UZASADNIENIE

Powód (...) S.A. we W. wniósł o zasądzenie od pozwanego R. P. 1.842,93 zł z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP rocznie ale nie więcej niż wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie od kwoty 1.479,17 zł od 20 stycznia 2020 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym orzeczono zgodnie z żądaniem pozwu.

Ustanowiony dla nieznanego z miejsca pobytu pozwanego kurator procesowy złożył sprzeciw od ww. nakazu, zaskarżając go w całości i wnosząc o oddalenie powództwa, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania i przyznanie kuratorowi wynagrodzenia.

Wyrokiem z 7 kwietnia 2023 r. Sąd Rejonowy Poznań - Stare Miasto w Poznaniu w sprawie I C 996/22:

1. oddalił powództwo,

2. kosztami procesu obciążył w całości powoda,

3. przyznał radcy prawnemu M. M. 664,20 zł, obejmujące podatek VAT, tytułem wynagrodzenia za pełnienie funkcji kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu pozwanego, polecając wypłacić tę kwotę tymczasowo ze środków Skarbu Państwa – Sąd Rejonowego Poznań – Stare Miasto w Poznaniu,

4. nakazał ściągnąć od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sąd Rejonowego Poznań – Stare Miasto w Poznaniu 664,20 zł tytułem wydatków związanych z wynagrodzeniem kuratora ustanowionego dla nieznanego z miejsca pobytu pozwanego.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód, zaskarżając go co do oddalenia powództwa w zakresie 1.656,83 zł i wnosząc o uchylenie w tej części wyroku i zasądzenie 1.656,83 zł stanowiących zadłużenie na dzień ostatniego z przedstawionych przez powoda wyciągów wysłanych do pozwanego.

Skarżący zarzucił:

1) naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233§1 k.p.c. poprzez błędną ocenę dowodów polegającą na nieuwzględnieniu zapisów znajdujących się w treści umowy, a wskazujących w jakim terminie umowa nie zostałaby pozwanemu przedłużana wobec zaprzestania wywiązywania się z obowiązku uiszczania wpłat minimalnych przy przyjęciu, że powód nie dokonał skutecznego wypowiedzenia umowy,

2) naruszenie prawa procesowego poprzez naruszenie art. 316 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, mimo że roszczenie w toku procesu stało się wymagalne.

W odpowiedzi na apelację kurator procesowy pozwanego wniósł o jej oddalenie, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania odwoławczego według norm przepisanych oraz przyznanie kuratorowi wynagrodzenia w postępowaniu odwoławczym, podwyższonego o podatek VAT.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Na wstępie należy wyjaśnić, że rozpoznanie apelacji, która w postępowaniu uproszczonym ma charakter apelacji tzw. niepełnej, jest – poza uchybieniami skutkującymi nieważnością postępowania, które w niniejszej sprawie nie miały miejsca – ograniczone wyłącznie do podniesionych w niej zarzutów. W modelu apelacji niepełnej sąd odwoławczy nie rozpoznaje ponownie roszczenia powoda, a jedynie ocenia trafność zaskarżonego rozstrzygnięcia oraz prawidłowość postępowania przed sądem I instancji, będąc ściślej związanym zarzutami apelacyjnymi. Z tego też względu, zgodnie z art. 505¹³ § 2 k.p.c., sąd II instancji, który nie przeprowadził postępowania dowodowego, sporządza uzasadnienie wyroku zawierające jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Oznacza to także, że nie istnieje potrzeba odnoszenia się do tych wszystkich zarzutów, które nie miały ostatecznie znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy jako rozpoznający sprawę w granicach zaskarżenia, w pełni podzielił dokonaną przez Sąd Rejonowy ocenę materiału dowodowego zgromadzonego w aktach, poczynione na tej podstawie ustalenia faktyczne, uznając je za własne.

W doktrynie przyjmuje się, że swobodna ocena dowodów, o której mowa w art. 233§1 k.p.c. ujęta jest w ramy proceduralne, to znaczy, że musi odpowiadać pewnym warunkom określonym przez prawo procesowe. Oznacza to po pierwsze, że sąd może oprzeć swe przekonanie jedynie na dowodach prawidłowo przeprowadzonych, z zachowaniem wymagań dotyczących źródeł dowodzenia oraz zasady bezpośredniości. Po drugie, ocena dowodów musi być dokonana na podstawie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego. Sąd musi ocenić wszystkie przeprowadzone dowody oraz uwzględnić wszystkie towarzyszące im okoliczności, które mogą mieć znaczenie dla oceny mocy i wiarygodności tych dowodów. Po trzecie, sąd zobowiązany jest przeprowadzić selekcję dowodów, to jest dokonać wyboru tych, na których się oparł i ewentualnie odrzucić inne, którym odmówił wiarygodności i mocy dowodowej (zob. T. Ereciński: Komentarz do kodeksu postępowania cywilnego. Część pierwsza. Postępowanie rozpoznawcze, Wydawnictwo Prawnicze 2002, tom I, str. 487- 498).

Normy swobodnej oceny dowodów wyznaczone są wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Ocena wiarygodności i przydatności dowodów przeprowadzonych w danej sprawie wyraża istotę sądzenia w części obejmującej ustalenie faktów, ponieważ obejmuje rozstrzygnięcie o przeciwstawnych twierdzeniach stron na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia się ze świadkami, dokumentami i innymi środkami dowodowymi. Ocena ta powinna odpowiadać regułom logicznego rozumowania wyrażającym formalne schematy powiązań pomiędzy podstawami wnioskowania i wnioskami oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego wyznaczające granice dopuszczalnych wniosków i stopień prawdopodobieństwa ich występowania w danej sytuacji.

Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd przepisu art. 233§1 k.p.c. wymaga więc wykazania, że sąd pierwszej instancji uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem może być jedynie przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów (zob. wyroki Sądu Najwyższego z 6 listopada 1998 r., II CKN 4/98, z 10 kwietnia 2000 r., V CKN 17/00, z 10 czerwca 1999 r., II UKN 685/98 i wyroki Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 27 kwietnia 2006 r., I ACa 1303/05, z 15 grudnia 2005 r., I ACa 513/05).

Takich uchybień natomiast dokonanej przez Sąd Rejonowy ocenie dowodów zarzucić nie można. Podnoszone w tym zakresie przez powoda zarzuty stanowią jedynie polemikę z prawidłowymi rozważaniami Sądu Rejonowego. Strona skarżąca nie wskazała żadnych merytorycznych uwag, które pozwoliłyby stwierdzić, że Sąd I instancji dokonał błędnej oceny materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania, a tym bardziej, że zawiera błędy logiczne, wewnętrzne sprzeczności, bądź jest niepełna, doprowadzając Sąd Rejonowy do niewłaściwych ustaleń w zakresie stanu faktycznego sprawy.

Zebrany i należycie oceniony przez Sąd Rejonowy materiał dowodowy doprowadził do trafnego wniosku o nieskuteczności wypowiedzenia przez powoda umowy kredytowej z 13 maja 2006 r., a tym samym braku wymagalności roszczenia wynikającego z wypowiedzenia umowy. Zresztą apelujący ustaleń tych nie kwestionuje, wyraźnie to zaznaczając w treści uzasadnienia wywiedzionego środka zaskarżenia. Uważa jednak, że Sąd Rejonowy powinien uwzględnić świadczenie nie jako wynikające z wypowiedzenia umowy, a z braku jej przedłużenia na kolejny okres, wokół tego zagadnienia koncentrując zarzuty apelacji.

Ze stanowiskiem skarżącego nie można się zgodzić.

Wyjaśnić trzeba, że rozpoznawane w niniejszej sprawie roszczenie zostało przez powoda wywiedzione z faktu wypowiedzenia przez bank umowy, a w konsekwencji postawienia całej wierzytelności wynikającej z tej umowy w stan wymagalności. Przedmiotem postępowania nie powinny być zatem inne wierzytelności, jakie mogłyby przysługiwać wierzycielowi w sytuacji nienależytego wykonywania umowy przez pozwanego. W orzecznictwie zauważa się przy tym, że sam fakt, że kwota, której zasądzenia domaga się powód, mieściłaby się na innej podstawie faktycznej w granicach żądania wskazanego przed sądem I instancji nie oznacza jeszcze, że kwota ta jest dochodzona na tej samej podstawie faktycznej i prawnej, co żądanie zgłoszone przez powoda przed sądem I instancji.

Prawidłowo Sąd Rejonowy stwierdził, że granice sporu wyznacza nie tylko treść żądania pozwu, ale i podstawa faktyczna powództwa, rozumiana jako okoliczności faktyczne powoływane przez powoda dla uzasadnienia wydania wyroku określonej treści. O zakresie rozstrzygnięcia sądu zarówno w sensie pozytywnym, jak i negatywnym decyduje „żądanie” w rozumieniu art. 321 § 1 k.p.c., które należy odnosić zarówno do treści wniosku o zasądzenie, jak i do faktów powoływanych na jego uzasadnienie. Zakaz orzekania ponad żądanie odnosi się zatem albo do samego żądania, albo do jego podstawy faktycznej. W art. 321 § 1 k.p.c. jest bowiem mowa o żądaniu w rozumieniu art. 187 § 1 k.p.c., a w myśl tego przepisu obligatoryjną treść każdego pozwu stanowi dokładnie określone żądanie oraz przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających to żądanie. Sąd nie jest natomiast związany podstawą prawną, na którą powołuje się powód. W granicach wyznaczonych żądaniem pozwu i przytoczonymi twierdzeniami o faktach (podstawą faktyczną) sąd ma obowiązek zastosowania właściwego prawa materialnego. W ramach dokonywania oceny prawnej sąd nie ma jednak uprawnienia do orzekania o innym żądaniu niż to, którego dochodzi powód (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 2 lipca 2021 r. III CZP 39/20, z 27 kwietnia 2021 r. II PSK 46/21, wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 2 czerwca 2021 r. I ACa 457/20, wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 9 września 2021 r. I ACa 1196/19).

Jak trafnie wyjaśnił przy tym Sąd Apelacyjny w Krakowie w uzasadnieniu wyroku z 9 września 2021 r. w sprawie I ACa 1196/19, sąd w sprawie cywilnej związany jest żądaniem pozwu i przytoczoną przez powoda podstawą faktyczną, która ma to konkretne żądanie uzasadniać. Oznacza to, że na podstawie przytoczonych przez powoda faktów sąd nie może „wybrać” sobie roszczenia, które jego zdaniem przysługiwałoby powodowi i w tym zakresie wydać rozstrzygnięcie. Sąd związany jest żądaniem sprecyzowanym w pozwie, które nie sprowadza się wyłącznie do kwotowego wyrażenia roszczenia procesowego opisanego w petitum tego pisma. Wskazanie kwoty określa jedynie wysokość świadczenia oznaczonego w pieniądzu.

Tymczasem w niniejszej sprawie powód w pozwie jako podstawę faktyczną żądania, mającą je uzasadnić wskazał umowę kredytową i jej wypowiedzenie przez bank. Sąd Rejonowy przy tak określonym w pozwie żądaniu nie mógł orzec o nim w oparciu o inną podstawę.

Co prawda w toku procesu, w piśmie z 2 lutego 2023 r. stanowiącym odpowiedź na sprzeciw od nakazu zapłaty powód wniósł, na wypadek nieuznania przez Sąd skuteczności wypowiedzenia umowy, o zasądzenie roszczenia ewentualnego w oparciu o przepis art. 316 k.p.c. z odwołaniem do nieprzedłużenia przez bank umowy. Powyższe stanowiło jednak w rzeczywistości zmianę roszczenia niedopuszczalną zgodnie z art. 505⁴§1 k.p.c. w postępowaniu uproszczonym, którym jest postępowanie w niniejszej sprawie. Sąd Rejonowy prawidłowo zatem zmiany tej nie uwzględnił.

Ubocznie zatem jedynie zaznaczyć trzeba, że powód nie wykazał, aby do przedłużenia umowy na kolejne okresy nie doszło. Jak wynika z punktu II. § 8 umowy stron umowa kredytowa została co prawda zawarta na okres roku, jednak bank automatycznie przedłużać miał umowę na kolejne roczne okresy, o ile posiadacz rachunku kredytowego (tj. pozwany) jej nie wypowie najpóźniej na 30 dni przed upływem okresu jej obowiązywania albo nie zajdą inne wynikające z Regulaminu zdarzenia wykluczające możliwość jej przedłużenia. Paragraf 7 Regulaminu przewidywał natomiast możliwość, a nie obowiązek nieprzedłużenia terminu obowiązywania umowy w sytuacjach wskazanych w jego §6, tj. m.in. w sytuacji braku wymaganej spłaty minimalnej przez okres 2 miesięcy czy naruszenia przez posiadacza rachunku kredytowego postanowień umowy. Tymczasem powód nie wykazał, aby z możliwości tej skorzystał, a to na nim zgodnie z art. 6 k.c. spoczywał w tym zakresie obowiązek dowodowy, skoro przedłużanie następowało automatycznie, a rezygnacja z przedłużenia w razie wystąpienia okoliczności z §6 Regulaminu była jedynie możliwością. Wymagała zatem stosowanego oświadczenia po stronie banku, którego złożenia powód nie wykazał.

Podsumowując, apelacja jako niezasadna została na podstawie art. 385 k.p.c. oddalona.

O kosztach postępowania apelacyjnego obciążających powoda orzeczono na podstawie art. 98§1 k.p.c. w zw. z art. 113 ust. 1 u.k.s.c. i art. 5 ust. 1 pkt 3 u.k.s.c., nakazując ściągnięcie od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w Poznaniu 221,40 zł z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych, tj. wydatku w postaci wynagrodzenia kuratora procesowego pozwanego w postępowaniu apelacyjnym wypłaconego ze środków Skarbu Państwa. Wynagrodzenie kuratora zostało ustalone na podstawie §1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej w zw. z §2 pkt 3 w zw. z §10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, powiększając je o podatek VAT (por. uchwała SN z 5 listopada 2021 r. III CZP 68/20).

Agnieszka Śliwa

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE