UZASADNIENIE

wyroku z dnia 18 kwietnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 30 czerwca 2022 r., sygn. akt VII U 2497/20: I. zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 23 czerwca 2020 r., nr (...) w ten sposób że zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. do zwrotu nienależnie opłaconych składek w kwocie 43 160,28 zł z ustawowymi odsetkami dla Fundacji dla Wydziału Lekarskiego C. U. w K.; II. Zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. na rzecz Fundacji dla Wydziału Lekarskiego C. U. w K. 3 600 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego poprzedzone zostało następującymi ustaleniami faktycznymi i ich oceną: Decyzją z dnia 31 marca 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. w sprawie znak (...) ustalił schemat podlegania i podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne W. G. jako pracownika u płatnika składek Szpitala (...) i Fundacji dla Wydziału Lekarskiego C. U.. Z uwagi na toczące się postępowanie wyjaśniające, ostateczna decyzja w sprawie została wydana w dniu 23 marca 2018 r.

W dniu 12 grudnia 2018 r. do odwołującej Fundacji dla Wydziału Lekarskiego C. U. zostało przesłane zawiadomienie o kwocie nienależnie opłaconych składek (znak sprawy (...)). Przedmiotowe zawiadomienie zostało zwrócone do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. z uwagi na niepodjęcie awizowanej przesyłki w terminie. W dniu 19 marca 2019 r. (znak(...)) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. przesłał do odwołującej kolejne zawiadomienie o nadpłacie. W związku z powstałą nadpłatą, odwołująca pismem z dnia 6 marca 2020 r. zwróciła się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o zwrot nadpłaconych składek w kwocie 42 745,04 zł.

Zakład Ubezpieczeń pismem z dnia 16 kwietnia 2020 r. (znak (...)) poinformował odwołującą, że przekazał na rachunek odwołującej kwotę 2 867,74 i odmówił zwrotu nadpłaty kwoty 43 160,28 zł ze względu na to, że prawo do zwrotu nadpłaty uległo przedawnieniu. Pismem z dnia 28 kwietnia 2020 r. odwołująca poinformowała, że zwraca na konto Zakładu Ubezpieczeń Społecznych kwotę 2 867,74 złotych i ponownie zażądała zwrotu nadpłaty w kwocie 42 745,04.

Pismem z dnia 14 maja 2020 r. (znak (...)) Zakład Ubezpieczeń Społecznych podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko i ponownie poinformował, że nie może dokonać zwrotu całej kwoty, ponieważ prawo do zwrotu nadpłaty uległo przedawnieniu. Pismem z dnia 29 maja 2020 r. odwołująca ponowiła żądanie zwrotu nadpłaty.

Zaskarżoną decyzją z dnia 23 czerwca 2020 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K., powołując się na art. 83 ust. 1 oraz art. 24 pkt 6g ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych po rozpatrzeniu wniosku Fundacji dla Wydziału Lekarskiego C. U. odmówił zwrotu nienależnie opłaconych składek z powodu niestwierdzenia nadpłaty.

Fundacja dla Wydziału Lekarskiego C. U. w K. zatrudniała lekarzy na podstawie umowy zlecenia, którzy byli zatrudnieni także na podstawie umów o pracę w szpitalach. Od ponad 20 lat księgowość i sprawy ZUS Fundacji obsługuje biuro (...). Biuro zasięgało informacji w ZUS odnośnie konieczności opłacania składek od umów zleceń, a składki te były przez kilkanaście lat opłacane. Takich umów było około kilkanaście w miesiącu. Charakter kontroli i sposób rozliczania był taki sam, jak do W. G., który pracował na podstawie umowy o pracę w Szpitalu (...) i na zlecenie w Fundacji. Postępowanie wobec W. G. dotyczyło schematu podlegania ubezpieczeniom. Według ZUS Fundacja nie powinna zgłaszać W. G. do ubezpieczenia. Nadpłata powstała po dokonaniu przez Fundację korekt na podstawie przeprowadzonej kontroli i zaleceń ZUS. ZUS formalnie poinformował Fundację o nadpłacie pod koniec 2019 r.

Ustalając stan faktyczny sprawy oparł się na dowodach z dokumentów zawartych w aktach ZUS oraz zeznaniach świadka B. C.. Dokumenty te nie budziły wątpliwości i nie były kwestionowane przez strony, a Sąd nie znalazł podstaw do czynienia tego z urzędu. Sąd dał wiarę zeznaniom świadka, gdyż były one spójne, logiczne i znajdowały potwierdzenie w pozostałym zebranym w sprawie materiale dowodowym. W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznała, że odwołanie Fundacji zasługiwało na uwzględnienie.

W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy argumentował, że zgodnie z art. 24 ust. 6a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych nienależnie opłacone składki podlegają zaliczeniu przez Zakład z urzędu na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku - na poczet przyszłych składek, chyba że płatnik składek złoży wniosek o zwrot składek, z zastrzeżeniem ust. 6c, 8 i 8d. Zgodnie z art. 24 ust. 6b ustawy Zakład zawiadamia płatnika składek o kwocie nienależnie opłaconych składek, które zgodnie z ust. 6a mogą być zwrócone, chyba że nie przekraczają wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym. Po stwierdzeniu, że składki zostały nienależnie opłacone, płatnik składek może złożyć wniosek o ich zwrot (art. 24 ust. 6c ustawy). Nienależnie opłacone składki podlegają zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku, o którym mowa w ust. 6c (art. 24 ust. 6d ustawy systemowej). Zgodnie z art. 24 ust. 6g ustawy nienależnie opłacone składki ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat licząc od dnia: 1) otrzymania zawiadomienia, o którym mowa w ust. 6b; 2) opłacenia składek, w przypadku braku zawiadomienia, o którym mowa w ust. 6b.

Jak wynika z ustalonego stanu faktycznego, w dniu 12 grudnia 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wysłał do odwołującej zawiadomienie o kwocie nienależnie opłaconych składek.

Jednak z uwagi na przesłanie zawiadomienia w dniu 12 grudnia 2018 r. oraz fakt, że do 2018 r. brak było prawomocnego rozstrzygnięcia w przedmiocie podlegania W. G. ubezpieczeniom społecznym i wobec tego nie było możliwości złożenia wniosku o zwrot nadpłaconych składek, Sąd Okręgowy uznał, że nie było podstaw, żeby bieg terminu przedawnienia liczyć od daty opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne. Podkreślić należy, że obowiązkiem organu rentowego, wynikającym z art. 24 ust. 6b ustawy, jest zawiadomienie płatnika składek o kwocie nienależnie opłaconych składek, które zgodnie z ust. 6a, mogą być zwrócone. Jedyną okolicznością zwalniającą Zakład Ubezpieczeń Społecznych z tego obowiązku jest wysokość składek podlegających zwrotowi, która nie przekracza wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym.

Sąd Okręgowy podzielił zapatrywania prawne Sądu Apelacyjnego w Białymstoku wyrażone w wyroku z dnia 30 czerwca 2021 r., sygn. akt III AUa 114/21, że nie można odczytywać art. 24 ust. 6g ustawy w ten sposób, że w przepisie tym mamy w istocie podwójne określenie początku biegu terminu przedawnienia żądania zwrotu nienależnie opłaconych składek niezależnie od tego, w jakiej dacie nastąpi zawiadomienie. Takie rozumienie tego przepisu zwalniałoby organ rentowy z obowiązku dbałości o kontrolowanie prawidłowości wpłat i pozbawiałoby nałożony na organ obowiązek zawiadomienia jakiegokolwiek znaczenia prawnego.

Mając na uwadze powyższe, z uwagi na fakt, iż na organie rentowym spoczywał prawny obowiązek zawiadomienia odwołującej o wysokości nadpłaty, czego jak sam przyznał dokonał w dniu 12 grudnia 2018 r., Sąd Okręgowy uznał, że nie ma żadnych podstaw do tego, aby termin przedawnienia był liczony inaczej, niż od dnia tego zawiadomienia. Zgodnie z art. 24 ust. 6e ustawy systemowej, jeżeli nienależnie opłacone składki nie zostaną zwrócone w terminie określonym w ust. 6d, podlegają oprocentowaniu w wysokości równej odsetkom za zwłokę pobieranym od zaległości podatkowych, od dnia złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 6c. W związku z powyższym na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477¹⁴ § 2 kpc Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. do zwrotu nienależnie opłaconych składek w kwocie 43 160,28 zł z ustawowymi odsetkami dla Fundacji dla Wydziału Lekarskiego C. U. w K.. O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł w punkcie II wyroku na podstawie art. 98 § 1 kpc, zaś wysokość kosztów zastępstwa procesowego została ustalona zgodnie z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy, który zaskarżył wyrok w całości i wniósł o jego zmianę i oddalenie odwołania w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania od odwołującego na rzecz organu rentowego w kwocie 3 600 zł za pierwszą i 2 700 zł za drugą instancję. W apelacji organ rentowy zarzucił Sądowi Okręgowemu naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 24 ust. 6g ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. W uzasadnieniu apelacji organ rentowy zacytował przepis art. 24 ust. 6g ustawy systemowej oraz art. 24 ust. 6b ustawy systemowej i stwierdził, że z treści tych przepisów wynika norma przeciwna do wyinterpretowanej przez Sąd Okręgowy. „Ust. 6g w obu punktach odsyła do ust. 6b, a ust. 6b mówi jednoznacznie o zawiadomieniu, jeżeli kwota nienależnie opłaconych składek przekracza dziesięciokrotność kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji, a nie jeżeli przekracza. Zatem unormowany w art. 24 ust. 6g pkt 2 brak zawiadomienia, to brak zawiadomienia w sytuacji, gdy kwota nienależnie opłaconych składek przekracza dziesięciokrotność kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Z taką właśnie sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie”.

W odpowiedzi na apelację odwołująca się Fundacja wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od ZUS na rzecz strony odwołującej kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego pełnomocnika zawodowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelację organu rentowego należało uznać za niezasadną, co skutkowało jej oddaleniem i zasądzeniem na rzecz przeciwnika procesowego kosztów procesowych. Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za własne zarówno poczynione przez Sąd I instancji ustalenia faktyczne, jak i oceny prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, czyniąc je - na podstawie art. 387 § 2¹ pkt 1 i 2 kpc - podstawą własnego rozstrzygnięcia i wobec tego za zbędne uznaje ponowne ich w tym miejscu przedstawianie.

Istota sporu sprowadza się do ustalenia prawidłowej wykładni art. 24 ust. 6g ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2022 poz. 1009), a tym samym dnia, od którego rozpoczyna się bieg terminu przedawnienia nienależnie opłaconych składek. Dokonując interpretacji ww. artykułu, należy odnieść się do art. 24 ust. 6b i 6c ww. ustawy, z którego wynika, iż zawiadomienie płatnika składek o kwocie nienależnie opłaconych składek, które zgodnie z ust. 6a mogą być zwrócone, stanowi obowiązek organu rentowego. Jedyną okolicznością zwalniającą ZUS z tego obowiązku jest wysokość składek podlegających zwrotowi, która nie przekracza wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym. Po stwierdzeniu natomiast, iż składki zostały nienależnie opłacone, płatnik składek może złożyć wniosek o ich zwrot. Składki podlegają zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wpływu wniosku, o którym mowa w ust. 6c (art. 24 ust. 6d ustawy systemowej). W niniejszym stanie faktycznym płatnik składek nie mógł złożyć wniosku aż do dnia 23 marca 2018 r. ze względu na brak prawomocnego rozstrzygnięcia w przedmiocie ustalenia podlegania W. G. ubezpieczeniom społecznym.

Ww. przepis a także ust. 6g pkt 1 ustawy mówi o regule, natomiast ust. 6g ust. 2 ustawy odnosi się do wyjątku, tj. sytuacji, w której nie doszło do zawiadomienia. Taką interpretację przedstawia liczne orzecznictwo, zgodnie z którym przepis art. 24 ust. 6g pkt 2 odnosi się wyłącznie do tych składek, co do których - z uwagi na wartość - ZUS nie ma obowiązku dokonywania zawiadomienia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 24 czerwca 2015 r., sygn. III AUa 1228/14; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 15 listopada 2018 r., sygn. III AUa 103/18; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 30 czerwca 2021 r., sygn. III AUa 114/21; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 17 lutego 2021 r., sygn. III AUa 590/19).

W stanie faktycznym niniejszej sprawy żadna ze stron nie kwestionuje, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych w dniu 12 grudnia 2018 r. wysłał do odwołującej zawiadomienie, znak: 180000/71/1403/2018, o kwocie nienależnie opłaconych składek. Zatem od tej daty powinien być liczony bieg terminu przedawnienia. Nie ma żadnych podstaw, aby bieg terminu przedawnienia liczyć od daty opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne.

Mając powyższe na względzie na podstawie art. 385 kpc orzeczono jak w punkcie 1 wyroku. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w punkcie 2 wyroku na podstawie art. 98 kpc i § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

sędzia Zuzanna Drukała

Kraków, 6 maja 2024 r.

WYROK

UZASADNIENIE