UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 sierpnia 2010 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odmówił R. S. prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, gdyż odwołujący nie udowodnił 15 – letniego okresu pracy w szczególnych warunkach. Organ rentowy nie zaliczył do okresu pracy odwołującego w szczególnych warunkach okresu jego pracy w PIP I. w K. w okresie od 1 marca 1976 r. do 30 listopada 1990 r. w charakterze kierowcy samochodowego z powodu wydania świadectwa pracy w szczególnych warunkach przez podmiot uprawniony i braków formalno – prawnych tego świadectwa.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł R. S., domagając się przyznania prawa do emerytury po zaliczeniu piętnastoletniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 15 listopada 2011 r. Sąd Okręgowy w Kaliszu zmienił powyższą decyzję w ten sposób, że ustalił odwołującemu R. S. prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach od dnia 22 sierpnia 2011 r. ustalając jednocześnie następujący stan faktyczny:

Odwołujący R. S. urodził się w dniu (...). Na dzień 1 stycznia 1999 r. odwołujący udowodnił łącznie 30 lat, 1 miesiąc i 4 dni okresów składowych i nieskładkowych, w tym 4 lata, 1 miesiąc i 1 dzień okresów pracy w szczególnych warunkach. Odwołujący R. S. w pełnym wymiarze czasu pracy i na stałe pracował od 1 marca 1976 r. do 31 sierpnia 1994 r. w Przedsiębiorstwie (...) w K.. Pracodawca wystawiając mu świadectwo pracy w dniu 25 lipca 1994 r. stwierdził, że wykonywał on pracę kierowcy i nie zaznaczył, iż była to praca w szczególnych warunkach. Jednocześnie w dniu 11 stycznia 1999 r. (...) S.A. w K. wydała świadectwo pracy w szczególnych warunkach, w którym wskazała, że odwołujący w okresie od 1 marca 1976 r. do 30 listopada 1990 r. wykonywał pracę kierowcy samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3.5 tony. W okresie od 1 grudnia 1993 r. do 31 sierpnia 1994 r. odwołujący się korzystał z urlopu bezpłatnego, a w okresie od 1 grudnia 1990 r. do 30 listopada 1993 r. korzystał z urlopu wychowawczego. Odwołujący jest z zawodu tokarzem, posiada uprawnienia do kierowania samochodami ciężarowymi. Przez cały okres zatrudnienia w PIP I. w K. odwołujący pracował jako kierowca samochodów ciężarowych. Jeździł samochodami o ciężarze całkowitym ponad 3.5 tony. Był to (...) z przyczepą o ładowności 5 ton i ciężarze całkowitym około 7 ton. Odwołujący jeździł tymi pojazdami na budowy rozłożone na terenie całego kraju, rozwożąc tlen i acetylen. Pracował 8 godzin dziennie. Pracując jako kierowca samochodów ciężarowych, narażony był na wstrząsy oraz niebezpieczeństwo związane z przewożeniem niebezpiecznych towarów: tleniu i acetylenu. Odwołujący otrzymywał podczas zatrudnienia dodatek do wynagrodzenia za pracę w warunkach szkodliwych. W legitymacji ubezpieczeniowej pracodawca określił rodzaj wykonywanej pracy przez odwołującego jako kierowca. Odwołujący nie pozostaje w zatrudnieniu, nie jest członkiem OFE. Stanowisko kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony jest wymienione w dziale VIII poz. 2 pkt 5 zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. (Dz. Urz. Min. Hutnictwa i P.. Maszynowego Nr 1 – 3 z dnia 29 czerwca 1985 r. poz. 1).

W ocenie Sądu Okręgowego Roman S. spełnił wszystkie wymogi uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury w związku z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach. Wykonywał on wyłącznie pracę kierowcy samochodu ciężarowego o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony przez cały okres swego rzeczywistego zatrudnienia, czyli z pominięciem okresu urlopu wychowawczego i bezpłatnego, będąc zatrudnionym na tym stanowisku w pełnym wymiarze czasu pracy i stale. Praca odwołującego we wskazanym okresie pomimo, że w świadectwie pracy nie określono jej jako wykonywanej w szczególnych warunkach, może zostać tak zakwalifikowana, bowiem pracodawca wypłacał odwołującemu dodatek do wynagrodzenia za pracę w warunkach szkodliwych. Okoliczność, że pracodawca nie wystawił świadectwa pracy w szczególnych warunkach, nie może powodować niemożności uznania wykonywanej przez odwołującego pracy za pracę w szczególnych warunkach, zwłaszcza, że świadectwo takie ma charakter dokumentu prywatnego, dowodzącego jedynie tego, że osoba, która je sporządziła, złożyła oświadczenie określonej treści.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy, zaskarżając go w całości i zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 184 ust. 1 i art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 198 r. o emeryturach i rentach z FUS (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.) w związku z § 4 rozporządzenia RM z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

W następstwie tak sformułowanego zarzutu skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu skarżący podniósł, że praca kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnej masie całkowitej umiejscowiona została w dziale VIII Wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia RM z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach (…). Dział ten dotyczy prac wykonywanych w transporcie i łączności – odnieść się więc należy do branży lub sektora gospodarki narodowej, w której dany rodzaj pracy jest wykonywany. Podnieść należy, że odwołujący zatrudniony był w branży budowlanej, nie zaś w sektorze gospodarki dotyczącym transportu bądź łączności. Wykonywana więc przez odwołującego praca nie może być uznana za pracę w warunkach szczególnych, albowiem taką jest tylko i wyłącznie praca kierowców samochodów ciężarowych w branży transportowej lub w łączności. Przedsiębiorstwo (...) nie było przedsiębiorstwem przynależnym do sektora związanego z transportem i łącznością.

Niezrozumiałe jest nadto powoływanie się przez Sąd Okręgowy na akty wykonawcze wydane na podstawie szeroko kwestionowanej delegacji z § 2 i 3 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. Sąd bezpodstawnie powołuje się także na przepisy zarządzenia Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego – odwołujący był zatrudniony w przedsiębiorstwie instalacyjno-budowlanym, nie zaś w przedsiębiorstwie branży hutniczej, bądź dotyczącej przemysłu maszynowego. Co za tym idzie, z jednej strony Sąd wychodzi z założenia, że istotne są jedynie wykazy i rodzaje prac umiejscowione w załączniku do rozporządzenia RM z dnia 7 lutego 1983 r., twierdząc, że zarządzenia wydane na podstawie § 2 i 3 w/cyt rozporządzenia nie mają racji bytu, a z drugiej strony w sposób nielogiczny umiejscawia pracę kierowcy wg załącznika do w/cyt rozporządzenia, ale kierując się wykazami resortowymi.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o oddalenie apelacji organu rentowego i obciążenie go kosztami postępowania za II instancję wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna, gdyż Sąd Okręgowy wydał trafne rozstrzygnięcie.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2004 r. Nr 39 poz. 353 ze m.), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego art. 32, jeżeli w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy, tj. 1 stycznia 1999 r. osiągnęli:

1. okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze wymaganych w przepisach dotyczących nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz

2. okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 tej ustawy.

Emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem Zakładu na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Zgodnie z art. 32 ust. 1 cytowanej ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 – 3, zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przysługuje emerytura w niższym wieku emerytalnym niż określona z art. 27 pkt 1.

Stosownie do treści art. 32 ust. 2 przytoczonej ustawy dla celów ustalenia uprawnień do emerytury w obniżonym wieku, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach, uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Szczegółowe warunki uzyskania dochodzonego świadczenia reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Zgodnie z treścią § 1 ust. 1 tego rozporządzenia stosuje się je do pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w jego § 4 – 15 oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy (§ 2 ust. 1 powołanego rozporządzenia). Okresy pracy w powyższych okolicznościach stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (§ 2 ust. 2 cytowanego rozporządzenia).

Według § 3 cytowanego rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudnienia”, uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Zaś po myśli § 4 ust. 1 rozporządzenia pracownik, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1. osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn:

2. ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Skarżący koncentruje wniesiona apelację wokół zarzutu nieuprawnionego przyznania R. S. prawa do wcześniejszej emerytury w związku z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach, kwestionując zarazem ustalenie Sądu I instancji, że praca, którą wnioskodawca wykonywał w okresie od 1 marca 1976 r. do 30 listopada 1990 r. na stanowisku kierowcy, należy do kategorii prac w szczególnych warunkach.

Z prezentowanym przez skarżącego stanowiskiem nie sposób jednak się zgodzić. Pomimo tego, że wnioskodawca w powyższym okresie wykonywał pracę w Przedsiębiorstwie (...) w K., które prowadziło działalność w branży instalacyjno – budowlanej, zachodzą podstawy do przyjęcia, że praca kierowcy, którą wówczas wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, może zostać zakwalifikowana do wykazu prac, o jakim mowa w Dziale VIII pkt 2 załącznika do rozporządzenia RM z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Decydujące jest bowiem, że rodzaj działalności samego Przedsiębiorstwa nie determinuje rodzaju działalności wszystkich jego pracowników, wśród których zatrudnieni byli nie tylko ci, którzy ze względu na swe kwalifikacje i przygotowanie zawodowe, ściśle wykonywali czynności, wyznaczone przedmiotem świadczonych przez Przedsiębiorstwo usług, ale i inni pracownicy, w tym kierowcy, do których zadań należała działalność transportowa.

W niniejszej sprawie wnioskodawca wykonywał pracę kierowcy samochodu ciężarowego, tak więc nie miał odpowiednich kwalifikacji do wykonywania czynności z zakresu budownictwa, lecz zatrudniony został dla wykonywania innego rodzaju czynności – przewozu tlenu i acetylenu na terenie całego kraju. Wykonywaną więc przez wnioskodawcę pracę kierowcy, chociaż można uznać za ściśle powiązaną z przedmiotem działalności zatrudniającego go Przedsiębiorstwa i stanowiącą jego integralną część, należy odróżnić od branży, w jakiej Przedsiębiorstwo to działało.

Argumentacja skarżącego podana w apelacji jest zatem nie do zaakceptowania. Zaprezentowany bowiem przez niego sposób rozumowania prowadziłby do wniosku, że jedynie kierowca zatrudniony przez Przedsiębiorstwo z branży transportowej byłby uprawniony do wcześniejszej emerytury, jako pracownik wykonujący pracę w szczególnych warunkach. Zatem za każdym razem, gdy świadczyłby pracę w innego rodzaju przedsiębiorstwie, będąc kierowcą samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów, powyższych uprawnień nigdy nie nabył.

Na marginesie należy również wskazać, że chociaż Sąd Okręgowy w swych ustaleniach powołał się na zarządzenie nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 30 marca 1985 r. (Dz. Urz. Min. Hutnictwa i P.. Maszynowego Nr 1 – 3 z dnia 29 czerwca 1985 r. poz. 1), nie oparł na nim swego rozstrzygnięcia. Za jego pomocą zakwalifikował jedynie zajmowane przez wnioskodawcę stanowisko kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony do działu VIII poz. 2 pkt 5 tego zarządzenia. Jednocześnie w uzasadnieniu Sąd Okręgowy wyjaśnił, że zastosowanie w sprawie mają wyłącznie przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.) oraz rozporządzenia RM z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – jako aktualne i będące podstawą prawną wydanego wyroku.

W świetle poczynionych uwag zważyć należy, że Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, że wnioskodawca spełnia przesłanki uzyskania emerytury w związku z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach. Na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodnił on bowiem zatrudnienie w łącznym wymiarze 30 lat, 1 miesiąc i 4 dni okresów składkowych, w tym wymagane 15 lat pracy w szczególnych warunkach oraz osiągnął wiek 60 lat, zgodnie z § 4 ust. 1 pkt 1 i 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Sąd Okręgowy nie dopuścił się więc obrazy prawa materialnego, ani w postaci wyżej wskazanego przepisu, ani tym bardziej objętego zarzutem apelacji art. 184 ust. 1 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.

Uznając zatem apelację organu rentowego jedynie za nieuzasadnioną polemikę z prawidłowymi ustaleniami Sądu I instancji oraz trafnymi wnioskami, Sąd Apelacyjny oddalił przedstawioną apelację, orzekając na podstawie art. 385 k.p.c.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE