UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 3 lutego 2017 r. (znak: (...)), adresowaną do P. P. (1), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. Inspektorat w N., na podstawie art. 83 ust. 1 oraz art. 32 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 23), stwierdził, że płatnik P. P. (1) jest dłużnikiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz, że zadłużenie wraz z należnymi odsetkami za zwłokę naliczonymi na dzień wydania decyzji wynosi łącznie 50.970,47 zł,

Decyzją z dnia 3 lutego 2017 r. (znak: (...)), adresowaną do E. P., Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. Inspektorat w N., stwierdził, że płatnik P. P. (1) jest dłużnikiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz, że zadłużenie wraz z należnymi odsetkami za zwłokę naliczonymi na dzień wydania decyzji wynosi łącznie 50.970,47 zł.

Płatnik składek P. P. (1) oraz jego małżonka E. P. odwołali się od powyższych decyzji, zaskarżając je w całości oraz wnosząc o ich zmianę. Odwołujący podnieśli zarzut przedawnienia spornych należności składkowych.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie na rzecz organu rentowego zwrot kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zarządzeniem z dnia 28 kwietnia 2017 r. Sąd na podstawie art. 219 k.p.c. połączył sprawę VII U 1100/17 do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą VII U 1099/17.

Decyzją z dnia 21 czerwca 2017 r., znak: (...) adresowaną do P. P. (1), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. Inspektorat w N., zmienił decyzję z dnia 3 lutego 2017 r., znak: (...) w części określającej wysokość zadłużenia na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wobec ZUS I Oddział w P. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej wg stanu na dzień 3 lutego 2017 r. w łącznej kwocie 50.853,10 zł.

Decyzją z dnia 21 czerwca 2017 r., znak: (...), adresowaną do E. P., Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. Inspektorat w N., zmienił decyzję z dnia 3 lutego 2017 r., znak: (...) w części określającej wysokość zadłużenia na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wobec ZUS I Oddział w P. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej wg stanu na dzień 3 lutego 2017 r. w łącznej kwocie 50.853,10 zł.

P. P. (1) i E. P. odwołali się również od ww. decyzji zmieniających z dnia 21 czerwca 2017 r., podnosząc ponownie zarzut przedawnienia spornych należności.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, w całości podtrzymując dotychczasowe stanowisko.

Sprawa z odwołania P. i E. P. od decyzji z dnia 21 czerwca 2017 r. została zarejestrowana pod sygn. akt VII U 2947/17.

Zarządzeniem z dnia 2 października 2017 r. Sąd na podstawie art. 219 k.p.c. połączył ww. sprawę VII U 2947/17 do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą VII U 1099/17.

Wyrokiem z dnia 2 marca 2018r., sygn. akt VIIU 1099/17, Sąd Okręgowy w Poznaniu zmienił zaskarżone decyzje i stwierdził, że płatnik P. P. (1) jest płatnikiem ZUS z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, przy czym zadłużenie wraz z należnymi odsetkami za zwłokę naliczonymi na dzień 3 lutego 2017r. wynosi łącznie 31.034,78 zł.

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

P. P. (1) (ur. (...)) rozpoczął z dniem 15 października 2003 r. prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie wykonywania instalacji wodno-kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych. Przedmiotową działalność zaprzestał wykonywać od dnia 31 grudnia 2014 r., w konsekwencji czego z dniem 5 stycznia 2015 r. ww. działalność została wykreślona z rejestru przedsiębiorców.

Odwołujący z tytułu prowadzenia ww. działalności był zobowiązany opłacać składki na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. nie odnotował wpływu składek a) na ubezpieczenie społeczne za okres:

- od 03/2009 do 11/2009,

- od 01/2010 do 03/2010,

- od 07/2010 do 02/2011,

- 04/2011

b) na ubezpieczenie zdrowotne za okres:

- od 03/2009 do 11/2009,

- od 01/2010 do 03/2010,

- od 07/2010 do 02/2011,

- 05/2013

c) na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres:

- od 03/2009 do 09/2009,

- od 01/2010 do 03/2010,

- od 07/2010 do 02/2011,

- 04/2011.

W konsekwencji na koncie płatnika składek powstało zadłużenie za te okresy. Odwołujący, zarówno w toku postępowania przed ZUS, jak i w toku postępowania sądowego, nie przedstawili dowodów wpłaty za ww. miesiące.

Już w 2010 r. ZUS podejmował czynności zmierzające do wyegzekwowania należności składkowych od płatnika. Pismem z dnia 30 listopada 2010 r. przekazano Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w G. tytuły wykonawcze dotyczące należności na FUS, FUZ i FPG za okres od 03/2009 do 09/2009 w celu prowadzenia dalszego postępowania egzekucyjnego.

Oprócz Dyrektora I Oddziału ZUS, organami prowadzącymi postępowanie przeciwko ww. dłużnikowi byli także komornik i Naczelnik Urzędu Skarbowego w G.. Wobec zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej do rachunku bankowego dłużnika P. P. (1), Sąd Rejonowy w G.badając stan zaawansowania każdego z postępowań egzekucyjnych, postanowieniem z dnia 3 stycznia 2011r. przekazał prowadzenie łącznie egzekucji przeciwko P. P. (1) Naczelnikowi US w G.

Wobec powyższego, organ rentowy pismem z dnia 14 czerwca 2011 r. przekazał Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w G. tytuły wykonawcze w celu prowadzenia łącznej egzekucji należności składkowych:

- za okres od 03/2009 do 09/2009, od 10/2009 do 11/2009, 01/2010 do 03/2010 na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych,

- za okres od za okres od 03/2009 do 09/2009, od 10/2009 do 11/2009, 01/2010 do 03/2010 na Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego,

- za okres od za okres od 03/2009 do 09/2009, 01/2010 do 03/2010 na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Powyższe tytuły wykonawcze nadal pozostają w realizacji Naczelnika US w G. ze względu na niemożność przeprowadzenia czynności egzekucyjnych.

Decyzją z dnia 8 kwietnia 2011 r., znak: (...) organ rentowy określił zadłużenie P. P. (1) wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w łącznej kwocie 22.239,34 zł, na którą składają się należności z tytułu nieopłaconych składek na:

- FUS w kwocie 15.691,26 zł,

- FUZ w kwocie 5.517,36 zł,

- FPG w kwocie 1.030,72 zł.

Przedmiotowa decyzja została doręczona płatnikowi składek w dniu 15 kwietnia 2011r.

W celu zabezpieczenia nieopłaconych należności z tytułu składek i z uwagi na doręczenie ww. decyzji określającej wysokość zadłużenia płatnika, w dniu 21 października 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych złożył w Sądzie Rejonowym w G.V Wydziale Ksiąg Wieczystych wniosek o wpis w księdze wieczystej nr (...) nieruchomości gruntowej położonej w R., stanowiącej w części własność P. P. (1) i jego małżonki E. P., hipoteki przymusowej:

a) w łącznej kwocie 23.536,89 zł z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne za okres od 10/2009 do 11/2009, od 01/2010 do 03/2010, od 07/2010 do 02/2011 wraz z należnymi odsetkami za zwłokę naliczonymi na dzień 8 kwietnia 2011 r., kosztami upomnienia, kosztami egzekucyjnymi oraz dalszymi odsetkami liczonymi od dnia zapłaty,

b) w łącznej kwocie 8.276,04 zł z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od 10/2009 do 11/2009, od 01/2010 do 03/2010, od 07/2010 do 02/2011 wraz z należnymi odsetkami za zwłokę naliczonymi na dzień 8 kwietnia 2011 r., kosztami upomnienia, kosztami egzekucyjnymi oraz dalszymi odsetkami liczonymi od dnia zapłaty,

c) w łącznej kwocie 1.546,08 zł z tytułu nieopłaconych składek na Fundusz Pracy i Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od 01/2010 do 03/2010, od 06/2010 do 02/2011 wraz z należnymi odsetkami za zwłokę naliczonymi na dzień 8 kwietnia 2011 r., kosztami upomnienia, kosztami egzekucyjnymi oraz dalszymi odsetkami liczonymi od dnia zapłaty. Podstawę wpisu hipoteki przymusowej na rzecz ZUS stanowiła decyzja z dnia 8 kwietnia 2011 r. określająca wysokość zadłużenia płatnika składek.

W celu wyegzekwowania należności za okres 04/2011 r. na FUS i FUZ w dniu 18 sierpnia 2011 r. zajęto rachunek bankowy w (...) S.A. Ze względu na bezskuteczność egzekucji, zajęcia wycofano z ww. banku pismem z dnia 14 maja 2013 r.

Następnie w tym samym dniu, tj. 14 maja 2013 r. zajęto rachunek bankowy w (...) S.A. Zajęcia wycofano pismem z dnia 17 października 2013 r.

Odnośnie ww. należności prowadzone było również postępowanie egzekucyjne przez komornika, które zostało wszczęte pismem z dnia 17 października 2013 r., a zakończone – w zakresie należności za FUS w dniu 10 stycznia 2014 r. oraz w zakresie należności na FUZ w dniu 25 listopada 2013 r.

Pismem z dnia 31 października 2016 r. organ rentowy zawiadomił odwołującego P. P. (1) oraz jego małżonkę – odwołującą E. P. o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie zabezpieczenia na majątku nieruchomym będącym własnością dłużnika oraz małżonki dłużnika należności ZUS z tytułu zaległych składek i poinformował strony o możliwości wzięcia czynnego udziału w sprawie. Pismo to zostało doręczone P. P. (1) w dniu 10 listopada 2016 r., a E. P. w dniu 24 listopada w trybie podwójnego awizowania.

Pismem z dnia 20 grudnia 2016 r. organ rentowy zawiadomił odwołującego P. P. (1) oraz jego małżonkę o zakończeniu ww. postępowania, informując o możliwości wypowiedzenia się stron co do zebranego materiału dowodowego.

W wyznaczonym terminie strony nie skorzystały z przysługującego im uprawnienia.

W dniu 3 lutego 2017 r. ZUS I Oddział w P. wydał zaskarżone w niniejszym postępowaniu decyzje, zmienione następnie decyzjami z dnia 21 czerwca 2017 r.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji uznał odwołanie za częściowo uzasadnione.

Sąd Okręgowy wskazał, że przedmiot sporu w niniejszej sprawie sprowadzał się do oceny, czy na dzień 3 lutego 2017 r., odwołujący posiadał zadłużenie z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Organ rentowy stwierdził bowiem, że odwołujący zalega z zapłatą składek w łącznej kwocie 50.853,10 zł za okres:

- od 03/2009 do 11/2009, od 01/2010 do 03/2010, od 07/2010 do 02/2011, 04/2011 (FUS),

- od 03/2009 do 11/2009, od 01/2010 do 03/2010, od 07/2010 do 02/2011, 05/2013 (FUZ)

- od 03/2009 do 09/2009, od 01/2010 do 03/2010, od 07/2010 do 02/2011, 04/2011 (FPG).

Z kolei odwołujący nie zgadzali się z powyższym podnosząc zarzut przedawnienia należności za ww. okresy.

Sąd I instancji wskazał na art. 46 ust. 1 i 47 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1778 ze zm.), mających zastosowanie w niniejszej sprawie, a dotyczących obowiązku rozliczania i opłacania należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy oraz terminów ich opłacania.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że z treści powyższych przepisów wynika zasada samoobliczenia i opłacenia przez płatnika składek, który jest osobą prowadzącą pozarolniczą działalność składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne stają się wymagalne każdorazowo w datach zaktualizowania się obowiązku samoobliczenia i opłacenia składek (wyrok SN z dnia 19 stycznia 2016r., I UK 23/15). Obowiązek samoobliczenia i opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne powstaje zatem z mocy samego prawa za każdy okres ubezpieczenia (miesiąc kalendarzowy), a ewentualna decyzja organu ubezpieczeń społecznych ustalająca wysokość zobowiązania składkowego lub zaległości z tytułu nieopłaconych w terminie zobowiązań składkowych ma charakter wyłącznie deklaratoryjny. Oznacza to w szczególności, że zaległości w opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne powstają każdorazowo w datach zaktualizowania się obowiązku samoobliczenia i opłacenia składki na ubezpieczenie społeczne w terminach określonych w przepisach prawa ubezpieczeń społecznych (wyrok SN z dnia 12 sierpnia 2015r., I UK 391/14).

Zaniechanie tych obowiązków wiąże się z sankcją z art. 23 ust. 1 – od nieopłaconych w terminie składek należne są od płatnika składek odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określonych w Ordynacji podatkowej (Dz.U. z 2017 r., poz. 201). Art. 53 Ordynacji podatkowej stanowi, iż zasadą jest, że odsetki nalicza płatnik, a są one naliczane od dnia następującego po dniu upływu terminu płatności lub terminu, w którym płatnik obowiązany był dokonać wpłaty na rachunek właściwego organu. Normy te potwierdzają więc, obciążającą płatnika składek, zasadę samoobliczenia nie tylko składek, ale również odsetek. Obowiązek naliczenia odsetek za zwłokę nie jest zależny od okoliczności powstania zaległości składkowej, ani od woli stron stosunku zobowiązaniowego, powstają z mocy prawa niezależnie od winy płatnika składek i od tego, czy płatnik dysponuje wiedzą na temat powstania zaległości w opłacaniu składek (wyrok SN z dnia 28 marca 2012r., II UK 170/11, wyrok SA w Łodzi z dnia 31 stycznia 2013r., III AUa 798/12 za: wyrok SN z dnia 30 stycznia 2008r., I UK 187/07, uzasadnienie uchwały siedmiu sędziów SN z dnia 13 maja 2009r., I UZP 4/09).

Składki oraz odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkowa opłata, zwane dalej „należnościami z tytułu składek”, nieopłacone w terminie, podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej (art. 24 ust. 2 ustawy systemowej).

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że szczegółowe zasady i tryb postępowania w sprawach rozliczania składek zostały uregulowane przez rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 kwietnia 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru zobowiązany jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2008 r., Nr 78, poz. 465 ze zm.).

Powołując się treść art. 34 ust. 1 i 2 ustawy systemowej, Sąd I instancji wskazał, że Zakład zapewnia rzetelność i kompletność informacji gromadzonych na kontach ubezpieczonych i na kontach płatników składek w sposób uregulowany niniejszą ustaw, co oznacza że gromadzone na kontach informacje z założenia ustawodawcy mają być rzetelne (tj. wiarygodne, prawdziwe, sprawdzone, zweryfikowane i potwierdzone oraz kompletne). Wszelkie informacje znajdujące się na kontach ubezpieczonego i płatnika składek są środkiem dowodowym w postępowaniu administracyjnym i sądowym z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że odwołujący, zarówno w toku postępowania przed ZUS, jak i w toku postępowania sądowego, nie przedstawili żadnego dowodu wpłaty za ww. miesiące. Co więcej, odwołujący w piśmie z dnia 23 maja 2017 r. (k. 13) wprost wskazali, że płatnik nie opłacał składek ze względu na problemy z uzyskaniem płatności od klientów.

Natomiast podnoszony przez odwołujących zarzut przedawnienia spornych należności składkowych, w ocenie Sądu I instancji, uzasadniony był jedynie częściowo.

Sąd Okręgowy przywołał treść art. 24 ust. 4 ustawy systemowej, w brzmieniu obowiązującym od 1 marca 2003 r. do 31 grudnia 2011 r i w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2012 r., oraz wyjaśnił związane z tą zmianą różnice w obliczeniu terminu przedawnienia

Następnie przytoczył treść art. 24 ust. 5b24 ust. 5 f ustawy systemowej, określających przypadki zawieszenia terminu przedawnienia.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że należności wynikające z tytułów egzekucyjnych przekazanych Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w G. celu prowadzenia łącznej egzekucji należności składkowych:

- za okres od 03/2009 do 09/2009, od 10/2009 do 11/2009, 01/2010 do 03/2010 na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych,

- za okres od 03/2009 do 09/2009, od 10/2009 do 11/2009, 01/2010 do 03/2010 na Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego,

- za okres od za okres od 03/2009 do 09/2009, 01/2010 do 03/2010 na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, pozostają w realizacji Naczelnika US w G. ze względu na niemożność przeprowadzenia czynności egzekucyjnych. Wobec czego nie uległy przedawnieniu ze względu na zawieszenie biegu przedawnienia na podstawie art. 24 ust. 5b ustawy. Stan ten trwa do chwili obecnej.

Odnosząc się z kolei do należności z tytułu składek za okres 04/2011 r. na FUS i FUZ organ rentowy również podjął czynności zmierzającej do ich wyegzekwowania. W dniu 18 sierpnia 2011 r. organ rentowy zajął rachunek bankowy w (...) S.A. Ze względu na bezskuteczność egzekucji, zajęcia wycofano z ww. banku pismem z dnia 14 maja 2013r. W tym samym dniu, tj. 14 maja 2013 r. zajęto rachunek bankowy w (...)S.A. Zajęcia wycofano pismem z dnia 17 października 2013 r. Odnośnie ww. należności za 04/2011 prowadzone było również postępowanie egzekucyjne przez komornika, które zostało wszczęte pismem z dnia 17 października 2013 r., a zakończone – w zakresie należności za FUS w dniu 10 stycznia 2014 r. oraz w zakresie należności na FUZ w dniu 25 listopada 2013 r.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy ustalił, ze składki za powyższe okresy również nie uległy przedawnieniu.

Następnie Sąd I instancji ustalił, że w dniu 21 października 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych złożył w Sądzie Rejonowym w G. V Wydziale Ksiąg Wieczystych wniosek o wpis w księdze wieczystej nr (...) nieruchomości gruntowej położonej w R., stanowiącej w części własność P. P. (1) i jego małżonki E. P., hipoteki przymusowej.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że zgodnie z dyspozycją art. 24 ust. 5 ustawy systemowej, nie ulegają przedawnieniu należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką lub zastawem, jednakże po upływie terminu przedawnienia należności te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych składek i odsetek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia.

Sąd meriti, dokonując obszernej wykładni wyżej wymienionego przepisu dokonanej przez pryzmat zawartych w wyroku Trybunału SK 40/12 zastrzeżeń konstytucyjnych, dotyczących wprawdzie bezpośrednio art. 70 § 6 o.p. w jego brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2002 r., ale mająca także zastosowanie z przyczyn wyżej opisanych do art. 24 ust. 5 ustawy systemowej, doszedł do wniosku, że art. 24 ust. 5 ustawy należy ocenić jako niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji RP, a co skutkuje niemożnością jego zastosowania.

To mając na uwadze Sąd I instancji stwierdził, że ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości, której właścicielami w części są P. P. (1) i jego małżonka E. P., nie wykluczyło przedawnienia zobowiązania zabezpieczonego hipoteką, co oznacza, że termin przedawnienia należności składkowych biegł na zasadach ogólnych.

Sąd I instancji zwrócił uwagę, że spośród spornych należności jedynie co do składek za okres od 07/2010 do 02/2011 nie podjęto żadnych czynności egzekucyjnych poza wyżej opisanym ustanowieniem hipoteki, to w konsekwencji tylko co do składek na FUS, FUZ i FPG za ww. okres od 07/2010 do 02/2011 można mówić o przedawnieniu, które nastąpiło z dniem 1 stycznia 2017 r., natomiast sporna decyzja została wydana w dniu 3 lutego 2017 r. Pozostałe należności nie uległy przedawnieniu z przyczyn opisanych wcześniej.

Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że w myśl ust. 5f art. 24 ustawy systemowej, bieg terminu przedawnienia omówionych wyżej należności składkowych (za okres od 07/2010 do 02/2011) nie uległ zawieszeniu z dniem doręczenia odwołującym zawiadomienia z dnia 31 października 2016 r. o wszczęciu postępowania wyjaśniającego, zakończonego następnie wydaniem zaskarżonych decyzji. Dopiero bowiem wydanie decyzji określającej obowiązek opłacenia składek rozpoczyna zawieszenie biegu terminu przedawnienia składek objętych tą decyzją i stan ten kończy się z dniem jej uprawomocnienia.

W dalszej kolejności Sąd Okręgowy wskazał, że odwołujący zalega również z zapłatą składki na FUZ za okres 05/2013 (wymagalną w czerwcu 2013 r.). Do tej należności stosuje się wyłącznie 5-letni termin przedawnienia (art. 24 ust. 4 ustawy systemowej). Sąd I instancji stwierdził, że należność za ten okres nie uległa jeszcze przedawnieniu, chociażby z tej przyczyny, że zarówno na dzień wydania zaskarżonej decyzji, jak i nawet na dzień wyrokowania w niniejszej sprawie - nie upłynęło jeszcze 5 lat.

Odwołujący podnosili, że w okresie od 1 kwietnia 2011 r. do 31 stycznia 2014 r. P. P. (1) był pracownikiem (...) S.A. na podstawie umowy o pracę i nie prowadził w tym czasie działalności gospodarczej, wobec czego zaskarżona decyzja zmieniająca jest błędna w zakresie dotyczącym składki na ubezpieczenie zdrowotne za miesiąc 05/2013 r.

W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy ustalił – na podstawie wpisu w (...) że P. P. (1) rozpoczął z dniem 15 października 2003 r. prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie wykonywania instalacji wodno-kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych. Przedmiotową działalność zaprzestał wykonywać dopiero od dnia 31 grudnia 2014 r., w konsekwencji czego z dniem 5 stycznia 2015 r. ww. działalność została wykreślona z rejestru przedsiębiorców.

Odwołujący nie przedstawili żadnych dowodów potwierdzających nieprawidłowość obciążenia P. P. (1) obowiązkiem składkowym na fundusz ubezpieczenia zdrowotnego za okres 05/2013, w szczególności w żaden sposób nie wykazali, że płatnik nie prowadził w powyższym okresie działalności gospodarczej( art.6 k.c., 232k.c.)

W tym stanie rzeczy, uwzględniając, że jedynie należności składkowe za okres od 07/2010 do 02/2011 uległy przedawnieniu, Sąd I instancji - na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. - zmienił zaskarżone decyzje w sposób określony w punkcie I sentencji wyroku.

Jako, że w pozostałym zakresie żądanie odwołujących nie zasługiwało na uwzględnienie, odwołanie w tej części – na podstawie art. 477¹⁴ § 1 k.p.c. i powołanych powyżej przepisów prawa materialnego – podlegało oddaleniu (pkt II wyroku).

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł w punkcie III) wyroku na podstawie art. 100 k.p.c., rozdzielając je stosunkowo między stronami, ustalając wysokość kosztów zastępstwa procesowego w oparciu o § 2 pkt 6) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym na dzień wniesienia odwołań.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., zaskarżając go co w części tj. co do pkt 1 zarzucając:

1. naruszenie prawa materialnego tj. art.. 2 ust. 5f ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016r. poz. 23 ze zm.) poprzez uznanie przedawnienia należności z tytułu:

- nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne za okres od 7/2010 do 02/2011 wraz z należnymi odsetkami za zwłokę, naliczonymi na dzień 8 kwietnia 2011r. kosztami upomnienia, kosztami egzekucyjnymi oraz dalszymi odsetkami liczonymi od dnia zapłaty;

- nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od 7/2010 do 02/2011 wraz z należnymi odsetkami za zwłokę, naliczonymi na dzień 8 kwietnia 2011r. kosztami upomnienia , kosztami egzekucyjnymi oraz dalszymi odsetkami liczonymi od dnia zapłaty;

- nieopłaconych składek na Fundusz Pracy i Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od 01/2010 do 03/2010, od 06/2010 do 02/2011 wraz z należnymi odsetkami za zwłokę, naliczonymi na dzień 8 kwietnia 2011r. kosztami upomnienia, kosztami egzekucyjnymi oraz dalszymi odsetkami liczonymi od dnia zapłaty;

Mając na uwadze powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania w całości, ewentualnie wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm procesowych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się nieuzasadniona.

Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił stan faktyczny, a swe ustalenia oparł na należycie zgromadzonym materiale dowodowym, którego ocena nie wykraczała poza granice wskazane w art. 233 § 1 kpc. Sąd pierwszej instancji wywiódł prawidłowe wnioski z poprawnie dokonanej analizy dowodów. Stąd też, Sąd Apelacyjny ustalenia tego Sądu w całości uznał i przyjął jako własne.

Sąd odwoławczy nie stwierdził przy tym naruszenia przez Sąd Okręgowy prawa materialnego, w związku z czym poparł rozważania tego Sądu również w zakresie przyjętych przez niego podstaw prawnych orzeczenia.

Istotą sporu podniesioną w apelacji było określenie momentu przedawnienia roszczenia z tytułu składek. Problem sprowadzał się do odmiennej interpretacji przepisu art.24 ust. 5f ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 1998 Nr 137, poz. 887, ze zm.).

Powyższy przepis wskazuje, że w przypadku wydania przez Zakład decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna.

Odnosząc się do treści powyższego przepisu Sąd Okręgowy wskazał, że dniem wszczęcia postępowania był dzień wydania decyzji określającej obowiązek opłacenia składek, tj. 3 lutego 2017r. Natomiast według twierdzeń apelującego, to nadanie przez ZUS zawiadomienia o wszczęciu postępowania, tj. w dniu 4.11.2016r. wyznacza dzień wszczęcia postępowania, a co za tym idzie określa moment zawieszenia biegu przedawnienia. Ustalenie powyższej kwestii miało kluczowe znaczenia dla ustalenia czy sporne składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne za okres: od 07/2010 do 02/2011 oraz składki na Fundusz Pracy i Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres: 01/2010 do 03/2010 od 06/2010 do 02/2011 faktycznie uległy przedawnieniu.

W tym miejscu należy wskazać, że z dniem 1 stycznia 2012 r., na podstawie art. 11 pkt 1 ustawy o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców - zmieniającego treść art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, skrócony został okres przedawnienia składek na ubezpieczenia społeczne z 10 do 5 lat. Ponieważ bieg przedawnienia spornych należności składkowych rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2012 r., dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy kluczowe znaczenie ma art. 27 powyższej ustawy regulujący zagadnienia intertemporalne. Zgodnie z jego ust. 1, do przedawnienia należności z tytułu składek, o którym mowa w art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, którego bieg rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2012 r., stosuje się przepisy w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, z tym że bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia 1 stycznia 2012 r. Wedle zatem zasady wynikającej z tego przepisu do należności składkowych nieprzedawnionych do 1 stycznia 2012 r. (według starych zasad z zastosowaniem 10-letniego okresu przedawnienia) ma zastosowanie 5-letni termin przedawnienia, z tym jednakże bardzo istotnym zastrzeżeniem, że liczy się go nie od daty ich wymagalności, tak jak o tym stanowi art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, ale od dnia 1 stycznia 2012 r. Wyjątek od tej zasady ustanawia ust. 2 przywołanego przepisu, stosownie do którego jeżeli przedawnienie rozpoczęte przed dniem 1 stycznia 2012 r. nastąpiłoby zgodnie z przepisami dotychczasowymi wcześniej, przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu. Powołana regulacja oznacza, że wybór odpowiedniego terminu przedawnienia 5 - letniego (liczonego od dnia 1 stycznia 2012 r.) lub 10- letniego (liczonego od daty wymagalności składki) - zależy od tego, który z nich upłynie wcześniej.

Założenie to ma charakter warunkowy. Zakłada ono po pierwsze, że dla odwołującego korzystniejsze jest rozwiązanie określone w art. 27 ust. 2 ustawy o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (reguła wskazana w art. 27 ust. 1 tej ustawy prowadzi do wniosku, że 5 letni okres przedawnienia skończy się w styczniu 2017 r.), a po drugie, że nie doszło do zawieszenia biegu przedawnienia.

W obowiązującym stanie prawnym istnieją konkurencyjne podstawy prawne zawieszenia biegu przedawnienia. W przedmiotowej sprawie znaczenie ma dyspozycja art. 24 ust. 5e i 5f ustawy. Przewiduje ona instytucję wstrzymującą bieg przedawnienia ze względu na zdarzenia powstałe przed "podjęciem pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek" (w rozumieniu art. 24 ust. 5b ustawy).

Analiza uzasadnienia zaskarżonego wyroku nakazuje twierdzić, że Sąd Okręgowy prawidłowo zinterpretował reguły zawarte w art. 24 ust. 5f ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i słusznie wskazał, że bieg terminu przedawnienia zawiesza się w przypadku wydania przez Zakład decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym,

Apelujący błędnie utrzymywał, że bieg przedawnienia może być zawieszony poprzez doręczenie odwołującemu zawiadomienia o wszczęciu postępowania administracyjnego, bowiem, okolicznością zawieszającą jest wydanie decyzji ustalającej obowiązek opłacania składek.

Sąd Apelacyjny podkreśla, że zaskarżona decyzja jest decyzją określającą stan zadłużenia płatnika składek, stanowiącą o jego zobowiązaniu do ich zapłaty w wysokości wynikającej ze stanu jego konta prowadzonego w ZUS. Tego rodzaju decyzja należy do kategorii czynności organu rentowego, zmierzających do wyegzekwowania należności z tytułu składek, stąd związaną z tą czynnością kwestię zawieszenia biegu przedawnienia reguluje przepis ust. 5 b stanowiący, że bieg terminu przedawnienia zostaje zawieszony od dnia podjęcia pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności z tytułu składek, o której dłużnik został zawiadomiony, do dnia zakończenia postępowania egzekucyjnego. Przy czym, niezależnie od powyższego, w orzecznictwie sądów powszechnych jak i Sądu Najwyższego (Por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku III AUa 142/14, Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku III AUa 1607/14, wyrok SN z dnia 29 maja 2013r. I UK 613/12) zarówno w przypadku określonym w przepisie art.24 ust.5b jak i ust. 5f, jako datę zawieszenia biegu przedawnienia należności z tytułu składek wskazuje się datę wydania decyzji zobowiązującej do zapłaty zaległości z tego tytułu (nie zaś datę wszczęcia postępowania zmierzającego do wydania takiej decyzji).

Sąd Okręgowy prawidłowo wskazał, że organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję w dniu 3 lutego 2017 roku, a dotyczyła ona między innymi spornych składek, należnych za miesiące od 07/2010 do 02/2011 r. W konsekwencji, jako, że przed wydaniem zaskarżonej decyzji nie toczyło się żadne postępowanie dotyczące składek za te okresy, należało uznać, że uległy one przedawnieniu, z upływem pięcioletniego terminu przedawnienia, liczonego od 1 stycznia 2012r. czyli z dniem 1 stycznia 2017r. Wbrew zaś twierdzeniom apelującego, nadanie przez ZUS zawiadomienia o wszczęciu postepowania (w dniu 4.11.2016r.) nie wpłynęło na zawieszenia terminu przedawnienia.

Sąd Apelacyjny zwrócił ponadto uwagę, że organ rentowy w apelacji kwestionował uznanie przez Sąd I instancji przedawnienie należności z tytułu nie opłaconych składek na Fundusz Pracy i Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres 01/2010 do 03/2010 od 6/2010 do 02/2011 podczas gdy składki za okres 01/2010 do 03/2010 zostały przecież uwzględnione w zaskarżonym wyroku jako należne. Co się zaś tyczy składki za miesiąc 06/2010 wymaga wyjaśnienia, że składka ta nie była wymieniona jako zaległa ani w decyzji z dnia 3 lutego 2017r., ani w kolejnej - z 21 czerwca 2017r. W odniesieniu natomiast do pozostałego okresu, wskazanego przez apelującego tj. od 07/2010 do 02/2011 – to uległ on przedawnieniu na zasadach wskazanych powyżej.

Przeprowadzone rozważania wskazują zatem, że zarzuty naruszenia prawa materialnego art. 24 ust. 5f ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych zgłoszone w apelacji organu rentowego nie są trafne.

Nadto Sąd Apelacyjny zgodził się z interpretacją Sądu I instancji art. 24 ust. 5 ustawy systemowe, który dokonując obszernej wykładni wyżej wymienionego przepisu dokonanej przez pryzmat zawartych w wyroku Trybunału SK 40/12 zastrzeżeń konstytucyjnych, dotyczących wprawdzie bezpośrednio art. 70 § 6 o.p. w jego brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2002 r., ale mająca także zastosowanie z przyczyn wyżej opisanych do art. 24 ust. 5 ustawy systemowej, doszedł do wniosku, że art. 24 ust. 5 ustawy należy ocenić jako niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji RP, a co skutkuje niemożnością jego zastosowania.

Mając powyższe na uwadze Sąd I instancji zasadnie stwierdził, że ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości, której właścicielami w części są P. P. (1) i jego małżonka E. P., nie wykluczyło przedawnienia zobowiązania zabezpieczonego hipoteką, co oznacza, że termin przedawnienia należności składkowych biegł na zasadach ogólnych.

W kontekście powyższych rozważań, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację organu rentowego, jako bezzasadną.

SSA Katarzyna Schönhof-Wilkans

SSA Marta Sawińska

SSA Jolanta Cierpiał

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE