UZASADNIENIE

Mimo wymogów określonych w przepisie art. 99a § 1 k.p.k., a także w przepisach Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 listopada 2019r. w sprawie wzorów formularzy uzasadnień wyroków oraz sposobu ich wypełniania (Dz.U z 2019r. poz. 2349), w niniejszej sprawie odstąpiono od opracowania uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego na formularzu UK, sporządzając uzasadnienie wyroku w sposób tradycyjny. Odstępstwo od tej zasady podyktowane zostało koniecznością zagwarantowania stronom postępowania prawa do rzetelnego procesu, który obejmuje także postępowanie odwoławcze, a to w kontekście art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw i Podstawowych Wolności.

Było to podyktowane tym, że forma oraz treść formularza w realiach niniejszej sprawy skutkowałaby niemożnością pełnego respektowania konwencyjnego standardu rzetelnego procesu. Należy podzielić stanowisko Sądu Najwyższego przedstawione w wyroku z dnia 11 sierpnia 2020r. (sygn. akt I KA 1/20), w który to, w ślad za prof. P. H. (por. „Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, Komentarz, tom I red. L. Garlicki, Warszawa 2010, str. 305-306) uznał, że „ wprawdzie prawo do dwuinstancyjnego rozpoznania sprawy karnej nie wynika wprost z art. 6 Konwencji, jest jednak oczywiste, że skoro w systemie prawa polskiego umieszczono prawo do zaskarżenia wyroku wydanego w pierwszej instancji, to takie państwo – strona Konwencji przewidując możliwość wniesienia apelacji od wyroku, musi zapewnić do niej skuteczny dostęp, a co za tym idzie musi gwarantować odpowiednimi instrumentami procesowymi rzetelność samego postępowania odwoławczego”, a w konsekwencji, iż „ aby nie doszło do naruszenia prawa strony do rzetelnego procesu sądowego (na etapie odwoławczym) opisanego w art. 6 ust. 1 EKPC, tak, jak jest on ujmowany i tłumaczony przez orzecznictwo ETPC, zwłaszcza że w systemie prawa polskiego istnieje nadzwyczajny środek zaskarżenia (kasacja), który może być oparty na naruszeniu prawa procesowego (w tym naruszeniu art. 433 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k.), konieczne jest by kontrola ta w aspekcie standardu konwencyjnego realizowana była przez sąd odwoławczy, jak też i Sąd Najwyższy w ramach postępowania kasacyjnego”. Nie ulega przecież wątpliwości, iż kontrola ta może być dokonana jedynie poprzez zapoznanie się z argumentami sądu, przemawiającymi za przyjętym rozstrzygnięciem. Tym samym jakość uzasadnienia wyroku jest istotnym elementem prawa. Obligatoryjne nakazanie sporządzenia uzasadnień w formie formularzy (art. 99a § 1 k.p.k.), nie dawałoby w realiach niniejszej sprawy właściwego instrumentarium procesowego dla zrealizowania standardu prawa do rzetelnego procesu, gdyż niejednokrotnie, zwłaszcza w sprawach wieloosobowych i wielowątkowych, zarzuty ujęte w części wstępnej apelacji nie przystają do jej wniosków lub wykluczają się od strony formalnoprawnej, czy pozostają oderwane od wskazanej podstawy odwoławczej, bądź też formułowane są dopiero w uzasadnieniu.

W omawianej sprawie zakres podmiotowo-przedmiotowy sprawy, liczba wniesionych środków odwoławczych, sposób sporządzenia apelacji (w tym charakter podniesionych w nich zarzutów), w odniesieniu do przedmiotu samej sprawy oraz tych elementów, które musiały być brane pod uwagę z urzędu, prowadzi do wniosku, że sporządzenie uzasadnienia na formularzu UK 2 skutkowałoby niemożnością rzetelnego i konkretnego ustosunkowania się w toku postępowania do każdego istotnego argumentu zawartego w apelacji stron, a przede wszystkim przedstawienia konkluzji, które dla stron byłyby czytelne i wskazywałyby w jaki sposób dany wniosek został wyprowadzony.

Uzasadnienie stanowiska tut. Sądu stanowią nadto orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego oraz ETPC. Zważyć bowiem należy, że w sytuacji, kiedy art. 91 ust. 2 Konstytucji RP stanowi, iż „ umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową” oraz wobec jednoczesnego stwierdzenia, że formularz nie pozwala na realizowanie obowiązku wynikającego z art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z art. 433 § 1 i 2 k.p.k. zaniechanie sporządzenia uzasadnienia formularzowego okazało się konieczne.

Sporządzenie uzasadnienia wyroku w sposób tradycyjny znajduje oparcie w stanowisku Trybunału Konstytucyjnego wyrażonym w wyroku z dnia 19.12.2006r. w sprawie P 37/05 (OTK-A 2006/11/177). Stosowany zatem wprost przepis art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw i Podstawowych Wolności (Dz.U z 1993r., poz. 61, poz. 284 ze zm.) obliguje sąd drugiej instancji do odniesienia się w uzasadnieniu wyroku do każdego istotnego – na tle konkretnej sprawy – argumentu. Tym samym brak odniesienia do takiej argumentacji stanowi o naruszeniu standardu rzetelnego procesu (tak m.in. ETPC w wyroku z 9.12.199r. Riuz Torija przeciwko Hiszpanii, A. 303-A, w: M.A. Nowicki: „Europejski Trybunał Praw Człowieka, Orzecznictwo, tom 1, Zakamycze 2001, s. 515- 516 i SN w wyroku z 16.01.2007r., sygn. akt V KK 328/06, z 6.04.2011r., sygn. akt V KK 368/10 i inne). Podobne stanowisko przedstawił Trybunał Konstytucyjny na tle art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, wskazując że uzasadnienie orzeczeń jest decydującym komponentem prawa do rzetelnego procesu sądowego i podstawą kontroli zewnętrznej orzeczenia przez organ wyższej instancji, bowiem dokumentuje argumenty przemawiające za przyjętym rozstrzygnięciem (wyrok TK z 16.01.2006r., sygn. SK 30/05, OTK-A 2006, nr 1 poz. 2, teza 4.3 uzasadnienia).

Mając powyższe na uwadze, uwzględniając także stanowisko Trybunału Konstytucyjnego wyrażone w sprawie P 37/05 oraz Sądu Najwyższego przedstawione w sprawie I KA 1/20, formułujące obowiązek sądu odwoławczego do każdorazowej oceny, w związku z kategorycznym brzmieniem art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z art. 433 § 1 i 2 k.p.k., czy w danej sprawie może sporządzić uzasadnienie swojego wyroku na formularzu UK 2, nie naruszając podstawowych gwarancji strony do rzetelnego procesu odwoławczego, Sąd Apelacyjny w sprawie omawianej odstąpił od sporządzenia uzasadnienia w formie przewidzianej w art. 99a § 1 k.p.k.

Wnioskodawczyni M. W. wystąpiła do Sądu Okręgowego we Wrocławiu o zasądzenie od Skarbu Państwa na jej rzecz odszkodowania w wysokości 26.340,- złotych oraz zadośćuczynienia w wysokości 50.000,- złotych , tytułem szkody i krzywdy doznanych na skutek niewątpliwie niesłusznego zatrzymania w dniu 23 maja 2020r. od godz. 15.30 trwającego do dnia 25 maja 2020r. do godz. ………….. wraz z ustawowymi odsetkami ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Wyrokiem z dnia 10 lipca 2023r. sygn. akt III Ko – 797/22 Sąd Okręgowy we Wrocławiu orzekł następująco:

I. na podstawie art. 552 § 4 k.p.k. zasądził od Skarbu Państwa, reprezentowanego przez Komendanta (...)Policji we W., ul. (...), (...)-(...) W., na rzecz wnioskodawczyni M. W. kwotę 20.000,- (dwudziestu tysięcy) złotych tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, w związku z niewątpliwie niesłusznym policyjnym zatrzymaniem w postępowaniu (...) Prokuratury (...);

II. zasądził od Skarbu Państwa, reprezentowanego przez Komendanta (...) Policji we W., ul. (...), (...)-(...) W., na rzecz M. W. 240,- złotych tytułem poniesionych kosztów zastępstwa procesowego w sprawie;

III. oddalił dalej idące żądania wnioskodawczyni;

IV. kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.

Apelacje od powyższego orzeczenia wywiedli:

1) pełnomocnik z wyboru przedstawiciela Skarbu Państwa – Komendanta (...) Policji we W., r.pr. K. M. – w części dotyczącej zasądzenia na rzecz wnioskodawcy zadośćuczynienia w wysokości 20.000,- złotych (punkt I wyroku) na niekorzyść wnioskodawczyni;

2) pełnomocnik z wyboru wnioskodawczyni M. W., adw. M. B. – w zakresie punktu III wyroku, czyli w części oddalającej żądanie wnioskodawczyni o zasądzenie na jej rzecz zadośćuczynienia (ponad kwotę 20.000,- złotych) oraz w części oddalającej w całości żądanie wnioskodawczyni o zasądzenie na jej rzecz odszkodowania w kwocie 26.340,- złotych.

Pełnomocnik z wyboru przedstawiciela Skarbu Państwa – Komendanta (...) Policji we W., r.pr. K. M., zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1) obrazę przepisów postępowania, tj. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 445 pkt 2 k.c. w zw. z art. 558 k.p.k., poprzez dokonanie przez Sąd I instancji dowolnej a nie swobodnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w zakresie przesłanek uzasadniających ustalenie zadośćuczynienia i w konsekwencji przyznanie zawyżonego zadośćuczynienia, podczas gdy całokształt okoliczności sprawy, w tym okoliczności zatrzymania, okres zatrzymania i wpływ zatrzymania na psychikę wnioskodawcy, przemawiają za zasądzeniem kwoty zadośćuczynienia w niższej wysokości;

2) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia przez uznanie, że kwota 20.000,- złotych jest adekwatna do rozmiaru krzywdy wnioskodawcy powstałej w następstwie niesłusznego zatrzymania, podczas gdy w realiach niniejszej sprawy nie zachodzą żadne szczególne okoliczności uzasadniające zasądzenie zadośćuczynienia w wyżej wymienione wysokości;

3) sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ustalenie zadośćuczynienia w wysokości nieadekwatnej do ujemnych przeżyć związanych z cierpieniami wnioskodawczyni;

4) obrazę przepisu postępowania, tj. art. 555 k.p.k., poprzez uwzględnienie w oparciu o art. 552 § 4 k.p.k. w części roszczeń wnioskodawcy w wysokości wskazanej w punkcie I wyroku, mimo złożenia przedmiotowego wniosku po upływie roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, co winno skutkować oddaleniem wniosku, zwłaszcza wobec nie wykazania przyczyny przekroczenia ustawowego terminu;

5) obrazę prawa materialnego, tj. art. 5 k.c., poprzez uznanie, że podniesiony zarzut przedawnienia roszczenia jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, mimo iż prawidło zarzut ten powinien zostać uwzględniony, zwłaszcza że wnioskodawca nie przedstawił żadnych okoliczności usprawiedliwiających zgłoszenie wniosku po terminie mimo, że korzystał z pomocy prawnej.

Podnosząc powyższe zarzuty, pełnomocnik z wyboru przedstawiciela Skarbu Państwa – Komendanta (...) Policji we W., r.pr. K. M. wniosła o: zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie wniosku o zadośćuczynienie.

Pełnomocnik z wyboru wnioskodawczyni M. W., adw. M. B. , powołując się na przepisy art. 438 pkt 2 i 3 k.p.k. zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła: obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść wydanego orzeczenia, a mianowicie:

1) art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. w zw. z art. 552 § 4 k.p.k. poprzez dowolną, a nie swobodną, sprzeczną z logiką i doświadczeniem życiowym, pobieżną ocenę zebranego materiału dowodowego i wadliwe uznanie, iż:

a) źródłem traumy u wnioskodawczyni nie było zatrzymanie samo w sobie, ale fakt rozłąki z córką oraz umieszczenie jej w instytucjonalnej pieczy zastępczej, podczas gdy ta rozłąka była przecież bezpośrednim skutkiem niezasadnego zatrzymania;

b) powodem skorzystania przez wnioskodawczynię z psychoterapii nie było zatrzymanie, ale zaostrzający się konflikt rodzinny z mężem, podczas gdy sytuacja rodzinna, choć skomplikowana, to jednak nie wymagała wcześniej objęcia wnioskodawczyni terapią;

c) policja nie miała żadnego wpływu na podjęcie przez M. W. decyzji o uczęszczaniu na terapię, podczas gdy policja swoim bezprawnym działaniem stworzyła sytuację, skutkującą koniecznością korzystania przez wnioskodawczynię z terapii;

d) istniała możliwość, aby M. W. skorzystała z nieodpłatnej pomocy terapeutycznej w publicznej placówce, podczas gdy faktem powszechnie znanym i niewymagającym udowodnienia jest, że w ramach NFZ szybka pomoc terapeutyczna jest praktycznie nieosiągalna, w szczególności nie była osiągana w okresie tzw. „lockdownu” w związku z epidemią koronawirusa;

co w konsekwencji doprowadziło do błędnego ustalenia, iż poniesione przez M. W. koszty, trwającej ponad 3 lata terapii, nie stanowią szkody w rozumieniu art. 552 § 4 k.p.k., podczas gdy prawidłowa ocena zgromadzonego materiału dowodowego prowadzi do oczywistego wniosku, iż gdyby nie podjęcie przez funkcjonariuszy Policji oczywiście niezasadnej decyzji o zatrzymaniu w dniu 23 maja 2020r. M. W., to małoletnia A. W. nie zostałaby skierowana do (...) Centrum (...) w ramach instytucjonalnej pieczy zastępczej, a M. W. nie musiałaby korzystać z psychoterapii w związku z krzywdą doznaną na skutek miesięcznej izolacji dziecka;

2. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. w zw. z art. 552 § 4 k.p.k. poprzez dowolną, a nie swobodną, sprzeczną z logiką i doświadczeniem życiowym, pobieżną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego i wadliwe uznanie, iż do wydarzeń z dnia 23 maja 2020r., w tym do umieszczenia małoletniej A. W. w instytucjonalnej pieczy zastępczej doprowadził trwający wiele miesięcy, ostry konflikt pomiędzy rodzicami dziecka i na tej podstawie doprowadziło Sąd I Instancji do poczynienia błędnego ustalenia, iż M. W. swoim zachowaniem przyczyniła się do powstania krzywdy oraz do zasądzenia niewystarczającej, zaniżonej kwoty 20.000,- złotych zadośćuczynienia jako adekwatnej do doznanej przez wnioskodawczynię krzywdy na skutek jej niewątpliwie niesłusznego zatrzymania, podczas gdy prawidłowa ocena zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do oczywistego wniosku, iż M. W. nie miała żadnego wpływu na umieszczenie małoletniej córki w instytucjonalnej pieczy zastępczej, a tym samym na powstanie u niej traumy i krzywdy, bowiem to J. W. (1) swoim zachowaniem doprowadził do dotkliwego pobicia M. W. i „ ukrycia” małoletniej córki, a następnie celowo wprowadził w błąd funkcjonariuszy co do stanu faktycznego, a to w konsekwencji doprowadziło do podjęcia przez funkcjonariuszy policji oczywiście błędnej i niewątpliwie niesłusznej decyzji o zastosowaniu wobec M. W. środka przymusu w postaci zatrzymania oraz umieszczenia małoletniej A. W. we (...) Centrum (...), co spowodowało powstanie u M. W. krzywdy uzasadniającej orzeczenie na jej rzecz zadośćuczynienia w kwocie 50.000 zł;

3. art. 552 § 4 k.p.k. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie i nieuwzględnienie w żądaniu M. W. w przedmiocie zasądzenia na jej rzecz od Skarbu Państwa – Komendanta (...) Policji we W. odszkodowania za niewątpliwie niesłuszne policyjne zatrzymanie obejmującego poniesione przez wnioskodawczynię koszty pomocy prawnej udzielonej jej przez obrońcę w toku postępowania sądowego, podczas gdy wydatkowane przez M. W. koszty obrony, pomimo iż wykraczały poza okres zatrzymania, stanowiły ścisłą, bezpośrednią konsekwencję jej niewątpliwie niesłusznego zatrzymania w dniu 23 maja 2020r.

Podnosząc powyższe zarzuty, pełnomocnik z wyboru wnioskodawczyni M. W., adw. M. B. wniosła o:

1) zmianę zaskarżonego orzeczenia Sądu I Instancji poprzez zasądzenie od Skarbu Państwa reprezentowanego przez Komendanta (...) Policji we W., ul. (...), (...)-(...) W., na rzecz wnioskodawczyni M. W. kwoty 26.340,- (dwudziestu sześciu tysięcy trzystu czterdziestu) złotych, tytułem odszkodowania oraz kwoty 50.000,- (pięćdziesięciu tysięcy) złotych, tytułem zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne policyjne zatrzymanie w postępowaniu (...) Prokuratury (...) W., wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty;

II. zasądzenie od Skarbu Państw - Komendanta (...) Policji we W., ul. (...), (...)-(...) W. na rzecz wnioskodawczyni M. W. zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego za postępowanie przed Sądem I i II instancji, w wysokości według norm prawem przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Na częściowe uwzględnienie zasługiwała wyłącznie apelacja pełnomocnika z wyboru wnioskodawczyni M. W., adw. M. B. co do zasądzenia odszkodowania za oczywiście niesłuszne zatrzymanie w dniach 20-22 maja 2020r., na co składały się wydatki poniesione na ustanowienie obrońcy w postępowaniu zażaleniowym przed Sądem Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej z dnia 14 stycznia 2022r. sygn. II Kp – 483/20, w którym badano legalność, zasadność i prawidłowość przeprowadzenia zatrzymania przez policję, jak również częściowe koszty psychoterapii. Trafna była także apelacja pełnomocnika z wyboru wnioskodawczyni M. W., adw. M. B. w części domagającej się zwiększenia wysokości zadośćuczynienia, jednak nie w tak dużej wysokości, jak wnioskowana w tej apelacji. Niewątpliwie bowiem zadośćuczynienie w wyższej kwocie należało się wnioskodawczyni M. W., skoro traumatyczne przeżycia wnioskodawczyni przekładały się także na konieczność dochodzenia przez nią, przez niemal rok i 8 miesięcy (od 22 maja 2020r. do 14 stycznia 2022r.) i to na 12 posiedzeniach, stwierdzenia przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej w postępowaniu o sygnaturze II Kp – 483/20 legalności, zasadności i prawidłowości przeprowadzenia zatrzymania przez policję, jak również na korzystanie z pomocy terapeutycznej psychologa. Chociaż generalnie Sąd Okręgowy we Wrocławiu prawidłowo ustalił zasadnicze rozmiary krzywd moralnych, jakich doznała wnioskodawczyni M. W. w wyniku zatrzymania, to jednak przyznane zadośćuczynienie nie w pełni odpowiadało tym rozmiarom.

Prowadziło to do zmiany zaskarżonego wyrok poprzez zasądzenie od Skarbu Państwa (reprezentowanego przez Komendanta (...) Policji we W.) na rzecz wnioskodawczyni M. W. odszkodowania za oczywiście niesłuszne zatrzymanie w dniach 20-22 maja 2020r. w wysokości 8.156,- (ośmiu tysięcy stu pięćdziesięciu sześciu) złotych, wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17 listopada 2023r. do dnia zapłaty, na co składa się 3.156,- złotych poniesionych kosztów zastępstwa adwokackiego w postępowaniu zażaleniowym na zatrzymanie oraz 5.000,- złotych tytułem poniesionych kosztów psychoterapii, jak również poprzez podwyższenie wysokości zadośćuczynienia zasądzonego w punkcie I części rozstrzygającej zaskarżonego wyroku od Skarbu Państwa (reprezentowanego przez Komendanta (...) Policji we W.) na rzecz wnioskodawczyni M. W. do kwoty 25.000,- (dwudziestu pięciu tysięcy) złotych, wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17 listopada 2023r. do dnia zapłaty. W pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymano w mocy.

Natomiast nie była zasadna apelacja wniesiona przez pełnomocnika z wyboru przedstawiciela Skarbu Państwa – Komendanta (...) Policji we W., r.pr. K. M., gdyż Sąd Okręgowy we Wrocławiu w sposób prawidłowy ustalił powody i okoliczności zatrzymania M. W., fakt, że było ono oczywiście niesłuszne, jak również konsekwencje zatrzymania wyrażające się w powstaniu krzywd moralnych po stronie wnioskodawczyni M. W..

Co do apelacji pełnomocnika z wyboru przedstawiciela Skarbu Państwa – Komendanta (...) Policji we W., r.pr. K. M.

I. Odnosząc się do zarzutów apelacji pełnomocnika z wyboru pełnomocnika z wyboru przedstawiciela Skarbu Państwa – Komendanta (...) Policji we W., r.pr. K. M., należy w pierwszej kolejności stwierdzić, że Sąd Okręgowy we Wrocławiu w sposób prawidłowy ustalił okoliczności i podstawy zatrzymania wnioskodawczyni M. W., jak również przebieg tego zatrzymania oraz podstawy uznania zatrzymania M. W., jako oczywiście niesłusznego. W sposób prawidłowy Sąd I instancji ustalił także większość krzywd moralnych poniesionych przez wnioskodawczynię M. W. wskutek oczywiście niesłusznego zatrzymania, jak również ich rozmiar. Podstawę do takich ustaleń faktycznych dawał zebrany materiał dowodowy w postaci zeznań i wyjaśnień świadków: M. W. (k. 128-130), J. W. (2) (k. 126v-127 akt Sądu Okręgowego we Wrocławiu o sygnaturze III Ko – 342/22), K. S. (k. 114-117, 119-122 akt dochodzenia Prokuratury (...) o sygnaturze (...)), M. M. (k. 118v-119v akt Sądu Okręgowego we Wrocławiu o sygnaturze III Ko – 69/23), J. W. (1) (k. 131-134, 135 akt dochodzenia Prokuratury (...) o sygnaturze (...)) i I. W. (k. 125-126v akt Sądu Okręgowego we Wrocławiu o sygnaturze III Ko – 342/22), jak również w postaci szeregu dokumentów z akt dochodzenia Prokuratury (...) o sygnaturze (...), z akt Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia dot. wykonywania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem przez J. i M. W. o sygnaturze III Nsm – 394/20, a także z akt postępowań toczących się przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu w związku z wnioskami o odszkodowanie i zadośćuczynienie, kierowanymi przez inne osoby zatrzymane wraz z M. W. o sygnaturach: III Ko – 342/22, III Ko – 68/23 i III Ko – 69/23. Były to następujące dokumenty:

1) protokół zatrzymania M. W., jako podejrzanej o popełnienie przestępstwa z art. 160 k.k. w dochodzeniu Prokuratury (...) o sygnaturze (...);

2) postanowienie prokuratora Prokuratury (...) z dnia 25 maja 2020r. sygn. (...) o przedstawieniu podejrzanej M. W. zarzutów udziału w pobiciu J. W. (1) oraz I. W. i spowodowania u nich obrażeń ciała, które naruszyły czynności narządów ich ciała na okres nie dłuższy niż 7 dni, co naraziło pokrzywdzonych na bezpośrednie niebezpieczeństwo nastąpienia skutku opisanego w art. 157 § 1 k.k., tj. o popełnienie przestępstw z art. 158 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.;

3) postanowienie prokuratora Prokuratury (...) z dnia 25 maja 2020r. sygn. (...) o zastosowaniu wobec podejrzanej M. W. środka zapobiegawczego w postaci dozoru policji;

4) postanowienie prokuratora Prokuratury (...) z dnia 31 grudnia 2020r. o umorzeniu dochodzenia (...) przeciwko podejrzanej M. W. o popełnienie przestępstw z art. 158 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. – wobec braku znamion czynu zabronionego;

5) zażalenie J. W. (1) z dnia z 22 stycznia 2021r. na postanowienie prokuratora Prokuratury (...) z dnia 31 grudnia 2020r. o umorzeniu dochodzenia (...) przeciwko podejrzanej M. W. o popełnienie przestępstw z art. 158 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.;

6) postanowienie Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej z dnia 14 września 2022r. sygn. akt II Kp – 221/22 o nieuwzględnieniu zażalenia J. W. (1) i utrzymaniu w mocy postanowienia prokuratora Prokuratury (...) z dnia 31 grudnia 2020r. o umorzeniu dochodzenia (...) przeciwko podejrzanej M. W. o popełnienie przestępstw z art. 158 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. – wobec braku znamion czynu zabronionego;

7) postanowienie Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej z dnia 14 stycznia 2022r. sygn. II Kp – 483/20 o uznaniu zatrzymania M. W. w dniach 23-25 maja 2020r. za niezasadne. W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd Rejonowy stwierdził, że w chwili zatrzymania M. W. posiadała dowód tożsamości, stałe miejsce zamieszkania oraz pracy, a w trakcie prowadzonych w stosunku do niej czynności zachowywała się w sposób nieutrudniający działania funkcjonariuszom policji, zaś wskazaną w protokole zatrzymania obawę ukrycia się oraz zatarcia śladów należało uznać wyłącznie za hipotetyczną;

8) opinia z dnia 31.03.2021r. na okoliczność predyspozycji wychowawczych J. W. (1) i M. W. wydana w toku postępowania Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia o sygnaturze III Nsm – 394/20 w przedmiocie władzy rodzicielskiej nad dzieckiem;

9) wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 11 października 2022r. sygn. akt III Ko – 342/22 zasadzający od Skarbu Państwa odszkodowanie i zadośćuczynienie za oczywiście niesłuszne zatrzymanie K. S.;

10) wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 25 maja 2023r. sygn. akt III Ko – 68/23 zasadzający od Skarbu Państwa odszkodowanie i zadośćuczynienie za oczywiście niesłuszne zatrzymanie M. M.;

11) wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 27 czerwca 2023r. sygn. akt III Ko – 69/23 zasadzający od Skarbu Państwa odszkodowanie i zadośćuczynienie za oczywiście niesłuszne zatrzymanie J. W. (2);

12) wniosek M. W. o odszkodowanie i zadośćuczynienie za oczywiście niesłuszne zatrzymanie w dniach 23-25 maja 2020r.;

13) zaświadczenia z gabinetów psychoterapii, z których pomocy korzystała wnioskodawczyni M. W..

Na podstawie wskazanych dowodów, Sąd Okręgowy we Wrocławiu prawidłowo ustalił, że u podłoża sprawy leżał głęboki konflikt między wnioskodawczynią M. W. a jej mężem, J. W. (1), związany z rozpadem małżeństwa i brakiem porozumienia co do sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej nad małoletnią córką A.. Co więcej, konflikt ten nie został do chwili obecnej rozwiązany i nadal stanowi dla wnioskodawczyni źródło traumatycznych przeżyć.

W dniu 20 maja 2020r., wykorzystując, że M. W. prowadziła zajęcia dydaktyczne on-line, jej mąż J. W. (1), pod pretekstem wspólnego spaceru, wyszedł z domu z 2,5 letnią wówczas córką A. z domu. Kiedy wrócił do domu sam, M. W. gwałtownie zareagowała, domagając się ujawnienia, gdzie jest ich córka, na co J. W. (1) wezwał policję i karetkę pogotowia, pod pozorem, że jej zdenerwowanie wynika z zamiaru samobójstwa. Tego dnia J. W. (1) zerwał kontakt z żoną M. W., uniemożliwiając jej kontakt z córką.

Dopiero na skutek interwencji policji, w dniu 22 maja 2020r. J. W. (1) powiadomił sms-em M. W., że dziecko przebywa pod jego opieką w mieszkaniu jego matki. Do czasu otrzymania tej wiadomości M. W. od kilku dni nie miała kontaktu z córką i z mężem. Sytuacja prawna dziecka nie była wówczas uregulowana, a oboje rodzice mieli pełnię władzy rodzicielskiej. Takie zachowanie J. W. (1) pogłębiało narastający konflikt małżonków i było dla M. W. wnioskodawczyni źródłem traumatycznych przeżyć. Z obawy o dziecko, M. W. postanowiła odebrać córkę od męża, prosząc o pomoc znajomych: M. M., K. S. i J. W. (2). Obawiała się reakcji męża, który J. W. (1) przez wiele lat leczył się bowiem psychiatrycznie, nie realizował jednak zaleconej terapii psychologicznej, zachowywał się impulsywnie i agresywnie w stosunku do żony, przez co obawiała się ona samodzielnej konfrontacji.

W dniu 23 maja 2020r. M. W. wspólnie ze znajomymi: M. M., K. S. i J. W. (2) pojechali dwoma samochodami pod dom męża, J. W. (1) przy ul. (...) we W.. Doszło do szarpaniny, podczas której M. i J. W. (1) wyrywali sobie córkę. W trakcie szarpania J. W. (1) i jego matka, I. W. doznali nieznacznych obrażeń ciała. Po odebraniu dziecka, M. W. wspólnie ze znajomymi: M. M., K. S. i J. W. (2) wracali do jej mieszkania samochodem C. (...) nr rej. (...). Ś. ich J. W. (1), który zajechał im drogę swoim samochodem C. (...) nr rej. (...), doprowadzając umyślnie do kolizji. Uczestnicy zdarzenia wrócili do mieszkania J. W. (2) przy ul. (...) we W.. K. S. wezwał funkcjonariuszy policji i poinformował ich o uszkodzeniu samochodu przez J. W. (1). Jednocześnie także J. W. (1) zawiadomił policjantów o pobiciu jego i I. W. oraz o porwaniu rodzicielskim A. W. przez matkę M. W..

W dniu 23 maja 2020r. około godziny 15:00 do mieszkania J. W. (2) przy ul. (...) we W. przybyli funkcjonariusze Komisariatu Policji (...). Wylegitymowali wszystkie osoby obecne w mieszkaniu, a następnie zatrzymali: M. W., J. W. (2), M. M. i K. S.. Zawieźli ich na komisariat, jednak przez kilka godzin nie podali, że są formalnie zatrzymani i od jakiej godziny. Początkowo policjanci rozpytywali zatrzymanych o okoliczności zdarzenia z ul. (...), a zatrzymani byli przekonani, ze przysługuje im status pokrzywdzonych. Ostatecznie M. W., J. W. (2), M. M. i K. S. zostali zatrzymani. Początkowo w protokole zatrzymania M. W. wpisano nieprawidłowo, że zatrzymanie rozpoczęło się o godz. 21:20, a dopiero później prawidłową godzinę zatrzymania, czyli 15:30. Jako powód poprawki w protokole zatrzymania funkcjonariusze policji wskazali, że czekali na decyzję dyżurnego komisariatu co do godziny rozpoczęcia zatrzymania.

Decyzja o zatrzymaniu M. W., J. W. (2), M. M. i K. S. była bezzasadna, gdyż znane były ich dane personalne i adresy, nie zachodziła zatem obawa o ukrycie swojej tożsamości, nie podejmowali oni prób ucieczki, nie odmawiali udzielenia informacji, składali obszerne relacje o zdarzeniu. Co więcej, to właśnie zatrzymani wezwali oni Policję z powodu kolizji sprowokowanej przez J. W. (1) oraz w związku z obawą o jego dalsze działania. Podczas zatrzymania M. W. miała dokument tożsamości, stałe miejsce zamieszkania oraz pracy i w żaden sposób nie utrudniała przebiegu czynności policyjnych. M. W. była zatrzymana przez czas nieprzekraczający 48 godzin. Początkowo, wraz z innymi zatrzymanymi osobami, przewieziono ją do Komisariatu Policji W., jednak okazało się, że z powodu braku funkcjonariuszy nie można przesłuchać zatrzymanych. Wówczas osoby zatrzymane przewożono między różnymi jednostkami, aż ostatecznie powrócili do Komisariatu Policji W., gdzie zostali osadzeni w izbie zatrzymań.

Postanowieniem z dnia 25 maja 2020r. sygn. (...) prokurator Prokuratury (...) przedstawił M. W., jako podejrzanej, zarzuty udziału w pobiciu J. W. (1) oraz I. W. i spowodowania u nich obrażeń ciała, które naruszyły czynności narządów ich ciała na okres nie dłuższy niż 7 dni, co naraziło pokrzywdzonych na bezpośrednie niebezpieczeństwo nastąpienia skutku opisanego w art. 157 § 1 k.k., tj. o popełnienie przestępstw z art. 158 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. Tego samego dnia prokurator wydał postanowienie o zastosowaniu wobec podejrzanej M. W. środka zapobiegawczego w postaci dozoru policji.

Postanowieniem prokuratora Prokuratury (...) z dnia 31 grudnia 2020r. umorzono dochodzenie (...) przeciwko podejrzanej M. W. o popełnienie przestępstw z art. 158 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. – wobec braku znamion czynu zabronionego. Postanowieniem z dnia 14 września 2022r. sygn. akt II Kp – 221/22 Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej nie uwzględnił zażalenia J. W. (1) i utrzymał w mocy postanowienie prokuratora Prokuratury (...) z dnia 31 grudnia 2020r. o umorzeniu dochodzenia (...) przeciwko podejrzanej M. W. o popełnienie przestępstw z art. 158 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. – wobec braku znamion czynu zabronionego.

Zanim zakończyło się prawomocnie dochodzenie, po blisko roku i 8 miesiącach od zatrzymania M. W., postanowieniem z dnia 14 stycznia 2022r. sygn. II Kp – 483/20 Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej, w trybie art. 246 § 1-4 k.p.k., uznał zatrzymania M. W. w dniach 23-25 maja 2020r. za niezasadne. W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd Rejonowy stwierdził, że w chwili zatrzymania M. W. posiadała dowód tożsamości, stałe miejsce zamieszkania oraz pracy, a w trakcie prowadzonych w stosunku do niej czynności zachowywała się w sposób nieutrudniający działania funkcjonariuszom policji, zaś wskazaną w protokole zatrzymania obawę ukrycia się oraz zatarcia śladów należało uznać wyłącznie za hipotetyczną.

Osadzenie spowodowało u wnioskodawczyni M. W. szczególny lęk o 2,5-letnią córkę A., ponieważ na skutek decyzji o zatrzymaniu M. W. pozbawiona została możliwości osobistej opieki nad nią. Wobec braku zgody J. W. (1) na zaopiekowanie się dzieckiem przez matkę M. W., dziecko zostało umieszczone we (...) Centrum (...) przy ul. (...) we W.. Pomimo posiadania jeszcze wówczas przez oboje rodziców pełni władzy rodzicielskiej, M. W. kategorycznie sprzeciwiła się oddaniu córki pod opiekę J. W. (1), jako przyczynę podając jego niestabilny stan psychiczny.

Postanowieniem z dnia 25 maja 2020r. sygn. III Nsm – 394/20 Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia orzekł o umieszczeniu córki M. W., małoletniej A. W., w instytucjonalnej pieczy zastępczej do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w przedmiocie władzy rodzicielskiej nad dzieckiem. Wnioskodawczyni M. W. oceniała te decyzję procesową jako niesprawiedliwą i związaną z jej bezzasadnym zatrzymaniem. Małoletnia A. W. jeszcze do dnia 18 czerwca 2020r. przebywała w ośrodku, pozbawiona naturalnego codziennego kontaktu z matką.

Od września 2022r. M. W. korzystała z pomocy psychologicznej i odbywała terapię w związku z trudną osobistą sytuacją związaną z toczącymi się postępowaniami sądowymi przed prokuratorem, sądem karnym i sądem rodzinnym. Traumatyczne przeżycia wnioskodawczyni M. W., wymagające terapii psychologicznej były związane nie tylko z zatrzymaniem przez policję w dniach 23-25 maja 2020r., lecz nałożyły się na nie również inne dolegliwości psychiczne wynikające z długoletniego konfliktu z mężem, rozpadu małżeństwa, niepewności co do tego, któremu rodziców zostanie powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnim dzieckiem, jak również z rozłąki z córką, która została umieszczona w instytucjonalnej pieczy zastępczej. Dodatkowo wnioskodawczyni pozostawała w niepewności co do wyniku sprawy karnej, gdyż przez ponad dwa lata trwało postępowanie karne przeciwko M. W. zakończone dopiero postanowieniem z dnia 14 września 2022r. sygn. akt II Kp – 221/22 Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej nie uwzględnił zażalenia J. W. (1) i utrzymał w mocy postanowienie prokuratora Prokuratury (...) z dnia 31 grudnia 2020r. o umorzeniu dochodzenia (...) przeciwko M. W., jako podejrzanej o udział w pobiciu J. W. (1) oraz I. W. i spowodowanie u nich obrażeń ciała, które naruszyły czynności narządów ich ciała na okres nie dłuższy niż 7 dni, co naraziło pokrzywdzonych na bezpośrednie niebezpieczeństwo nastąpienia skutku opisanego w art. 157 § 1 k.k., tj. o popełnienie przestępstw z art. 158 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. – wobec braku znamion czynu zabronionego.

Pozostałe osoby zatrzymane wraz wnioskodawczynią M. W. także wystąpiły o przyznanie od Skarbu Państwa zadośćuczynienia w związku z bezzasadnym zatrzymaniem. Postępowania w ich sprawie zostały zakończone wyrokami Sądu Okręgowego we Wrocławiu:

1) z dnia 11 października 2022r. sygn. III Ko – 342/22, którym przyznano K. S. zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie;

2) z dnia 25 maja 2023r. sygn. III Ko – 68/23, którym przyznano M. M. zadośćuczynienie i odszkodowanie za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie;

3) z dnia 27 czerwca 2023r. sygn. III Ko – 69/23, którym przyznano J. W. (2) zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie.

II. Należy zdecydowanie odrzucić, jako bezzasadne, zarzuty apelacji pełnomocnika z wyboru przedstawiciela Skarbu Państwa – Komendanta (...) Policji we W., r.pr. K. M., która starała się wykazać, że Sąd I instancji dopuścił się obrazy przepisów procesowych (art. 7 k.p.k. w zw. z art. 445 pkt 2 k.c. w zw. z art. 558 k.p.k.) oraz błędu w ustaleniach faktycznych, poprzez niezasadne uznanie, iż wnioskodawczyni M. W. należy się zadośćuczynienie za niesłuszne pozbawienie wolności. Nie były także zasadne twierdzenia, że kwota 20.000,- złotych jest wygórowana za niespełna 48 godzin zatrzymania. Kwota ta rzeczywiście była nieadekwatna do okoliczności i skutków tego pozbawienia wolności, jednak w tym sensie, że była zbyt niska, co skorygował Sąd Apelacyjny, uznając, iż zadośćuczynienie powinno wynosić łącznie 25.000,- złotych. Dopiero taka kwota rekompensowała doznane krzywdy i cierpienie moralne.

Po pierwsze, odpowiedzialność Skarbu Państwa na gruncie art. 552 k.p.k. i następnych przepisów, opiera się na zasadzie ryzyka, a nie winy. Przesadziły to wprowadzone jeszcze w 1997r. zmiany ustawodawcze, poparte ukształtowanym na tym tle orzecznictwem (por. T. Grzegorczyk – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz, wyd. V, WKP 2012, teza 7 do art. 114 k.p.s.w., a także odpowiednio uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 września 1999 r. sygn. I KZP – 27/99, OSNKW 1999, z. 11-12, poz. 72; podobnie w uchwale SN z dnia 23 maja 2006r. sygn. I KZP – 5/06 –OSNKW 2006, z. 6, poz. 55).

Przy ocenie kwestii niewątpliwie niesłusznego zatrzymania należy ocenić, czy zastosowanie tego środka przymusu procesowego nastąpiło zgodnie z przepisami prawa, a tym samym czy nie spowodowało dolegliwości, jakiej osoba zatrzymana nie powinna była doznać. Analiza tego zagadnienia powinna nastąpić w aspekcie całokształtu okoliczności zaistniałych w sprawie, w której doszło do zatrzymania, a znanych w dacie orzekania w przedmiocie odszkodowania i zadośćuczynienia, w tym także z uwzględnieniem prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, w której nastąpiło zatrzymanie, jeżeli już zapadło (por. uchwała SN z 23.05.2006 r., sygn. I KZP 5/06, OSNKW 2006/6, poz. 55). Prawo do odszkodowania lub zadośćuczynienia przysługuje, gdy zatrzymanie nastąpiło z naruszeniem prawa, przekroczony został termin dopuszczalnego pozbawienia wolności (art. 248 § 1 i 2 k.p.k.) oraz gdy doszło do niego ponownie na podstawie tych samych faktów i dowodów (art. 248 § 3 k.p.k.).

Jeżeli chodzi o końcowe rozstrzygnięcie kwestii legalności i zasadności zatrzymania wnioskodawczyni M. W., to nie budzi wątpliwości, że postanowieniem z dnia 14 stycznia 2022r. sygn. II Kp – 483/20 Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej, w trybie art. 246 § 1-4 k.p.k., uznał zatrzymania M. W. w dniach 23-25 maja 2020r. za niezasadne. W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd Rejonowy stwierdził, że w chwili zatrzymania M. W. posiadała dowód tożsamości, stałe miejsce zamieszkania oraz pracy, a w trakcie prowadzonych w stosunku do niej czynności zachowywała się w sposób nieutrudniający działania funkcjonariuszom policji, zaś wskazaną w protokole zatrzymania obawę ukrycia się oraz zatarcia śladów należało uznać wyłącznie za hipotetyczną.

Po wtóre, niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie, w rozumieniu art. 552 § 4 k.p.k., to jakie, które było stosowane z obrazą przepisów jego dotyczących oraz w sytuacji, gdy spowodowało ono dolegliwość, których dana osoba nie powinna doznać w świetle całokształtu okoliczności ustalonych w sprawie.

Zgodnie z art. 247 § 1 k.p.k., prokurator może zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie osoby podejrzanej albo podejrzanego, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że:

1) nie stawią się na wezwanie w celu przeprowadzenia z ich udziałem czynności, o których mowa w art. 313 § 1 k.p.k. lub art. 314 k.p.k., albo badań lub czynności, o których mowa w art. 74 § 2 lub 3 k.p.k.;

2) mogą w inny bezprawny sposób utrudniać postępowanie.

Z kolei, art. 244 § 1 k.p.k. stanowi, że Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa bądź też nie można ustalić jej tożsamości albo istnieją przesłanki do przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania w trybie przyspieszonym.

Takie przesłanki w odniesieniu do M. W. nie występowały, gdyż znana była tożsamość wnioskodawczyni, nie było żadnych realnych obaw o jej ukrywanie się przed organami ścigania i wymiaru sprawiedliwości, jak również nie było żadnych obaw o utrudnianie postepowania, skoro sama wezwała policjantów na interwencję, a potem udzielała wszelkich wyjaśnień i informacji o przebiegu zdarzenia związanego z odebraniem dziecka z mieszkania teściowej.

W tym kontekście można jednoznacznie stwierdzić, że organy policji nie miały wątpliwości co do tożsamości wnioskodawczyni i miejsca jej zamieszkania, a także nie zachodziły uzasadnione obawy, że M. W. nie stawiłby się na wezwanie organów ścigania celem przeprowadzenia czynności procesowych. Okoliczności te czyniły bezpodstawną obawę ucieczki bądź ukrycia się wnioskodawczyni, jako osoby niekaranej, mającej rodzinę i dwoje małoletnich dzieci, która stanowić może jedną z podstaw zatrzymania (art. 244 § 1 k.p.k.). Nie można przyjąć również, iż zatrzymana, mogłaby zacierać ślady, jako że materiał dowodowy gromadzony wówczas w postępowaniu opierał się w znacznej mierze na zeznaniach uczestniczących w interwencji policjantów, w które wnioskodawca nie mógłby ingerować.

Po trzecie, niezależnie od powodów uznania zasadności roszczeń w związku z rozmiarami krzywd moralnych uwzględnionymi przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu, także inne powody krzywdy dostrzeżone przez Sąd odwoławczy, a mianowicie okoliczności zatrzymania, które nakazywały uznać je za zbyt dolegliwe, poniżające i krzywdzące ponad miarę:

1) dolegliwość wynikająca z niepoodziewanego zatrzymania, po wezwaniu policjantów w subiektywnym poczuciu, że jest osobą pokrzywdzoną, podobnie jak inni zatrzymani, bez żadnych merytorycznych przesłanek do stosowania tego środka przymusu, będące sytuacją niespodziewaną, stresującą, upokarzającą, powodującą poczucie bezradności, wywołującą panikę, strach o własne bezpieczeństwo, poczucie wstydu, przygnębiającą, godzącą w jej prawo do wolności oraz godzącą w jej dobre imię;

2) zatrzymanie w obliczu bezradności w związku z pozostawieniem małoletniego dziecka bez opieki osób najbliższych, pozostawionego w placówce opiekuńczo-wychowawczej, aż przez niemal miesiąc, czyli do dnia 18 czerwca 2020r., co pogłębiało stres i poczucie bezradności;

3) przewiezienie na czynności procesowe do komisariatu policji około godz. 15.30, a następnie przewożenie do kolejnych jednostek policji celem przeprowadzenia tych czynności, co okazało się niemożliwe wobec braku funkcjonariuszy mogących przeprowadzić czynności z zatrzymanymi;

4) pozostawanie przez niemal 6 godzin w poczuciu niepewności co do podstaw pozbawienia wolności, gdyż od faktycznego zatrzymania około godz. 15.30, dopiero około godz. 21.20 policjanci poprawili brzmienie protokołu zatrzymania, wpisując godzinę faktycznego zatrzymania (po decyzji oficera dyżurnego komisariatu);

4) poczucie bezradności w związku z oczywiście niesłusznym zatrzymaniem, pogłębiające się w obliczu nierozpoznania zażalenia na zatrzymanie aż do dnia 14 stycznia 2022r., czyli przez niemal rok i 8 miesięcy od zwolnienia, co pogłębiało traumatyczne przeżycia w związku ze stanem niepewności co do sytuacji procesowej wnioskodawczyni;

5) nałożenie się traumatycznych przeżyć wnioskodawczyni M. W., wymagających terapii psychologicznej, związanych z zatrzymaniem przez policję w dniach 23-25 maja 2020r., na inne dolegliwości psychiczne wynikające z długoletniego konfliktu z mężem, rozpadu małżeństwa, niepewności co do tego, któremu rodziców zostanie powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnim dzieckiem, jak również z rozłąki z córką, która została umieszczona w instytucjonalnej pieczy zastępczej;

6) terapia psychologiczna po zwolnieniu z zatrzymania, związana także z zatrzymaniem.

Mając powyższe na uwadze, zarzuty i argumenty podniesione w tym zakresie przez pełnomocnika z wyboru przedstawiciela Skarbu Państwa – Komendanta (...) Policji we W., r.pr. K. M., były bezzasadne, gdyż w obliczu poczynionych przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu ustaleń faktycznych, przywołanych wyżej i znajdujących podstawę w przedstawionym materiale dowodowym, ustalenia faktyczne były prawidłowe i Sąd I instancji dokonał ich prawidłowej oceny prawnej.

Jak podkreślano w doktrynie, błąd w ustaleniach faktycznych ( error facti) przyjętych za podstawę orzeczenia to błąd, który wynika bądź to z niepełności postępowania dowodowego (tzw. błąd "braku"), bądź też z przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów (błąd "dowolności"). Może on więc być wynikiem nieznajomości określonych dowodów lub nieprzestrzegania dyrektyw obowiązujących przy ocenie dowodów (art. 7), np. błąd logiczny w rozumowaniu, zlekceważenie niektórych dowodów, danie wiary dowodom nieprzekonującym, bezpodstawne pominięcie określonych twierdzeń dowodowych, oparcie się na faktach w istocie nieudowodnionych itd. (T. Grzegorczyk – Kodeks postępowania karnego. Komentarz, wyd. III, Zakamycze 2003,– s. 1133-1134).

Wielokrotnie podkreślano w orzecznictwie, że zarzut błędu w ustaleniach faktycznych nie może ograniczać się wyłącznie do polemiki z ocenami dokonanymi przez Sąd I instancji, bez wskazania jakich konkretnie uchybień w zakresie zasad logicznego rozumowania dopuścił się sąd w ocenie zebranego materiału dowodowego. Możliwość przeciwstawienia ustaleniom sądu orzekającego odmiennego poglądu, nie może prowadzić do wniosku o dokonaniu przez sąd błędu w ustaleniach faktycznych. Wyraża to wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2005r. sygn. WA – 10/05: „ Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych nie może sprowadzać się do samej polemiki z ustaleniami sądu a quo wyrażonymi w uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia, lecz musi zmierzać do wykazania jakich konkretnie uchybień w zakresie logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego dopuścił się sąd w ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Sama możliwość przeciwstawienia ustaleniom sądu orzekającego odmiennego poglądu w kwestii ustaleń faktycznych, opartego nie na innych dowodach od tych, na których oparł się sąd pierwszej instancji (…) nie może prowadzić do wniosku o popełnieniu przez ten sąd błędu w ustaleniach faktycznych.

Istota zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych nie może opierać się na odmiennej ocenie materiału dowodowego, innymi słowy mówiąc na forsowaniu własnego poglądu strony na tę kwestię. Stawiając tego rodzaju zarzut należy wskazać, jakich uchybień w świetle zgodności (lub niezgodności) z treścią dowodu, zasad logiki (błędność rozumowania i wnioskowania) czy sprzeczności (bądź nie) z doświadczeniem życiowym lub wskazaniami wiedzy dopuścił się w dokonanej przez siebie ocenie dowodów sąd pierwszej instancji” (OSNwSK 2005, z. 1, poz. 949 oraz poz. 947; podobnie T. Grzegorczyk – Kodeks postępowania karnego. Komentarz, , wyd. III, Zakamycze 2003 s. 1134 oraz P. Hoffmański, E. Sadzik, K. Zgryzek – Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. II, Warszawa 2007, s. 666-667).

W realiach niniejszej sprawy, poza polemiką z ustaleniach faktycznymi, w swojej apelacji pełnomocnik z wyboru przedstawiciela Skarbu Państwa – Komendanta (...) Policji we W., r.pr. K. M., nie postawiła zaskarżonemu wyrokowi rzeczowych zarzutów dotyczących niewłaściwego odczytania treści dowodów, błędów logicznego rozumowania i wnioskowania, a także sprzeczności ustaleń Sądu I instancji ze wskazaniami wiedzy i zasadami doświadczenia życiowego.

Jak wielokrotnie podkreślano w doktrynie i orzecznictwie, przekonanie Sądu o wiarygodności jednych dowodów i niewiarygodności innych pozostaje pod ochroną art. 7 k.p.k. wtedy, gdy: jest poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy (art. 410 k.p.k.) i to w sposób podyktowany obowiązkiem dochodzenia prawdy (art. 2 § 2 k.p.k.), stanowi wyraz rozważenia wszystkich tych okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść wnioskodawcy (art. 4 k.p.k.), jest wyczerpujące i logiczne – z uwzględnieniem wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego – uargumentowane w uzasadnieniu wyroku (art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k.). Akcentuje to szereg orzeczeń Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych (por. wyrok SN z 3.09.1998r. sygn. V KKN 104/98 – Prokuratura i Prawo 1999, nr 2, poz. 6; a także wyrok S.A. w Łodzi z 20.03.2002r. sygn. II AKa 49/02 – Prokuratura i Prawo 2004, nr 6, poz. 29). Wszystkim tym wymogom Sąd Okręgowy we Wrocławiu sprostał. W wyniku analizy dowodowej Sąd Okręgowy ocenił zeznania świadka M. W. o okolicznościach i przebiegu zatrzymania, na tle wszystkich przywołanych dowodów, w tym zebranej dokumentacji. Nie dopuścił się przy tym takich błędów w ustaleniach faktycznych lub obrazy przepisów procesowych (art. 7 k.p.k.), która dyskwalifikowałaby zasadnicze ustalenia faktyczne. Z tych powodów uznano apelację pełnomocnika z wyboru przedstawiciela Skarbu Państwa – Komendanta (...) Policji we W., r.pr. K. M., za nieuzasadnioną, a postawione w niej zarzuty za sprzeczne z zebranym i ujawnionym materiałem dowodowym.

W tym zakresie należy w pełni potrzymać wszystkie argumenty szeroko przedstawione we wcześniejszym fragmencie niniejszego uzasadnienia. Jak już wyżej wskazano, doznanej przez wnioskodawczynię M. W. krzywdy nie można sprowadzać wyłącznie do negatywnych przeżyć fizycznych i psychicznych, jakie odczuła on w okresie niemal 48-godzinnego zatrzymania. Krzywda obejmuje bowiem także normalne pozostające w związku przyczynowym z zatrzymaniem jego następstwa w postaci utraty poczucia bezpieczeństwa osobistego i finansowego, a także niepewności co do swojej sytuacji prawnej i rodzinnej. Dopiero suma tych okoliczności odzwierciedla doznaną przez M. W. krzywdę i dokonując ich oceny nie sposób zgodzić się z pełnomocnikiem z wyboru przedstawiciela Skarbu Państwa – Komendanta (...) Policji we W., r.pr. K. M., że zasądzona na rzecz wnioskodawczyni kwota jest w ogóle niezasadna, a nadto niewspółmierna do jej rozmiaru, jako nadmiernie wygórowana.

III. Nie był także zasadny zarzut obrazy przepisów procesowych (art. 555 k.p.k. w zw. z art. 552 § 4 k.p.k.) wobec złożenia przez wnioskodawczynię wniosku o odszkodowanie i zadośćuczynienie po upływie roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, co winno skutkować oddaleniem wniosku, zwłaszcza wobec nie wykazania przyczyny przekroczenia ustawowego terminu.

W taki sam sposób, jako oczywiście bezzasadny, należało ocenić zarzut obrazy prawa materialnego (art. 5 k.c.) poprzez podniesienie zarzutu przedawnienia roszczenia, który w ocenie pełnomocnika z wyboru przedstawiciela Skarbu Państwa – Komendanta (...) Policji we W., nie był sprzeczny z zasadami współżycia społecznego i powinien zostać uwzględniony, zwłaszcza że wnioskodawczyni miała nie przedstawić żadnych okoliczności usprawiedliwiających zgłoszenie wniosku po terminie mimo, że korzystał z pomocy prawnej.

Po pierwsze, nie można uznać za zasadny zarzut przedawnienia w sytuacji, gdy przez prawie rok i 8 miesięcy wnioskodawczyni nie miała pewności co do swojej sytuacji prawnej i procesowej w postępowaniu zażaleniowym prowadzonym na podstawie art. 246 § 1-4 k.p.k., w którym M. W. domagała się zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości jej zatrzymania. Dopiero po blisko roku i 8 miesiącach od zatrzymania M. W., jeszcze przed zakończeniem dochodzenia, postanowieniem z dnia 14 stycznia 2022r. sygn. II Kp – 483/20 Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej, w trybie art. 246 § 1-4 k.p.k., uznał zatrzymania M. W. w dniach 23-25 maja 2020r. za niezasadne. W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd Rejonowy stwierdził, że w chwili zatrzymania M. W. posiadała dowód tożsamości, stałe miejsce zamieszkania oraz pracy, a w trakcie prowadzonych w stosunku do niej czynności zachowywała się w sposób nieutrudniający działania funkcjonariuszom policji, zaś wskazaną w protokole zatrzymania obawę ukrycia się oraz zatarcia śladów należało uznać wyłącznie za hipotetyczną. Co więcej, we wspomnianym postępowaniu zażaleniowym o sygn. akt II Kp – 483/20 Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej przeprowadził aż 12 posiedzeń, co jest sytuacją absolutnie niecodzienna, niedopuszczalna i tylko pogłębiającą niepewność wnioskodawczyni co do swojej sytuacji prawnej. W obliczu takich okoliczności, w dodatku poświadczonych trwającą terapią psychologiczną wnioskodawczyni M. W., trudno uznać za zasadne – ze względu na zasady współżycia społecznego – podniesienie zarzutów, że uchybiła terminowi z art. 555 k.p.k.

Po wtóre, podniesienie takiego zarzutu było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.) także dlatego, że wnioskodawczyni M. W. pozostawała w niepewności co do wyniku sprawy karnej, gdyż przez ponad dwa lata trwało postępowanie karne przeciwko niej, zakończone dopiero postanowieniem z dnia 14 września 2022r. sygn. akt II Kp – 221/22 Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej nie uwzględnił zażalenia J. W. (1) i utrzymał w mocy postanowienie prokuratora Prokuratury (...) z dnia 31 grudnia 2020r. o umorzeniu dochodzenia (...) przeciwko M. W., jako podejrzanej o udział w pobiciu J. W. (1) oraz I. W. i spowodowanie u nich obrażeń ciała, które naruszyły czynności narządów ich ciała na okres nie dłuższy niż 7 dni, co naraziło pokrzywdzonych na bezpośrednie niebezpieczeństwo nastąpienia skutku opisanego w art. 157 § 1 k.k., tj. o popełnienie przestępstw z art. 158 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. – wobec braku znamion czynu zabronionego.

Skoro zatem wnioskodawczyni M. W., w ciągu kolejnych 3 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu prowadzonego przeciwko niej dochodzenia, pismem z dnia 15 grudnia 2022r. złożyła wniosek o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie, to nie można uznać przekroczenia terminu z art. 555 k.p.k. za tak istotny, by jej zachowanie nie pozostawało pod ochroną zasad współżycia społecznego.

Po trzecie, apelacja pełnomocnika z wyboru przedstawiciela Skarbu Państwa – Komendanta (...) Policji we W. w ogóle nie uwzględniała także specyficznej sytuacji i ograniczeń związanych ze stanem epidemii (...)19, wprowadzonego ustawą z dnia 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (obecnie tekst jednolity: Dz.U. z 2023r. poz. 1327 z późniejszymi zmianami), odwołanego dopiero z dniem 30 czerwca 2023r. Niewątpliwie stan epidemii miała znaczenie dla prawidłowości i terminowości podejmowanych czynności prawnych, szczególnie dla osób pozostających w szczególnej sytuacji psychicznej, jak wnioskodawczyni.

Można wreszcie się odwołać się do, nieuwzględnionego przez pełnomocnika z wyboru przedstawiciela Skarbu Państwa – Komendanta (...) Policji we W., przepisu art. 121 Kodeksu cywilnego, zawierającego zasady zawieszenia biegu terminu przedawnienia. Zgodnie z tym przepisem, bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:

1) co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom - przez czas trwania władzy rodzicielskiej;

2) co do roszczeń, które przysługują osobom niemającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę - przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;

3) co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu - przez czas trwania małżeństwa;

4) co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - przez czas trwania przeszkody;

5) co do roszczeń objętych umową o mediację - przez czas trwania mediacji;

6) co do roszczeń objętych wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej - przez czas trwania postępowania pojednawczego.

Można się zastanawiać, na ile przepis ten, w trybie art. 558 k.p.k., miałby zastosowanie do roszczeń wnioskodawczyni w okresach nasilających się fali epidemii (...)19. Nie ma jednak potrzeby odwoływać się do tych zasad, skoro także na gruncie art. 5 k.c. zarzut przedawnienia roszczeń był niedopuszczalny.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy we Wrocławiu dokonał trafnie rekonstrukcji stanu faktycznego i generalnych podstaw uznania zasadności roszczeń wnioskodawczyni M. W. o zadośćuczynienie. Wspomniana analiza materiału dowodowego jest na tyle jasna, przekonująca i komplementarna, że zasługuje w całości na akceptację. Innym zagadnieniem pozostaje, że Sąd I instancji nie uwzględnił należycie wszystkich okoliczności związanych z krzywdami moralnymi wnioskodawczyni, co nakazało podnieść zadośćuczynienie do wysokości 25.000,- złotych, a także przyznać odszkodowanie za szkodę majątkową związaną z potrzebą zrekompensowania wydatków na ustanowienie obrońcy w postępowaniu zażaleniowym, na podstawie art. 246 § 1-4 k.p.k., a także zrekompensowania w odpowiedniej kwocie kosztów terapii psychologicznej po zatrzymaniu.

Co do apelacji pełnomocnika z wyboru wnioskodawczyni M. W., adw. M. B.

I. Jedynie częściowo były zasadne zarzuty apelacji pełnomocnika z wyboru wnioskodawczyni M. W., adw. M. B., w zakresie, w jakim wskazywano na nieuwzględnienie niektórych okoliczności zatrzymania i jego wpływu na dobrostan wnioskodawczyni M. W..

Pełnomocnik wnioskodawczyni wskazywała na naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 7 k.p.k. oraz 410 k.p.k. poprzez pominięcie przy dokonywaniu oceny rozmiaru wyrządzonej krzywdy i ustalaniu wysokości zadośćuczynienia wszystkich istotnych okoliczności mających wpływ na powyższe elementy, a mianowicie pominięcie, że:

1) zatrzymanie nie było jedynym było źródłem traumy u wnioskodawczyni, lecz dodatkowo pogłębiało także inne traumatyczne przeżycia związane z rozłąka z córką oraz umieszczeniem jej w instytucjonalnej pieczy zastępczej, podczas gdy ta rozłąka była nie tylko skutkiem konfliktu rodziców i rozpadu małżeństwa, lecz także skutkiem oczywiście niezasadnego zatrzymania;

2) wnioskodawczyni korzystała z psychoterapii nie wyłącznie w związku z oczywiście niesłusznym zatrzymaniem, lecz przede wszystkim z powodu zaostrzającego się konfliktu rodzinnego z mężem i rozpadu małżeństwa, jednak samo zatrzymanie spowodowało niepewność co do sytuacji prawnej M. W. i bezradność wobec przedłużającego się postępowania zażaleniowego co do stwierdzenia legalności, zasadności i prawidłowości przeprowadzenia zatrzymania, toczącego się na podstawie art. 246 § 1-4 k.p.k. przez niemal rok i 8 miesięcy od zwolnienia;

3) niedopuszczalne było stanowisko Sadu I instancji narzucające wnioskodawczyni konieczność korzystania z bezpłatnej pomocy psychologicznej i terapii w ramach NFZ zważywszy na prawo pacjenta do wyboru terapeuty, do którego ma zaufanie, jak również niewzięcie pod uwagę, że w ramach NFZ szybka pomoc terapeutyczna jest praktycznie nieosiągalna, w szczególności nie była osiągana w okresie epidemii (...)19, co jest notoryjne dla sądu;

4) oczywiście niezasadne zatrzymanie wnioskodawczyni M. W. w dniu 23 maja 2020r., choć nie było wyłączną przyczyną umieszczenia przez sąd rodzinny małoletniej A. W. we (...) Centrum (...) w ramach instytucjonalnej pieczy zastępczej, gdyż głównym powodem był głęboki konflikt rodziców, rozpad więzi emocjonalnych małżonków W. i rozpad małżeństwa, to jednak miało wpływ na tę decyzję procesową, a w konsekwencji na traumatyczne przeżycia związane z rozłąką z dzieckiem. Zgodzić się jednak w tym zakresie należy z Sądem Okręgowy we Wrocławiu, że umieszczenie dziecka w instytucjonalnej pieczy zastępczej najprawdopodobniej nie miałoby miejsca, gdyby nie trwający wiele miesięcy konflikt między jej rodzicami, w toku którego obie strony podejmowały szereg godnych nagany zachowań, ukierunkowanych na upokorzenie siebie nawzajem, dokuczenie sobie i „ postawienie na swoim”, choćby kosztem wspólnego dziecka. Wniosek taki wypływał również z postanowienia Sądu Okręgowy we Wrocławiu, Wydział XIII Cywilny Rodzinny, z dnia 15 kwietnia 2022r. sygn. XIII Ca – 3/22, który w uzasadnieniu wskazał, że nie umniejsza roli uczestniczki (M. W.) w procesie umieszczenia A. W. w placówce opiekuńczo-wychowawczej.

Pełnomocnik z wyboru wnioskodawczyni M. W., adw. M. B. podnosiła, że wspomniana obraza przepisów procesowych doprowadziła do błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na treść orzeczenia polegający na niesłusznym uznaniu, że zasądzona tytułem zadośćuczynienia kwota 20.000 złotych jest adekwatnym zadośćuczynieniem dla wnioskodawczyni i współmierna do rozmiaru krzywdy, jakiej doznała wnioskodawczym na skutek niewątpliwie niesłusznego zatrzymania, uwzględniając również długofalowe skutki zatrzymania i jego wpływu na życie osobiste i funkcjonowania wnioskodawczyni.

Zadośćuczynienie ma charakter kompensacyjny, w związku z tym winno być ono stosowne do doznanej krzywdy oraz uwzględniać wszystkie zachodzące okoliczności. W szczególności winny być wzięte pod uwagę takie okoliczności, jak nasilenie doznanej krzywdy i trwałe następstwa zdarzenia, przy czym nie może ono stanowić zapłaty symbolicznej, lecz również niewspółmiernej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca 1977 r., IV CR 266/77, LEX Nr 7966). Ocena okoliczności uzasadniających zasądzenie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę z tytułu niewątpliwie niesłusznego zatrzymania, powinna być dokonywana z punktu widzenia przeciętnego człowieka, to jednak sytuacja każdej osoby dochodzącej tego rodzaju roszczenia musi być traktowana indywidualnie.

Posiłkując się regułami wypracowanymi na gruncie prawa cywilnego (art. 445 § 1 k.c.), stwierdzić trzeba, że zadośćuczynienie powinno być odpowiednie. Ocena kryteriów decydujących o wysokości zadośćuczynienia zależy od okoliczności konkretnej sprawy. Dlatego konfrontacja danego przypadku z innymi może dać jedynie orientacyjne wskazówki, co do poziomu odpowiedniego zadośćuczynienia. Kierowanie się przy ustalaniu sumy zadośćuczynienia sumami zasądzanymi z tego tytułu w innych sprawach może tylko zapobiegać powstawaniu rażących dysproporcji w podobnych sprawach. Wysokość świadczeń przyznanych w innych sprawach, choćby w podobnych stanach faktycznych, nie może natomiast stanowić dodatkowego kryterium miarkowania zadośćuczynienia. Przewidziane w art. 445 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę ma na celu naprawienie – przez rekompensatę pieniężną – szkody niemajątkowej wyrażającej się krzywdą w postaci cierpień psychicznych i fizycznych. W ten sposób ujawnia się aprobowany w orzecznictwie kompensacyjny charakter zadośćuczynienia pieniężnego. O rozmiarze należnego zadośćuczynienia powinien zatem w zasadzie decydować rozmiar doznanej krzywdy tj. stopień cierpień fizycznych i psychicznych, ich intensywność, nieodwracalność następstw, rodzaj wykonywanej pracy, szanse na przyszłość, poczucie nieprzydatności społecznej i inne okoliczności, których nie sposób wymienić wyczerpująco (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 29 maja 2008 r., sygn. II CSK 78/08, LEX nr 420389 oraz z dnia 9 listopada 2007 r., sygn. V CSK 245/07, LEX nr 369691). Przyznane zadośćuczynienie odpowiadają tym kryteriom.

Postulat, aby przyznawane zadośćuczynienia były utrzymane „ w rozsądnych granicach" (por. wyrok SN z dnia 28 września 2001r., sygn. III CKN 427/00, LEX nr 52766), nie może prowadzić do podważenia funkcji kompensacyjnej zadośćuczynienia, przyznana bowiem suma pieniężna ma stanowić przybliżony ekwiwalent poniesionej szkody niemajątkowej, jednocześnie jednak zadośćuczynienie nie może być źródłem nieuzasadnionego wzbogacenia (zob. wyrok SN z 30 stycznia 2004 r., sygn. I CK 131/2003, OSNC 2005, Nr 2, poz. 40). Wysokość zadośćuczynienia powinna być zatem jednej strony odczuwalna dla poszkodowanego i przynosić mu równowagę emocjonalną, naruszoną przez doznane cierpienia psychiczne, ale z drugiej strony - utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa. Takie kryteria przyznane zadośćuczynienie z pewnością spełnia, gdyż stanowi niewątpliwie odczuwalną rekompensatę i nie może być uznane za symboliczne.

Można się jednak zgodzić z pełnomocnikiem z wyboru wnioskodawczyni M. W., adw. M. B., że wspomniane okoliczności zarówno towarzyszące zatrzymaniu wnioskodawczyni, jak i późniejsze następstwa zatrzymania, nakazywały przyznanie M. W. wyższego zadośćuczynienia. Prowadziło to do zmiany zaskarżonego wyroku poprzez podwyższenie wysokości zadośćuczynienia zasądzonego w punkcie I części rozstrzygającej od Skarbu Państwa (reprezentowanego przez Komendanta (...) Policji we W.) na rzecz wnioskodawczyni M. W. do kwoty 25.000,- (dwudziestu pięciu tysięcy) złotych, wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17 listopada 2023r. do dnia zapłaty.

II. W pełni zasadny był zarzut apelacji pełnomocnika z wyboru wnioskodawczyni M. W., adw. M. B., że Sąd I instancji bezpodstawnie odrzucił roszczenia wnioskodawczyni o zasądzenie od Skarbu Państwa – Komendanta (...) Policji we W. odszkodowania za niewątpliwie niesłuszne policyjne zatrzymanie, obejmującego poniesione przez wnioskodawczynię koszty psychoterapii. Można się jednak zgodzić, że do zakresu szkody nie mogły wchodzić wszelkie koszty psychoterapii, gdyż nie wszystkie związane były bezpośrednio z zatrzymaniem, lecz także z pogłębiającym się od lat konfliktem z mężem, rozpadem małżeństwa, niepewnością co do tego, komu sad rodzinny powierzy wykonywanie władzy rodzicielskiej nad dzieckiem. Tego rodzaju powody niewątpliwie istniały niezależnie od samego zatrzymania przez policję w dniach 23-25 maja 2020r., a zatem podjęta przez wnioskodawczynię M. W. terapia dotyczyła także wspomnianych powodów, a nie wynikała wyłącznie z zatrzymania.

Tak samo należy ocenić inne okoliczności traumatyczne, dla których została podjęta terapia psychologiczna. Chodzi o niepewność co do sytuacji procesowej wnioskodawczyni w toku dochodzenia (...) Prokuratury (...). M. W. pozostawała w niepewności co do wyniku sprawy karnej, gdyż przez ponad dwa lata trwało postępowanie karne przeciwko niej, zakończone dopiero postanowieniem z dnia 14 września 2022r. sygn. akt II Kp – 221/22 Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej nie uwzględnił zażalenia J. W. (1) i utrzymał w mocy postanowienie prokuratora Prokuratury (...) z dnia 31 grudnia 2020r. o umorzeniu dochodzenia (...) przeciwko M. W., jako podejrzanej o udział w pobiciu J. W. (1) oraz I. W. i spowodowanie u nich obrażeń ciała, które naruszyły czynności narządów ich ciała na okres nie dłuższy niż 7 dni, co naraziło pokrzywdzonych na bezpośrednie niebezpieczeństwo nastąpienia skutku opisanego w art. 157 § 1 k.k., tj. o popełnienie przestępstw z art. 158 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. – wobec braku znamion czynu zabronionego.

Tego rodzaju przeżycia psychiczne i ewentualne krzywdy wnioskodawczyni nie mają bezpośredniego związku z zatrzymaniem i nie mogą zostać zrekompensowane w ramach procesu w procedurze karnej na podstawie art. 552 § 4 k.p.k., lecz mogą być dochodzone na drodze cywilnej, w odrębnym procesie.

Nakazywało to przyjęcie, że tylko część kosztów psychoterapii poniesionych przez wnioskodawczynię M. W., powinna być zrekompensowana w niniejszym postępowaniu. Kwotę tę Sąd odwoławczy ocenił na 5.000,- złotych.

Podobnie należy ocenić zarzut apelacji pełnomocnika z wyboru wnioskodawczyni M. W., adw. M. B., że Sąd I instancji bezpodstawnie odrzucił roszczenia wnioskodawczyni o zasądzenie od Skarbu Państwa – Komendanta (...) Policji we W. odszkodowania za niewątpliwie niesłuszne policyjne zatrzymanie, obejmującego poniesione przez wnioskodawczynię koszty pomocy prawnej udzielonej jej przez obrońcę w toku postępowania sądowego, podczas gdy wydatkowane przez M. W. koszty obrony. Niewątpliwie, potrzeba procesowego wykazania przez wnioskodawczynię jako charakter miało zatrzymanie, czy było ono legalne, zasadne i prawidłowo przeprowadzone, a zatem także potrzeba reprezentacji procesowej przez zawodowego przedstawiciela procesowego w postępowaniu zażaleniowym o sygnaturze akt II Kp – 483/20, prowadzonym na podstawie art. 246 § 1-4 k.p.k. przed Sądem Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej, było bezpośrednią konsekwencją oczywiście niesłusznego zatrzymania. Koszty wyłożone przez wnioskodawczynię M. W. na opłacenie obrońcy w takim postępowaniu niewątpliwie stanowiły poniesioną przez nią szkodę pozostają w bezpośrednim związku przyczynowo-skutkowym z zatrzymaniem. Inna interpretacja byłaby sprzeczna z zasadami państwa prawnego oraz elementarnymi zasadami sprawiedliwości.

W doktrynie (por. Kodeks postępowania karnego. Komentarz, pod. Red. D. Świeckiego. Tom II, wyd. IV, WKP 2018, teza 26 do art. 552 i powołane tam orzecznictwo) oraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono pogląd, że odpowiedzialność Skarbu Państwa przewidziana w art. 552 k.p.k. i następne (odpowiednio także w art. 114 k.p.s.w.) dotyczy wyłącznie szkody będącej wynikiem bezpośredniego związku przyczynowego z niesłusznym pozbawieniem wolności, natomiast wszelka inna szkoda powiązana z tym faktem przyczynowo, jednakże nie w sposób adekwatny, może być dochodzona w postępowaniu cywilnym (por. wyrok SN z 7.02.2007 r., V KK 61/06, OSNKW 2007/3, poz. 28). Wskazany w tym orzeczeniu warunek bezpośredniości jest wynikiem interpretacji art. 552 k.p.k. w powiązaniu z art. 361 § 1 k.c., podjętej w celu wprowadzenia kryterium pozwalającego na ustalenie zakresu obowiązku naprawienia szkody z uwagi na szczególne podstawy przewidziane w procedurze karnej. Nie oznacza to jednak, że zakres odszkodowania ograniczony jest tylko do okresu np. stosowania środków przymusu. Taka wykładnia byłaby sprzeczna z art. 361 § 1 k.c. Dlatego też w orzecznictwie wskazuje się, że owa bezpośredniość wcale nie ogranicza obowiązku naprawienia szkody wyłącznie do następstw związanych z okresem pozbawienia wolności, które mogą wykraczać poza ten okres, nie tracąc przymiotu bezpośredniości. Przykładowo podaje się, że tak będzie w wypadku pogorszenia stanu zdrowia czy utraty zatrudnienia (por. wyroki SN: z 11.04.2007 r., V KK 227/06, LEX nr 277255; z 9.12.2009 r., III KK 173/09, LEX nr 553703; z 6.05.2014 r., III KK 479/13, LEX nr 1460729; postanowienie SN z 1.03.2012 r., IV KK 278/11, OSNKW 2012/9, poz. 92). W kontekście tych wypowiedzi doktryny i orzecznictwa, należy uznać, że szkoda poniesiona przez wnioskodawczynię M. W. z tytułu kosztów ustanowienia obrońcy w postępowaniu zażaleniowym dotyczącym wykazania nielegalności i bezzasadności zatrzymania, choć nastąpiła do zwolnieniu zatrzymanego z komendy policji, była bezpośrednią konsekwencją niesłusznego zatrzymania.

Prowadziło to do zmiany zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od Skarbu Państwa (reprezentowanego przez Komendanta (...) Policji we W.) na rzecz wnioskodawczyni M. W. odszkodowanie za oczywiście niesłuszne zatrzymanie w dniach 23-25 maja 2020r. w wysokości 8.156,- (ośmiu tysięcy stu pięćdziesięciu sześciu) złotych, wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17 listopada 2023r. do dnia zapłaty, na co składa się 3.156,- złotych poniesionych kosztów zastępstwa adwokackiego w postępowaniu zażaleniowym na zatrzymanie oraz 5.000,- złotych tytułem poniesionych kosztów psychoterapii.

Wysokość koszów obrony z wyboru poniesionych przez wnioskodawczynię M. W. ustalono w oparciu o przepisy § 11 ust. 1 pkt 1, § 12 ust. 2 oraz § 15 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (tekst jednolity: Dz.U. z 2023r. poz. 1964 z późniejszymi zmianami). Uwzględniono także § 17 pkt 2 wspomnianego rozporządzenia, nakazującego podwyższenie stawki minimalnej, w sprawach, w których posiedzenie trwało dłużej niż jeden dzień, za każdy następny dzień o 20%.

Stawka podstawowa za dochodzenie określona w tym rozporządzeniu wynosi 360,- złotych, po czym ulegała ona podwyższeniu o 220 %, czyli 792,- złotych, gdyż należało przyznać dodatkowe wynagrodzenie za każdy dzień posiedzenia trwającego dłużej niż jeden dzień. Łącznie w sprawie zażaleniowej odbyło się 12 posiedzeń, co nakazywało przyznać wynagrodzenie dodatkowe po 20 % stawki podstawowej za 11 posiedzeń (11 x 20% x 360,- złotych = 792,- złotych). Obie kwoty dają łącznie wartość 1.052,- złotych, a ze względu na szczególny charakter sprawy, niezbędny nakład pracy adwokata, w szczególności poświęcony czas na przygotowanie się do prowadzenia sprawy, liczbę stawiennictwa w sądzie, w tym na posiedzeniach, czynności podjęte w sprawie, wkład pracy adwokata w przyczynienie się do wyjaśnienia okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, jak również do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia istotnych zagadnień prawnych budzących wątpliwości w orzecznictwie i doktrynie, rodzaj i zawiłość sprawy, w szczególności tryb i czas prowadzenia sprawy, obszerność zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, należało przyznać dopuszczalną w przepisach 6-krotność stawki minimalnej. Daje to łącznie kwotę 6.312,- złotych (1.052,- złotych x 6 = 6.312,- złotych). Następnie, do sprawy zażaleniowej w postępowaniu o zatrzymanie na podstawie art. 246 § 1-4 k.p.k., należało zastosować zasady stosowania wysokości stawek minimalnych w sprawach nieokreślonych w rozporządzeniu, przyjmując za podstawę stawkę w sprawach o najbardziej zbliżonym rodzaju (§ 20 cyt. rozporządzenia), a zatem stawki minimalne, jakie wynoszą za udział w posiedzeniu sądu dotyczącym przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania oraz rozpoznania zażalenia na zastosowanie lub przedłużenie tego środka zapobiegawczego, czyli 50% stawki minimalnej (§ 12 ust. 2 cyt. rozporządzenia). Dawało to łącznie kwotę 3.156,- złotych poniesionych kosztów zastępstwa adwokackiego w postępowaniu zażaleniowym na zatrzymanie (6.312,- złotych x 50% = 3.156,- złotych).

III. Nie można było jednak traktować jako zasadne dalsze zarzuty i wnioski apelacji pełnomocnika z wyboru wnioskodawczyni M. W., adw. M. B., zmierzające do wykazania, że należało jej się zadośćuczynienie w wysokości łącznej 50.000,- złotych, a także dalsze odszkodowanie. Żądania takie są nieuzasadnione, gdyż jest absolutnie jasne, że pełnomocnik wnioskodawczyni traktuje wyłącznie jako konsekwencje zatrzymania w dniach 23-25 maja 2020r. wszelkie następstwa i skutki dla sytuacji zdrowotnej (fizycznej i psychicznej) oraz rodzinnej, związane nie tylko z samym zatrzymaniem, lecz także z prowadzeniem postępowania karnego przeciwko M. W. o sygn. (...) przez prokuratora Prokuratury (...).

Niezależnie od oczywiście niesłusznego zatrzymania, przeżycia psychiczne wnioskodawczyni związane były także z niepewnością co do wyniku sprawy karnej, gdyż przez ponad dwa lata trwało postępowanie karne przeciwko M. W. zakończone dopiero postanowieniem z dnia 14 września 2022r. sygn. akt II Kp – 221/22 Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej nie uwzględnił zażalenia J. W. (1) i utrzymał w mocy postanowienie prokuratora Prokuratury (...) z dnia 31 grudnia 2020r. o umorzeniu dochodzenia (...) przeciwko M. W., jako podejrzanej o udział w pobiciu J. W. (1) oraz I. W. i spowodowanie u nich obrażeń ciała, które naruszyły czynności narządów ich ciała na okres nie dłuższy niż 7 dni, co naraziło pokrzywdzonych na bezpośrednie niebezpieczeństwo nastąpienia skutku opisanego w art. 157 § 1 k.k., tj. o popełnienie przestępstw z art. 158 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. – wobec braku znamion czynu zabronionego.

Oprócz tego, traumatyczne przeżycia wnioskodawczyni M. W., wymagające terapii psychologicznej były związane nie tylko z zatrzymaniem przez policję w dniach 23-25 maja 2020r., lecz nałożyły się na nie również inne dolegliwości psychiczne wynikające z długoletniego konfliktu z mężem, rozpadu małżeństwa, niepewności co do tego, któremu rodziców zostanie powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnim dzieckiem, jak również z rozłąki z córką, która została umieszczona w instytucjonalnej pieczy zastępczej.

Mając powyższe na uwadze należy jasno stwierdzić, że okoliczności podniesione w apelacji pełnomocnika z wyboru wnioskodawczyni M. W., adw. M. B., zmierzające do wykazania, że należało jej się zadośćuczynienie w wysokości łącznej 50.000,- złotych, odnosiły się nie tylko do samego zatrzymania, lecz także dyskomfortowej sytuacji i ograniczeń procesowych wynikających z faktu prowadzenia postępowania karnego, lecz także z głębokiego konfliktu z mężem, rozpadu małżeństwa oraz postępowania przed sądem rodzinny dotyczącego wykonywania władzy rodzicielskiej nad małoletnim dzieckiem. Nie mają zatem bezpośredniego związku z zatrzymaniem i nie mogą zostać rozpoznane w ramach postępowania na gruncie art. 552 § 4 k.p.k., lecz na drodze odrębnego procesowy cywilnego przeciwko Skarbowi Państwa. Z tych przyczyn ograniczono roszczenia wnioskodawczyni wynikające z zatrzymania, ograniczając je do kwoty łącznej 25.000,- złotych, przyznanej przez Sąd odwoławczy.

Orzeczenia o kosztach postępowania

Na podstawie art. 554 § 4 k.p.k. zasądzono od Skarbu Państwa (reprezentowanego przez Komendanta (...) Policji we W.) na rzecz wnioskodawczyni M. W. 240,- złotych tytułem poniesionych kosztów zastępstwa adwokackiego w postępowaniu odwoławczym, związanych z ustanowieniem jednego pełnomocnika z wyboru. Wysokość wynagrodzenia adwokackiego była zgodna z przepisami Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (tekst jednolity: Dz.U. z 2023r. poz. 1964). Ponadto stwierdzono, że dalsze koszty postępowania odwoławczego ponosi Skarb Państwa (art. 554 § 4 k.p.k.).

Andrzej Szliwa

Bogusław Tocicki

Artur Tomaszewski

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE