązkiem alimentacyjnym na poziomie niższym niż jest on w stanie go realizować.

Nadto naruszenie przepisów postępowania miało też bezpośredni wpływ na zastosowanie prawa materialnego, które to zarzuty również częściowo zostały zasadnie podniesione przez stronę pozwaną, tj., art. 135 § 1 i 2 kro.

Jednocześnie Sąd Okręgowy uznał za celowe przeprowadzenie dowodu z przedłożonych w toku postępowania apelacyjnego wydruków wiadomości sms
(k. 173), kserokopii zaświadczenia (k. 174), informacji dotyczących projektu „Rodzice z subregionu (...) wracają do pracy” (k. 275-275v.), informacji pochodzącej od Dyrektora Niepublicznego Ż. i Przedszkola (...) w G.
(k. 276) oraz wyjaśnień i oświadczeń pozwanego i przedstawicielki ustawowej złożonych przed tut. Sądem, dotyczących istnienia po stronie P. Z. możliwości wzięcia udziału w programie mającym na celu aktywizację zawodową rodziców dzieci w wieku do 3 lat i przewidującym możliwość uzyskania przez tych rodziców między innymi dofinansowania do kosztów opłat za pobyt ich dzieci w żłobku.

Powyższe podyktowane było faktem, iż małoletnia L. B. rozpoczęła uczęszczanie do żłobka w dniu 01 grudnia 2023 roku, tj. po wydaniu przez Sąd Rejonowy w Olecku zaskarżonego orzeczenia.

Przechodząc w pierwszej kolejności do spornej pomiędzy stronami kwestii możliwości zarobkowych pozwanego W. B., należy wskazać, iż Sąd Rejonowy ustalił ich wysokość opierając się wyłącznie na przedłożonym przez pozwanego zaświadczeniu o zarobkach oraz złożonych przez niego wyjaśnieniach i zeznaniach.

W kontekście powyższego, w tym miejscu podkreślenia wymaga, iż zgodnie z dyspozycją art. 133 § 1 kro rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie się utrzymać samodzielnie.

Obowiązek alimentacyjny obciąża oboje rodziców, przy czym zakres jego zależy od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego oraz od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego (art. 135 kro). Polega on na dostarczaniu środków utrzymania, a w razie potrzeby także środków wychowania.

Przez ustawowe określenie „możliwości zarobkowe i majątkowe” rozumieć należy nie tylko zarobki i dochody rzeczywiście uzyskiwane ze swego majątku, lecz te zarobki i dochody, które osoba zobowiązana do alimentacji może i powinna uzyskiwać przy dołożeniu należytej staranności i przestrzeganiu zasad prawidłowej gospodarki oraz stosownie do swoich sił umysłowych i fizycznych. Rodzice nie mogą uchylać się od obowiązku alimentacyjnego na tej podstawie, że wykonywanie tego obowiązku stanowiłoby dla nich nadmierny ciężar. Są obowiązani podzielić się z dziećmi nawet najmniejszymi dochodami. Obowiązek dostarczania, w ramach obowiązku alimentacyjnego środków utrzymania i wychowania przez rodziców na rzecz dziecka nie obejmuje natomiast świadczeń zwyczajowo przyjętych i życiowo celowych, ale niesłużących zaspokajaniu bieżących usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego. Dopóki jednak potrzeby te nie są w całości zaspokojone, każdy z małżonków powinien wypełniać ten obowiązek według swoich sił, możliwości zarobkowych i majątkowych. Zakres obowiązku alimentacyjnego może i powinien być większy od wynikającego z faktycznych zarobków i dochodów zobowiązanego, jeśli przy pełnym i właściwym wykorzystaniu jego sił i umiejętności zarobki i dochody były większe, a istniejące warunki społeczno-gospodarcze i ważne przyczyny takiemu wykorzystaniu nie stoją na przeszkodzie ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 1975 r. III CRN 48/75, Legalis nr 18769).

W. B. jest osobą młodą, zdrową, posiadającą wykształcenie zawodowe, uzyskującą stałe miesięczne dochody z tytułu wynagrodzenia za pracę świadczoną przez niego na stanowisku mechanika samochodowego, na postawie umowy o pracę zawartej w dniu 01 października 2019 roku na czas nieokreślony, ale nadto posiadającą również znaczne doświadczenie zawodowe, wynikające z uprzedniego dodatkowego, samodzielnego świadczenia usług mechanicznych w jego czasie wolnym. Nadto pozwany, poza L. i B. rodz. B., nie ma nikogo na utrzymaniu, nie jest też obarczony obowiązkiem stałej opieki nad osobami małoletnimi.

W konsekwencji, zdaniem Sądu Okręgowego, możliwości zarobkowe pozwanego określają dochody osiągane przez niego z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, jak również wszelkiego rodzaju premie, dodatki i nagrody, które niewątpliwie jest w stanie uzyskiwać, a także dochody, które może osiągać w związku z posiadanym wykształceniem zawodowym, z tytułu dodatkowej pracy świadczonej na podstawie umów cywilnoprawnych, takich jak na przykład zlecenie, o dzieło itp..

Jednakże w tym zakresie Sąd Okręgowy nie dał wiary twierdzeniom strony powodowej, iż W. B. osiąga dodatkowe dochody, poza wypłacanym na jego rzecz wynagrodzeniem, na poziomie kwot 2.000-3.000 zł miesięcznie, jak wskazała przedstawicielka ustawowa małoletnich powodów podczas rozprawy w dniu 29 stycznia 2024 roku (k. 271v.), czy też na poziomie kwoty 6.400 zł miesięcznie, jak wskazano w sprawozdaniu z przeprowadzonych czynności detektywistycznych
(k. 172).

W omawianym zakresie Sąd Okręgowy posłużył się natomiast faktami znanymi Sądowi z urzędu, tj. notoriami sądowymi (art. 228 § 2 k.c.) i przyjął, iż do wysokości dochodów dodatkowo uzyskiwanych przez pozwanego w ramach wykonywanej przez niego pracy, jako mechanik samochody, nie należą hipotetyczne kwoty, jakie mógłby otrzymywać pracując „na czarno” w tzw. szarej strefie, lecz wyłącznie środki finansowe, które mógłby otrzymywać za pracę świadczoną w sposób oficjalny i legalny, a tym samym pomniejszone o koszty podatkowe i pozostałe, których poniesienie jest konieczne dla uzyskania przychodu.

Uwzględniając zatem powyższe oraz wymiar wolnego czasu jakim pozwany dysponuje po wykonaniu obowiązków zawodowych wynikających z zawartej przez niego umowy o pracę oraz tych związanych z utrzymywaniem kontaktów osobistych z małoletnimi powodami, Sąd Okręgowy przyjął iż dodatkowy dochód możliwy do osiągnięcia przez W. B. winien być określony na poziomie kwoty 500 zł miesięcznie i o tą kwotę jego potencjał zarobkowy jest wyższy od faktycznie osiąganych przez niego obecnie dochodów i od przyjętego przez Sąd I instancji.

Sąd Rejonowy całkowicie pominął w poczynionych ustaleniach i zważeniach opisaną wyżej kwestię.

Przechodząc następnie do usprawiedliwionych potrzeb życiowych małoletnich powodów i wysokości kosztów ich utrzymania i wychowania, a mianowicie okoliczności powstałej w tym zakresie już po wydaniu przez Sąd Rejonowy zaskarżonego orzeczenia, tj. uczęszczania małoletniej L. B. do placówki Niepublicznego Ż. (...) w G. od dnia 01 grudnia 2023 roku, Sąd Okręgowy uznał koszty ponoszone z powyższego tytułu przez P. Z. za zawyżone i wygenerowane jedynie na potrzeby niniejszego postępowania.

W pierwszej kolejności podkreślić należy, że Sąd Okręgowy ocenił jako wiarygodne twierdzenia przedstawicielki ustawowej małoletnich powodów wskazujące na trudności w możliwości otrzymania dofinansowania do pobytu małoletniej powódki w placówce żłobkowej, napotkane przez nią podczas podejmowania prób zgłoszenia się do prowadzonego w jej regionie projektu refundującego wskazane koszty i jednocześnie aktywizującego zawodowo rodziców dzieci w wieku do 3 lat.

Wyjaśnienia P. Z. złożone przed tut. Sądem w tymże zakresie znajdują potwierdzenie w treści wiadomości sms przedłożonych do akt niniejszej sprawy, ale przede wszystkim w treści „informacji na temat projektu Rodzice z subregionu (...) wracają do pracy” , w której asystent koordynatora powyższego projektu wskazała wprost, iż próby uzyskania informacji na temat tegoż projektu przedstawicielka ustawowa małoletnich podejmowała co najmniej od dnia 12 lipca 2023 roku, gdy skontaktowała się z nią telefonicznie, następnie kontakt ten ponowiła w dniu 19 września 2023 roku i 29 listopada 2023 roku, przy czym treści wskazanych rozmów asystent nie pamięta, jednakże zgodnie z jej twierdzeniami istnieje możliwość, iż poinformowała P. Z. o braku możliwości jej udziału w projekcie i zakończeniu naboru.

Powyższe jednakże nie ma wpływu na dokonaną przez Sąd Okręgowy ocenę zasadności obecnego ponoszenia przez przedstawicielkę ustawową małoletnich powodów kosztów opłaty za pobyt w żłobku małoletniej L. B. w wysokości 1.100 zł miesięcznie.

Jak wskazywano wyżej, zakres obowiązku alimentacyjnego rodziców precyzuje art. 135 kro, zgodnie z którym jest on wyznaczany usprawiedliwionymi potrzebami uprawnionego oraz zarobkowymi i majątkowymi możliwościami zobowiązanego.

Pojęcie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego nie posiada jednoznacznej definicji, gdyż nie ma stałego kryterium odniesienia, decydują o nich okoliczności konkretnego przypadku. Próbę uogólnienia tego pojęcia podjął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 grudnia 1987 roku ( III CZP 91/86, Legalis nr 26104) przyjmując, iż przez usprawiedliwione potrzeby uprawnionego należy rozumieć potrzeby, których zaspokojenie jest celowe i zapewni mu - odpowiedni do jego wieku i uzdolnień - prawidłowy rozwój fizyczny i duchowy.

Poziom usprawiedliwionych potrzeb dziecka nie jest pojęciem abstrakcyjnym, przypisanym wyłącznie do potrzeb danego dziecka, jest on każdorazowo uzależniony od stopy życiowej rodzica zobowiązanego do alimentacji. Zgodnie z zasadą równej stopy życiowej potrzeby dziecka winny być adekwatne do poziomu życia rodziców dziecka i jako takie limitowane poziomem dochodów uzyskiwanych przez rodziców.

Dla potrzeb wymiaru obowiązku alimentacyjnego jako miarodajne należy przyjąć wydatki niezbędne w granicach możliwości zarobkowych rodzica uzyskującego dochody na niższym poziomie. Dodatkowo, ustalając obciążenie alimentacyjne rodzica zobowiązanego finansowo do partycypowania w kosztach utrzymania dziecka, należy uwzględnić jego obciążenia z tytułu alimentacji na rzecz pozostałych dzieci, przy czym potrzeby wszystkich dzieci zobowiązanego winny być ustalane zgodnie z powyższą zasadą, przy uwzględnieniu ich indywidualnych uwarunkowań.

Rodzaj i rozmiar tych potrzeb jest zatem uzależniony od cech osoby uprawnionej (jej wieku, stanu zdrowia, zdolności intelektualnych itp.) oraz splotu okoliczności natury społecznej i ekonomicznej, w których osoba uprawniona się znajduje.

Na gruncie rozpoznawanej sprawy to na przedstawicielce ustawowej małoletnich powodów, zgodnie z regulacją art. 6 k.c., spoczywał ciężar dowodowy co do okoliczności mających znaczenie dla treści obowiązku alimentacyjnego pozwanego, a dotyczących rozmiaru i zakresu usprawiedliwionych potrzeb uprawnionych, w tym także zakresu tych potrzeb, które nie mogą znaleźć zaspokojenia lub ich zaspokojenie wiąże się z nadmiernym ciężarem dla niej.

W ocenie Sądu Okręgowego, podane przez P. Z. wydatki związane z opłatą za pobyt małoletniej powódki w żłobku, należało uznać za nieuzasadnione, gdyż przedstawicielka ustawowa małoletniej w dalszym ciągu jest osobą bezrobotną, nie nawiązała jakiegokolwiek stosunku pracy i nie dowiodła, by po uzyskaniu decyzji odmownej co do jej wniosku o powołanie do służby wojskowej w dalszym ciągu wykazywała zaangażowanie w poszukiwania zatrudnienia większe niż zarejestrowanie się w Urzędzie Pracy i oczekiwanie na oferty z jego strony, tj. między innymi aktywną kontrolę sytuacji na rynku pracy w jej okolicy, składania swoich aplikacji do różnych pracodawców, czy uczestnictwa w rozmowach kwalifikacyjnych lub strażach. Obecnie starania P. Z. o otrzymanie zatrudnienia jawią się jako iluzoryczne.

Mając na uwadze powyższe, objęcie małoletniej powódki kilkugodzinną opieką żłobkową przez placówkę niepubliczną jest całkowicie bezpodstawne i niecelowe, gdy w tym czasie jej matkę nie obciążają żadne obowiązki zawodowe i przebywa ona w swoim miejscu zamieszkania.

Przedstawionej konstatacji nie zmienia przy tym podnoszona przez przedstawicielkę ustawową małoletnich powodów okoliczność znacznego rozwoju intelektualnego L. B. w wyniku uczęszczania do żłobka oraz wykazywania przez małoletnią chęci socjalizacji i utrzymywania kontaktów z dziećmi w podobnym wieku. Tego typu argumenty w żadnym razie nie uzasadniają obciążenia budżetu domowego P. Z. i pośrednio W. B. kwotą 1.100 zł miesięcznie, gdyż nieprawdopodobnym jest twierdzenie, że kilkudniowy pobyt w żłobku w sposób znaczny wpłynął na rozwój mowy małoletniej, natomiast wskazane wyżej cele małoletnia L. B. jest w stanie osiągnąć w ramach dodatkowych zajęć rozwijających ją intelektualnie, fizycznie i społecznie, trwających jednak krócej niż kilkugodzinny pobyt w danej placówce, a tym samym generujących mniejsze koszty lub świadczonych bezpłatnie z uwagi na ich dofinansowanie w ramach różnego rodzaju projektów lub przez jednostki samorządowe i państwowe.

W kontekście powyższego, na szczególne podkreślenie zasługuje ustalony w toku przedmiotowego postępowania fakt uczestnictwa małoletniej powódki w zajęciach żłobkowych w grudniu 2023 roku jedynie przez dwa dni, skutkujący poniesieniem przez P. Z. we wskazanym miesiącu kosztu około
1.000 zł za de facto jedynie zachowanie możliwości oddania jej córki pod opiekę opiekunek pracujących w żłobku, a następnie samodzielnego sprawowania tejże opieki nad córką w tym czasie.

Opisane postępowanie przedstawicielki ustawowej małoletniej powódki, polegające na zapisaniu małoletniej L. B. do niepublicznej placówki opiekuńczej należało ocenić jako nieracjonalne, niecelowe i nadmiernie obciążające finansowo zarówno ją jak też pozwanego.

Wbrew zarzutom apelacji rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego nie zostało również uzależnione od świadczeń z pomocy społecznej jakie utrzymują stron, a w szczególności od świadczenia „500+” jakie pobiera przedstawicielka ustawowa powodów. Jednakże podkreślenia wymaga fakt, iż środki te winny być przeznaczane wyłącznie na potrzeby małoletnich powodów, a nie na koszty utrzymania ich rodziców. Uwadze Sądu Okręgowego nie umknęła okoliczność, iż sytuacja zawodowa P. Z. jest trudniejsza w porównaniu do pozwanego, gdyż jest ona obciążona obowiązkiem sprawowania opieki nad L. i B.
rodz. B. i ich wychowania, ograniczającym jej swobodę w podejmowaniu zatrudnienia, jednakże nie zwalnia to jej z obowiązku podejmowania starań uzyskania środków finansowych umożliwiających samodzielne utrzymanie się.

Wszystko powyższe, a w szczególności ustalenie przez Sąd Okręgowy wyższego potencjału zarobkowego W. B., skutkowało koniecznością zmiany zaskarżonego wyroku, o czym orzeczono, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., w pkt I wyroku.

W pozostałym zakresie apelacja małoletnich powodów reprezentowanych przez przedstawicielkę ustawową – matkę P. Z., jako pozbawiona uzasadnionych podstaw, podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.
(pkt II wyroku).

Co do kosztów procesu, Sąd orzekł w pkt III wyroku na podstawie
art. 100 k.p.c., znosząc je wzajemnie pomiędzy stronami w zakresie już przez nie poniesionym, z uwagi na uwzględnienie apelacji - jednakże w niewielkim zakresie.

sędzia Mirosław Krzysztof Derda