UZASADNIENIE

0.1.I.

Pismem z dnia 9 września 2024r. skazany R. B. wniósł skargę na naruszenie jego prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu sądowym zakończonym prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Świdnicy z dnia 20 października 2022r. sygn. akt VI K – 838/22, w brzmieniu nadanym mu wyrokiem Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 31 marca 2023r. sygn. akt IV Ka – 28/23.

Skazany R. B. w uzasadnieniu swojej skargi wskazał, że postępowanie sądowe toczyło się w warunkach nieuzasadnionej przewlekłości, gdyż sądu obu instancji nie rozpoznały istoty sprawy skazanego, dopuszczając się naruszenia szeregu przepisów procesowych (art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k. w zw. z art. 79 § 2 k.p.k. oraz art. 4 § 1 i 2 k.p.k. i art. 2 § 2 k.p.k.). Sądy obu instancji wykazały przy tym wadliwość albo brak należytej inicjatywy dowodowej w rozpoznaniu sprawy, a także bezczynności. W rozległym uzasadnieniu skargi, skazany R. B. opisał przejawy naruszenia przepisów i zasad procesowych przez sądu obu instancji, uznając, że spowodowało to bezzasadne uznanie go za winnego, chociaż powinien zostać uniewinniony, oraz istotne szkody majątkowe po jego stronie, co najmniej w wysokości 5.180 złotych z tytułu utraconych zarobków za pracę oraz 350 złotych z tytułu utraty dodatku frekwencyjnego.

Jednocześnie wystąpił o przyznanie zadośćuczynienia w wysokości 2.500.000 złotych rekompensującej przewlekłość postępowania karnego zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Świdnicy z dnia 20 października 2022r. sygn. akt VI K – 838/22, w brzmieniu nadanym mu wyrokiem Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 31 marca 2023r. sygn. akt IV Ka – 28/23.

0.3.II.

Przystępując do rozpoznania skargi, Sąd Apelacyjny ustalił następujące fakty:

Postanowieniem z dnia 29 grudnia 2023r. sygn. akt II AKo – 176/23 Sąd Apelacyjny we Wrocławiu rozpoznał sprawę R. B. skazanemu za przestępstwa:

• z art. 180a k.k.;

• z art. 279 § 1 k.k. i art. 288 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. oraz art. 91 § 1 k.k. i art. 64 § 2 k.k.;

• z art. 180a k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k.;

z wniosków wymienionego skazanego R. B. z dnia 28 sierpnia 2023r. oraz z dnia 14 listopada 2023r. o wznowienie postępowań karnych i na podstawie art. 545 § 3 k.p.k. oraz art. 639 k.p.k. odmówił przyjęcia wniosku skazanego R. B. o wznowienie następujących postępowań karnych:

1) zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Wałbrzychu z dnia 23 września 2022r. sygn. akt II K – 549/22, w brzmieniu nadanym mu wyrokiem Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 28 grudnia 2022r. sygn. akt IV Ka – 1026/22 – wobec jego oczywistej bezzasadności;

2) zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Świdnicy z dnia 20 października 2022r. sygn. akt VI K – 838/22, w brzmieniu nadanym mu wyrokiem Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 31 marca 2023r. sygn. akt IV Ka – 28/23.

Jednocześnie zwolnił skazanego R. B. o kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, obciążając wydatkami tego postępowania Skarb Państwa.

W uzasadnieniu swojego orzeczenia Sąd Apelacyjny we Wrocławiu wskazał, że był to wniosek całkowicie bezzasadny, gdyż skazany R. B. nie wskazał jakichkolwiek istotnych okoliczności, które mogłyby stanowić podstawę do wznowienia postępowania. W szczególności, wskazane przez skazanego wyroki innych sądów karnych, nie dają żadnych podstaw z art. 540 § 1 pkt 2 lit. a i b k.p.k. lub innych przepisów (art. 540 § 2 i 3 k.p.k. oraz art. 540b § 1 k.p.k.) do wznowienia postępowania.

W szczególności, Sąd Apelacyjny we Wrocławiu jednoznacznie stwierdził, że wyjaśnienia oskarżonego R. B. w sposób oczywisty nie są „ nowymi dowodami” w rozumieniu art. 540 § 1 pkt 2 k.p.k., skoro w obu kwestionowanych postępowaniach karnych R. B. wielokrotnie składał wyjaśnienia, jakie uznał za stosowne, przedstawiając w nieskrępowany, swobodny sposób swoją linię obrony.

W postępowaniu przed Sądem Rejonowym w Świdnicy w sprawie o sygn. akt VI K – 838/22, skazany R. B. :

1) w dniu 5 kwietnia 2022r. złożył wyjaśnienia jako podejrzany, przesłuchiwany przez funkcjonariusza policji z Komisariatu Policji w Ś., odnosząc się do postawionych zarzutów (k. 960-963 tychże akt);

2) w dniu 2 maja 2022r. złożył wyjaśnienia jako podejrzany, przesłuchiwany przez funkcjonariuszkę policji z Komendy (...)Policji w Ś., odnosząc się do postawionych zarzutów (k. 243-245 tychże akt);

3) w dniu 3 maja 2022r. złożył wyjaśnienia jako podejrzany, przesłuchiwany przez prokuratora Prokuratury (...)w Ś., odnosząc się do postawionych zarzutów (k. 282-285 tychże akt);

4) składał wielokrotnie pisma procesowe w fazie postępowania przygotowawczego (datowane na: 11.05.2022r.; 19.05.2022r.; 23.05.2022r.; 26.05.2022r.; 30.05.2022r.; 1.06.2022r.; 6.06.2022r.; 9.06.2022r.; 13.06.2022r.; 17.07.2022r.), przedstawiając swoje stanowisko procesowe i odnosząc się do postawionego zarzutu przestępstwa z art. 180a k.k., popełnionego w dniu 29 stycznia 2022r. (k. 861-864, 866-868, 870-874, 876-883, 888-890, 892-894, 897-898, 911-922, 994-995, 998-1005, 1007-1011, 1086-1088 tychże akt);

5) w dniu 3 maja 2022r. złożył wyjaśnienia jako podejrzany, przesłuchiwany przez prokuratora Prokuratury (...)w Ś., odnosząc się do postawionych zarzutów (k. 282-285 tychże akt);

6) brał udział w eksperymencie procesowym w dniu 6 lipca 2022r. (k. 1038-1040 tychże akt);

7) w dniu 8 lipca 2022r. złożył wyjaśnienia jako podejrzany, przesłuchiwany przez funkcjonariuszkę policji z Komendy (...)Policji w Ś., odnosząc się do postawionych zarzutów (k. 1078-1081 tychże akt);

8) składał wielokrotnie pisma procesowe w fazie postępowania przed Sądem I instancji (datowane na: 20.06.2022r.; 15.07.2022r.; 17.07.2022r.; 20.07.2022r.; 27.07.2022r.; 29.07.2022r.; 1.08.2022r.; 8.08.2022r.; 10.08.2022r.; 16.08.2022r.; 22.08.2022r.; 29.08.2022r.; 7.09.2022r.; 9.09.2022r.; 19.09.2022r.; 26.09.2022r.; 28.09.2022r.; 7.10.2022r.; 14.10.2022r.; 19.10.2022r.), przedstawiając swoje stanowisko procesowe i odnosząc się do postawionych zarzutów: ciągu przestępstw z art. 279 § 1 k.k. i art. 288 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. oraz art. 91 § 1 k.k. i art. 64 § 2 k.k., popełnionych w okresie od dnia 24 grudnia 2021r. do dnia 1 maja 2022r. oraz ciągu przestępstw z art. 180a k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k., popełnionych w okresie od dnia 25 lutego 2022r. do dnia 6 marca 2022r. (k. 1119-1125, 1148-1154, 1159, 1160-1161, 1162-1171, 1201-1204, 1208-1210, 1217-1224, 1254. (...)- (...), (...)- (...), (...)- (...), (...)- (...), 1340- (...); (...)- (...), 1360- (...), (...)- (...), (...)- (...), (...)- (...), (...) tychże akt);

9) złożył osobistą apelację, odnosząc się do postawionych zarzutów i do zapadłego wyroku Sądu Rejonowego w Świdnicy z dnia 20 października 2022r. sygn. akt VI K – 838/22 (k. 1431-1451 tychże akt), a także uzupełnił jej zarzuty kolejnymi pismami procesowymi datowanymi na: 21.10.2022r.; 2.11.2022r.; 3.11.2022r.; 15.11.2022r.; 21.11.2022r.; 24.11.2022r.; 28.11.2022r.; 30.11.2022r.; 6.12.2022r.; 15.12.2022r.; 16.12.2022r.; 29.12.2022r.; 4.01.2023; 25.01.2023r.; 30.01.2023r.; 2.02.2023r.; 20.02.2023r.; 6.03.2023r. (k. 1463-1466, 1469-1470, 1476-1477, 1481-1482, 1489-1491, 1509-1511, 1515-1516, 1533, 1536-1538, 1572-1573, 1576-1577, 1581-1582, 1584-1585, 1588, 1600-1602, 1624-1626, 1640-1643, 1657-1666, 1672-1707, 1714-1724 tychże akt);

10) przedstawił swoje stanowisko procesowe co do apelacji wniesionych przez siebie i swojego obrońcę z urzędu, a także przez prokuratora, na rozprawie odwoławczej przed Sądem Okręgowym w Świdnicy w dniu 24 marca 2023r., odnosząc się do postawionych zarzutów (k. 1747-1749 tychże akt).

Opis wskazanych czynności z udziałem skazanego R. B., w ocenie Sądu Apelacyjnego dowodził jednoznacznie, że miał on zapewnioną swobodę wypowiedzi i przedstawienia swoich racji, a jego wyjaśnienia nie mogą być poczytywane jako nowy dowód.

W uzasadnieniu postanowienia z dnia 29 grudnia 2023r. sygn. akt II AKo – 176/23 Sąd Apelacyjny we Wrocławiu stwierdził także, że nie zachodziła potrzeba ponownego badania jego poczytalności w czasie przypisanych przestępstw. Kwestia ta była rozważana zarówno w postępowaniu przed Sądem Rejonowym w Wałbrzychu o sygn. akt II K – 549/22, jak i w postępowaniu przed Sądem Rejonowym w Świdnicy w sprawie o sygn. akt VI K – 838/22.

W postępowaniu przed Sądem Rejonowym w Wałbrzychu o sygn. akt II K – 549/22 nie powołano biegłych lekarzy psychiatrów dla oceny poczytalności R. B., co zaakceptował Sąd Okręgowy w Świdnicy w wyroku z dnia z dnia 28 grudnia 2022r. sygn. akt IV Ka – 1026/22 stwierdzając jednoznacznie, że Sad I instancji słusznie: „ nie powziął uzasadnionych wątpliwości odnośnie poczytalności oskarżonego, stąd nie dopuścił dowodu z opinii biegłych psychiatrów. Powołał przy tym, że z dokumentacji uzyskanej z Aresztu Śledczego w Ś. mnie wynikało, aby oskarżony był chory psychicznie, czy upośledzony umysłowo. Natomiast sam oskarżony wskazywał, że jego leczenie psychiatryczne warunkowane było zaburzeniami depresyjnymi i nerwicowymi, występowały u niego fobie i lęki, męczyły go myśli samobójcze. Jak słusznie zauważył sąd orzekający, oskarżony wiedział, że brak uprawnień uniemożliwia mu prowadzenie samochodów mechanicznych, a w konsekwencji również możliwości zarobkowania ” (k. 160-161 akt II K – 549/22 Sądu Rejonowego w Wałbrzychu).

Z kolei, w postępowaniu karnym przed Sądem Rejonowym w Świdnicy w sprawie o sygn. akt VI K – 838/22, zostali powołani biegli lekarze psychiatrzy, którzy uznali, że nie zachodzą przesłanki z art. 31 § 1 ani 2 k.k. a R. B. w chwili czynu miał zachowaną zdolność rozpoznania znaczenia swojego czynu i pokierowania swoim postępowaniem, podejrzany nie cierpi na chorobę psychiczną lub upośledzenie umysłowe, biegli rozpoznali jednak u niego uzależnienie mieszane od licznych substancji psychoaktywnych oraz alkoholu. Rozpoznali również osobowość nieprawidłową (o cechach osobowości dyssocjalnej). W ocenie biegłych ewentualną karę pozbawienia wolności w. w może odbywać w zakładzie karnym, ale takim w którym mógłby podjąć terapię odwykową. Aktualny stan jego zdrowia jest stabilny i pozwala mu na udział w postępowaniu, odpowiadanie przed sądem oraz na prowadzenie obrony w sposób samodzielny i rozsądny (k. 924-929 tychże akt).

Co więcej, w sprawie zasięgnięto także opinii biegłej psycholog J. O., która we wnioskach końcowych rozpoznała u oskarżonego R. B. cechy osobowości zaburzonej, z nieprawidłowym procesem interioryzacji norm społecznych, z nieprawidłowym procesem socjalizacji, określiła go jako emocjonalnie płytkiego, manipulującego, wskazała, że zarzucone podejrzanemu czyny są związane z jego zaburzoną osobowością. Biegła wskazała również, że z powodu zaniedbań edukacyjnych podejrzany ma problemy w jasnym formułowaniu swoich myśli i nieprecyzyjnie używa pojęć. Ma trudności w czytelnym przekazaniu wiedzy którą zdobył czytając książki dotyczące zagadnień prawnych, psychologicznych, dotyczących stosowanych manipulacji. Jego wypowiedzi, osoby, która chce poszerzyć swoją wiedzę bez wcześniejszych podstaw edukacyjnych mogą być odbierane w kategoriach psychopatologicznych jeżeli nie przeprowadzi się dokładnej analizy tych wypowiedzi i nie zna się jednej z ważnych przyczyn jego problemów w trakcie pobytów w zakładach karnych (był tam odbierany jako współpracującego z policją, donosiciel, kapuś) (k. 824-831 tychże akt).

Okoliczności te były analizowane także w instancji odwoławczej, gdyż na rozprawie w dniu 24 marca 2023r. Sąd Okręgowy w Świdnicy oddalił wnioski dowodowe o powołanie innych biegłych, uznając, że opinie biegłych lekarzy psychiatrów i psychologa są pełne, jasne i nie zawierają sprzeczności, a warunki art. 201 k.p.k. nie zachodzą (k. 1748-1749 akt VI K – 838/22 Sądu Rejonowego w Świdnicy).

Także w postępowaniu wznowieniowym, Sąd Apelacyjny we Wrocławiu dopuścił szereg dowodów zmierzających do ustalenia, czy zaszły jakiekolwiek nowe okoliczności nakazujące podważać prawidłowość ustaleń o poczytalności skazanego R. B. w czasie popełnienia przypisanych mu przestępstw. W szczególności zwrócono się do Dyrektora Aresztu Śledczego w K., gdzie skazany odbywał karę o nadesłanie opinii o aktualnym stanie jego zdrowia skazanego, wydanej przez lekarza ambulatorium aresztu śledczego, ze szczególnym uwzględnieniem, czy jest on poddawany konsultacjom psychiatrycznym i psychologicznym, a w wypadku wydania opinii lekarzy psychiatrów lub psychologa także o nadesłanie odpisów takich opinii, jak również o kserokopię książeczki zdrowia skazanego R. B. za okres osadzenia w Areszcie Śledczym w K..

Następnie wystąpiono do Dyrektora Zakładu Karnego w R. o nadesłanie opinii psychologicznych i psychiatrycznych (ewentualnie wyników konsultacji psychologicznych i psychiatrycznych) dot. skazanego R. B., skierowanego do Ośrodka (...) Zakładu Karnego w R. zarządzeniem Sędziego Penitencjarnego na podstawie art. 83 § 1 k.k.w. z powodu uporczywych zaburzeń urojeniowych, gdzie przebywał na badaniach w dniach 11-19 grudnia 2023r.

Po uzyskaniu wspomnianych dokumentów i ich analizie, potwierdziły się dane, że brak jest podstaw do zakwestionowania poczytalności skazanego R. B. w postępowaniach karnych, które zakwestionował we wnioskach wznowieniowych, jak również wspomniana dokumentacja lekarska wykazała jednoznacznie, że skazany R. B. może odbywać karę pozbawienia wolności w warunkach oddziału terapeutycznego.

0.4.III.

Niezależnie od słuszności podniesionych przez skazanego R. B. argumentów przemawiającym za przewlekłością prowadzonego postępowania karnego zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Świdnicy z dnia 20 października 2022r. sygn. akt VI K – 838/22, w brzmieniu nadanym mu wyrokiem Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 31 marca 2023r. sygn. akt IV Ka – 28/23, podstawowym zagadnieniem wymagającym rozstrzygnięcia w pierwszej kolejności jest kwestia dopuszczalności merytorycznego rozpoznania wniesionej przez niego skargi.

Z utrwalonego w doktrynie i orzecznictwie poglądu wynika, że skarga na przewlekłość postępowania ma charakter wstępny i stanowi doraźną interwencję przeciwdziałającą trwającej przewlekłości postępowania. Jej funkcją jest przede wszystkim wymuszenie nadania sprawie odpowiedniego biegu, czemu służy zarówno samo stwierdzenie przewlekłości postępowania (art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (tekst jednolity: Dz.U. z 2023r. poz. 1725), jak też możliwość zalecenia podjęcia przez sąd rozpoznający sprawę co do istoty odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie (art. 12 ust. 3 cytowanej ustawy).

Skarga ma więc zapewnić szybką reakcję na trwającą zwłokę w czynnościach sądu (por. mającą moc zasady prawnej uchwałę siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2004 r., sygn. III SPP 42/04 - OSNP 2005 nr 5, poz. 71). Cele te unaocznia przede wszystkim użyte w art. 2 ust. 1 ustawy w czasie teraźniejszym określenie postępowania, którego skarga dotyczy, jako trwającego dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności faktycznych i prawnych (przewlekłość postępowania), oraz brzmienie art. 4 ust. 1 ustawy, wskazującego jako sąd właściwy do rozpoznania skargi sąd przełożony nad sądem, przed którym toczy się postępowanie.

Decydujące znaczenie ma jednak przepis art. 5 ust. 1 ustawy stanowiący, że skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania, wnosi się w toku postępowania w sprawie. Zatem termin do wniesienia skargi jest zachowany tylko wówczas, kiedy skarga została złożona na tym etapie postępowania karnego, którego dotyczy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2008 r., sygn. KSP 2/08 – OSNKW 2008, z. 9, poz. 71).

W świetle powyższego uznać należy, że celem skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki nie jest stwierdzenie przewlekłości, jaka wystąpiła w zakończonym już postępowaniu sądowym i ewentualne zasądzenie odpowiedniej sumy pieniężnej, lecz spowodowanie podjęcia przez sąd, przed którym postępowanie w sprawie jeszcze się toczy i jest dotknięte przewlekłością, działań zapobiegających dalszej przewlekłości postępowania (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 7 czerwca 2006 roku, sygn. III CSP 1/06 – LEX nr 347333).

W realiach niniejszej sprawy oczywiste jest to, że skarżący R. B. złożył skargę na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki wbrew wymogom art. 5 ust. 1 cytowanej ustawy. Swoją skargę na przewlekłość postępowania, co oczywiste, skazany R. B. B. B. skierował bowiem już po prawomocnym zakończeniu postępowania karnego. Zostało ono zakończone prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Świdnicy z dnia 20 października 2022r. sygn. akt VI K – 838/22, w brzmieniu nadanym mu wyrokiem Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 31 marca 2023r. sygn. akt IV Ka – 28/23.

W takim stanie rzeczy rozpoznanie skargi na przewlekłość postępowania zakończonego wskazanymi wyrokami jest bezprzedmiotowe.

Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 7 grudnia 2004 r., sygn. III SPP – 23/04: „ skargi na przewlekłość postępowania karnego, wniesionej po jego zakończeniu – a nie, jak wymaga art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843) "w toku postępowania w sprawie" – nie można z tego powodu ani "odrzucić", gdyż nie mieści się on w wyczerpująco wyliczonych przyczynach takiego rozstrzygnięcia (art. 9 ust. 1 i 2), ani tym bardziej "oddalić, albowiem oddala się tylko skargę niezasadną (art. 12 ust. 1). Taką skargę należy zatem uznać za wniesioną po terminie, i wobec tego "pozostawić bez rozpoznania", a to na podstawie art. 430 § 1 k.p.k., który z mocy art. 8 ust. 2 powołanej ustawy stosuje się tu odpowiednio” (OSNKW 2005, z. 2, poz. 16).

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 430 § 1 k.p.k. w zw. z art. 8 ust. 2 cytowanej ustawy, skargę wniesioną przez R. B. należało pozostawić bez rozpoznania.

SSA Agata Regulska SSA Bogusław Tocicki (spr.) SSA Cezariusz Baćkowski

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE